장음표시 사용
651쪽
6gs vi cohaereant, sui di autem minima, vaporis nulla ; sequitur, quod calor minuat vim cohaesionis, vel adjuvet separationem faciliorem reddendo, vel ipsam essiciendo. 03. Maxima amplitudo particulae intraturae debet elle minor di
metro canalis, per quem intrare oportet.
94. Liquores premunt pro suis singularibus naturi; secundum amplitudinem superficiei sustinentis, & eorum supra hanc altitudinem a :) Coerciti autem reprimunt aequali vi. 9S. Liquores similes attrahunt se invicem, & uniuntur; hos etiam latera canalium attrahunt, maxime imbutorum prius simili b.)9o. Quo facilius separantur liquoris Elementa, eo mino Tem requirunt vim, ut propellantur in Canalem ; nam illa, quae re ondent aperturae Canalis, incident quasi, nec vicinis adeo cohaerebunt a lateribus, vel posticis. 67. Liquores elastici agunt non tantum pondere premendo; sed etiam Vi, qua partes eorum conentur se invicem effugere, repebianturve; Quae vis a calore crescit c) monstrantibus variis aeris Vaporumque effectibus d. His igitur praemissis deduco: Corpore calori maximo dolo-98. rem nondum facienti exposito, laxatoque ; humore ejusdem calOris; cujus partes minime cohaereant, vel facillime separentur, se- Paratae Vero minores sint diametro canalium; qui a canali attrahatur, vel consimilis sit illi, jam pridem in canali attrahatur, Vel
652쪽
eonsimilis sit illi, jam pridem in canali existenti; qui premat ipse,
vel prematur ab eXtranea vi; talem, inquam, humorem aptissimum esse intrando in canales' corporis nostri, & quo hae conditiones 4o plures& magis concurrunt, eo majori copia intraturum esse. 68. Humores autem in natura existentes, qui quodammodo prae- 99. diti sunt his conditionibus; saltem qui corpori subintrare videntur, sitnt hi. Ι. Halitus, eX variis plantis, animalibus, minerisque spi-Ιoo. rantes; quorum nonnulli simi adeo subtiles, ut orificiis canalium subintrent, quantumvis constrictorum, modo haud clausorum penitus. Sic juglans, taXus & plures aliae plantae exspirant quid torporem, imo mortem inducens. Euphorbii halitus necat; uti norunt succi ejus collectores, qui ideo secundo vento eum educunt. Caetera exempla similia nimis numerosa sunt, quam ut hie menio
Exanimalibus videlicet Cantharidibus, halitus per cutem manus penetrantes, solummodo in ea retentae cum essent paulisper, vesicam aeque male affecere, ac si per os deglutitae est ut ipsae illae muscae a: vel quod plus miri adfert, gestato in pera ex his facto cauterio a chirurgo quodam b) huic subortus est cruentus MictuS, Animalia juniora aliquid exspirant, si eorum corpus applicetur corpori senili, quod senectutem c) mire refocillat. Exsanguine etiam vivorum animalium applicato, antiquitus d) febant is fotus, imo balnea, assectibus equidem sinis non carentia, nimi-xum rigidas partes malaxando, nervosque confortando ; videtur enim quid eorum succis quam simillimuin praebere, quod intret
653쪽
corpus: sed an lac recens tepidumque eadem effecturum sit, sinista crudelitate, admodum suspicor. Animalia quoque morbosa, diversos morbos aliis communia care possunt; sic a simplici contactu vel concubitu in eodem lecto, videmus luem veneream, Variolas, plurimosque alios morbos scontagiosos dictos) sanis hominibus quasi infundi. Minerarum quarundam halitus dantur adeo exiles: ut dura quaeque sine relicta transitus nota pervadant, sic duplicatum coritim transibunt spiritus ex sulphure, sale ammoniaco, calceque viva confecti a , nullo post se relicto vestigio. Ipse vidi infusionem Auripigmenti cum calce viva apud Lemery bJ descriptam, per librum admodum crasum penetraviste, sine Vel minima in paginis, ne quidem ulla, facta mutatione. Uapor Mercurii loquelam sustulit c. Antimonii vapor at vum est observatus solvere d.
Iot. Quam innumeri igitur hac via, sive externe, sive interne applicentur tales halitus, quam ignotae naturae oriri possunt morbi liodi Hinc quoque liquet rationi absonum non esse, credere corpora quaedam a Numine facta exstare, quae applicata corpori nostro suos proprios effectris producere queant ad modum Amuletorum apud antiquos, quae virtutem suam per halitus invi sibiles emissos corpori nostro impertiant; non autem, uti omnia ista fin- . Xere, quae insculptis certis dictionibus, per religionem quandam vel siderum consensum, facultates e) mysticas exerceant.
