장음표시 사용
71쪽
is profecto noster Dux fuit sis prope unus omnium oratorum omnem uim omnes illecebras, omnes ut ita dicam,
Veneres 1 consequutus . Nihil addo Proc nihil fingo Audivistis eum j epe ejus uerba atque uoces auribus uel tris hausistis. Quae uos, quae multi reges, quae Venetorum Senatus, quae Iulius Pontimax scit, nouit, lauda uit , admiratus est Lea loquor. Atque haec quidem eius uiri tam praeclara tamq; regia eloquentia eo etiam admira bilior uit quod quae ipse in medium pro re nataeque tempore asserebat ea si optimi oratores atque clarissimi diu culta claboratu adduxi sient nonfuissent meliora et quae uero secum ipse ante commentabatur quod erat fere nunquam sed si quando meditatus ad dicendum accedebat magna aliqua in re atque causa iam sic tractabat it cum omnibus artis praeceptis institutis que uteretur , nullum tamen disciplinae aut scholae , nullum industriae uestigium appareret . Sed iam ad historiarum cognitionem transea
mus alteram earum artium , quas maxime regibus dixi mus imperatoribusque conuenire . Quae quidem certe ars
ipsa quoque bifariam lectari solet duobus enim quasi terminis continetur ue rerum scilicet atque locorum descriptione. Harum partium alteram lato nomine historiam, a teram cosmographiam dixitissa bonarum artium studio rumque omnium inuentrix e magistra Graecia r a
gnisque trangli atque propriis auctoribu sfalcyt. Quod postea notri homines aemulati idemsecerunt. His igitur in singulis quantum noster Dux excelluerit, quaeso Proci cognoscite . Dico enim, uidem magna uoce pronuntio
quicquid unquam gestum a quoquam est, sicquid perpe
72쪽
frafum quod quidem litteris mandatum sit ut Graecis uel omnino no stris iniue ex Hebreorum historia ista qui demperantiqua perque ueteri siue ex his historijs, quae rum res gestae post uere ueteres tamen ipse quo μηt
ut Pergarum regum, ut Aegyptiorum, ut Lydorum, ut Armeniorum , ut Graecorum, ut Romanorum alio rum que inter hos populorum Uiue omnino ex recentiat3κ noa , ea omnia Ducem nostrum legere audire qVeuoluisse , semel uel lecta uel audita in promptu putea semper ςnteque oculos habuisse ita, ut nihil unquam eo rum exciderit. Quasi enim ulla omnes in animo res inscu pias haberet, nullae gentium commotiones, nullae Xer cituum comparationes, nullae classes, nullum bellum,nu
la pugna, nulla oppidi obsesse , nullum egregium fac
nus nulla illotrior nex tum nullae morborum illuuio nes, ut fames aliqua durior, aut praeclare disciplinae, scho , leges cerimoniae, sacrorum ritus, nullum de nique nequefactum neque dictum paulo excellens inerat in litterarum monumentisci quod non in eius memoriae septo contineretur. Equidem mihi ipse uideor mira minium Proc isdem exuperantia dicere. Sed quid agam: Taccam ne ea tuae uerissima esse certe scio sue uos fortus sepe . se miliessam expertus Lut cum alumni meroptime de me meriti, tum certe uesri Ducis uidear diasem uirtutibus inuidi sed δε nproferam explicem omni :ut qui bs non derunt, non ante audiuerunt mendacio me putent uel referre illi uelle gratiam, qui mearumfortunarum xciorem omnium, uel uobis inire qui πω
strumprincipem sic laudem c Sed me prsa uera dicen
73쪽
fem quicquid lubet rium ea flentem ingratum atque
mm morem uideri. Itaque illud iterum atque saepius re peti memoriam uiro Duci tantam fuisse is ea procvera atque codicibus uteretur. Disi enim in illam tran scriberentur eisdem litterarum monumentis abfuga geret, aut eisdem uerbis,qas audiret sc ordine posea postuque permanebaret meque temporis ullo flatio lo ginquit te, delebantur . Ita ille cum uellet aliquid re cordar, ad suae se memoriae quasi commentarium res rebat itum id tanquam relegeret , sit reminiscebatur Sarmadas quidam in Graecia fusis olim traditur ea me moria uiri ut quae que uolumina confecissset iacias mo re legentis representaret magna proferii res atque perdiffcilis: neque enim ne longa exercitatione atque usu effici tantus habitus atque scientia potes. Verum omnino nihil cum no,ir Ducis sensu memoriae faelocitateve conferenda . Nam Graeculus ea , quae egora , tum, cum legerat , fritis recordabaturri paulo
subpo te eadem se pet3sses profecto luisset Arte
enim memoriae illi quae ab se, qui de ea re scrip runt , si tradita credo iuuabatur . QV uero arte atque uia quis conficit tantile , dum illa calet locorum dras ositio sua qui id agunt, tantari, remanent et restra gerato negotio uolant . Itaque illi pauca eorum ut tra retinendi pauca comminiscuntur mose autem ni hil locis utebatur nihil arte consciebat . Suus sibi me moriae qua si ager satis frugum ne ullo cultu fere bat . Tum larga eorum immortalium dona atque munera nullis hominum laboribus , nullis artis prae
74쪽
s lys adiumentisque indigebant . Vidi ego spe Proc.
