장음표시 사용
21쪽
Iam vero , Auditores , a recta Ratione non ab Experimentis , expectandam petendamque esse problematum illorum omnium solutionem, ostendamus , in quibus rationes peculiarium phoenomenon inveniendae proponuntur : Quod ut demonstrem , id unum adnotasse sussicit , nemph experimenta ostendere quidem posse , quaenam corpora quaeque circumstantiae ad datum phoenomenon datamve effectionem obtinendam requirantur ; patefacere vero cur &quomodo phoenomena illa effectionesque contingant , eSperimenta non posse.
Et sand si Interroganti, cur corpora, quae in Vacuo Spatio eadem velocitate deorsum feruntur, per medium Aerem alia aliis velociora
cur id contingat ; nonne ludibrium Interroganti deberet 8 Neque enim , qui de ratione interrogat, id unum petit, ut ipsum quis d Ceat quodnam Corpus quaeve materies ad datum phoenomenon , cujus effcientem rationem postulat, requiratur . Sique ab aliquo caus-1am quaero , cur globulus aureus, qui per aquam descendit, in expansam laminam redactus , aquae innatat , Phylosophus aliquis gravi supercilio reponeret, id ob mutatam figua
22쪽
ram evenire, aut novae amplitudini , globulo aureo superinductae , novitatem phoenomenide heri ; nonne vel falsum pro vero venditaret , vel ita ignarus discederem a DCctore , qualis ad ipsum accesseram ρ Neque enim quidquam figura facit ad phoenomenon , de cujus ratione sciscitabar , neque quod ignorabam mihi aperit , qui superficiei amplitudini deberi asseverat , si globulus ille , in bracteam redactus, innatat fluido . Non peto quipph , quid
aliquo nomine requiratur ad datum phoenomenon obtinendum, dum quaero essiciendi polle nomeni rationem , & modum .s XIV. Phylosoplio homine opus non est pluribus
in casibus , ut agnoscamus, datas quaini mNaturae effectiones non nisi in drecta casibus nonnisi in subiectis datis nonnisi intervenientehac illave coi potum specie & circumstantia produci . At ςxperimenta nil praeterea docere nos possunt; nimirum quaenam sint circumstantiae quaeque subjecta quaeque corporum genera ad explicandorum phoenomenon prO- ductione in sint omnino necessaria ; ita ut si aliqua ex illis desit, idem illud phoenomenon non contingat ; Quae quidem omnia pernoscereta tenere luculentissimδ possumus quin tamen caussas ipsas eiacientes & essicientes rationes discernamus .
23쪽
g XU. Scio equidem Phylosophos praeclarissi in os, Axiomatis loco, habere Celebre illud effatum et id, quo posito, data essectio sequitur ; quo sublato , tollitur; quo aucto mel imminuto, est ectio quoque imminuitur mel augetur , Cauga es essectionis illius . At longissime abesse ab Axiomatum diis gnitate , perspicuitate & certitudine effatum illud , Nemo qui ad rem animum intendat, dubitare potest. Nisi ignis pabulo applicetur ignis, pabulum illud non incenditur; tolle approximationem illam, & nil preterea, accensionem tollis; pone approXimationem , accensionem habes; a uinge contactus actualis ignis & pabuli, inflammatio. nem auges; si minuas, minuis. Ergone approximatio ignis & pabuli Accensionis em ciens caussa dicenda erit Θ Explorantibus per experimenta peculiares corporum proprietates, observandum passim sese offert , en Mariat. Armosphaerae statu , ex mutata Anni tempestate, e X imminuto vel aucto artificialis ignis calore, si igne ad phoenomenon opus sit ex varia eorumdem corporum aetate, ex varietate regionum , in quibus exploranda corpora orta sint ; immci non raro vel ex mutata Continentium figura & amplitudine , ita effectiones mutari , ut mirum sit , quot quan taeque circumstantiae & omnino eaedem requirantur , nd, quae a Natura fiunt, disparia , dii crepantia vel contraria contingant: Igitur vel
24쪽
experimenta ipsa evincunt quod volumus, sculicet non modo de caussis effcientibus , quae pleno jure tales sint , sed & de partiali quacumque & incompleta caussa & de subjecto ,
