장음표시 사용
781쪽
s ' De vero, & Christ. Psincipe
re per officialem,&ad hoc deputatur denuncinio: alia regula est. quod Iudex potest inquirere propter incidentem cognitionem, ratio, quia Vbicunq; Ii dex cognouit de crimine de illo crimine potest etiainquirere l. I. C. si aduersus libertatem. Tertio potest Iudex procedere per Inquisitione propter praecedentem generalem inquisitionem, Ubicunque. α iudex in generali inquisitione comperit. aliquem deliquisse, in eodem casu potest ad inquisitionem procedere specialiter, & illum reum condemnare. Quarto propter magnum dolorem seu magnam offensam ubicunq; committitur coram iudice, de illo potest iudex per generalem in qui sitionem hoc cognoscere, quod probatur de calumniatore , I. C. de calumn.& in falso teste visu pra. Quinto proptet immensum crimen, sunt enim quaedam crimina ita enormia in quibus quis accusare sine metu calumnie& in illis potest etiam iudex inqujrere l. siquis in hoc genus C. de Episc. δί Cler. Tu adde sextum quando crimen de nocte frequentatur ut contra fures nocturnos, contra istos potest iudex ex ollicio procedere inquirendo, quia talia crimina de nocte fiunt,&sic non habent promptas probationes iste casus habetur in l. I. ff. de furt. balnear. habent& a liud eiusmodi crimina occulta speciale, quod in Ius propter probationis disticultate peruenitur ad torturam, & quandoque ad condemnationem vela solutionem solis indicijs, si sint ita certa quod vix negari queant. Optimum ergo&salutare est remedium hoci quisitionis ad depraehendendam fraudem, dolum
M contumaciam multorum scelerum, quae alia tacente inquisitione in magnas Sc proceraSexcresculnumero litates ta ut neq; princeps ipse in ciuitate securua
782쪽
securus persistat. Huic accedit M aliud remediunt principi valde utile & necessarium, quod s. in omnio us suis ciuitatibus& oppidis constituat &ordinet Iudices & consules, quibus ex officio incumbit minima quaeq; scrutati S salutem reipub. promouere quantum possibile est.
De Iudicibus S aduocatis Ludicum.
Viuscunq; sit status rei p. sundamentum illius est principale obedientia&dilectio subditoruerga praepositos, obedire autem dedignatui eique quis coiitemhit, ei autem quem maiestate aut virtute aliqua tibi praeire, aut superiore esse existimauerit, hac ile obtemperabit, idque sempiterna lege naturali nobis insculptum videtur, ut inferiores superio. ribus pareant. Cuius principis dignitas medium quoddam est inter superbiam & abiectionem , ad quam si princeps declinauerit abutitur sua dignitate, ut superbia si dedignetur subditos audire, vel admittere, qui ideo non possint illum diligere, nec obedire timore filiali, eo quod dignis muneribus eos uti non permittit, neq; ut ab inferioribus Iudicibus tuto dirigantur cosulit. quod vitium abiectionis populi ut pestem execrari debet bonus princeps, nihil enim est quod magis prouocat subditos inco- temptum prjncipis, quam si ipsi a principe eo quo
oportet modo non honorentur, ut respondit Domitius orator ad Caesarem, cur inquit ego te habe mut principem cum tu Me non habeas ut Senatore
principis virtuo est maxima nosse suo: Ita de D. Hie
783쪽
ron. ad Nepotianum Episcopi, se esse nouerint Sa cerdotes Episcopi non dominos , honorent clericos, ut clericos, ut & ipsis a clericis quasi Episcopis honor deseratur: neque aliam ob causam quandoq; subditi principis sui vota praesentiamq; exposcunt quam ut releuentur in necessitatibus suis, quibus se in dies opprimi,& plane comprimi vident, nec aliude auxilium vel subsidium se habere posse confidunt, nisi prς sentes id coram suo principe deponat. Ex quo vero princeps oportuna prouidit remedia omni ciuitati & loco, quo quisq; sibi releuame expectare habet, clementer satis sese erga subditos suos exhibet , benignitatemque & fauorem suam
pollicetur, sicque per seipsum quod per optimos iudices&causarum patronos facit, secisse dicitur: ho que in facto aequissimos Romanorum Imperatores imitatur, qui distinctis locis forum iudiciale constituerunt, ut singuli cuiusque loci & ciuitatis incolae suos habuerint pacis conseruatores & iudices, neq; tunc opus fuit alio ad iustitiae remedium seu longius ad principem currere,quod hodie maximo est in repub. beneficio tribuendum, dandaque est opera principibus, qui gubernacula tenent, ne leges bo- tis tantum constituatur, ne ve maximum apud se in
aula alat consilium princeps, sed ut secundum leges
cuiusque ciuitatis exigentiam iudices consulesque cOstituantur, ne clamor oppressorum de caelo in terra vindictam excitet, quod totum euitabitur constitutis per singulas ciuitates & oppida iudicibus domestici S .
