장음표시 사용
251쪽
N AVI ATIONE TIBERIS. amen usq; ad constrentem Tiniae,8 Tiberis, qui est paulo infra callellum Trusiamnum , in agro Perusino, cuitias ipsa nomen dedit suilIe nauigabile,multis, praegrandibusq; nauigiis,quoad natura fluminis pateretur. Huc uelut ad portum confluebant omnes res suas uenales
flumini exponentes,Romam ducentes, semper lide/incepsTiberis aliis in eum uis fluuiisci' defluentibus fit maior, &ad locum Triisiamnum,hac quoq; tempe/state nauigio nunquam prope uado transitur. Facile autem intelligi potest, posse ab eo loco, ut olim Tibe/rim nauigari quandoquidem in Gallia Cisalpinauidomus hac tempestate minimum quem l fluuiu, qui cum Tiberi non sit conferendus, cum fluit ad Trusiamnum magnis nauigiis nauigari, cuiusmodi est Meduacus, qui a Patauio metias, Ac contra, nauigationem peraaoit deferens grandia,multa linauigia, plena hominii, olena mercium,rerum p uenalium. Talem sitisse parest nauigationem a Trusian no ad urbem per Tiberim, agentem noctes p diesci lembos, maioraci nauigia, plena hominum ,rerumq; venalium. Sunt alia quo pflumina dedit stionesi paludum in Gallia Cisalpina, longe Tiberi minores, magnorum nauigioriam capa ces,quibus aut in Padum,aut mare deserunt incolae res, omne genus Faehimcpin Gallia, hominum industria, ut omnis prope eorum regio uos, siue ut ipsi uocant,
canales habeat, per quos nauigiis onera in maiora flu/mina, inde in mare deducant. Nam nec Bononiae, nec
Mutinae deest suus rivulus, quo non exigua nauigia docunt in Padum: idem si reliquis urbibus usus. Quanto igitur facilius fieret id in Tiberi,longe latiore,alci aqua uberiore Pace superiorum principii dixerim, quos
252쪽
aa DE RESTITUENDA ab amore rerum publicarum priuatorum commodo rum cogitatio abstraxit, fuit eorum & Romae dedecus. non uti tam diuino fluminum beneficio, quae natura ad dextram, sinistram fluminis ita posuisse uideturi ut ne hoc quidem ad Romanam Micitatem deesset. Nam resstituta Tiberis nauigatione, dabitur facultas, ut per togiam Acthruriam, per flumen Clanim usic in mare, ad
hostia Arni traiiciat nauigatio, quod superiores Ponti, fices tentasse serutur. Nam Clanis Alliam ingressus in/fuit in Tiberim. Si per Tiberim ab urbe uersus Aethruriam ascendas, tum Clanim qua Tiberi miscetur, nauis gio subeas,tunc finibus Clusinis superatis,qudd Clanis
ab altera parte uersus occasum propinquat ad Arnum: Arnus nauigium usq; Liburnum, qua mare influit, adν ducet. Clanis uelut Amphisbena, propter longius, lasteq; restagnantes fontes, ac paludes, alterum in Tibearina .alierum uersus Arnum caput emundit. Hanc ob causam Tiberio Principe , Comesius Tacitus autor actum in Senatu, ut totus Clanis propter Tiberis allii'
uiones, uerteretur in Aethruriam, Florentinis recla mantibus,his uerbis : Actum,inquit, demde in Senatu ab Aruntio, Ateio, an ob moderandas Tiberis exutas dationes uerterentur flumina, lacus, per quos uetes
scit Au o municipiorum,d coloniarum stat
nes, orantibus Florentinis, ne Clanis, soluo alueo de, motus in amnem Arnum transferretur, id in ipsis er/
Partem P Tiberis, maximam Vmbriae a tem a iberi E media Melong tudine Appenninitanibus
253쪽
Arretinoru profluit, tenuis prim S, nec nisi piscinis cor/riuatus, emissusci nauigabilis, Mut Tinias, & Clanis
influentes in eum. Novenorum ita conceptu dierum linon adiuuent imbres, sed Tiberis propter aspera &confragosa,ne sic quidem po terquam trabibus,tieritis quam ratibus longe meabilis sertur. Plinius haec loqui, tu Tiberim ubi nascitur tenuem esse, & per confrago se, asperaci delabi, ni his locis, ubi tenuis est non ita
nauigabilem esse quapropter incolas eorum locorum
cogere in piscinis, gurgitibus p aquam, per quam coactam rates, seu trabes per ipsum flumen agant. Hoc igitur refert Plinius de Tiberi, ubi oritur ubi clauis est, in finibus Arretinorum, atque Tifernatum : Nam his in locis tenuis est, & per confragosa, asperac delabis
tur Sed ubi ad rusiamnum appropinquauit, delatus in planum, tum aquae multitudine uehementer augestur, tum non amplius pedibus, sed nauigio transitur,videinceps usque Romam semper per planu sertur Asse'
rit quoque Plinius, quod superius Strabo, Tiniam, ScClanim in ipsum influentes nauigabiles esse. Simili sen/su intelligenda sunt, quae scribit Plimus Iunior in Epis stolis de nauigatione Tiberis Is ad Apollinarium de/scribens uillae suae amoenitatem,que non procul ab Aps pennino in Thuscia ad Tifernum sita esset, haec ait: Cuncta enim perennibus uis nutriuntur, ibi aqua pluri/mum palus nulla, quia devexa terra quicquid liquo ris accipit, nec absorbet, est undit in Tiberim Medios ille agros secat, nauium patiens, omnest fruges deue hit in urbem, hyeme duntaxat,s uere, aestate submit/tim ominensic fluminis nomen arenti alveo deserit, aluumno resumit. Haec quidem Secundus. Principios obser
