Mich. Archangeli Lupuli ...Theologiae dogmaticae lectiones

271쪽

Q DISSERTATIO VI . . mores colloquia mala. Et apud Athenienses m in Martis curia disputans, Aratum testem M vocat : του και γενος ipsius enima. et genus Sumus. Ac ne parum hoc esset , ω duetor Christiani exercitus , et Orator imis victus pro Christo caussam ageris : etiam in inscriptionem fortuitam arte torquet in amm gumentum fidei.Didicerat enim a vero David m intorquere de manibus hostium gladium , et in Goliae snperbissimi caput proprio muCrone

De Historiae subsidio in rebus Theologicis.

I. In re iam nunc Versatur oratio , quae x omnium constat consensione. Neque enim cuicui sus credere est Theologos dari , nedum philosophos , iurisprudentes, rethoroS , eruditos, quibus res quae ante nos suerunt , ignotae sint. Quidquid enim habemus ex suis thesauris nobis historia suppeditavit , sic ut inopes, miseri , sordidi in divina, et quavis alia facultate haereremus , nisi nos divites , ac opulentos suis larga opibus fecisset historia. II. Sed quum historiam Theologo heic ne-CesSariam dico , non sacram tantum intelligo, non divinos fastus , Sacrorumque monument

272쪽

LocIs s siniARlis 235 annalium , non Mosaicos libros, non acta Pontificum , et Conciliorum , non Apostolorum, martyrumque Vitae, non totam denique veteris disciplinae cognitionem , in quibus oportet Theologum hominem , nisi omnino mutus in tanta esse velit iacultate , VersatiS-Simum esse , immo subactum ; sed in prosanam praecipue meum intendo digitum , cuius abaque praesidio , nisi mutus certe insans erit theologus , et ut Plurimum in tenebris haerebit , pugnabitque cum larvis. III. Iam vero videamus parumper , Ponde ris quantum humana in historia maiores nostri posuerint, doctrina ac sanctitate clariss mi. Volvamus quaeso Tertulliani opera , Cypriani , Augustini , Hieronymi , Luciani , Eu

sebii , nonne videmus potentius illos praesidium in humanis historiis constituisse ' Sed

antequam in has aquas orationis navim mergamus , blandimenti ergo , exemplum dare fortasse erit opportunissimum. IV. Erasmus Roterodamus , insignis ud ver- Sarius noster in Adnotat. in Matth. XXVII quuS tenebras super universam terram Christo an oriente sactas scribit Evangelista , eas super Iudi eam tantum fusas contendit ; quod si tanto illae spatio per universum Orbem COH-tigissent, aliquis Certe seu Latinus, Seu Grue rus Scriptor eius rei meminisset. Hinc ne testis

273쪽

epistolam venditat, dinsidetque. Porro autem nisi humanas historias ignorasset Erasmus , an in tantum dilapsus osset errorem Nisi vero Theologus in liumanis esset historiis versatus, quid Erasmo opponet ' an sineret monstrum iaErasmiani opinainenti in Ecclesia vagari 'V. Sane ut perpetuo pudore sus undatur E- TasmuS , argumenta Teologus ex immanis hi- .atoriis eliciet potentissima. Ρl gon enim Olym-Piadu in Supputator experientissimus Lib. XIV haec habet : υ Quarto autem anno CCVII. Olympiadis, magna , ct excelleus inter Om- DeS , cluae ante cam acciderant, delecti Om Solis est facta. Dies hora VI. ita in tene

A brosam noctem versus , ut stellae Coelo vi v Sue Sint, terraeque motus in Bithynia Nicaera nae urbis multas aedes subverterit. a IIuia Cautem annum cum passione Dominica conpuIrisso Eusebius auctor est in Chron. Adde Lucia ni presbyteri Antiocheni auctoritatem , viri sun etitate et eruditione Clarissimi , qui ita Gentus incropat, Eusebio teste Hist. Eccl. lib. IX. cc . VI. Requirite in annaLbus vestris , et lia uenietis temporibus Pilati , Christo Putiente, fugato Sole inter ρ tum tenebris diem. Adde Tortatulli uianna testem graVissimum in 'oc. V. XXI. . Eodem momento dieS medium ot cm . xii nunte Sole subducta est. Eum mundi ca-

274쪽

sum relatum in archiυis uestris habetis. qui adducet , Erasmi argutias elevabit. VI. Sed ut eo unde digressa eSt, recurrat ratio , quanto Sint usui profanae historiae Theologo , scripta Patrum abunde Common Strant. Tertullianus quidem in Apologetico ex

