장음표시 사용
731쪽
eo quod descendere non possit, qui circumfusum aera me re vero ab incumbente aere densatus vix cedit: partes enim aeri, eo plicatae sacile evolvuntur, non ea dein facilitate comprimuntur usi agitur aer est crassior , hoc magis resistit. Sive id ponderi cumbentis, sive elasticae illius vi referatur acceptum lori iti I eo usque attolli in tubo hydrargvrum , quousque sit velut in o brio cum vicino, circumfuso aere neque enim potest de hende F quin hydrargyrus in subjecto vase restagnans attollatur id eius ripotest, quin aer vasi insistens prematur. Atque huic prei Iioni agri restitit quo magis ab incumbente aere comprimitur. Non enim et per ubi vitrei meatus, aut ipsum hydrargyrum subire potest seni
autem aer variis mutationibus sit obnoxius et interim maiora exhalationum copia densetur, interim sit rarior non mirum est, si altitudo hydrargyri adeo varietur citra manifesta in causam; uno aene emdenique di modo sit altior, modo depressior Linde hoc experimen tum iam ad varios usus adhibuereri namque ex ascensu D descensu nudrargyri, quae sit aeris gravitas, aut levitas , dignoscimus. inde baro metri nomen accepit. in serenam aut nimbolam aera emperiem praesagimus. Nam flante borea, aer gravior eit, pluvio chlo vel Austro flante multo est levior, .hydrargyrus depressior. a. Hinc patet, cur digitus tubi ostium claudens incumbentis libet rargyri pondus non sentiat. Quia non maeis ab hydraro uro otio ria aere circumfuso premitur. At si aeri per uininam ubi partem pateat aditus, tum digitus mercurii pondus vix sustinebitri is enim ab
3. Saepe accidit ut tim tubus impletur livd raro uro, partes ouaedam aeris inter vitri latera, .mercurium subeant,& tanquam uetae ullae in summam tubi partem efferantur; tu inciue inclinato tubo v. crargyrus molliter, line strepitu supremam tubi partem ferit Nam in mollem aeris substantiam impingit. Secus evenit, cum omnis aera vel : quidem hydrargyrus inclinati ubi partem hermeticeio illa
'pm xu , ' Cum strepitu serit. Id magis ad rem nos
Pertinet, quod tantillii in aeris multum hydrargvrum depriinat, atque eo magis quo tubus minus habet altitudinis Nam aer, qui in ea tu-
non latis valida est, quae hydrargyrum deorsum pellat.
732쪽
omni referre experimenta, quae integrum volumen ex idet hi si ' O m
brevitetrattingam Machina illa neumatica vis est
ea, quae libuerit, immittentur. Idque eum pii, et et,
v cula aenea,qualem dolus extrahendo vino solent adhibere
libere conam'et Hic porro cylinder est syrine vel irinon insecto
c Iulum eli, amo intentaveris, ingentis velut ponderis vi in sentire '
qui enim cumbit aer deorsum id pellit ne si is vehemens est e ,
uracium, pianius cum syringe aptaveris, o aerem euacues vitriam brevi cimo erue tametsi id valde com p. cstum sit:ra globum aut vas it reum tuetur. Cur vero aer externus possu
rum, si quae iii an glodo, non suile subeat An quod incunt , un
733쪽
ri De consensu et es nodie hic
dique aer suo impetu labrare iturae non diducit, sed magis adducie idiam partes vitri intus pellit, Ita sibi ipsi aditum intercludit. Jam
unde tanta vis aeri intus concluso , ut non minor sit, quarii externi aeris impetus D tamen cum externo is non communicat, nec illi uapondere juvatur An sorte aeris partes plicatiles vim elasticam non amittunt, quamdiu vas aliquo undique premunturn neque enim sese possunt evolvere. Sed ubi pars magna illius aeris est exhaulia, quod reliquum est, magis se se explicat si dilatat. a. Hinc vesicae collum si ligaveris, inpene aere destitutam intra globum vitreum immiseris, exhausto aere, qui in globo fuit, vesica intumescet, .saepe magno cum fragore disrumpetur. Idem saepe vi dimus in vulgari Torri celli expertinento nam immiis intubum cyprini vesica pene aeris vacua statim intiatur, quo partes aeris resia duae, vicino aere solutae se se evolvant. Unde admisso aere vel in globum vel in tubum , statim vesica detumescit. Idem quoque accidit, cuin partes aeris calore agitantur: videmus enim vesica irta semiplenam ignis calori admotam vehementer inflari , Windu
