장음표시 사용
251쪽
xis, ergo omnis iustitia est, uid proportiquabile: porr9isputat noc loco Aristoteles
Iecondite, de proportionibu Geometrica,& Arithmetica, equarum difficultas non de-
bet adolescentum avi mos ν uertere acrense se Rdo Vero,etua mirtutis. dextrum petit ardua caelem, , .lbi I
Thimaeo proportionem esse medium , quod quasi vinca him,colligat extrema, seque Mea quae colligantur squam m/xime. Vnum effficit, ut enim se habet primum ad medium, ita se habere medium ad existremum i& rursus ut se habet extremum ad medium, ita se habς re medium ad primum, se medium fieri primum .e tremum, atque ext smum,& primum utrumque mediufieri, proinde conti DRere , Ut omnia sint eadem ij em , at,qse omnino mum sinu, δέ medium quidem in Arithmetica M., idost, proporxi opem Arithmeticam , Vci eperie coniunge extrema deinde diuid e , de m e d tu na fac tes,' t pura fac extrema. esse sex,& duci decim, componς, ciςx ' a'
dςcim,partire facies nomen, quod est analogicu Arithine licae, siue Arithletica proporyto,nam quotiςs Raedium su- .pcrat primum, Oties super tur ab extremo superat enim novenarius senarium tribus monadibus,sue unitatibus,&tantisdem superatur duod nario: xt in athematiςi perhibent Item Diuus Isidorus E- tymologia , librQ. I. capit. . qua; proportio dicitur comi pu a a b Aristotele, uesici. cap. 3. lib. ad Nico myclium sint ilia ter in usso,& tribus iunge,sa ciet quatuor,parti Lei quatuo*
fient duo , quod est nis dium;
siue Arithmetica proportio inter ustum & tria ana ibi binariu4 'nitatem superat, vn monade, siue unitate, item &altera unitate superatur a ter
/t proportionis Geomentricae . diuersa est ratio in imuelligado, nam extrema mulati plicata, tantu faciunt, quantum medium multiplicatum ea servi inter v nu.& quatuor mediu,siue proportio Geometrica sunt duo : 'nu enim, de quatuor multiplicata iaciuntqWatu r, de bis duo iaciue totiuem quatuor, sic efficitur. v ι binarius ad unitate sit duplus.& simplus ad quaternaIium id est,s pere tu et aliero talo a
252쪽
cluaternario,denique lite proportio non est, continua, ut Aristoteles ait diei. cap. 3. nam binarius e sedit unitatem v-na monade,siue unitare, qua ternarius binaritim duabus, vi tat, i en iti fibimetis illipat 1-bus,in est me filarx propbitionis se eundiam digilitatem dupli,duo 'enim bi continet num , quatuor bis dontinent ipsa duo, ego audiui deperitissimis Mathemati eis, in pro
portione Geometrica numeros anilogicos esse oporte te; ut quatuor,& sedecim I&tus quidem quate inarii Esebinarium : nam bis duo faciue ipsum quaternarium , sud quatuor , latu vero sedecim esse quaternarium t nam qua ter quatuor, faciunt ipsa sed Heim, igitur multiplicatis lateribus extremorum, id est, quatuor,& sedeeim, inueniti medium Geomet ficu ni latera utique esse duo & quatuor, at bis quatuor faciunt octo, qui numerus est duplus ad quatuor, & simplus ad sedecim, id est,bis eotinetur ita sedecim His ineuleatis de ptopor
tur iustitiam distributivam. repetendum est,huius iustitit subiectum esse personas,quarum dignitatis, si rationem
habueri. idest, si quod sing ' lis dignum est, id singulis re δdideris, recte iudicabis: veluti, si sapiεtibus rem publicam
regendam commiseris hominibus militarisus defenssendam, agiteolis, & mercatori bux,& opistibus substent an
iustitiae distributi ut latione in peecabitu tatem si si quinatura student pecuult,id est, Ardna ibra methaloth; iunt δ defendendam rempublieam traserint aut boseines milliaret ad republieam regendam aseenderint, aut tui sugali j blio tu sunctiones inuaserint,conis sio retum omni u exister, Sst Espublica suditur eue te ius, ut Puto dei non illat,de rebul
non in dignitate numerord, sed in aequalitate consistit, Edmeti thr iustitiam eommutatiuam,huius igit ut iustitiae.subiectu sunt regige qua subtilia ter Atistoteles seripsit dict. e. . ea quoq; inesseisi quatetnario,vidistributiva, est enim daeimus tantu distare,unia duobus,quanto duo distat tribuo quae est Moportio Atithmeatica, ideri, mensura conluta.