Neq; hoc exemplum ab ethnicis Imperatoribus, sed a Deo di lectissimis regibus M Ducibus accipi dum erit. Sic enim Iosaphat I ex Iuda laudatur ex bonis operibus a. paralipom. 19. & quod constitue-
784쪽
gula loca, M in Hierusalem constituit Levitas & bacerdotes & Principes familiarum ex Israel, ut iudicium dc causam domini iudicarent habitatoribus
eius,& ne fieret accumulatio causarum, ne ue confusio esset inconcursu iurisdictionum distinxit singulis iudicibus causas proprias, de quibus cognoscerent. quod similiter postmodum ex regum imperatorumq; constitutionibus decretum luit, ut responderent territoria singulis iudicibus commissa, nec extra prouinciam ius dici posse, neue cui prapa conquerendi facultas relinqueretur', ideo quemlibet pluribus modis forum sortiri sanxerunt, vel ratione domicilij, vel ratione contractus, vel delicti, vel rei Controuersae, ne iniustitiae aut calumniae, aut impunitatis daretur occasio, inde diuersa fora , & iudiciorum tribunalia apud Romanos, ubi leuiores ic maiores controuersiae distinctim tractarentur oc iudicarentur, ita apud Athenien . forum quod palladiudicebatur in quo credis causae agebantur . In del-'phinio foro causam dicebant qui se Iure aliquem necasse defendebant. In pyraeo, exilio destinati, sino ua in eos culpa proponebatur iudicabantur de alijscidibus,& in areopago in templo Martis per seuertissimos Iudices cognitio habebatur. Romae dicebantur fora centum virorum, qui de causis priuatis cognoscebant quotidie, ut de tutelis usucapionibus& similibus tanquam sedes iudiciorum ordinari rum delectis iudicibus ternis & singulis triginta tribubus, ut Cici pro Cecinna. Haec vero loca in quibus ista exerceri debet oportet quod sint tuta& publica, omnibusq; ad ea faci- , Iis aditus S iudicibus S litigantibus, cum enim fieri
non possit, ut consulens dc communia aut publica agem
cunistis ciuitatibus Iuda, per sin
785쪽
agens ut fit inferendis iudicijs , omnibus placere possit, & tamen qui ex animo optime codsultum populi moribus cupit, ab eo propter metum & fraude aliorum abstinere debet saepissime, ideo ne iudicia
interrumpantur, ne ve armis aut alia quavis comminatione iustitiam intermitti contingat, debent principes curare , vitam loca pro ijs reddendi quam ipsi Iudices ab omni iniuria defendantur, ut sic libere iudicia & sine omni metu potentiam exercere possint, alioqui minime multandus erit, siquis inius vocatus non ierit, qua ratione enim inquit Clemens V. Pont. Max. clement. pastoralis 2.dere iud. audere aliquis teneretur consistorij talis subire iudicium& se in hostium sinu reponere, ac ad mortemper violentiam iniuriam, non per iustitiam inseremdam ultroneum se offerre 3 haec quidem iure timentur 1haec de more vitantur, haec humena fugit ratio, haec abhorret natura: desiperet igitur qui citatione huiusmodi saperet arctasse citatum: quemadmoduVero metus violentiae clientes a foro excusat sic etiaiudices a iudicando ut etiamsi armis circumseptiiudicent, iudicium illorum non censeatur liberum nec ea utilitas inde sequitur quae alioqui si liberum iuditium tutumq; ac secηrum foret iudicium: qua
ijs & illa est, quod sententia in publico proferri debet Min loco maiorum prout statuerunt caesares in I. cum sententiam C. de senten.&interlocutoria omnium iudicum, alias pro irrita censebitur. Vnde quia iudicia tum ciuilia tum criminalia ab omnibus cognosci nequeunt nec exaudiri, fit ut ab illisco mittendis minimE timeatur, cuius contrarium fi ret, si ex loco publicoden unciarentur,discerent. n. adstantes auditores exnde qui similia haberent negotia litem no sacile mouere,& si de criminum sup
786쪽
pliciis ageretur poena publica alijs exemplo esset, ut
cauerent in eade crimina incidere pro quibus alios viderunt M audiuerunt condemnari . Metuunt icipsi iudices corrupte iudicare dum adhibendam ce-suram publicam certo sciunt. Praestaret hoc loco diuersas rerum causas proponere de quibus quandoque iudicium fieri solet, quia tamen non potest uniuscuiusq; regionis prout mcie necessitas scrutari, ideo i genere dixisse susticiat, quod iustitia omnibus & singulis quantum rei necessitas& necessitatis ratio expostulat administrari
debeat. Sicut enim in dies casus &'rerum euentus mutantur sic S nosi rorum ciuium animi litiumq; exercendarum occasio modusque δί sorma in dies immutantur, quod idcirco non possit certum dari argumentu ira seu regula. Sunt tamen quaedam quae communiter fieri solent in ciuitatibus& conuentibus humanis, in quibus alterum decipi contingit lesupra quam par est laedit, in quibus certa ratio iustitiae administrandae seruari debet, ut sunt contractus emptionis venditionis, dc sunt moni polia artifica α mercatorum genera ubi in fraudem aliorum nulli debet fieri priuilegium, quantumuis per illos quae