s. Facile potest oblongus tubus argento vivo plenus cum alio vase subjecto, in quo restagnet hydrargyrus in globum vel machinam imittit ita nam licet tubus sit altior , eminere potest extra globum, sic cum pertus operculo caementari, ut aeri e X terno non
pateat aditus. Qtii ver tum fiet VHydrargyrus ad consuetam altitudinem 28 digitorum aut circiter suspensus manebit. Sed exhausto aere sensim subsidet adeo ut tandem in vas subjectum dilabatur. Admisso rursus per claviculam intra globum aere , hydrargyrus attolletur: ita ut palam si non aliud hydrargyrum in tubo suspensum tenere, quam ambientis aeris pondus, aut vim elasticam , qua pressioni resistit. Nam qui globo includitur , hoc debilior est, quo cre-hra exsuctione fuit magis dilatatus' is adeo ponderi hydrargyri non resistites sed ubi aer externus intro subit, tum hydrargyrum sursum repellit , donec aequatae vires velut in aequilibri sint constitutae nec pondus hydrargyri vincat aeris resistentiam , nec vi
Jam ut ad globum vel machinam nostram redeamus. Si loco hydrargyri, aqua tubori saltem pedes longo infundatur haec sane tota manebit suspensa Sed educto aere per antliam, vel syringem, paulatim descendet. Tubus aqua plenus, vel hydrargyro machinae, ut dictum est, aptatus indicat, quantum aeris e mali in sit exhaustum. Nam si aqua tub conclusa in vas subsectui omnino descenderit,
734쪽
derit, Indicio erit omnem pene aerem educi im fuisse. Dan quam id fallit aliquando: nam quae ex aqua erumpunt aerea bullae, hanc etiam deprimunt. Quare huic incommodo occurrit D. Hugens, dum aquam perso. amplius hora in machina reliquit, quo omni aere expurgaretur Aqua ab interno aere sic expurgata jam indicio ene potest. quantum e machina aeris eductum fuerit. Nam inter exhauriendum aera plures ascen clunt ex aqua bullae; tenaciores, diu permanentes e spiritu vini eaeque crescunt hoc magis , quo plus aeris per syphonem, vel syringem exsugit ursi adeo ut hunc aerem in omni liquore inspersum esse optime concludatti . Hic ab ambientis pressione liber se se evolvit, liquorem attollit . Quantum vero se se dilatare possit, ex magnitudine bussarum, quae ex minimis fiunt maximae, colligi potest fodie in centuplum amplius spatium explicari potest. Admisi per claviculam acre bullae contrahuntur. Nec tamen hydrargyrus vel aqua eam repetit altitudinem, quam prius in tubo obtinebat: nam qui sursum specie bullarum ascendit aer, , elastica se se evolvit, liquorem premit .deorsum aliquantum propellit ita ut in vulgari circa inane experimen isto hydrargyrus, qui ante a 8 digitorum altitudine suspensus erat,
735쪽
exhausto aere subsidit, ctu externi aeris ingrcitu utilia in repelli hi non eam quam ante obtineat altu id inc M. Miit et id in aquam, quae