253쪽
petitio instar est unius numeri, haeret igitur, & commuta tiua in quaternario , deinde subiungit. Hi igitur, inquit, alierum quidem plus, alterum mer. minus, yMod etiam in factis continerit nafaι ιniuriam facitelus haset, qui
meia iniuriam patitur,minus h bet boni, in malo autem contra sinam minus malum to aratum maiori malo pro bono reputatur rquia minus matum magis est expe endum,suam maius, quoa meia
est expetendam est ιonum, , fis
magis est expetendum , maluc ea bonum, ina igitu species iustitiae hae HE.
Septima eon elusio est quod iniustitia eth, qti id non proportionabile,&probatur hoe modo, in iustitia primum & extremum sunt in aequalia, nam
ex altera vero minus, ibi istiatur non eli proportio , qui e
nim iniuriam facit, is de bono quidem plus seri , nempe vo luptatem& pecuniam, de malo vero minus quod ipsum habetur pro bono, sert igitur in uniuersum plus boni, atqui ii iuriam patitur, is seri quidem minuet Doni, quod ipsum existimatur pro malo , plus mali sempe pecuniae ad enaptions N plagas, ad hanc rationem
pertinet illud in Adelphis, ae
Sequente capite distinctius tractat Aristoteles, de secui da specie iustitiae, idest,de c5truitativa, nemps: suo,&lpeculiari loco, in hanc fere sementiam.
- Prima concluso Ein, iustistiam commutatii iam cerni in contractibus. volum alijs, &inuoluntarijs id est,in cotractibus,& delictis, & delicta
quidem, vel sponte contrahutur, vel ignorantia . i. is de te, gibus sponte contrahuntur, quae dolo malo committun tur l. t. s. diuus , ff. adlegem Corne l. de scar. ignorantia, quae per vim vel ignorantiam commiminium ut idem Aris, toteles scribit lib. 3'. ad N i coama. cap. l. item quq latae ulpa,
vel leui vel leuissima, l. scientiam , 3 vltimo, ff. ad legem Aquil . quae in vut uersum c6. tractus inuoluntarij appellanxur ab Atistotele hoc lo. 3 eo ι
254쪽
eo. nam pridelinqhiit, non videtur, secundu sensum de poenis legum pacisci, vere tame, id est, secundum intellectum, se poenae alligauit, i. t ibi: tom- Maιs reipulicae losio, ii de leg. qui enim in aliqua ciuitate viuit, expresse conuetionem facit de legibus seruandis, quibus ciuitas utitur, quae sposio, siue conuentio cum ipsis legibus fieri videtur, ut Plato auctor est in Citrone. ' irae caute iustitia Huersam hi
bet speciem priore, nam distrabutia a suidem iustitia, qua d si ibo: pecuniam publicam,semper esi -- cundum proportionem sepia die- Ωιm,si euvn d stributiva, sit pecunia publica, stributio si is cundi
eari sem ratio hem,ssem sabini intersi ea de quibus tra Patur, In .i istitia, tua est bait iustitiae corra . Πι , est frater proportissem is ti
satur, si illa quidem 3 siil aera m , G im .siitia iniquum, non tamen semiudu illa ρη partiour, Ked secundum Arithm tua tonsideratur. Secunda conclusio est ius titiam commutatiuam, habere diuersam specie ni a iustitia dii tributiva, ea sic probatur, subiectum distributivae sunt personae, quibus distri huitur