654쪽
644 EXERCITATIO IXAUGURALIS. 11 sh; liiij. qui sunt liquores omnium fluidissimi, subtilissi IOS
inique; nimirum, uti per artem eXis sunt, plantarum fermentatarum partes volatiles, vel Minerarum tales Vi ignis elicitae: priores intrant , uti quotidiana compotatorum ebrietas docet, vel idem esse 'lus ab nimia eorundem externa applicatione ; posteriores vero,
quia vi rodente praediti iunt, applicati desiniunt vasa nostra , sic suos ingressus ipsi impediunt,
III. Succi vegetabilium ; praesertini fermentati, sic vina; utiIQq inebriatio , vel ab ejus halitu in cella alicui non assueto, imo afomentis largioribus externe adhitis saepe docuit in pueris: de hac
CL. BOERHAAVE monebat: medicos eam ut plurimum pro delirio vi morbi orto incaute sumere.) Sic acetum ; quod per solus intrans in sanguinem, eum attenuare videtur, cum si recte in venam majorem injiciatur, eum coagulat.
IV. Olea, quae sua natura viscosi sunt liquores, canales po Iostius occlusuri, quam intraturi; caloris ' tamen fri filonis' que opi- 02. bus adjuta a) in corpus se iii sinuant nostrum V. Aqua, de hac modo tepida nemo dubitat; Quotidiana1o6. enim clamat experientia: tam epota, quam eXterne per balneum 8 . adhibita. VI. Argentum vivum, cum partes ejUS per Viscosum quid, 1o . Dii unguentum, separatae teneantur, si vis externa quoque impel- Iit ingredi potest, uti monstravi . 17. Dura selidaque ex se corpora sequentibus, quos eX chymiaIO8a ramus, modis in partes suas divisa, solutaque canalibus nostris intrandis apta redduntur. η98, I. Pera Aellini ubi de Balmis, in M. S. p. I O,
655쪽
xi. I. Per ignem vel Solis calorem , in aula volitare funito 9.partes aquosae , spirituosae, Oleosae, salinae multorum durorum corporum ; & sic specie fumi, Vaporisve corpori nostro applican
ib. II. Per Alcohol, solvuntur Resinae; diluuntur olea. 111. III. Per succos Vegetabilium, praecipue acetum, solvuntur sales & metalla quaedam. 112. IV. Per olea, solvuntur Resinae; dc ex his eum salibus unitis
fiunt sepones. U3. V. Per aquam , solvuntur gummi , 3c Saleg. Aqua in se trahit halitus, vaporesque quoscunque; modo per satis amplam su-rerficiem iis eXponatur: aerem quoque imbibit, qui dormibundus quasi latet nec Elasticitatis signum exerit, ante sublatas duas circiter tertias pressionis atmosphaerae ; nec posse aerem, nisi sic solutum in elementa, intrare in orificia canalium plus satis magna pro admistu aquae, experimenta docuere a: θ aqua se commiscet intime, diluitque spiritus tam Vegetabiles, quam minerales, Vina, acetum, sepones, Omnesque praeter Olea plantarum succos expressos; ad quemcunque datum diluendi gradum. II4. VI. Ρer argentum vivum, cum aqua quasi metallorum sit, haec in anaalgama solvuntur; quod dilui potest, per quamvis argenti vivi copiam: adeoque argentum vivum solvit aurum, argentum, plumbumque, uti aqua horum sales ceu vitriola. 1Ι3. Experimenti facile patebit liquorem quendam, pari calore, 92. certam copiam corporis solidi, quod solvere potes , abluere; cujus solidi, si plus ad icias, id non solutum in fundo haesurum esse. M mmm a Dea) De hoc coram Academicis c L. so A RHAA 'E in Lect. pii Lia aere plurima instituit experiment.