prius ignis ardore ebulliit, innondum peti illi re trigerua machina imponitur, mirum in modum intumes et re,ddet ut iterum effervesce. re videatur idem in aquis lygiis vel acet contingit, uoi metallo rum vel cor alii ram emis impraegnantur. Cum enim aer CX sugitur, tu in quasi ebullirent, intumescunt, quod aeri vel spirituum inclutae parti cular, ab ambientis aeris pressione. tum in amplius spatium e se explicent. Mitto denique omnia, quae ad tritico in hydraulica, ponadus aeris atmosphaerae altitudine in pertinent sunt enim temus o ci, atque in eo opere, quod motus, qualitatum explicationi desti namus, commodicas excutientur. Haec utique ex nilura pag. praece denti apposita fiunt clariora. Tubus .C. intra recipiens B aqua, vel hydrargyro plenus in vas subjectum D immergitur. Ex quo primum ista in lucem edidimus , innamera pene facta sunt experimenta cum in Galli A, tum in Anglia , quae magnam rebus Physicis lucem afferre possunt. Multa ex his in libris de corporum affectionibus protulimus pleraque a Clariss . Hugenio saeta nuper eudita sunt, quae ad aeris vel aetheris cognitionem maxime videntur pertinere, quaeque hoc loco omnino reticere non possum Unam Physicam experimentalem non mediocriter illustrant. Ac primium machi nam M. Boyle excogitatam, is invertit quodammodo , quo facilius aer exhauriatur. Jamque .ad usum paratior, experimentis faciendis et aptior Novam non ita pridem vir eruditus Windustrius Papinus pneumaticae hujus machinae faciendae rationem invenit . Haec Boylianae , quam descripsimus, similior videtur eisque paratu est facilis, ad usum satis expedita illius ad liguram simul, nova experimenta non injucunda edidit quae in pauca conferam , quod pleraque ex his in Academia Regia D. Hugens fecerit; quo major iis fides erit adhibenda . r. Corpora pene omnia etiam putredini apis exposita ut fructus fores, panis in vacuo sic enim jam libet loqui, aedi conservantur nec diibito quin longe diutius permanerent in te erc, si aer exterior non subiret, aut, quod aepius accidit, ex ipsis corporibusnc erumperet. Nam quaeda in ex iis , ut cerasa, mala persica, caro cruda multiim aeris statim emittunt ex se se , ut ex aqua tubo conclusa, quae probationis, aut ligni loco eli facit colligitur. Sic pomum acu pertulum in Cicuo positum, spumam emittit quasi igni admoveretur. Rosa post is dies dii et i, nec odorem, nec vividum colorem penitus auii ierata sed pressu aeris brevi emarcuit quod a s
736쪽
storibus , imo Ac tenetioridus tollis accidit. Non eorum pori in vacuo dilatantur, ex quibus humor prae aeris pondere statim exprimitur. Nec dubium est, quin aer ut dissolvens, aut menstruum quoddam universale corporum corruptionem non mediocriter promoveat. Unde pomum jam putredine affectum diu in vacuo servatum est , citra ullam immutationem. Quaeque in recipiente , seu vase vitreo apponuntur , dummodo subeunti aeri non pateat locus , aut ipsa corpora ex se aerem non emittant , ab omni putredine vindi
a. It corruptionem, sic vegetationem rerum iter promovet. Nam plantae inter phialam aquae plenam in vacuo collocata non egetantur. Imo clim immerguntur aquae expurgatae,iquae scilicet diu in vacuo relicta est, dum aer omnis specie bullarum eruperit, tardissime vegetantur' etiam si aperto aeri postea exponantur Radices plantarum extra vasta seu recipiens positae sunt , Intra aquam im- inersae tum aquae pullulae per fibras plantae subeuntes in folia intus conclusa delabi visae sunt. Citra vegetationem folia D viridantia intepra permansere, donec aer exposita, brevi, ut diximus, emarcuere Sic aqua per ramum salicis partim in vacuo, partim in aere constitutum subire visa, multas subinde bullulas aeris intra vas efformaret. Idem evenit in ulmi ramusculo et sed cum is esset durior, tardvis aquae guttulae apparuerunt. Utrum aqua per fibras ligni percolata in aerem transmutetur an potius aerem in se contineat, non ausim de
Ac videtur quidem aer ex liquoribus in vacuo collocatis, aut saepe erumpere aut generari. Cum D. Hugens vas tetra plenum, cui herbas, flores, grana mandaverat, in machina aptasset, ex nauito