cum is longas paginas recitaret non modo integris sensi bus sed singulis etiam uerbii eorum scriptorum; quo
rum ipse semel libros cum perlegi sic cospostea in m
nibus decem aut quindecim totos annos non habuerat se pullam interea earum paginarum mente unquam filabam recoluerat . Itaque ut rem breuiter explicem, omnes actiones omnia tempora, omnia clarorum uirorum omnia
illustrium seminarum nomina , quacunque in arte discruplinaque excessui sient , ita haerebant in eius memoria, ita is eorum,s aecunque alidiuerat aut uiderat recordaba tum ut ipsum unum diceres uel omnes omnium gentium annales conscripsti se uel omnibus seculis uixisse. Haec de rerum hi fiori . De regionumsede autem CF locorum illud possum dicere, quod non prouinciarum, non urbium, non oppidorum, non pene uicorum non item maris ullius, non sinus , non insularum , istorum, portuum , non mon tium,non lacuum, non fluminum , non ipsorum etiam fontium ullum is nomen nesciebat , uel quod prius fuisse , uel quod esset nunc et nonsitus, nonsalubritates non quo sectu ρκ e regio, quibus moribus quibus artibus utere tum, quibus excelleret rebus, alia quantum ab alia disa ret . Itaque hercle nomini sui fundi ratio fuit , quum illi orbis terrarum status atque conditio notior . Quid hoc maius aut admirabilius dici potest' neque enim uerbi aut laudis causa augendae utor similitudine Proc cum dico, nemini suum fundum notiorem suam illi orbem ipsum terrarumsui se . Latine mescitote non laudatorie loqui. Quare etiam planius dices: Non antiqui , non recentibu
75쪽
locorum scriptoribus egebamus ustis ubi is erat: in no bis unus omnes omnium scriptorum libros, omnes tabu las exhibebat . Quanquam is quidemsuarum opum dis metulator magis, quam Uentator fuit . Nemo enim isto minus multu scire uideri uoluit nemo minus algssese prae faretataque nihil unquam fere nisii peteres nis etiam lacesceres explicabat repetebWt urem secum ipse s pemulta modo tacitus , modo leuitc succincn carminaque praesertim . Nam inpoetas puer legerat, edidicerat quemagno sudii; pc bonis mirum in modum semper es delectatus . Praeter haec e philosophiae fontibus multa etiam hauserat, eaque praecipμ ,qμ aede moribus V u tuntur. Disciplinam autem istam quam iure meritoque sacrum dicimus uniuersam perceperat cum antiquiorem, tum nouam . Itaque nihil habetur in ea obscuri, nihil ambigui, nihil translati , quod ipsum latcretis tametsi eiusmodi multa insunt in eius scienti aescriptoribus. Mi dicinae quoque praecepta ita tenuit it illi ipse artis σωfri, quorum opera utebatur, nihili ere prosticerent quod ipsum lateret , ei sepe etiam ex ipse consilio mederen tu . Sed hanc artem non antea attigit suam eum imbe cistae ualitudines morbi que inuaserunt . Itaque in lecto Llum, non in scholis philosophorum perdidicit . Quid uero Proc nihil ne in Duce nofro, praeter istas duas artes a ximas quidem atque latissimas rei militaris doctrinae,
quas commemorauimus , magnum atque praeclarum fuit quarum artium alteram tum, cum coalesceret, coactus
est prope uniuersam ab)cerri alteram , cum Drire eius studia inciperent, lente remisseqMe exercere. Fuere cer
76쪽
fe, fuere in amplurima quo'quidem esia tacerem uos amen Proci qua prudentia estis, ipsi per uos cognseretis . Omnes enim prope uirtutes facile intesilitis uno mehercule doctrinaesurio uel acquiri afus, uel omnino persci. Nam quemadmodum ueri ignoratio uitiorumfonso radix omnium atque malorum es ita necesse est a ueri cognitione atque scientia, quae doctrina inuos maxime
comparatur , derivari coalescere que uirtutes quarum
quidemsemina tametsi a natura ipsa quispo fidet nisi ta