pecunia publica, commutati- autem subiectum sunt res, id est, cottactus,& delicta, er-
go diuersae sunt spetὶ es earu, etiam proportio Geometrica meritur distributivam , id est, est canon, ad quem dirigitur,& ς quatur dil tributiva. commutatiuam metitur proportio Arithmetica,id est, est c non ,ad quem dirigitur com--niutativa. at isti proportiones specie differunt igitur & iptet species distri Uutivae, N: com
i 'Nihιl enim refert, an homo iustus hamineis i inpurum rebus Gis
prisauerit, an impur lusiustum, nee 'an a diatrrium perpetrauerit iastu , ii impurus Alum enim dam-mdisserentiam lec i . tuetur, aliae s. ttitur, it pati bas,si alter ι' ιidem udit, alter mero la ditur, mysi alter quidem damnum iniuria Adit, alter et ero damnum pasus e. rbane gitur iniuriam cruae ρι θ
est iniqua ex aqua e Iudex conatur, iam enim alter quidem per eutitur,alter mero pereulit, mel etiaocciit,alter mero aeciatear, ἰds
eitur eabus factu,in partes iniquas,cted operam dat, etit damno
res aequetur, Hminuto luero, nam συι iusto putatur, mi mns me
ιο dicam , in huiusmodi uctorijs,
si eorum quadam careant nomine proprio, ιdetur sentirducru, er. bi νralia,percuties, ον damnil pem eugus , sed ibi libratus est casius,
255쪽
ν minoris me dum est aequitas:
est aequitas , quaru dicimus iustitiam se , igitur quod est fu idem correatiuum , id iustitia est, me-δum , mi delicet, inter damnum, IV lucrum , igitur tum certant,adiudicem confugiant, iudicem autem adire perinde edi, aest iustitiam adeas, agit enim iuilex luseriti tm auimatam : itaque iudicem capiunt medium, gi quidam eos mo ιιnt mesadicos, id st,arbitros ,' Ut iuris compotes fore , sim lom tenuerint , est igitur mediam suidam iustetia , mi iudex, iudex autem aequat, ac meluti h-nea ιn iniquas partes dissecta, saparte maior caesura, medium suρ- perat eam, remouεt, , a dii mi
nori , eum autem totum diuiditur, rancsuum quique ius tene e ait, cum capiunt aesuam, Vterque parte: hae aut i aequitas me liueρὶ intest maius, stu minus se tundum Arsiathmeticam Propo tιonem , ita fuem dithao appellatur, quia discernet Ar, quasi dichaon , dicastes quasi dictasses. Tcrtia conclusio est, in cau 3ss quae pertinent ad iustitiam
cominutatiuam, iudicis officium cst, aequare damnum.&
Cap. . Golucrum, id est, plus & minuς
secundum proportionem A. rithmeticam , ea probatur adi finitione iudicis, & ab elymologia nominis, & ab ijs, quae s pra dicta sunt, de natura iustitiae commutatiuae , dc de Arithmetica proportione nec obscure Aristoteles quorundam opinionem convcl-lit, qiri putat eum demum bonum iudice es Te, qui ab ineu
te aetate, malitia, & nequitia,& calliditate animum exercuit, cum iudicem animatam
iustitiam esse dicat: de quo diuinitus Plato de rebus publicis, siue de iusto, lib. 3. ita ait, eum dissimilem causam esse medici,& iudicis dixisset.
