De lingua francica Rheni inferioris; dissertatio grammatica

2쪽

Vetoris unguae Dan eicae condi :ionos nondum Satis in aperto sunt. tenim si nomen Francorum iam principio Varias gentes mixtas variasque eomplexum est linguae differentias et postea nonnunquam ad omnem Germaniam mictosque popillos Francorum imperio subiectos pertinuit; si non illo tantum francicus fuit sermo, Quo praeter linguam romani- eam uisities populi atque reges Argentaria sacramenta iuraverunt, sed ea quoque inter hanescas numeranda est dialectos, quam capitulare Hludovie regis exhibet meorpore Ansegistano germanice redditum; si ipsis denique Iollandia et Flandriarum incolis, qui indo a saeculo XIII literis uberrimis linguam excoluerunt excultamquo etiam nunc

servant sibi suaeque dialecto Daneicum nomen, ut videtur,

iure ac merit licet vindicare res difficillima est diiudicatu, quid generatim de vetere lingua hancica sit sentiendum et qua ratione certi Gnstituendi sitit fines inter veterem linguam hancicam et ceteras superioris Germaniae dialectos, sive, quum lingua alamannie facile iam a saeculo VIII. vel IMMteris praevalere miniit, inter linguam hancicam inisse quo linguam alamannieam. Quaecunque e nominibus propriis apud veteres scriptores repertis atque e glossis legis

salio legisque Ripuariorum promi et quasi elisi potuerunt ad percipiunda lingua sinuoluae proprietates, perpauca

3쪽

sunt eademquo saepenuinistro dubia iitrisiurandi vor illius Verba atque mensium Ventorumquo qua in in hardi vita Caroli magni leguntur nomina ab Alamannorum sermone non tam longe discedunt, quorum causa linguae germani-

eae grainmatica Singularet ponere queat dialectum franei eam alamannica omnino opponendam. Abero tamen non

valde, puto aberrabis, si varias dialectos rancicas ex Alamannorum Saxonumque linguis imagis minusve commixtas atque modias quasdam misso dialoctos arbitreris id ii odex situ quoque medio terrarum quas Franei obtinuere, inii colligendum esse itaque mi pauca, quae gema mea Isidori et Tatiani conversionis , quin etiam carminis otisidani propria sunt, ad rancici sermonis onsuetudinem

non iniuria trahet o licebit, praesertim quum οι fridus ipse

linguam suam non indo theotiscam, verum etiam ,&-kiuga ungui ' nominare soleat. Ad ripas autem Rheni inserioris, in tractibus illis, quos superior aetate Ubiorum gens tenuit, per medium aevum linguam reperimus iterarum monunientis satis frequentibus contestatam, qua evidenter Aeso id genus dialoetum mediam ex altera litigua in alteram transeuntem exhibet et eu eert licet nomen indore Daneicum:

neque quidquam dubitamus ex aetate superiori transi uo-nem quoque capitularis illius Hludoviciani eidem dialecto si

non supponere, tamen uti Cognatione proXiniam adiungoris,

Mamercim si linguae euiusque dialaetos quo priores, eo esseeonsimiliores respiciamin. Hae igitur lingua, cuius indolem atque proprietates libro nostro expediendas nobis proposuimus, praecipue viguit in electoratu Coloniensi, in comitatu Iulianensi, in parto quadam comitatus Montium, in aliis nonnullis circa finibus, niniorem tamen occupans sinistrae quam dextrae ripae partem, hodieque sere eosdem fines obtinet accuratius eam iusto iure notare licet nonaine riuieorrhoius mihiscit siqui-

4쪽

a dem Francias orientali iam pridem Opposita sint rancia rhenana 3, Ad soptentriones versus haec de qua scribun is lingua in helgicam sive ollandicam, ad moridiem in dialoetum Palatinatus rhenani sive ,rheno-francicam transit atque dialem mediae inter dunt ex altera parto Clivensis D, ex altor dialectiis mosellana sive Trevirensis. Quibus in regionibus, excitatum poesi gallica in Flandriis florento, iam inde a medio saeu. X L acerrimum ,-gere covit artis positicae studium maximaque in componendis arminibus industria atque hi primum, roseis i habili illo et incondito dicendi genere, quale in carmine Hannonem Hebrante et in eiusmodi aliis apparet, nova et eorrectior versuum rati atque dictio mansoriisque plena

in usum venere quod genus in praecipuis saemili XIII. ca minibus tanta nos implet admiratione. Quodsi Henricum

Veldeggebsem, quem germauio mediae aetatis poMao ipsi pauem reverentur comi illius o splendidi artis potui-

ea generis R), indidem sere oriundum fuiSSe reputamuε, a in nudola ab Emcebronteam in se allii Diuusea, L s. a

ob De hae linmae belgicae varietate vid. Ger hardi de Schueren, cancellarii ducis livensis, vocabularium Teutonista, uls riter dicendo de Diumchis eri colon. 14ττ.