aere ibi reliquisset, postri . horas plantae ilitas quidem, sed nori aucta permanserunt sese ubi radiis solaribus sunt expositae, quaedam: ex iis emarcuerunt, quas scilicet radii solares adusserant. Interim e terra subjecta vapores continenter eruperunt, idque per . dies adeo ut aquae guttulae recipientis parietibus adhaerescerent, plus
aquae, quam videretur, in terru delituisse, continenter dilaberetur . Mirum sane, quod in vacuo vapores sint sublati cum levissima , quaeque corpora tam praecipiti motu decidant. At non dubium eli, quin vapores non ex levitate tantum ingenita, sed multo maxime ex vi aliqua impellente , quaecunque ea sit, aut calor, aut vis aeris elastica, ascenderint. Unde, multum aeris tum generatum
fuisse in machinari ex aquari quae in tubum probationis loco aditatum ad a. digitorum ultitudinem conscendit, licet colligerra. LEE a Nec
737쪽
die videtur aer extrinseriis irrupisti cum ut Tullus in Trquae in fundum recipientis sitis copion fluxerat, apparu in Aq. Idem plane ex fermentiuionibus liquorum, eunt, colligitur. Cum enim aut spiritus vini solus, aut idem eui forti admistus adhibetur, tum magna si ebullitiori sim ui tu hum probationis loco aptatum conscendit quo exhausto, hes' 'paulatim decidit sum oleum tartari una cum oleo vitrioli con 'ditur tum ebullitione facta aer educitur, qui aquam e subjecto vase in tubum attollit Sed quod mihi videtur mirabile, hic aer sua uoris destruitur intras . horarum spatium, laqua in tubum sublatamineas subiectum delabitur. Non idem accidit, cum euprum et tarti exsolvitur: nam qui in ebullitione efformatur aer, vim suam nesticam non exuit; aqua in tubo semper suspensa manet, nisi et ille exhauriatur. sum milustrius D. Papinus 18 grana nitin, seu sis petrae radiis solaribus per speculum ustorium collectis , intra machinam seu recipiens amplum accendisset, tum hydrareyrus e tubo in vas subiectum delapsus ad 8 linearum altitudinem conscen sit Tantum scilicet aetas in pulvere pyrio inclusum fuit et adeo ut inito calculo tria saltem aeris grana in i 8. pyrii pulveris delituerint. Quod
vix heri potest nisi aer in eo pulvere ad trecentesimam partem loci incredibili condensatione adductus fuerit. Atque ex hac compressione aeris tanta in nitro vis exurgit illud quoque non tacendum, pul-yere pyrium in deuo non simul accendi, nec contagio quodania
ignem ab uno in aliud eranum diffundi: sed quaeque erantii seorsum
incendi nisi diutissime vitriim ustorium soli expositum adhibeatur itidem pulvis ebullire, sumo subflavos emittere videtur isque machina exemptus,&carbonibus impositus, ut sal petrae inflamma-
s Ex his liquet quantem aer rerum inflammationem, ac di sibi uistionem promoveat. Quod multis experimentis alio loco confirmatum a nobis fuit Panni serici frustulum admoto speculo ustorio intra macta inam combussit, author quem identidem nominavi fumo discu lo vix pannus specie immutatus apparuit, donec admisso aere, dum contrect .ire id voluit, in cineres redactum comperit. Mirum tamen quam cito' diu aqua ebullierit, subiecta candelae flammari, si re-c piens vitreum quod usque ad quartam sui parte in aqua impletum tu erat, ne in c., hi erit quidem Clim autem mercurius in tubum pro-Dationis loco adhibitum non conscenderit, quantumvis aqua efferve steret,
738쪽
sceret ne illii quidein liquet, an effervescentia illa aquae , quae tamdiu, t. in ve emem apparet, ex incluso aere , an ex subtiliori maiiam oriatur. Et quidem cum spiritus vini eodem modo incalui set mei cutius ad unius digiti altitudinem ascendit subdiicia flamma. vase intris a litaim frigidam immerso, vehementior orta est ebullitio. quod visporibus frigore densatis recipiens fieret inanius. Hinc spiritus mi ab omni pressione liberior magis solet effervescere. Duabu post horis mercurius in vas subiectum omnino recidit. Ac forte vapo es illi vi quadam elastica donantur: sed, itiddam sunt tamen ab
