장음표시 사용
61쪽
runis quas binas nutrices adamarit, complexussit, se nuerit , iam uidetis. Ego enim sic exillimo, cum dignita tem , tum utilitatem luantur esse maximae nγliis alus ex rebus possunt duabus his artibus disciplinis contineri. Nam in altera pacis , quietis fundamenta insunt omnia
in altera ornamenta . Illa ut regno, ut patria, ut laribus, ut liberis , ut amicis, ut denique rebus caeteris omnibus; quibus obtestamur iuvamur; nobisperfrui liceat, pem
scitura hac ut 3 bene V cum dignitate perfruamur, comparatur . Nam armis quidem uim repellere, ulcisci iniurias, inimicos profligare,socios amicosque defendere,iue risnes propagare imperium sane o sumus et quibus ex rebus quam magnae sepe utilitates, quanta gloriae o numenta parrantur , qui ol, qui non sentiat Littera rum autem prae idio leges condimus, iura conscribimus, morum praec*ta tradimus, oratorem componimus; qui ciuium animos impellat, quo lubet. reuocet, unde uult humanarum diuinarumque rerum scientiam acquiri musa quae homines multis ante nosseculis natisenserint,ge serint, quomodo uixerint , scimus et nolistras uero aut nutrorum res prcclare gestas obliuioni eripimus poste ris cognoscendas celebrandasque mandamus et quibus qui
dem ossiciorum generibus quid profecto uel prodesse a gis hominum uitur,vel plus afferre hylendoris potest Haec
isse igitur non tam quidem meis aut aliorum monitis,quam per se, lici potires diuinittis sentiens, ita hisce artibus sese puerum tradidit quemadmodum audivisis cita ue ro dolascentem atque Auenem ut mox audietis cerem virum inam eam aetatem etiam attigit sed eius
62쪽
aut ustosfructus,aut omnino tenues modicos que percepit; florum credo iniuria, si fas dicere nefaecundam nos aspropriam eam nostram felicitatem haberemus . De re igitur millitari prius cuius illud mihi imprimis occurrit mirum quod tamen ei plane puero contigit. Nam cum de cem esset annos natus eo tempore, quo spater eius Fede ricus Dux mortuus; eam de se iam tum spem excitauerat, ita hominum animossu expectatione impleuerat ut si quorum erat tum pater maximorum exercituum imperator, Neapolitanorum Rex, Mediolanensium Dux , Floren tinorumq; Re p. eosdem illos tam amplos exercitus tam magna imperia, tam innumeras copias ei puero tuendas regendas transmitterent, rerumsuarum summam ei uirtuti suam in 'icere ipsam nondum poterant, odorem,
sentis requandam Vasi fragrantiam se percepi se opina bantur fidei, con tanti committerent . Itaque ille im
perator antea, qliam miles, veteranus, quam tirunculus-uirpropemodum, q*am doloscens fuit. Nam qua aetate ala plerunque regum pueri nucibu ludere uel plo stellis solens nosterpilum aut iaculumproliciebat, quasbellusisti de nutricibus audiunt hic de caseris tubarum sonitum, armorum repitum, equorum hominum que concursum hauriebus qua illi educatores obstruant suos rauius os atque frontem cohortes legionesque respicicbant, iussis tuique praestolabantur. QRamobremus iniis sic do levit ut nullum profecto militam disciplinae partem non diligenter obierit nulla in bellica ratione atque munere non diu ac multum exercitatus occaneri magna cum Lude atque gloria . Itaque adolescens Innocenti octauo Pontifici
63쪽
Pontifici Max primo quidem confra Ferdinanili Ne
politanorum regis audaciam incredibili adiumento atque praesidio fuit posea uero innumeras Piceni urbes exci tutisfactionum atque adiutis Ducibus nouas res molien tes cohercuit , magno bello magnis seditionibus implici tas pacavit Mesciscentes alioque uersas resiluit. Innocen tio deinde mortuo Florentinorum exercitibus uix dum iuuenis cum praeesset opulentissimum bericosissimam lue urbem Pisas, cum rebus omnibus ad repellendos o sium impetus, tum animo atque irarumseminibus infructissimum uidione ita presset it Deorum uoluntate po tius, quam usto ipsorum consilio aut uirtute imminenti erepta exitio calamitateque uideretur Maurucinorum idem mox plura oppida, Marsorum, Praecutinorum, sino rum , fide regia quae