Seuerini Boetii De differentiis topicis libri quatuor

2쪽

Seuerint Boetii

DE DIFFERENΤIIS

Topicis libri quatuor.

s I I S.

ina ruberti Ste Ex officina laberti Stephani.

M. D. XXXIII L

4쪽

Seuerin 1 Boetii

DE D I FFERENT II SI opicis liber primus.

. . Mnis ratio disserendi quam logicen Peripatetici veteres appellataeo re)in duas dissoribuitur partes: una - inueniendi, alteram iudicandi. Et ea quidem pars, quae iudicium purgat, atque instruit ab illis analytice vocata est, a nobis potest resolutoria nuncupari. Ea vero quae inuentedi facultate subministrat,aGraecis topice,a nobis localis dicitur. ac die illa quide parte, quae iudicadi magistra est, alias disputa bitur: nunc vero cosilium est aperire qui sint loci, Si quae coru differentiae, Si qui etiam quibus apti sint syllogismis. Nec id simpliciter atque uniformiter videtur esse faciendum,verum duplex est tradenda partitio: una quidem a Gra cis voluminibus eruta, altera Vero eX

Marci Tullii Topicis sumpta. Atque in his illud ad perfectionem speculationis est astrue- dum ut quibus utraq; modis diuisio differat,

quibusque conueniat explicetur, quove modo altera alteram vicissim possit includere.&A. ii.

5쪽

BOE. DE DIFFEREN. nunc quidem non in singulis immorabimur: sed de tota diuisione comuniter disseremus.

Locorum tantu ex quibus argumenta nascuntur: diffinitiones,exempla,differetiasque cotiligetes. singula vero pro qualitate operis diligetius in his octo voluminibus expedita sunt: quibus Aristotelis Topica in latina vertimus oratione .vel his septe quib'Marci Tullii Topicis lucem plenae expositionis infudimus. Illic igitur cuncta sunt propriis atque enodatis partibus expedita. hic vero quae alias per

membra patefacta sunt, communi speculatione tractantur. Nec dialecticos solum locos, sed etiam rhetoricos .quovehi inter se atque a dialecticis differant: cura est exequendi, ut omnibus undique locis plena consederatione

propositis, eorumq; differctiis inter se & comunitatibus pernotatis,&argumetoru copia compararetur,& locorum clara possit esse distinctio. V t igitur cum perspicuis rationibus constent,paulo altius ordiendum est. Ropositio,est oratio verum falsum- P ve significas. ut si quis dicat caelum esse volubile: haec & enuntiatio, &proloquium nuncupatur. Quaestio vero est in dubitationem ambiguitatemque adducta propositio ut si quis quaerat,an caelum sit volubile. Conclusio,est argumentis approbata

propositio. ut si quis caelu ab aliis rebus pro r

6쪽

L I. V stat esse volubile. Enuntiatio quippe siue sui tantii caussa dicitur,siue ad aliud afferatur approbadum: propositio est.si de ipsa quaeratur: uaestio est.si ipsa est approbata: coclusio est. dem igitur est propositio, quaestio, & coclusio:sed differunt modo supradtisto. Argumentum,est ratio rei dubiae faciens fidem. novero idem est argumentum, & argumentatio. Nam vis sententiae ratioque, ea quae clauditur oratione, cum aliquid probatur: ambiguuargumentum vocatur. Ipsa vero argumenti elocutio: argumentatio dicitur. quo fit ut argumentum quidem,uirtus & mens argumentationis sit atque sententia. Argumentatio vero argumenti peroratione explicatio. Locus autem sedes argumeti,vel id unde ad propositam quaestionem conueniens trahitur a sumetum.Quae cum ita sint, singulorum natura diligentius tractanda est: eorumque per

species ac membra figurasque diuisio facienda est:ac prius de propositione dicendum est.

Hanc esse diximus orationem verum vel mendacium cotinentem. Huius duae sunt species: affirmatio una,altera vero negatio. Affirmatio, ut si quis sic efferat: caelum esse volubile.. Negatio,si quis ita pronuntieti caelum volubila non esse.Harum vero aliae sunt uniuersales,

aliae particulares, aliae indefinit aliae singulares. uniuersales,ut si quis ita proponat:omnis Acili.