deut i upueratia se adstudium huius artis applicantes piaramaque pissimasue corpora trat tauerant , ipsi omnibus morbis laboraue rivi, intrae non optima maletudine natura, nee emm opinor)corpo
re corpus curant , nee enim conueniebant,ea a rotare evnquam,aue
ag o: auis es damma eorpus, qua non potest, in umn fuerit sitque mala, recte quidpiam cinare , iudex
minims conii enit ab adolescentia, esm malis ingeni,s eductam , t eo
nia crimina euasiste, em actite ex
256쪽
t morbos ex corpore, sed imperiatam eam, , rntegram oportet malorum morum uile ιu adolescentia, si debet ipse pulchra bonaque
Frnamente ius readere,quam obri,
mi stulti adolscentes dum sunt, identur boni, , facile decipiuntur ab improbis, nee enim similia in se exempla habent,ijs quae gerulmali , non igitur iuuenem bonum iudicem oportet se,sed senem,qui iniuria naturam sero Adicerit, noeam propriam in animo sevo in harentemsentiens,=ed aliena in alienis diu meditatus, quale sit mali
scientia et tens sua , non expericntia,ille autem mehemens, suspiciosius,qui multa nefaria facinora fecit, mersutus, π sapiens putatus,dum quidem similibus sui iti.
tur,mehemens midetur, facile caues, ex js qua ins exemplis intuetur, dum mero bonis,m iam sinioribus applicatur,rursus stultus cernitur,importune dissidens, sty --
num ingenium ignorans, nec enom
huiusmodi exempla tenet, si pius
ni es,magis sibi alitisique dosius midetur,quum in doctus : non igitur hunc iudieem capere oportet, ludiacem inquam bonum,atque sopie tem sed altera malitia enim, vim
tutem quidem , ν seipsam nunquam satis euisset: virtus verὸ si ad natura .vsus accesserit, simul seque,tν malitiam abunde cornia
tam habebit, hic igitursapiens it mihi quid m midetur exsct,ma
Qupe igitur partes fi ut integri iudicis exemplis de mos trandum est,& quidem in c5- tractu v.oluntario, si proponatur Lutium Titium hominei ullum emisse a Sempronio homine impuro domum , de domum ei traditi esse,& parte preti j soluta negare reliquam posse representare , in hac specie ab homine iusto est hoc bonu, totius domus pol sessio, ab homine impuro est alterum bonum , nempe pars prae iij, quae soluta est , ab homine iusto est vitae grauitas, quod est magnum bonum, ab homine impuro vitae sordes, quod est magnum matu, quae igitur boni iudicis partes sui
rimo nullam rationem haese personarum, nam subiectum iustitiae comutatiuae sunt res, non personae,ut supra demonstratum est, deinde ubi animaduerterit ab homine iusto plus esse boni, nempe tota domum, quae ei tradita est, ab homine impuro esse minus
boni, scilicet, partem pret ij,
quae ei soluta est, aequare coinnabitur extrema, & iubebit
venditori. Item in contracto inuoluntario si proponatur, peritissi
257쪽
mum gladiatorem , occidisse hominem villissimum, a gladiatore quidem est lucrum, id est, voluptas, quae capitur a scelere,& ipsa caedes,& res familiaris indemnis , ab occiso est damnum, id est, contumelia,& mors,& familiaria damna, quae sequuntur e dem: igitur iudicis officium fuerit, primb non eomputare gladiatoris artificium , nec villitatem oeci simam iustitia commutatiua non in personis, sed in rebus apparet, deinde gladiatori attris uere , pro voluptate, dolorem .proc de eqdem, proindemnitate multam dicere: Vt ea pecunia satisfiat l, redibus occisi, denique vulgo di. citur, si homo nobilis caedem admisit, capite puniendunt: ex glossa in i ,3. verbo, torquentur,ff. de re milita. idem & Gregorius scriput in l. s. titul. 8. par. . quae sententia communis est secundi im Bosum de ho
micidio, num .iOy. pr terea ar
bitrabitur de mercedibus, quς medicis praestitae sunt: ut computentur,& impendia, quae in curatione facto sunt. & ope. rarum quibus caruit, aut cariturias eia, quod inutilis factu; est, aut care dum est, qu5d oc-e istis est, secundum Palat. Rubeum, in repet. rubri. de donatio. inter virum & uxorem, .