defecerant,recuperauit, regibus reddidit , cum illum ipsi atque Alexander Ponti Max. quo cum faedus percusserant, fui ductandis opus prae seclisent . Nam quae cum Venetis deinceps gessit suan tum pro illa repsericuli adyt, quantum laboris. nec ex plicari una oratione potes, nec uno die . Quibus quidem in bellis omnibus eximperatorem ita gugit 3 ut sibi nec tu eligendo consilium, nec in imperando prudentia, nec in obeundo alacritas nec inexercendo labor, nec in conmciendo industria contentioque deesset . Magno in angustis rebus animo, incredibili temperantia in secundis, summa in utrisque constantia liberalitateque utebatur a uero militem, cum opus e se sic praestitit, sic omnino expers timoris fuit , ut in eo certe bello, quod cum Alexandro Ponti Max. contra alteram Romanorum factionem gese
64쪽
sit 'D, qui cum in essent, aliquando cedentibussoluic
centenis hostibus dimicauerit , potius, quam committeret, ut se aviam terga unquam uertentem uideret . In Flaminiae autem finibus Ferdinando minori , qui rex posea Neapolitanorum Dit, contra Caroli Gallorum regis ca stra cum aduset tormentorum, quibus quidem exemcendis aplurimum natio uakt,pi ferreae ex uasto ho sium creberrimae infensissimae forquerentur, reliquis praefesti milites s cum retraxissent uero, qui circum ipsum erant sipatores eius corporis passim caderent ho fles autem urgerent, ne , esset dubium, ipse etiam secessest, uniuersum suorum exercitum terga daturum, om nias iri perditum unius ipsius conuersione uiderentur psede locose nunquam mouit. Itaque uel occisis reliquis uel cedentibus flus imperterrito animo restitit Iolus inter multa hominum milia repertus sane est cui mori e set, quam timere facilius Praetere hoc loco prudens sciens. Proc multa:Nec enim uel expeditiones eius singulas, uel
bellorum omniagenera recenso,nedum ei spraeclare res gestas egregiasfacinora cuncta commemorem et quae cum innumera quidem junc tum sunt omnia intra primum iuventutis timensane consecta. Quo tempore,quemadmo dui de Achille ait Homerus, quem mmum Graecorum
p*lcherrimum atque formosissimum rixit e se cum
etiam Duceno tro nemo fere Italorum pulchrior nemo Jetiosior haberetur omnese actiones, omnia munera
quae obibat, dulcifrontis ac decoro teritu es forma sau quam luminibus Justrabantur,reddebantur in coleetio ra. Itaque cum erant in i aper sese magna atqγegrata;
65쪽
quae fractaret, tum qui ijs candor atque hilaritas oculo rum, uultusque forma a Jecies totius que corporis mira quaedam dignitas maiestas que accedebat D)boni quam ille mihi unus ex uesro coetu potius suam ex nostrorum turba regum quiliam Otque principum f. pe eis uisus saepe dignus qui a uobis cum totius orbis terrae imperio
sum certe immortalitate donaretur . Itaque illi ipsit suos contraferebatur, quibus que succensebat , irasci tamen et minime poterant .minime in illum duri quicquam in ense siue cogitare, non mehercule magis, quam in ipsos Deosta quibus quidem tametsi acerbi aliquid accidisse interdum nobis exsimamus, nemo tamen ita efferatus es atque impius it irasci aut ulcisci se de illis ueste in animum in ducat suum saltem cum caelum fderaque sus icimus Eodem prope modo simul atque nostri Ducis faciem quis oculosque re Diciebat nihil in istum queri poterat: omnes ei ex animo uno intuitu irae atque ossesse excidebant Quod si contingebat V quibus ille se iratum ostende bat, quibus minabatur quo in illum tandem animo eos fuisse credimus quos amabat, quos honorifice appetalabat , quos laudabat, quibus agebat gratias, quibus se debere fatebaturi Itaque ut paucis explicem atque m plectar, quod sentio cum scientiam rei militaris, tum uirtutem , tum auctoritatem quantae quidem in uiro esse , uel in sene ctiam uix solent, demum si nouo mi hi uerbo uti apud uos licet , etiam amabilitatem , nam ea quoque res plurimum ualet, tu lienis , uelpotius ado lescens noster Dux habuit et faelicitatem non habuit eo
praesertim tempore 3 quo sis illi maximo usui potuit, iiii