men is adhibeat operam furia que litterarum Ionam ad frugem ipsa nunquam fere pervcniμnt; Mnquamst Aus uberes atque magnos ferunt . Quamobrem noster Dux cum istarum rerum cognitionem, quas dixi, refr re acceptum debet litterarum e doctrinaesudus dum uel
maxime reliquarum aut omnino, aut magna ex parte uirtutum comparationem ac perpolitionem quibus pros fio recensendis neque mea, neque alicuius oratio esse s
ti Proc potes, sed ea tantummodo persequar suae cum mihi promptiora ictu sunt, tum uobis etiam re atque ex perientia notiora. Isis enim prope ipsi scis in eo sngulis quod cuiusque est trubuendo atqx partiendo nem ne ullo unquam minus uel amorem uel odium admisissse neminem magis omnem cum libidinis aut avaritiae , tum omnium cupiditatum notam ab se amouisse longe que rei cssse . Nam cum Mnaturis a propensas tu aequitatem esset opuer de me illum Theognidis poetae uersiculum audiuisset quoi ait omnes uirtutes in una iustitia con tineri, nihil illi postea ea re maius, nihil antiquius fuit rLGasuos, erga exteros, domi peregre an foro, in ca
77쪽
stris I eapuer, ea adolescens ea iuuenis, ea via incredibili tenore es sunt ut non solum ab eo quisquam nihil prae ter aequum atque fas impetraturumse confideret sed iamne peteret quidem discordiarum autem, controuersia rum , inimicitiarum suarum eo arbitro etiam alieni ute rentur . Ad illum enim, tanquam ad Areopagitarum irrabunal Graecia, plurimi, qui eum nunquam uiderans suis de rebus atque causiis ius iudicio ut transigerent, acce debant , in eiusque sententia illi etiam, quos contra fa
tuisset, conquiescebant. Quae cum ita essent neminem
tamen ab eo unquam uel poena mulctatum , qui non
plus peccauerit, quam in illum animaduersum sit , uel praemio affectum audiuimus , in quem non ipsa mer ces amplior eius offficio fuerit. Itaque iustitiae duas italas uirtutes cum in omnibus V , qui fatuunt aliquid atque iudicant, tum in regibus e principibus multo ma xime quaerendas laudandasque , adiunxerat clemen fiam , liberalitatem . Sed clementiae atque mansuetu diuis nobis cum pissime alia , tum eo sane tempo re uerissimum ac pulcherrimum testimonium reliquit quo Caesar Borgia Valentinus omnis humani diuinique iuris stretor atque pertμrbatori qui ei regnum per amicitiae simulationem contra fas , contra dem datam, optime etiam de se merito , perque uim malis arti
bus abfulerat baluti tque uitae sepe numero inmdias fecerat ue cum is A sino imperio atque fortu ni deiectus in Iul Pon . Max potestatem atque u fodiam uenisset iso ter autem Dux ab eodem Ponti sce per liteteras atque nuntios Romam accitus, hostru
78쪽
fio amanti lyime honorificentissmeque susceptus plurimis
maximis tractandis rebus praesceretur consillis omni bus infertiset Romanis etiam exercitibus eius imperio
atque fidei traditis esset illi quasi quodam fato uindicandist de Caesarescultas quam amplisssima oblata nihil eo rum in illum egit suae quidem ipsum facere equissimum atque iustissimum fuit . Sed cum eius ille genibus aduolu tussuorum scelerum atque perfidia deprecatus ueniam es t homini supplici atque miserrimo pepercit . Itaque
qui in eius fortunas atque sanguinem omnia tentaverat, multa perfecerat, ut uidistis , eiusdem de libertate atque flute tum, cumsumere poena posset, nihil imminuit Existimabat enim, id que dicere frequenter solebat, non tam pulchrum esse ulcisci iniurias, quam obliuisci: istud
sibi omnium hominum spei paucorum hoc, eorundem que non nisi magni animi uirorum suorum que factorum conscientia fretorum atque nitentium uideri . Liberalitatis autem quid ego exempla eius persequar, quem amici,quem cognati, quem nece sari, qμem familiares,sMem irent, qaem omnes denique homines in omni aetate omnium t