2 . numer . s. l. vltim. g. de hic qui deiece . vel effude.& computatio , quidem annoru eius qui occisus est satienda est, secundum modu, l. haereditatu,
in s ne g. ad legem Alcid.& sitis qui caedem admisit capitis
tondemnatus est: vi Couarr. putat lib. r. variar. re l. e. IO.
existimat, singula. I s. His consentaneum est dicere, in excellente artifice noprobandum, ut post condem nationem executio poenς proferatur, quoad Principi supplice turmam in rationem coismutatiuae iustitiae , non venit
qualitas personae: ut supra die tum est i Itaque in hac.& egregia ingenia eandem poenam subeunt, quod enim poenς arbitrariae sunt, in commutati. ua, id arbitrium in rebus censetur, peritia aestimandis,& ratione ponderandis, ex prcceptis Aristotelis supra. Huic sententiae conuenies est, quod extat in l. 8 titui. 3t.
art 7. ut excellentes artificesonestiore supplicio plectan tur. Item quod dicitur,ut homo nobili ob homicidium securi percutiatur, ne ad palum alligetur , neue furca suspendatur , secundum commune sententiam Doctoru, de qua
Couarru. lib. 2. variar. resolui.
258쪽
quantitate remittatur, tamen qualitas poenae mutatur, Vt a
lias fit in iure, qliod accuratissime a iudice faciendum est, ut & dignitatem , & rem pu 'tet,ideli, ut contractu vel delicto pro modo considerato, an tundem ei assignet, & in assignatione ratione habeat dignitatis, nempe in qualita
te executionis,& poenae, quae proportio vocatur harmonica, complectens utraque proportionem, id est, Arithmeticam,& Geometricam , ut est
in libris de musicis magistri Salinae Hispani optimi, & eruditissimi viri, cuius iucundisii ma consuetudine , olim Salmanticae fruebat, quos libros
Hispani , operae pretium fide. rit, ad informandos adolesce- tu animos in numeris in proportionibus in musicis, ut ea eruditi doctrina, & meliores evadant,& alias artes facilius assequantur, igitur de pupillo& vidua,& inope mandatum est , ut curet tua ex , ut ij cum potentibus aequo iure litiget: nam Esaiae cap. 1. dicitur et Defend te iidua n iudicare popullo, de Psalmo o. beatus est crus in-
tot it Uer egenum , paugere, denique horum lites in prima
instantia incuriam deuocantur in Callata.& curiales casus dicuntur, l. s. titul . . pare. late per Couarr. in pract. cap.
6. numer . r. eodem in Portai gallia iure utuntur, ut pat zlib. s. tit . . f. s.
Ueruntamen Aristotcle haud sat habuit definitione demonstrasse rationem commutati uet iustiti inueniendi sed de eam expressa figura nobis ante oculos posuit, & est
illa quidem valde difficilis, ea
ramen, Vt potero, explicabo, Vtique in compte, ut ante hac sedulo feci, tantum ut resintelligi possit, pone igitur trinos numeros pars in tribus li
ij iij iiij ij iij iiij ij iij iiij
lineae pares sunt, quod si e prima linea, unum numerum de meris,& eum apposueris tertiae lineae, iam tertia superabit primam duobus numeris, mediam uno numero,Vt apparet insequenti figura.
iij iiij ij iij iiij ij iij iiij ij
supperat primam uno numero oc supperatur ab extrema linea Di0jti by Cooste
259쪽
3ifiea altero numero , dedite igitur e media linea unum numerum , & adscribe eum minus habenti, id est , primae ii Deae, extabunt minus di plus, ut cernitur in proxima figu
eorrigendam detrahe numerum, quo extrema linea excedebat mediam, atque cum numerum adde mediae lineae. &co fit medium, ut pater in hac figura.