66쪽
maxime que ea opus fuit. Sed libet mihi uobiscum no fram sortem Proci lamentari r libet de humanis conssionibus de natura legibus conqueri duris illis quidem spe, ut sunt, ad ferendum , ut uidentur, etiam intu fissimis. Nam illa ipsa nostri Ducis famgrata, fam ruberalis, tam excellens tam eximia pulchritudo illa ad bellica munera obeunda indefissa nauitas atque uis rixae uirtutibus reliquis stragatur, es que earum adiutrix omnium , tanquam adminifra , non multam sane diu una cum illo uerunt , non diu isti 'dere inito seruato pastiterunt, uis sentire tantummodo uolui se uideren ta , permanere noluisses: quo magis posea nos illo etiam uiuo earum desiderio consceremur . Laborare enim podum doloribus uno ille atque uigesimo aetatis anno sane cepit: qui quidem morbuscum etate atque tempore uores intanquam animos usumpsisset cita demum inua luit, ut in illo neque oris , uultus 'eciesproceritas que membrorum, neque frenuitas ista corporis protina mutatum agnosceretur cruciatu π macie maiesus illa eximia formae, agilitas , uires qlle membrorum captae atque con
sectae tabescerent . se , cum bene sibi esset, gesaretur;
caeterum in lecto iacercti inanes cogitationes no stras σs esto furia curasque hominum tenues atque misi ras 'fallacia bona, cito 3 epereuntia o laborum no frorum flores ante suam frμctus pariant, exarescen se ex caducos Quid illa homine ad omnes bellorum a tiones maius, quid unquam praeclarius, quid admirabialius extitisset, si aduersu isti ualitudo maximas eas excellentisque dotes o Deorum immortalium dona egregia non inuidisset:
67쪽
non inuidisse s si is ad senectutem usque integer Ἀμod innumeris imperatoribus contigit, peruenisset: Mado loscens, qui puer tot imperia gesserit tot bella confecerit;
ut multorum imperatorum omnes aetates aequauerit δε-
perauerit qualem issum tandem uirum, qualem senem praefaturum se fuisse credi par se eos annos si resus confecisset; si ad admirandum illud atque diuinum inge nium , animi magnitudinem , fortitudinem , multarum glioque rerum in ense experientia multos annos uberes solidosque conquisita consiliorumque maturitas cana atque grauis accessisset: Sed mihi quidem cogitanti ita esse in humanis rebus a natura comparatum uideri Ρ let ut quae mediocria sunt ea ad excellentem statum atque formam saepe sine offensione perueniant quae πω ro iam excellentia sunt ipsa per se atque eximia is ulte rius progredi ut absolutissima sint, minime omnium it ceat. Quamobrem egregiae res magnae praeclarae uisun tu quidem permultae multis in locis atque urbibus et perfectae uero ex omni parte atque summae O quibus ni hil addi po se uideatur prope nullae . Itaque aiunt Scsepionis illius Aphricani maioris lium; cum quidem ad patris militarem disciplinam animique magnitudinem doctrinae etiam sudia litterarumque multarum uberio rem elegantiam adiunxisset sset que stes illum patre praefantiorem amplioremque futurum corporis imbe cillitate adolescentem admodum impeditum rem militain rem postea exercere non potuisse . u quidem in eo longe minor nostro profecto Ducefuit quod is manu or tunae in ciens , quase in re navanda corporis imbecillitas
68쪽
impediebas solertia eam industria que consequebatur. Bestis enim intererat uel laborans . Itaque sedere in eqGocum non poterat sella uel lectica utebatur. Nunquam
illi morbus mentem nunquam rerum gestarum memo
riam suasupra omnes homines mira atque tenaci ssima es usus sun3μam rei militaris scientiam, nunquam aucto ritatem it abstulit, quin etiam captus pedibus maximis cum imper)ssemper esset Atque Iulius secundus Ponti Max homo cum omnium rerum scientia tum cognoscen dis perpendendis hominibvsplane mirus cum primum rerum imperio estpotitus suis eum coplis exercitibus que praefecit , omnibus e in bellis uel ipso, uel per uicarium o usus, quoad is illum atque nos moriens tristes maeren tes que reliquit. Sed quoniam de re militari diximus; de doctrinae eius stud3 rationibusque deinceps dicemus