254쪽
obseruandum est, uillam, quam describit uisse uerasus Appenninum, ubi sontes Tiberis scaturiunt Me/minit enim Appennini in Epistola ad alia resert illam a tergo habuisse Appenninum, licet longius. Ab Aps pennino quoque salubres amatus in eam exhalari, alia Epistola praedia sua uicina suisse Tiferno. Erat igitur uilla supra aut infra Tifernum in Thuscia, ut idem memi,
nit, non procul finibus Arretinorum. His locis Tibetiris erat nauium pallans sed hyeme, uere duntaxata Quamobrem haec Secundus non scribit de Tiberi, ubi campos Perusinos secat, multiscifluiminibus acceptis, omni tempore est nauium patiens sed ubi tenuis est, exarescit aestate supra Tifernum infraq;. In campis autem Perusinis ad Trusiamnum, semper largus aqua, quam uiuis sontibus deuoluunt in eum multa flumisna, a Meuania, Foroflamminii, ab Iguio uenientia, nunquam no est nauium patiens, nullo tempore deficie aquarum ubertas, phis enim ilia flumina portant quo,
quam solus ipse Tiberis. Quod si locis illis, ubi Tibe,
is exarescit, erat nauigabilis , quanto facilius ad eum locum, ubi flumina in eum se trudunt, restituetur eius
nauigatio Clare enim Plinius scripsit, omnes fruges ab illis locis in urbem deuehi, eodemo respicit uterque Plinius originem Tiberis describentes, 8 his in locis unde profluit nauigabilem esse serentes, dissicili nempe nauigatione, hyeme,5 uere duntaxat Sed in campis Perusinis ad Trusiamnum, pleno fluit alueo omni tempore. Quae uero scribit de Plinius de nauigatione Clystumni, multo magis asserunt, corroborantq; haec quede nauigatione Tiberis scribimus. Nam Clytumnus est fons uberrimus qui ad moenia Meuaniae, Timia re'
255쪽
N AVIGATIONE TIBERIS.ceptus nomen suum amittit. Vbi profluit Clytumnus,
ut superius monstratum es appellatur Fons amplissi
mus, pluribus uenis scaturiens, subito natus, iri classumen, nauium patiens Is, ut diximus, cum Tin Clasio Iguicio ad castrum Trusiamnum Tiberi misce, tur. Si igitur nauigabatur Clytumnus, que Tiniam uo/cat Strabo,atcp in Tiberim fruges deuehebat certe ipse Tiberis, in quem scaphas, 8 cymbas, lintresci transimittebat Clytumnus, siue Tinias, nauigabatur De eo igitur idem Plinius in epistolis: Vidisti ne aliquando Clytumnum sontem Si nondum, tuto non lima, alioqui narrasse mihi uide, quem ego ic nitet tardiutatis proxime uidi Modicus collis adsurgit antiqua cupressit nemorosus 5 opacus hunc subter sons exit,
exprimitur pluribus uenis, sed imparibus elucta tus facit gurgitem, qui lato gremio patescit purus suitreus, ut numerare a fias stipes, Mi elucentes almalos possis. Inde non loci devexitate, sed ipsa sui copia, quasi pondere impellitur Fons adhuc, iam am
plissimum stulanen, atque etiaran nauium patiens, quas obuias quoque,&contrario nisi in diuersa tendentes transmittit, persert, adGualidus,ut illa,qua proporat, ipse tanquam persolum planum remis non acliuiae tur, idem aegem me remis, contis P superetur aduersus. Iucundum utrunc per iocum Auduino fluitantibus, ut flexerint cursum, laborem octo, ocium labore a riare Ripae fraxino multa, multa populo uestituatur. Quas perspicuus amnis uelut mersas uiridi imagine ad/numerat Rigor aquae certauerit nivibus, nec color cesdit Adiacet templum priscum,s religiosum Stat Clytumnus ipse amictus, ornatuscpstaetexta P sens nui
256쪽
8 D E REsTITVENDAmen, ich etiam fatidicum indkant sortes Sparsa sunt circa sacella complura,totidem* Dei, sua citi ueneratio, suum nomen, quibusdam uero etiam sontes. Nam praeter illum quasi parentem caeterorum, sunt minores capite discreti,sed flumini miscentur,quod ponte trans mittitur. Is terminus sacri, profaniΦ. In superiore parate nauigare tantum, infra etiam natare concessum Baslineum Hispellates, quibus illum locum diuus Augu/stus dono dedit, publice pratent,&hospitium. Nec
desunt uillae, quae seqivitae fluminis amoenitatem,mars gini insistunt In summa nihil erit,ex quoia capte uo' luptatem mam studebis quo ,&lages multa multoruomnibus columnis, omnibus parietibus inscripta, qui/bus sons illa,Deus , celebratur Plura laudabis, nomnulla ridebis, quanquam tu uero, quae tua humanitas, nulla ridebis. Vale.