656쪽
Depurationes porro chymicorum per fit tra monstravere ri 6
liquorem illum nihil de copia ista soluti corporis deposuisse ussed totum secum transvexisse; imo aerem eum ' aqua permeaViste uet. corium Anilia aerea confirmavit: nec quod aqua marina dulcis sat iis.
trans lapidem porosum colata , vel quod fontes dulces inveniantur prope littus maris, contrarium huic arguit; nam pori in lapidibus, dc inter arenas meatus, facile conspiciendi sunt, hiantcs satis particulis longe majoribus, aqueis transmittendis: sed si corpus aliquod in istis meatibus collocetur, quod salem sol itum ' fortius trahit,'iis quam partes aquae; vel quod salem trahit, aquam repellit; fieri potest, partes salinas lapidi, arenaeve adhaesuras, aqueas vero facile permeaturas esse. Quin etiam si concedatur, quod elementa liquorum sphaerica sint, & quaterna sibi invicem in contactu apponantur quod si hic loci foret, facile demonstrare liceret:) Cum inter quatuor sphaeras relinquatur spatium vacuum, in quo nullum corpus locari potest habens ullam amplitudinem superans diametrum
unius harum sphaerarum; si post solutionem solidi ' liquor non se M.
expandat in majus spatium. certo scitur particulas solidi adeo parvas esse , ut latere possint inter quatuor has sphaeras, nec eas econtactu separent, ideoque minores esse Una ex sphaeris: si autem expandatur liquor post solutionem, signum est solutum corpus magis amplum, quam spatium inter quatuor sphaeras, eas e contactu sejunxisse, ratione expansionis liquoris: vel si solidi soluti elementa tis. etiam sphaerica vel cubica supponantur; cum sphaera vel cubus, diametro vel latitudine superans diametrum sphaerarum liquoris, inter quatuor istas locari nequeat, nisi separentur adeo, vel ultra triplum spatium occupat liquor; aut si diagonalis cubi aequat diametrum sphaerarum liquoris, duplum; innotescet, an tale solidum 'iis. intraturum sit cum liquore solvente λSic solutas vegetabiles, animales, fossiles naturales, metal-il 9.licosque artificiales sales, in corpus nostrum introducere potest aqua;& proinde virtutem medicam ei adjungere valet Medicus ad libi- 23 tum iere.
657쪽
'Hrquodcunque corpus'; cujus si virtus in nostrum corpus ignoretur, omne genus ignotum morborum oriri poterit, vel ab ulu talis liquoris, vel si tale volitet per auras: ct hinc morborum vernaculorum t) si ex natura aeris, vel aquae; popularium 'l) si his vel
diaeta, quibus omnes utantur, a nOVa suborta causa vitiatis, Ortum & naturam videmuS., uti Hi liquores sive simplices, sive solidis impregnati usurpantur
apud medicos vel interne, vel externe: interne per potionem, clysterem, gargarizationem, vel sumtum naribus ori pulmonique applicatum ; eXterne per lotionem dc collyria, balnea, styllicidia frustiones, fotus, cataplasmata, emplastra, denique vapores ceu fumos. Quod igitur singulus modus per se conferat ad introductionem humoris, percurram breviter, ab internis inchoando ; ubi Iaa prius notare oportet liquorem frigidum, si parva simul copia ingeratur interne, breve calefieri a corpore nostro, & ad eundem quidem cum illo gradum, itaque II3. I. Potio, agit in liquorem, dum transit, premendo; nain organa, quae deglutioni inserviunt, transeuntem liquorem preri 64.munt valide contra ' membranam palati, faucium, stomachique ;04. cum autem in ventriculum descenderit, illum hicce premit ' con- 64. stringendo, & paulatim in intestina protrudit, quorum ast onem 83.supra descripsi ' , scilicet, musculi eorum cavitatem minuunt ceris 87. ta vi; quae vis cum nullis duobus hominibus, nec in eodem perlongum tempus aequalis inveniatur, ad nullum certum computum revocari potest: hoc tantum scimus, quo fortior haec iis agat si 24. Ora LacteoruIn non impediuntur aliquo modo in admittendo chylum) eo sicciores fore faeces, & e contra : unde plurima de Diar-haeae ortu, & purgantium actione deduci possunt, quibus cum ad
egressum spectant hic supersedeo.
658쪽
II. Olysteres, cum recto intestino, utique dc colo injiciari-i tur, patiuntur ab his intestinis compressionem ; sed cum illa mi nus se contrahant, quam tenuia, dc cum hic per minorem superficiem, ideoque paucioribus canalibus applicetur liquor; dc minori copia intrabit per anum injectus, quam per os potatu S. Glandes porro in resto intestino, virtute singulari aetere
possunt, prout partes earum nonnullae ab humore intestinati ablu aut ur , resorbeanturque iterum eodem modo ac clysteros. uti III. Gargarizationes agunt per compressionem musculorum 116. faucium, & per agitationem ab illis acceptam, unde colliduntur 'sibin membranas ad omnem partem. IV. Sumtus, sunt vel vapores vel fumi; ambo agunt vi Et a-Q'. stica ad calorem crescente : de his plus infra .-14a Circa externas applicationes observare oportet, tepidas fieri: nam frigida retinent tenorem aeqUalem, cum aere externo, &essiciunt, ut vasa vim elasticam fortiorem se contrahendo acquirant, 8q. moderato itaque gradu se contrahunt & venae & arteriae η; sed nihil liquores suos arteriae fortius exprimunt, quorum influxus ob stabit ingressui per has; Venae contractae non patent, ut hac in- q.