ij iij iiiiij iij iiij mediuti iij iiii
Eandem aequabilitatem obus eruari oportere in omnibus artibus exercendis . nam perituras, nisi agens fecerit tan-rum , & tale & patienς patiatur talum & tale, id est, si plus fuerit ex parte agentis. aut minus ex parte patientis,aot c3.tra, porro clatuvi superiora dicta Aristoteles, ista clausu
la. i prosecta sunt autem, hae enomina damnum,& lucrum, ex contractu voluntario, nam
quo i tuum erat lucrari dicitur, qui verbivinus damno affici: Ut in tendendo, F emon
di, di taeteris contractibuli quiιus id fige permisium est, tum aut mneque plus, refuemauus exsit,sed eadem isdem permutantur,suum
fueuque Ius tenere aiunt,neque ia
dt,m fue burari igitur lucrum, stydamnum,messium interestiustitia, idest,prioris extremi, ον posteriori, aequa bilitas quaedam, qua pra
C APUT s UINTUM Del. Aquilius Regulus, T de
Euod Lbet alletari, t. Aquilius,
qui h=die sit, i, quod donatio
remuneratoria, 'o eret insinuatime,' paupe)es in carnaculis habitare consulse, eum. I. D natio in futurum tempus colla ta, Τπιι:ιs easibus maleret, num. I a . cum sequentibus , nu..
t. reui ex iusta eausa rem tenet, pes epionem siuam potest defen. dere , oscio iudicis implorato. Derb ιm iudieis significat prae torem,num. s. Hodie jecies, li. M ilius, non ἡμιet rauont mδει tangi, num .io.Si stipui itio in annos singulos fiat,an ad haeredes transeat, num .it Et
260쪽
num. s. P rinatio ba igitur citatur,t. Aquilius , inbitationissimplex non precari. ijsdem pro praeceptorem, extat,nnm .ao. us m msu, fructus 2 hetorem .ut Alciatus notat li- donatio per parmientiam reινο- br. h. parerg. cap. 4'. idem oceam non potes . item mses rue. Pinelus scribit in l. i. C. de botus gy msius,quibas modis olim nis maternis 3 parte num. 6 Meonstιtueretur,ddi quod inPorta Rationes dubitandi, dc degasilia iura praediorum, natura cidendi varie traduntur a nos rerum immo, stum sietuuntur, tris,&Pinelus quide ait,ian
quibus colibus testanda sinι damentum controuersis non tabulis publicis. declarari. in dicta l. Aquilius, Papinianus libr. a '. quastionum quam tamen ipse Papinisnusserabit. satis aperuit illis verbis: Ideo Ostralius Ruulus iuuenis ad que non mιderi donationem si fot Nicostratum praceptorem ita sirip tis temporis irritam σι t Pinelus fit,quoniam iscum patre meo sim putat, potuisse dubitari de doper uiui,, me uoquentia,m di natione quod Regulus erat
ιgentia tua meliorem reddidι, i, minor viginti qii inque annis, dono , permitto tibi habitare in ut ostendit eum eum iuuene illo caenaculo eoque ili , defuncto voeat sustineri tamen dona, eontrouesia habitationis tionem ob Reguli nobilitate, patiebatur 2 ico stratus, cum l.cum plures,s .vltimo , st. de de ea re mecum cotulistit. xi pose administratio. autor. & quod se δDidi, non meram donationi concessum ei fuit, ut ea habi- esse, erum o picium magistra,' in latione uteretur , sed iuuenis
dim mercede remun ratum nomen maiorem significat vi Iulum Ndeosue non et ιderi don/' gintiquinque annis, minorestιoneseefuentis temporis irritam es enim adolescentes vocantur,
Ρ,3ubdsi expulsus Nie strati s e l. i. ff. de mimri. Nam si Reguniat ad iudite ad exemplum inter lus minor fuisset magis de auri dictuquo istuc uario Proponitor, xilio restitutionis ageretur, d endendus erit quasi loco possim quam de iure donationis,l. inris constitutus,quirinum tarnainb causae 1. ff. de minor. nec tum accepιt. ratio dubitandi cons steret in remuneratione, sed magis in
ae N p ndectis Floren minori aetate, nam dicta l. cu
: uinis pro Attilius, le- plures,s. vltim. loquitur in tu situr Aquibus , recte tore,etiam Pinelus hac rationem Disiligod by Corale