Q a in re propterea quod nos adiutores illi fuimus, uereor Procine aliquibus ea, quae dicentur, maiora interdum a nobis multo longeque praestabiliora, re quam sint, uer bis feri orationes uideantur iita sum magna incrediboli queprope dicturus . Verum ego illos ipsos alumni mermanes optimos atque sanctissimos testori, quos quidem hieade se atque attendere quae dicuntur xjlimo , nihil me fcturum esse, nihil ueris additurum, nihil uerborum D co compturum sed frontem uobis ipsam rerum nudum indepi tamque ostensurum. Duae sunt igitur, ut mihi quidem uideri)flet , insudsis litterarum disciplinae regibus imperatoribusque pra ter alias expetendae . Oratoria si ue ars, siuefacultas , hi floriarumque cognitio . Nam Greloquentia cum in populo, tum in castris maximas olim
69쪽
s epe res difficissimas que confecit in posterum consi
ciet; rerum ab alijs gestarum exemplis abundare, qui bus in tuis rebus uti pus , obesso e pace profuit certe proderi quesemper plurimum . Harum utranque diffseplinarum noster dux miro)Zudio ab ineunte aetate est complexus earum que legendis cum Latinis tum Graecis auctoribussese dedit magna inexpleta que diligentia. An nis autem accedentibus ita in utrisque profecit , itas pense fus in eorum penetralia immisit , ut quo ulterius posset progredi, iam prope nihil habere . Nam eloquentiam est adeptus non illam quidem sua in foro utimur, acrem,
acerbam, iracundam , contentionis ardoris immicitia rum laterum laborum plenam Sed istam paratam feda tam grauem, hilarem etiam interdum cum dulcem,
tum retersam salibus, uerecundam tamen saepius erue nustum, simplicem semper, non minio non cincinnis com ptam, mundam uero , , ipsa quasi negligentia gratio rem , quam uere regiam atque imperatoriam possis docere itaque sibi cum laudandus e se quis uel bonus ciuis
uel rcnuus miles, uel alius aliquis quoquo modes ita eum laudabat ilium ipse multa cum gratiae tum beniuolen tiue causa diceret orationi tamen neque des neque gra uitas unquam deesset: tantum caeteri laudato rubue dum eqse ducerent; quantum ei laudator ipse tribuisset risse autem, qui laudaretur , non omnibus ab hominibus mallet , quam ab uno isto sese laudari . In vituperando au tem natura parcus, uoluntate abstinens, facultate a gnus atque infructus cum esset ad eam dicendi rationem ita raro accedebat ut scires inuitum accedere et cum acce
70쪽
dere , ita iram fere semper placide comiters exercebat;
ut appareret non omnes eum suas uires explicare uoluiisse. Verum omnino magnis Ducibus non ita spe euenit , ut laudent minus sepe , ut uitliperent quempiam et atque utrum libet cum agunt parce id grauissimisque uerbis agunt me uideantur magis zam deceat in altero amo re, beniuolentia , in altero odio G simultatibus duci Accusatio autem atque defensio nunquam in illis fere a dunt quippe quibus nulli iudices accedendi , nulli demutacendi sunt suus illis animus iudex estis audit: is decer nidi eo absoluimur eo condemnamur rivo autem quisque animo tacens loquitur silens persuadet . Itaque nihil tu diciali oratoriae artis generi cum regibus. Propria eorum autem atque peculiaris es deliberatio propterea , quod ad eos omnia omnes deferunt, ciues prouinciales, munici pia, milites,clientes soli', uicini. Habent autem consulto
res ipsi suos qui assistunt quibuscum agendumne sit a
quid aut non agendum, disserunt . Tum cum a si peregibus sepe cum legationibus multa quaerunt, multa dissutantis quilubet alios adducere tu sententiam conatur suam . Ibi ars, ibi ingenium ualet . Hoc in genere Proci omnis quis unquam magnus atque summus fuit si quis ea, quae ipse cogitaret, sentiret, μή optaret, quae se meret, in aliorum mentes atque animos ita transtulit it impruga non tradita, innata non insitu propria non alie na uiderentur se quis inquam lenis, dulcis, blandus squis item grauis, s lierus prudens, nullum uerbum tomere proferens itum si cum op s e se cassidus,s ludens, spertentator denisse eloquent, sifacundus unquam fuit