grediatur liquor : sic per balnea frigida videmus perspirationem promoveri a b humores autem corporis nostri non dilui: nec ullum ldatur signit , quod liquor balnei intret corpus, cum frigidum 'uer. sitis I. Lutiones & collyria agunt, IIX premendo, nisi vi Atmos-23. phaerae, quia liquores in hoc casu ad minimam ' tantum altitudi-329. nem stant supra cutem. Alias igitur ut habeant conditiones in. 9q. troitui necessitas, plures concurrentes simul, annitendum est. 'o8. II. Bal-
659쪽
EXERCITATIO IN AVG VR ALIS. 649 ij . II. salueu, a quocunque liquore fiunt, prem nt pro stygV'
98 lari ejusdem natura; qui, caeteris conditionibus concurrentibus , 94 1ac sua pressione ' adactus in cutem, intrabit; inquinatus tamen simul per humorem, si quis hoc tempore exeat eX corpore, eX-pirantem;
s . Vel, si agitatur liquor ', intrabit vi, qua impellitur in ora
so pondere: Superficies cutis nostrae spatio pedis quadrati circum- 94 scripta ad 4 pedes sub liquore tali submersa sustinebit ex natura pressionis liquorum, usque ad pondus etoo librarum: sic si Io. pedum quadratorum superficies ad istam altitudinem haereat, sustentura est acco libras: hoc spatium libere assumo , quia totum corpus non nisi per momentum sub liquore aliquo teneri potest, &quoniam superficiei externae variatur extensio pro variis gradibus obsesitatis in eodem homine, diversis temporibus.
corporum levissimi, minimam; ad argenti vivi maximam; percurrere poterit medici prudentia omnes varietates: Aqua autem --
re semper usurpatur, cujus pressio differt diversis tempestatibus, vel augeri potest per artem in ea solvendo sales; sic notum est aquam J33 murinam suo genio ponderosiorem dulci, magis premere: EXperimenta a) porro nota evicere aquam certam copiam salis elusvis Us- dissolvere uti supra;) si tamen copiam certam alius satis adjicias a dianc iterum solvere ad certum terminum, itidemque tertii, & scdeinceps. A copia igitur quadam plurimorum salium simul mistorum , magis impregnabitur aqua , quam si aequalem unius solummodo salis in eo dis lolvisses copiam: quod artificium semper ulum
128suum habere poterit in halneis frigidis , ubi pressione majori op est; a) Boer Mave lect. pubL de Aqua.
660쪽
est; & in calidis quoque, si cognitis salium in corpus tune temporis, cum intrent, virtutibus, mali futuri nullus iniicetur metus. In balneis calefiat liquor, quem adhibes; nam sic canales '134. dilatabuntur, premensque iste liquor facillime per venarum orifi- 89.cia intrabit; cum autem quo profundius submersa haereat corporis 04. pars, eo magis ' prematur, ut ista prectio superet vim emuentis humoris per fines arteriarum, & ejus rivum , uti supra , retrO- 44. Vertat, fieri potest. Bellini u) dicit non necessarium esse, quod hUmor penetransns corpus nostrum perspirationem impediat: hoc , inquit, patet inexperimento de folliculo vitreo tenui foramine praedito, ubi eodem tempore ascendere descendere aquam de vinum per idem foramen sive alterutrorum liquorum intermistione videmus: pergit b) porro, secum tamen alterutrum eorum liquidorum non emuseat, cum sibi soli in aere patet foramen totum, unde etiam per, foramina & spatia corporis facilius poterit exspirare perspiratio, , , cum subit aqua, quam cum in aere detinemur. Experimentum hoc c) in tubo vitreo cum globo conjuncto semina vidi, fecique faepius; si tubus talis diametrum non habeat majorem 4 unciae, impleaturque liquore quovis, ex inverso nil a7
cadet, ab aere nempe sustentum: sic Alcohol in aere non defuiteX tubo neque aqua. Si autem tubus cum globo suo aqua impletus in Alcohol, quo visui appareat, croco similique tinetum, immergatur, visurus es aquam descendere, Alco hol illico trans aquam, cum illa vero nullatenus se miscendo, ascendere, donec sic loca