Romanorum historiis saepenumero adversus gentes argumentatur : et lib. ad Sciapui. in numeris quidem rerum gestarum monumentis utitur , ut persuadeat, Ob vexatos Christianos,

multos gentilium praesides insulices exitus habuisse ; ex quo illud concludit, eos qui cum

nostris Ρugnavissent , cum Deo quoque Sine dubio certasse. Iam vero Cyprianus lib. quod idola non sunt Dii , coquibuS historturum commemorationibus idolorum vanitatem non coarguit ' Quot praeterea quamque varius ad Uursus Iovinianum hiStorias non conglobat Hieronymus in virginitatis , castitatisque Commundationem. Nemo autem Augustitio disertius

Lib. II. de Doct. Ch. cai'. XXVIII. quantum

historiae ad intelligentiam Scripturarum conse runt, exprimit. Noe vero ullis armis quam hisco Iudaeos, ae Paganos exagitavit Eusebius Hist. Eccl. Lib. I. cαρ. VI. et passim alibi. VII. Statueram vero, vel ubi manus ad hoc tistitutum admovi , ex Graecis Latinisque Patribus ea conradere quae in singularis huius loci commendationem contulerunt. Sed Dunc,

275쪽

α38 nrssERTATIO Vir. ut ingenue dicam , nescio quo Videor adfectus fastidio. Spero attamen sequenti capite, quod

mihi auguror postremum , non Sine foenore redditurum , quae huc etiam recidunt. Interea pauca nunC non renuam , quae maXime CenSeo monenda, ut Veraces historici a fallacibus distingui possint , atque internOSCi. VIII. Primum vero Historici graVes , probi Verecundi , quique ea quae reserunt, vel ipsi se vidisse testantur , vel ab his qui viderant acceΡiSSE, Veraces existimentur. Id quod in ipsis etiam Ethnicis locum habet , quorum Plerisque , tametsi vitiorum labe haud quaquam immunibus , adhuc tamen cordi fuit integritas quaedam , et candor animi , Cuiusmodi fuerunt Iulius Caesar , Valerius Maxi mus , Terentius Varro, T. Livius , Cornelius Tacitus , L. Annaeus Seneca , aliique latini;

Graeca enim fides magna nutat ex parte. Porro

si Fl. Vopisco credimus Praef. ad Hist. Nemo Scri 'torum quanturu ad historiam Pertinet non aliquid est mentitus. Quod si ideo hist ricis universis ubique sides sit neganda , nec ulla eodem iure inter homines habenda fides,

quum numquam non aliquem suspicari possimus mendacem. Quamobrem nec singulistorici cito credendi , nec pertinaciter reiicι endi ; adtendatur vero loquentis auctoritas

Fam qui ingenuae probitati , et veritatem in

276쪽

genii , iudiciique maturitatem adiunxerunt τPotiorem supra ceteros fidem merentur. Magna etiam illorum ducatur fides , qui res narrant suis temporibus in aperto , et propatulo se Stas , et omnibus exploratas , tametsi adiumcta aliqua non ubique sint certa. Ecquis enim in iis mentiri dicendus est, nisi fidem Omuem, nedum pudorem deposuerit 'Quod si quis tamen aut partium studio , aut odio abreptus scripsisse videatur, hunc in historia suspectum merito dabimus. Cuius modi inter veteres suerunt Eusebius Caesariensis , ubi de Arianis , Socrates, et Sozom nus , ubi de Novatianis , tum Theodoretus , ubi de Theodoro Mopsuesteno disserit ; inter recentiores vero Paullus Sarpius ubi de Co eilio Tridentino. Demum Ecclesiae iudicium. ut par est , adtendatur , ut sicubi illa suam auctoritatem historico alicui tribuit, nos nostram adiungamus , sicubi alicui fidem der gat , ei quoque nostram derogemus.

277쪽

De Attium liberalium subsidio in rebus Theologicis.

mines constare arbitror , eruditionem inter humana bona principem locum tenere. Neque vero de hac nostra tantum ac nobiliore loquor, quae- contempto omni sermonis lepore , atque ornatu , Saluti Uni , atque rerum illarum , quae ratione intelliguntur , pulchritudini arctissime haeret, Sed etiam de eXterna. , quam ferique Christiani, pravo quodam iudicio , ut insidiosam , et periculosam , ac proCul a Deo avertentem, aspernantur. Qui perinde faciunt, ac si coelum ae sidera , aeremque contemnunt , quod aliquando divinos honores ab sceleratis exegerint hominibus. Nam pessimus rerum Optimarum uSus emendandus est, ut iam usui sint et artes liberales , et erudi tis , rerumque creatarum pulchritudo , quoad primigenium incorruptibilis , ac divinae pulchritudinis , et sapientiae sontem conSurgamus, Naziuna. Orat. XX. Porro ne quis me nimium commendationI