aere diversum Mirum et t. in , quod cum omnis fere liquorum fermentatio in vacuo augeatur, tamen ubi calx exhausto liquore ad uae immergitur . vix ulla fit effervescentia an forte spiritus volatiles inter exhauriendum aera exhalant contra res se habet in nupta, nam maiores bullae in vacuo erumpunt, major fit ebullitio, quam si in ape
to aere aqua diluatur. Ex iis, quae diximus , demonstratum puto, omnes effectus, qui in vacui fugam referri talent, ex aeris pondere, aut vi elastica proficii ci. Unde si vas cupreum, cui operculum vitreum aptatur, ab incum hente aere, ut alias diximus , post aeris intus conclusi eductionermi confringitur, idem prorsus evenit, cum vas illud intra recipiens rem ponitur exhausto enim recipiente, qui intra vas cupreum aer includitur, vi sua elastica vitrum frangit, qtio ante ab aere cum externo, tum interno, aeqtiabiliter pressium, manebat integrum. Quod si vas cupreum in conum, seu ex lato in angustum de nat, tum incit in bentis aeris columna erat angustior, quam ut vitrum frangat. Et tamen vacui horror debuit aeque hos effectus procrearet retina enim utrobiisque par sit vacui metus, non video, cur idem omnino non sequatur effectus, quaecunque sit vasis forma Qtiodsi inter caementandiun vitreum operculum cum vase cupreo, exilem tubulum sic aptaveris ut aer ex maiore vase, seu recipiente in vas cupreum commeare possit. tum operculum vitreum manebit illaestim nisi forte celeritis aer exsugatur. Tum enim idem accidit, quod agenis oblongo, exili col- Io instructis, quae cum citi tis ab igne removentur, quam ut aer subire possit, tum conclusis eras elaterium fit debilius, nec externi aeris pre soni valent obsistere. Multa in hanc rem ex novis experimentis DBoyle, alio loco attulimus, cum de aeris pondere disseruimus. Unum est, quod receptae apud recentiores opinioni videtur ad VII versari, idque luculenter exposuit D. Hugens in epistola ad elarissimum Abbatem D. Gaio is , quam Ephemeridi Eruditorum anni ac adietas Julii inieruit. De quo quidem perpauca subtexam re enim Zet Eata est,
739쪽
eli, si quae alia in Physicis, speculatione digna. Ac priinum iam . no Viae Fig. bis dictum fuit tubum aqua plenum, inversum, ut C. C. aptari in ad Jay machina solitum, quo dijudicari possit, an omnis e vase . quod re
cipiens vocant, aer eductus fuerit: tum enim aquas tubo in vas lub.jectum omnino delabitur. Iam si aqua per diem, aut ra horas, vel hydrargyrus per aliquot dies in machina exhausta relinquatur, omnitum aere aqua vel hydrargyrtis exgurgatur. Si tubum aqua exputia gata, vel hydrargyro, iterum impleveris , eumque in vas subjectui inverteris, tum exhausto e recipiente B aere, aqua vel hydrargyre, non decidet, sed in tubo manebit pensilis tumque non aer exterior,
qui nullus pene est, liquorei suspensum tenebit. Qti id, quod in Anglia hydrargyrum usque ad s. digitorum altitudinem in libo suspensum tenuit D. Boyle ac ne tum quidem decidit, cum tubus extra vassubjectum, Whydrargyro plenum sublatus fuisset. Cum autem ex aqua, vel mercurio, tractu temporis quasi aeris bullulae gignuritur, in summam ubi partem tolluntur , tum liquor decidit idem evenit machina aliqtiantulum succussa statim enim aqua, vel hydrargyrus,
in vas subjectum delabitur. vIII. Hujus phaenomen tam mirabilis eam D. Hugens steri rationem quod praeter externi aeris pondus, quod hydrargyruin ad T.