in quo Caul Tae agunt & de qualibet ex circumstantiis ad phoenomenon necessariis, & de quocumque instrumento , quo rerum Natura utatur ad ea gignenda, quae gignit , aeque verum esse effatum illud , quod veluti essicientium caussarum peculiare Criterium Certissimum , Phylosophorum plerique & assumuntti affumi jure posse defendunt ; ex quo sane effato nullo modo absoluta illa deductio colligi potest, quam ipsi colligunt, sed disjunctiva haec & in multiplici aequivocatione posita , quod nimirum , id, quo posito , ac caeteris saviis bus, ponitur essecZio data ; quo sublato L DE tur
esse utique debent etel e ciens caussa flete absoluta flete incompleta, vel folsectam, vel infrumen-rum , mel causa materialis , mel conditio aut cise cum santia ad essectionem obtinendam necessaria . Quodnam autem ex lii sce potius nominibus meia
reatur , quidque ex pluribus illis , queis effatum , de quo diaeimus , aptari potcst, sit vera esliciens dati phoenomeni caussia , eoque magis cur ipsa & quomodo rem essiciat, de qua quaeritur , pronunciare , ad Supremum rectae Nationis Tribunal omnino pertinet ; quae Iecta ratio unice valet, ex dato subjecto datisque
25쪽
que circumstantiis, ad explicandi phoenomeni genesim necessariis , & ex datis praecognitisque Naturae legibus physicis necessaria consequutionum serie, genesim ipsam phoenomeni dati evolvere ; & cur & quomodo fiat , ita evin-Cere , ut quisque intelligat , praecognitas datas' hasce illasve certissimas Naturae leges physicas& locum habere posse in phoenomeno illo gignendo, & non habere non posse ; nisi enim eo usque legitima & luculentissima Ratiocinatio perveniat, cur quaque ratione evolvendum Phoenomenon gignatur, incertum ineΣplor Iumque sit necesse est.
g XVI. Quod si ex datis corporibus ad datum
Phoenomenon quocumque nomine pertinentibus dat liquo phoenomeni circumstantiis, Mens non assequatur quaenam ex praecognitis Naturae physicis Legibus in dato casu locum habere nedum possint sed debeant, cohibendum hisce in casibus judicium est, &, non liquere de quaesita phoenomeni essiciente ratione , pronunciandum , ne fictitiis Hypothesibus, imaginariis caussis, & conjecturis alea plenis, & in erroris periculo versantibus Sanincta & Incorrupta Phylosophiae Integritas labefactetur; Quandoquidem ad experimenta Confugere , ut erroris periculum dubitationemque
e medio quis tollat , petere est ab eX peri-B g men.
26쪽
mentis, quod ipsa praestare nuspiam posse
et ratione apertissima et aptis exemplis confecimus o
Neque quis idcirco mihi indignetur oro, quasi contra experimentalis Phylosophiae hostem & eversorem, mihi inquam, qui & experimenta plurimi facio & maximi usus eme in physicis rebus non tantum non dissiteor, sed Contendo; at permiscenda non es sus deque eonfundenda Rationis Experientiae Auctori eas ct Iurisdictio : Quemadmodum enim solvendarum geneticarum quaestionum ac peculiarium phoenomenon effcientium rationum inveniendarum vis & potestas rectae Rationitribuenda est: ita ex opposito ad augendam peculiarium proprietatum Scientiam, quibus peculiaria corpora praedita sunt , ad illa secernenda, quae ad datum quodcumque peculiare phoenomenon faciunt ab iis, quae ad ejus genesim nullo modo requiruntur, quamvis adsint, ad Experimentorum fidem auctoritatemque Omnino est provocandum: Etenim
in id generis quaestionibus nuda Ratio, inconsulintis Experimentis, vix quidquam potest & raro .
Praeterea inter praecipuos Experimentorum usus accensenda ist Hypothesium & Sistematum , quae
27쪽
quae cum rerum natura non Conveniunt , eversio : Si enim vel unico casu , rem aliter succedere, experimentum quodpiam ostendat , ac fieri deberet , si excogitata Hypothesis vera esset, vel assumptum Systema rerum Naturam divinasset , indὰ per sese illico apparet commenta illa confictasque Veri Larvasa Phylosophiae provinciis exilio esse mulctandas .