berali simum muniscentissimum que sunt expertiae qui uelange magis cum donaret aliquid suam is, cum donan tur gaudebat qui nihils habere , si quod a se habe rent homines , nulla re frui, nisi qua caeteri a se donati fruerentur, exii imabat Nemim Proc. atque adeo de ram cum ille admotum puer de sua ueste tria sagula egregiae materis atq; operae totidem arquoeuis sibi pucris suis hos tibus dbnuui se cum ab Octaurano patruo re
hensum, qui dicebat disii faceret sua ii sum se nihil
79쪽
ssurum 'elondere Atqui possem iter tuin multis sagulis ut, ipse enim plus uno non induom Pulchra m hercule uox eis que puero digna qui quidem uJc in ta
lem uirum, qualem nunc amissum agemus euasurus. Itaque in isto cui num harum duarum uirtutum, de qui bus dixi , deferri primae debeantur, liberalitatis an cle mentiae, iudicis consequi dissicilimum quidem puto. In nocentia uero ac continentia, in tantis optibus, tam amplo in imperio atque regno quanta is fuerit, nolite commone
ri uelle Proc, uosmet ipse uobiscum recordamini. Solental f plerunque reges fortuna saepissime abuti faelicita tem quesuum in eo initam putant; si que potentia atque libidine possent: quicquid concupiuerunt, etiam consequi expetunt Litaque nihil castum, nihil sincerum, nihil sun sum, nihil tutum ab illis es t luxu, licentia, libidinibus, figit3 , rapinis , supris corrupti deprauataque sunt omnia sibi autem cariores illos habent , illi apud bos ampliore loco sunt; qui ad explendas eorum libidines plus curae adhibent, plus laborisci quo fit, ut plenas domos habeant audaci si morum perditissimorum que hominum qui
neque fas, neqGepium, neque pudens, neque rectum quicquam nollerunt. Longe aliter Proc. nofer Dux casta mens, castus animus pietas pudor, religio semper cum
illo e feci nihil sibi ipse concedere quod quidem cum omnes leges, tum certe omnes homines non concessissent: suas libidines acrius quam aliorum cohibere et imperare autem
sebi ipsum posse , id uero longe maximum pulcherri m inque sane regnum existimares uoluptatem sue ho nesate nussum esse duceres tum nihil proprium regis e se, iii
80쪽
praeter gloriami laborem isse' putare sese at m
plus, quam sibi. Itaque maiorem ex ea re uolupta tem cupiebat, cum benefacere uni aut alteri poterat; quam si omnes tu se homines omnia benescia conti tissent . Qua in re illud etiam mirum propemodum fui quod cum is aliorum in se beneflciorum memo riam animo semper repeteret , nunquam obliteraret
suorum in alios ita non retinebris sue id magnitu ne animi, siue liberalitate faceret siue omnino prome rendi sibi semper nouos homines uoluntate ; ut quasi
sensum memoriae non haberet , nihil eorum, quae cui quam benefecerat recordari prorsa unquam atque re Dicere uideretur . Neqμ uero , qui circum istum erunt. non probi, non θμgi, non continentes, non bonis o
ribus, non integritate praedit . Neque sane aliter resse habere poterat quando is suam in sus beniuolenta fiam ipsorum uirtutibus, non sua libidine metiebaturhaque se internunctis berae amiciorum querimonia de aliorum murus audiebantur, iniuste oppresse atque meto seri subleuabantum perditi flagitiosique puniebantur rfemere imperata remittebantur et ablata restituebuntur
indemnitati omnium atque sal ti, paci, otio, libertati pereo sem consulebatur. Quam ob remita se urbes bea tissimas existimabant , apud quas illa diutissime commo rabatur Sed quid ego tam pauca de illaus cohorte ut que comitatu dico qui nunquam sue multis aliauo e nere laudis excellentibus clarissim que visebatur utris qui semper cum bello fren*os, eo demque ingenuos, effluarum ciuitatum principes iuuenes , tum uel maxime