Haec Plinius de Clytumno, quae de Tinia, siue Tibinia superius Strabo,Vnius fluminis duo nomina,que Madmodum Ister, Danubius, Tiberis,dc Albula, siue Timia iuxta Meuaniam hodie quo ab 'colis uocastur. Clytumnus ubi nascitur a Clyturni Seo, cui semplum est super ripis eiusfustinis et Sedunia fluuius est Fulginatu in quem ad Meuaniam ese Clytuniis muris dit. Huius nauigationem,ut uidisti, copiose, luculanter enarrat, describitc Plinius. Quod item prodidit Straὸbo Narem fuisse, quo tempore scriberet, nauigabilam. Tacitus etiam Romana scriptor historia probauit, cum de Pisone ex orientis Iocis in Italiam reuertente, fugamq; accelaxante ob suspidionem oblati ueneni Geomanico,libro tertio scriberet. Ab Narnia uitadae suspiν tionis,an quia pauidis consilia in incerto sunt,Nare ac
257쪽
NA VIGATIONE TIBERI s. mox Tiberi deuectus auxit uulgi iras, quia nauem tumulo Caesarum appulerat Cernis ut aperte doceat illum deuecitum fuisse flumine Naret 8c quoniam Nar influit in Tiberim infra Hortinos Tiberi quoque deuecstumelia , appulisseci nauim ad busta Caesarum. Quo nunc quoq; naues ex Sabi in is uicinisqr locis ada fi , onera uelut inportu deponunt e conspeeiu Mausolei Cesarum, iacentis, fracti Q obelisci, qui cum caeteriSOrnamcnal S,
quae Strabo descripsit, obibat Mausoleum in Campo Martio. um etiam loci memirut Virgilius de iunere Marcesti, PIHi pNr Tiἴerine videlus
Funera cum tumulum praeterlabere recentem. Constat igitur Romanos,quorum animi magnitudin ingentes popes,ciam uaria icyterrarum Onimcta, tum uero reperti passim inutis, quibus itur ad urbem, pontes Arcus psaecliuia caerulcis lapidibus, aut glarea, ualuis in saxorum molibus instrata testantur, non ino do facilitatem terrestris itineris euntibus ad urbe, cum
ad Narem uentum et t. parasse ibi Flaminia uia ex Carseolo ad hoc oppidum per pontem miri magnitus dinis super Narem ascendit,sed etiam fluuio copiam nauigandi uitato horrem montis transitu pra buisse, pera spicuumwest, siqua saxa hac tempestate in eo flumine resonantia, nauigationem impedire uideantur, ex adias centibus montibus ea decidisse facile* non nata, sed aduentitia remoueri posse Perspiciendii nunc quam fa/cile quam nullo negotio quam nullis expensis, haec nasuigatio possit restitui. Cuius rei exemplum erit, ut do/cuimus,Gallia omnis transpadana, ac dispadana,i qua
nulla propemodum urbs est , quae priuatis expensis
258쪽
23 DE REsTITUENDA non sibi deductiones suminii, aut paludum accommoνdauerit,quae nauigiis transmittantur. Si una igitur urbs Bononia, Mutina, Patauiu, riuulos illos ut sic loquar
ita direxit, aptauit,collocauit,ut nauigaretur,quanto facilius esset summo, ac potentissimo principi populis
suis,qui Tiberim accolunt,imperare, ut flumen expui gent, alueu dirigat,ripas propter alluviones attollant,
quod ' circupadani Galli ubi ad sua flumina quolibdianis operis student Id cu secerint nostri, eade atq; illi
commoda consequetur. Nam, ut mittam nauigationis beneficium, maximum certe, ac diuinum, tum multum
agri ubique lucrabutitur,quod Tiberis uagus, ac liber, nec intra ripas propter incolarum segnitiem coercitus, alluit, ac populatur. Plusquam decem millia passuum agri, Perusini, atque Tuderies lucrabuntur , si ripas fluminis coarctauerint, direxerint , atque marginem, aggeremq3 alitus extulerint Ad facientes, tum aptabunt fluuium nauigiis idoneum , tum prohibebunt ne am plius agros alluat,quemadmodum infra Ocriculos usique Romam,&ostia fertur lateribus inclusius, ut quod perhibet Plinius, nulli fluminum minus liceat, incluήsis utrinque lateribus Id certe etiam in agro Perusino, Tudertic foret. Omnes agitur magna cum uoluptate lauissimisq; animis, hanc operam suscipient, omnium aderit excellans studium, unde tantum commodi, aisque lucri consequentur, nec laudes tuas Summe Ponstifex, ullo aruo celebrare desistent. Quin etiam ad me plerique rogatum uenerunt, ut his de rebus tecum sunt me Princeps agerem, ne omitteres eos hoc tanto beaneficio assicere. Atque quod in Gallia fit, ut minora nauigia usque ad ampliora flumina deducant. Inde mas