Ut autem aequa ac legitima paena sit, ratio natis haec cautio sarta tecta servanda est ; nimirum ut certi ma ratio emineat, quod, ubi inexperimento aliquo assumpta H Oebesis mel asesertum Sassema nou elucescit , in ipso apparer necessario jure deberet , si Hypotbesis aut SV
ma mura quod Experimentum pugnare miritur, nou aberraret a Vero . Qua cautione neglect non fictilia modo Commetio, Hon hypothetica
dumtaxat Caussae sed & verissimae certissimaeque proscriberentur , Quod ut solemni exemplo demonstremus, nonne plurima corpora sunt in terrestri physica & perexigua & majora , in quibus, utrumque proximis, imm5 δd contiguis, nullum sensile indicium apparet Gravitatis mutuae e Gravitatis , inquam, illius mutuae, quam non modo clamant Caelestia phoenomena &terrestria quam plurima , sed & theoretica ineluctabilis Ratio , quae corpora universas
28쪽
nullo excepto , complectitur : Quid inde ' Ergone abdicanda erit universalis illa Thesis ,
quam Mathematica certitudo asserit, quam innumerae observationes confirmant ρ Minime gentium , Auditores : Neque enim contra ipsam revera faciunt experimenta illa , in quibus mutua Gravitas non apparet , quandoquidem in circumstantiis omnibus, in quibus non sese monstrat , nullo modo apparere polle , adeo certum est, ut id praenoscere & praedicere
Optimus quisque Phylosophus facith possit. Innumera propemodum sunt exempla , quae in tota terrestri Physica occurrunt, quibus con firmare possemus quanti momenti sit aequissimam illam cautionem , quam eXposuimus, Prae oculis habere , ne passim ab experimentis
negativis decipiamur; sed plura exempla id
generis cumulare nec Veritas postulat, quae satis In aperto est, neque per patientiam vestram supervacariotim raporam impendere licet.
g XX. Mihi ipse temperare non possum, quin hic
opportunissima occasione data animadvertam , ex cautionis ipsius nostrae neglectu contigisse, ut, qui se praedicant ab Hypothesibus omni-hus continentissimos & Experimentales Phylosophos se esse gloriantur , in rerum Naturam inveXerint peculiares nescio quas attractiones actionesve mutuas, per quas corpora quaedam,
29쪽
quamvis distantia , unum in alterum mutu agunt essicienti actione , & vires qua spiam
Consomniarunt , quibus quaedam corpora , quamvis ab invicem remota , sese repellunt absque ullo intermedio agente & non nisi ut ab invicem fugiant ; rationemque addunt imaginariae discrepantiae eam esse , quia nimi-xum , quae se attrahunt . homogenea sunt , quae se fugiunt, aetherogenea; quibus voculis tantum abuit ut veras Naturae Leges tradant, ut potius genuinas germanasque contaminent. Absurdum est quidpiam agere ubi non est, unde mutua essicientia distantium corporum, sive ad alterum mutub attrahendum , sive ad
alterum mutuo repellendum, nedum commentitia sed chimerica est : Quae vero recedunt , ideo recedere , quia ad fugiendum ab invicem tendant sponth Natula, fallissimum commentumeli ; queacumque enim ab invicem discedunt. vel pelluntur ad contrarias partes , vel Prae- Potenti gravitate per oppositas directiones sollicitantur , quae illam vincit, qua ad invicem tendunt , ex Universalibus ac certissimis mutuae Gravitatis Legibus , non ex peculiari illa & suppositicia, qua per sese nonnulla corpora ab invicem fugere , imaginosi hujusmodi
Phylosophi commentantur : Ita ut voculae illae attractionis & repulsionis peculiaris , at que homogeneae & aetherogeneae naturae, &magis homogeneae magisque aetherogeneae s
30쪽
aliaque nomina ejusdem farinae, si ex usu linguarum intelligantur, falsissimum absurdumque sensum continent ; si in sensu improprio &translato , nonnisi vagans , obscura , indeter minata potestas sub ipsis latet , vel phoenomena ipsa significant, non explicandorum phoe-
s MALCum enim roganti mihi cur Spiritus marini Salis aut Virrioli , Aurum solvit , Argentum intactum relinquit; spiritum verb Nitri, Argentum corrodit , non Aurum ; Cum inquam , Interroganti de lii sce , ex Tripode reponis , Spiritum Marini Salis & Aurum esse homogenea ; Argentum vero & spiritum eumdem aetherogenea ; atque ideo Cum Auro misceri , cum Argento non item .' Atque contia , spiritum Nitri homogeneum esse cum Argento, aetherogei eum ab Auro ; & ideci Argonium solvere & cum ipsus partibus confundi , Aurumque relinquere in integrum ;Quid te dixi ila putas nisi hoc unum P Idebspiritum Salis communis aut Vitrioli solvere Aurum, non Argentum, quia talis Naturaeeit , ut primum solvat non alterum ; pariterque spiritum Nitri ideo viceversa solvere Argentum non Amum , quia ejus Naturae est , ut Argentum quidem solvat , Aurumucro minime . Quod autem talis Naturae sint