5쪽

Rheni inferioris retono maximi videntur momoni esse ad illiis trandam historiam poesis modii aevi, illius potissimum tomporis, quod quasi praelum quaedam est virorum literatorum animos tantopere capiens atque tenens, exeuntis ii quam saeculi XII. - Itaque in omnibus sero huius saeculi carminibus linguae suevicae ,,mhd. 0 intermixta reperimus dialectos inferioris Germaniae, cuius res exempli praeter poema de Hannone compositum afferam poma quod dicitur de rege Ilothari, Ultronica Caesarum Conradi clerici do Carolo magno carmen epicum. Quamquam illo igitur tempore ad Rheni inferioris ripas ars poetica maximo cum studio olebatur et uberrima setabat poematum materia

atque eo pia tabularum rariora tamen X in equentibus Raoeulis huius dialecti monumenta connervata nobis Sunt, quam

pro abundante proxima aetatis industria etenim respicias oportet iam tunc in lingua suevie tantam fuisse vim tantamque auctoritatem, ut a Stiria usque ad Hassiam tamquam lingua communis dominaretur atquo ex eo tempore

ceteras Germaniae dialectos magis magisque reprimeret et quasi cosirceret. Quisquis igitur gratiam sibi cunctae Ger-niae literis rat collecturus, linguam aulicam puram prosteretur necesse fuit. Undo actum est, ut quae nobis reliqua sint dialecti

illius monumenta, praeter opera ecclesiastica, Omnia feris

ad res huius soliu regionis pertineant, veluti commentarii rerum urbanarum, leges syngraphae, id genus alia. M stant complures praeterea libri scriptorum sueviorum a que belgicorum translati, si quidem odices manu scriptos operum his linguis principio compositorum tali nomine insignire licet Circitor medium saeculum XVI. et disciplina christiana et sermone patrio per Luthorum correctis atque emendatis, in

his quoquo partibus reuentior lingua germanica quasi principa-

6쪽

tum ac dominationem occuluiro coepit, et dialectus incussior humiliorquo e litoris ea inuisa in ora plobis descendit: suis finibus exiguis circumscripta linguae cedere Coacta Stiscupletiori atque nobiliori, cuius vis et auctoritas ex eo tempore per omne imperium germanicum pertinet. Linguae rancicae Rheni inferioris, qualis per medium aevum fuerit, uberius perlustrandae praemittentu qua de veteris linguas rancicae proprietatibus praecipue ex capitularis illius ludoriciani conversion possunt expediri. Ad cognoscendam vero illam medii aevi dialectum si maxime Godofredum Coloniensem testem proseremus ), potissimum sequimur, quod non modo urbs Colonia Agrippina prinops huius dialecti sedes domiciliumque praecipuum iudicanda est, verum etiam ex versibus rhythmoquo nati linguarum indoles ac formae grammatica accuratim certiusque percipi possunti In citando odost imagenonis libro editionem ab Everhardo do Grooto paratam 3 so-quemur, quippe quam nobi perpetua , versare manu licitum fuerit textum praebeo dicis ineunte saeculo XV conscripti, qui mulios quidem versus suppositicios scribendique rationem non ubivis laudandam exhibens, vix tamen adhibitis aliis linguae illius moimmentis, vera quae auctoris propriae sunt formas non Osseret. Quae notis isLaelim P sivo,,L. I et ,Lachm. III 'Me. designavimus poemata a Lachmanni nobiscum Sunt communicat. Uber 3 bruchstucke ledenheinisciter gemebis