259쪽
iores lembi excipiant, fieri quoque posset in Tiberi, ut minora nauigia a rusiam no ducerent, usque quo Clanis, aut Nar influunt Hic maiora nauigia excipe, rent, nam illic quamlibet magnorum nauigiorum ca/pax est Tiberis scestiterit igitur fidum, prudentem, beneuolumq; hominem negotio praeiacere , qui iustituo populis imperet , circum Tiberim sedentibus , al/ueum fluminis dirigere, coercere, aristiorem p facere, aggerem attollere , iuxta Gallicam consuetudinem salices, populosque pro ripis plantare, quorum radiscibus agger contineatur. Vidi ego longe dissiciliora, propter utilitatem tamen a priuatis urbibus homini/busci fieri . Inuenti sunt priuati homines , qui ha ueniae latissimas paludes auderent exhaurire,quas seu/mentis consererent Bononienses immensas paludes, quas fluuius eorum Rhenus, Pado propinquus instas gnat,superioribus annis exhauserunt, imperatis undisque operis, qui cum fluminis aggerem altius extulis sent, secerunt, ut omnis ille propter alluvionem inu/tilis, paludosusci ager, optimus deinceps esset. Id fie/ri longe facilius ad Tiberim posset, propterea quὀd a/tius duntaxat evagatur, paludes autem est icit nullas. Quid nonne diuinos honores Principes illos meruissse fatemur , qui summo studio publica commoda iu/uissem, qui paludes exhausissent, flumina direxissent, pontibus instrauissent, non ne hoc uno Romanos adymiramur, obstupescimus,magnitudinem animi eorum considerantes cum quaedam adhuc tantae magnitudis nis uestigia uiatoribus occurrunt. Certe tu Summe Paster, qui sanguis eorum es, non potes, quod hactenus
ubique praestitisti, eorum gloriam magnitudinem p 6 animi
260쪽
animi non emulare Atque illud quoque perspiciendum
est,quantum commodi non ipsis modo populis, quanσtae copiae prouenturae sint Romae ex hac nauigatione: uerum etiam quid quaestus, quid lucri publico aerario, quantum uectigal optime enim nosti Summe Prinsceps, quam multa, quam laudati uini genera fert omnis regio, quae nauigatione fluminis uti posset: deferrent igitur Romam quicquid optimi uini apud eos nascitur, atque omnis illa pecunia , quae Corsicam, Regnum PNeapolis, itinis diuenditis importatur, in urbibus, res gionibus ciuis remaneret. His populos tuos locuplestares,quaequata sint,vix enumerari potest. Adde, quod Vrbs cum uini penuria maxime laboret, tunc esset res
sertissima. Quid, quod ab eis regionibus magna uis altilium, quod hodie quoque dissicile fi Romam inferaretur Quid olei copiam memorem quid carnes plus enim unum nauigium adducerer quam quinquaginta iumenta, quicquid hodie multorum iumentorum doluso magno cum labore summis expensis Romam assertur,uno nauigio,vitatis expetis,afferretur Multa quo, que sunt,qus dorso iumentorum Propter iacturam portari non possunt: mitto merces, mitto uestem, omneq; cibariorum genus, nam unico uerbo Strabo superius exposuit, cum scriberet flumen asterre Romam lia αα copiam admirabilem. Quanta igitur eriturabium tuarum laetitia, quod gaudium hac nauigatione restituta Neminem qui cum, hac de re sum loquutus inueni,qui non uotis intentissimis eam efflagitare suo, ples oraret, tibi id faciendi mentem Deus aspiret
Scio quidem non defuturos, qui uel tibii Mesari ope ris,ueloquiscripsit egregii propositi famam iniusteri,