278쪽

amoeniorum litterarum , artiumque liboralium indulgore arbitretur , sciat is animo

mihi fuisse initio propositum , nihil hanc in

rem conferre , nisi ex Patrum scriniis conra- Sum , ut iam non me , sed Patres in Christiana sapientia subactissimos nonnulli nostri temporis nimium illiberales homines audiant, qui in saecularem omnem sapietitiam invehuntur . ac ut Verius dicam debacchantur,

velut si Christianae Beligionis fundamentum omne per illam subvertatur : Quibus quidem, ut ex eo incipiam , non mei peculii verbis ;sed S. Gregorii Nagian Zeni respondeo , ne ab

eo recedam , aeuius locum proo mii vice ante recitavi. re Non idcirco eruditio contemnenda

is est , quod ita quibusdam Videatur , quinis potius stulti , atque imperiti habendi sunt, re qui hoc existimant ; qui omnes sui similes

is esse cupiant , ut privata eorum inscitia subis communi deliteat, nec quisquam ipsorumis imperitiam prodat , et coarguat. Sane vero quod hic tractandiim adgredimur, id egregie exequutus est Basilius integra homilia de utilitatu ex libris gentilium capienda, quam velim dines prae manibus habeant. Norat nimirum summus Theologus quanto illi Praesidio fuerint in rebus divinis explicandis Oratores , et Philosophi, quos Bygantii au- 16

279쪽

ilicrat , et Graecae littora eruditio , artesque liberatos, quas Athenis didi Prat. Audiant quaeso Theologi nostri quid de illo Gregoriiis NagianZoilus dicat Orat. XX. n Quis in Rheton rica illa , vim rignis Spirante , Cum eo Com-n Parvndus , tametsi illius mores a Rhotorum Μ moribus dissiderent ' Quis in Grammatica, is quae linguam ad Graecismum sormat hi-ai storias colligit, motris praeest, carminibus Μ leges praescribit ' Quis in Philosoplita , cx-Μ celsa procul dubio Scientia, et SurSum gru-Μ diente , sive eam partem specties , quae in is actione , et Speculatione posita est , siven eam quae in logicis demonstrationibus . autn oppositionibus, et Concertationibus verScitur,n quam dialecticam Vocant , in qua adeo eX-n colluit , iit iis qui cum eo disputabant , is sucilius esset ex labyrinthis se Se EX tri cure,' quam argumentorum eius la lueos effugere, O si quando res ita postulis rei. Jam vero Aqtron nomiam , Geometriam , Numerorum Propol'-M tiones hactenus didicisse contiuatus , ne alais iis , qui in hujusmodi rebus sciti et erure diti sunt, exagitaretur M. Nimirum hisco artibus , hisce studiis instructi Patres nostri ita Theologicis arenis descendebant , hisce exterioribus disciplinis Divinas veritates vallabunt. O quanta tunc ad Ecclesiae utili tutom redun-

280쪽

tiae messe 2 Nos vero qui it 7 Haec de Basilio Gregotius , sed ecquini disciplinae genus est, in qtis ipse Gregorius , versatus non fuerit , et ita intime Versatus , quasi in id tantum incubuisset. Lanugo nondum texerat genus, inquit ipsemet Gregorius de se tamen me litterarum c Perasse

UcHS amor , veris stiadentem Per nothus Succia regre. Et mox : a saecularibus litteris non ante Se avul Sum test itur , quum annum aetatis trigestinuiti attigisset : niam temμus ingens,luxerat , iam in litteris , triginta et annos Pene iam exege Viam. Quid vero dicam de Grogorio Nysseno qui Lib. de Vita Mosis suo uiui eiu litteraturum Propitisundis hostibus aptissimum putut ' quid de dustino Murtyre, qui in Dialogo cum Try-Ρhone Se supiciatiue studio in Pusum ad Philosophum Pythagoreum acCesSi Sse teStatur , qui statim illum interrogavit : Versatusne es in Musica, et agit ono λιia , et Geometria an existi nus quidquam te Pe picere eorum Jλ0SSe , quae ad beatitudinem conducunt , nisi hac C Prius cognoveris, qtiae animum a serisibialibus ad intestigibilia pere tenda a 'tum , Commodumque reddunt, ut id0sum quod Pulcrum .cuet , Ut quod bonum est, contempturi queas: Eι quum ., ludiu ea magnoPere laudiasset , et