7쪽

aus Em 12. uti aua dem ans de IRGh. . - Literirin Wev. significatur inrmen ηdies eversiaelitu libro ο -- laedi siemum. - ηοια eodex eis otia cetra, quem possideo, haud dubio saeculi V. in monasterio uiniel si eleganter satisque correet scriptus, titulo: Van dei gul de throyn de geniynder solem , eontinet in fol. 262 trans

lationem libri iubis ab Oono de missou o anno 1--- positi ,Dio XXIIII alien odor de Ol nocitu on der

minde selenu. Extremo codici adiecta sunt i sententiae do sapientia divina e testamento vetere sumptae, alia mami exaratae, dialecto paene belgica sol D; et nonnullae de moribus vulgi oratiunculas sol. 3. - Chr. i. e. 33Cr nica an de hilliger stat van ellenu, anno ios Coloniae

faunis 'hei senstifch. 9 vocabulis germanicis, qua in lege Salica atque inni ariorum lege deprehenduntur, vix corii quidquam ad CognoScelidam veterem linguant rancicam Rheni insorioris depromes. Videntur tamen consonantes mediae b, g, s atque aliqua ex paris tenues quoque et aspirata bis 40-thicum seratare orditiem nodogast, uuluast, leud-,meοd-, duropell- , organgeba, runia, tapulum Stassulum , ha-r ira id a c.

I Conquisiverit fortasse quispiam proprias linguae frantica forsita in romanteis Galliae inguis ea anten in auarurn em antearum vocabula, quae romanicae linguae habent ecflptu, generatim go

8쪽

Capitulare ludovici regis e collocumis A egistanatheodisco redditum hirerum trubis mim is in aeuii praebes

Qua cointersio quant avis sit ad istinam expressa, tamen. suiuuiopere dolendum est, quod totius huiu corporis traiis-isu mino ex uti sis videtur nobis non iam est servata Pe tinet singularo illud lingua murica monumentum adis troinum saeculun IX. vel ad initium saeculi R. dialeeius est Trevirensis Sive in ellatia D.

i Eas potissimum formas inde depromemus, quas idoneas iudicumus et ad designandas huius dialeeti triuinicae proprietates et ad illustrandam posterioris linguae consuetudinem. Ministum visi Pert monumenta semuiuiris historica iis usi. - , lectionemrimmiana in noumuis iuris deseri , libro nosti inserere liceat e verbis margini seritius gravissimi damR That in iowelicii mani ter gewallisave so v -- - πWini, achun sinu ce evene. Si, wer se a ichun sinu thurum

9쪽

A. Vocalea breves ab ratione veteris linguae alaman- mea ti,Mul. 0 via aut Onvivio non recedulit: invenitur in voeabulis Aman haran, eho ou Midan, semau, ander, setando δα, praeterea in anc varactis legitur, semel in margine, bis minisca ibitur , - ideanaique οια, - lingua alamannicino ut ab in chrorum. Wackern pag. 82, 14 et w0,5 arae alam odo, in ver Hono Isid. o' apud illeram ader udus .e, vocalis a per i sequens mutata U-umlaut des hin vocabulis a in here, μ' -- -- sumi, teri hemist, ervo, Mendium feendidoso. Soni fracti vivo obscuriores e se et gothicis i et mi ortu i nondum latius vagari videntur quam in lingua alamannica:

. a Litora, scilicet, aeque adclitem e duos exprimit sonos, Misruinvocati v stinuiorem, alterum o vocali a latius prolatae pr. Horum Sonus o vocabula non tribuendus esse ridetur.

10쪽

Ut vero euiusquo soni rigo accuratius insigniatur, stemma quoddam vocalium lia ration delineabimus:

Vocalis a cum o M alternantis pauca afferri possunt exempla magno tamen vocabulorum numero amnitas comprobatur inter vocales a et , inter i et inter, et intercedens. Tres illas radiues, satis lato adhuc patentes, aetate posteriori magis magisque videmus arefieri atquo tantum non intermori. Vocales longae exemplis haud satis confirmantur. invenitur in s Medi, arum set , yramis, in hic in ah frier, is, esine, cide, septime δο. ei in in theseime sese, mera, b rium rufino ex emendatione

Grimmo. In vocabulo a ora legitur ε pro diphthongo ei

linguae alamanni ERE. pro si alam. uzzene.

scriptum est praeterea Mnyeurorsumitha, quod probabilius lo-gendum est tingenuorsamitha, quam Nnsevdrsamuhas rimm. .

calam. so, nύι. duum diphthongus e una eum, adsit, colligi licet, uouam iuxta eum ὀ exstitisse, ita ut in vocalibus longis potius