7쪽

homo iustus est, nullus homo iustus est. pa ticulares vero ut si quis hoc modo dicat: quidam homo iustus est, quida homo iustus non est. Indefinitae hoc modo:homo iustus est,hqmo iustus non est. singulares vero quae indiuiduit,aut quid singulare proponui:vt Cato ii stus est, Cato iust' no est etenim Cato indiuiduus est, ac singularis. Haru vero alias praedicatiuas:alias coditionales. Praedicatiuae sunt

quae simpliciter propontitur, id est, quib' nulla vis conditionis aAugitur: ut si quis caelum esse volubile simpliciter dicat. at si conditio huic copuletur: sit ex duab' propositionibus

una coditionalis hoc modo: caelii si rotudum est volubile est. Id enim conditio haec efficit: ut ita demum caelu volubile esse intelligatur, si sit roludum. Quoniam igitur aliae propositiones praedicatiuae sunt, aliae conditionales:

praedicatiuarum partes terminos appellamus. ni sunt praedicatus, terminus, S subieci Terminos autem verba voco, & nomina: quibus propositio connectitur. ut in ea propolitione

qua dicimus,homo iustus est:haec duo nomina,id est iustus & homo, propositionis partes

vocamus. easde etia terminos dicimus: quorum quidem alter subiectius est, alter praedicatus .subiectus est terminus qui minor est:praedicatus vero qui maior est. vi in ea propositione qua dicitur homo iustus est: homo quia

8쪽

- LI L. L. idem minus est,quam iustum.Non enim in solo homine esse potest iustitia: verum etiam in incorporeis substantiis diuinisque. atque ideo

maior est terminus iustus:homo vero minor.

quo fit ut homo quidem subiectus terminus

sit,iustus vero praedicatus .Quoniam vero huiuimodi propositiones sim lices alterum habent praedicatum terminum, alteru vero subiniectum: a maioris priuilegio partis praedicatiua propositio vocata est.saepe autem euenit, ut hi termini sibiinuicem inueniantur aequales hoc modo:homo, risibile est.homo nanque &risibile:vterque sibi aequus est terminus . Nam neque risibile ultra hominem porrigitur: neque homo ultra risibile. sed in his necesse est hoc euenire:visi quidem inaequales termini sint, maior semper de subiecto praedicetur. si

vero aequales: uterque conuersa praedicatione de se dicatur. vi vero minor de maiori praedicetur: in nulla propositione contingit. Fieri autem potest ut propositionum partes, . quas terminos dicimus: non solum in nominibus, verum in orationibus inueniantur. Nam saepe oratio, de oratione praedicatur, hoc modo: Socrates cum Platone de disci

pulis de philosophiae ratione pertractat. haec suippe oratio quae est,cum Platone & discipulis, subiecta est: illa vero quae est, de philosophiae ratione pertractat, praedicatur. Rursus A. iiii.

9쪽

8 B o E. D E D I p F E R E N. aliquando nomen subiectum est: oratio pro dicatum,hoc modo: Socrates de philosophiae ratione pertractat. hic enim Socrates subi ctus solus est:oratio vero,qua dicimus,de philosophiae ratione pertractat, praedicatur. Euenit etiam ut supponatur oratio:& simplex v cabulum praedicetur,hoc modo: similitudo cusuperis diuinisque substantiis iustitia est. haec enim Oratio, per qua profertur similitudo,cusuperis diuinuque substantiis subiicitumiustitia vero praedicatur.sed de huiusmodi propositionibus, in iis commentariis,quos in περιέρρονμαρ Aristotelis libro conscripsimus,diligentius disseruimus. Conditionalium vero propositionum,quas Graeci hypotheticas v cat,partes sunt simplices propositiones. quare propositionis hypotheticae pars quidem ea, quae prius dicitur,antecedens: quae posterius, Consequens appellatur.ut in hac propositiqne quae dicit, si caelum rotudum est, volubile est: roludum esse antecedit, volubile esse cosequitur. Harum quoque aliae simplices coditio nates:aliae vero coiunctae. Simplicestant quae praedicativas habent propositiones in partibus, ut ea est quam superius diximus: si caelum rotundum est,uolubile est.Rotundum est enim, & volubile est: utraeque diuisae actigillatim intellectar, praedicatiuae sunt. Con iunctarum vero multiplex differentia est: de

10쪽

speximus, quae de hypotheticis composuimus syllogilmis. Simplicium vero hypotheticarum propositionum quatuor sunt differetiae. Aut enim ex duabus affirmativis categoricis constant:ut si rotundum est,uolubile est: utraque enim affirmati est. Aut ex duabus negati uis:ut si coclum rotundum non est,uolubile non est. Nam rotundum non esse,& volubile non esse, utraeque negationes sunt. Aut ex affirmativa & nega tua: ut si quadratu est, volubile non est. quadratum enim esse affirmatio est: volubile no esse,negatio est. Aut ex negativa & affirma tua: visi rotundum non est, stabile est. rotundum non esse,negatio est: stabile vero esse, affirmatio. Propositionuquoque aliae sunt per se notae, S quarum probatio nequeat inueniri: aliae quas tametsi animus audientis probet,eisque consentiat: tamepossunt aliis superioribus approbari. & illae quidem quarum probatio nulla est, maximae

ac principales vocantur: quod his illas necesse est approbari, quae ut demonstrari valeat, non recusant. Est aute maxima propositio, ut haec si de aequalibus aequalia demas, aequalia quae relinquuntur, unt. Ita enim hoc per se notum est:ut aliud notius quo probari valeasino possit esse. quae praepositiones cum fidem sui natura gerant: non solum alieno ad fidem non