aut 18 digitorum altitudinem attollit, alia sit lonae subtilior materia, quae vitri poros pervadit. Sed propter solidiores vitri particu las non satis confertim irruit, ut liquoris partes divellat. Quaeque a vitrum tangunt, hydrargyri, vel aquae particulae, minus ab ea substantia premantur, quam quae in vase subjecto hujus aetheris impressioni patent. Idem enim pene accidit, ac si duas lamellas ex marmore tersas, politas, sed crebris pertusas soraminulis, cuidam liquori innatantes, Dic mutuo sibi aptatas animo finxeris, ut plures unius partes solidae alterius foraminulis respondeant. Tum sane liquoris particulae huc illuc agitatae, utriusque laminae extimas superficies Premere, lana compingere molientur : quare una alteri lamellae adhaerescet, sere ut duo marmora exquisite polita sibi mutuo conglutinantur, quod ab aere ambiente premantum undique neque aer, qui inter haec subit corpora, valet ea divellere. Non aliter sane, ut vir
eruditus D. Huet explicat, aquae vel hydrargyri expurgati partes sibi vitro contiguae, ut totidem lamellae se se mutuo sustinent. IX. Succussa vero machina statim aqua tubo conclusa decidit, vel quod eo motu, quae fuit ante partium contiguitas tolliturri vel quod aether nimi limante disjectiis hac succussione alicubi colligatur, subiectas aquae partes deprimat. Fieri etiam potest, tit partes liquoris dili
740쪽
tatae novum aera procreent. Huc adde sulpensum liquorem in tubota indvi remanete, quamdiu ab ambiente corpore non rena itur, aut certe pre illo pii debilior et t. Sed ubi motus accesserit, iam parte, quoris gravitant, unde sorte quis colligeret, gravi totam a prcssione, Mino tu illius aetheras aut lubtiliori acris proncit ei. Quare aqua in tubo, etiam exhausto aere, suspenia manet, quod minus in tubo ab aere premittur, qua in quae in subiecto valet continetur. Eam vero aettieri pressionem cum multa alia, tum illa duo Clarit vitigenii experimenta maxime coni irini, ni Primum etsi, aquam in machina exhausto aere per lyphonis, seu ubi inflexi crus longius, continenter fluere Alterum duo marmora laevigata etiam educto omni aere, sibi mutuo pertinaciter adhaerescere. Contrarium quidem videram Londini in machinas . Boyle. Nam educto aere statim marmor inferius a superiore divulsum est' verum id eo accidit, quod spiritus vinita aut olei interfectu duo illa marmora quodammodo es sent conglutinata. Nec mirum, si ex oleo, vel Diritu vini bullie aereae statim emerserint, quae vi elastica, aut ab aetherea lubstantia dilata.tae corpora an id cohaerentia disjunxerunt. . Totum igitur, quod circa nos est, fluidum ex triplici potissimum Lmateri constat, ut supra ex viro Clariss D. Perrauit exposui nempe ex crassiore aere, qui ultra atmosphaeram non attollitur: huius iravitas, ut vis elastae satis nota sunt illius partes pro ratione incumbentis ponderis comprimuntur. Nam si folliculus aere impletus a Dondere aliquo puta centum librarum, comprimatur, a duplo pondere pressio ipsa dupla futura est. Sic in ori celli experimento, quod residuum est aeris si subjectum hydrargyrum ad a. digitorum altitudinem deprimat, ubi pars tubi vacua duplo minus fuerit, hydrargyrus duplo plus descendet r. Aer subtilior corpora quaeque subjecta premit undique, ut lupra diximus, hinc forte tam firma corporem adhaesio, Wvis elasticarcum in crassiore aere , tum in firmis corporibus. Ingens illius elle, pondus, atque in immensum fere spatium extendi , ex ris, quae dicia sunt sicet colligere. g. Est aetherea substantia, in qua motus omnis perlicitura naec pondere omni, , elastica destituitur, sed omnem forte motum
y ' 'Quae in huius aeris qualitates, alii uiderint res enim est tota in
conjecturis posita maxime frigidum esse, hinc forte colligi posse , ouod hyeme rigidior est aer, quo purior atque a terrae haletibus li- honor in media aeris restione nubc iragore,in nives, fluviae