nobis & rei p. superflua sunt exportentur, S aliud equae nobis necessaria sunt,quque apud nos non inueniuntur importentur: est enim quaestuaria opera citvtilitate rei p. industria labore constans, non sine periculo & discrimine vitς & facultatum negociantium. Sed insita est huic periculo imminenti habendi & quaerendi cupiditas, cuius dulcedine mens delinita non tam ad pericula quam ad lucrum spectat. honestum vero lucrum dicitur etiam ex iure Canonico, quod ex industria & negotiatione oritur, dummodo absit usura fraus, dolus,peieratio c. per vestras
787쪽
de donati inter uir.& mul. Verum quod negociator auidus pro damno blasphemat, pro pretijs rerum mentitur peierat, haec sunt vitia hominis, no artis quae sine his viiijs exerceri potest. Quare absurda est illorum opinio, qui statu optimae rei p. statuunt ex sola virtute,& dicunt in ciuitate quae optime gubem natur, S quae iustos habeat ciues simpliciter, non ad suppositionem, neq; mercatores, neq; artifices ciues esse oporteae, quorum opinio ne dum mala est , sed toti rei p. valde pernitiosa, non . n. potest totum consistere, nisi curatis partibus, & pedes quantum, uis viles sint de infimi necessarii tamen sunt corpori, sine quibus &si illi aliter se habeant, quam natura
desideret, monstrosum erat totum aut mancum . Mercatores ergo & artifices dc agricolae sunt in corpore rei p. veluti ministri baiuli pedes qui transfe-i sit reliquis partibus necessaria, dc ideo ciues quoq; esse debere in rei p. non est absonum, imo utilissimi sunt si probe suo munere fungantur. Videre est Venet ijs, Florentiae, Anconae,& alibi in Italia in primis
gradibus S inter praecipuos rei p. mercatores, quom velle diminuere authoritatem, aliud non est nisi turbare rem p. non tamen negandum est quod mercatorum ingenia ita sint informata ut plus proprium co-
modum quam utilitatem publicam sectentur,&facile a iusto ubi spes refulserit nummi declinent proinde maior et debet esse cura gubernantium rem p ut res venales iusto pretio veneant, quales sunto cessariae ad comunem sustentationem, Vt panes carnes cibaria alia, frumentum & vinum,& quibus t gamur, nec permittatur ex arbitrio illis abusus circa commercia fraudes, aut mercium corruptiones Msimilia, quae repurgari debent iuxta Imperatorii constitutiones. Contiant aut ista omnia in triplici ordi-
788쪽
ne, Velin rebus , personis aut actionibus. Circa res animaduertat magistratus, de quibus negotiatio permissa esse possit, sine issione aut animae aut corporis& in istis admittet, in alijs vero damnabit. prouidedum diligenter rei p. ne quae ad ciuium victu & amictum necessaria sunt alio euehatur aut exportenturne penuria populus laboret maxime imminente tepore caritatis. Circa personas videbit qualis mercator ad nundinas veniat ne sit explorator potius arcanorum regni rei p. quam Verus mercator. Circa actiones mercatorum curandum erit ne usuras illicitas, atroces, quas sub praetextu permutatjonum vel
cambiorum extorquet,& si fieri potest ab omnibus
aliis abstineant, sic. n. melius rei p. δί saluti illorum . spirituali consuletur, maxim E ad hoc repete erutconstitutiones Caesarum contra usurarios & mono polia exercentes i. I. C. de monopoliis, & contra couentus negociatorum illicitos ubi aedificiorum artifices ergolabi,aliorumq; operum professores & balneatores penitus prohibantur inter se pacta componere contra institutum& bonam fidem eorum, paenis impositis, non tantum collegiatis artificibus sed
etiam prosessorum primatibus, qui id permiserint, nec castigauerint,& magistratibus qui castigare idipsum vel venalitate vel dissimulatione praetermiserint. extat adhoc Anastasi j Cς saris in l. f. C. de Iuris.
om. Iud. indictio, professiones negociationesq; exercentes periniquum atq; temerarium & parna dignuesse statuit, medicum, ad quos earum professionum seu negotiationum cura pertinet praeceptiCnem iurisdictionem declinare conari. Statuit& Carolus V. Imperator in constitutionibus Bruxellis neci ut
lateS, communitates,collegia aut consulum aut artificum, aut confratris constituerent, aut conderent,
789쪽
edicta ordinationes ad monopolia pertinentia aut prς iudicantia utilitati reip reuocauitq; iam facta concessa similia, nulla atq; irrita declarans. M nopolium proprie inter artifices & mercatores qui
in emendo δί vendendo artem constituunt, ut unica constitutione preti js tantum vendant non minori, dicitur a μονος πολεω , vendo, quasi soli ven
dentes & ementes sint, ex quo publico bono obuiatur& priuato illorum bono gratificatur, cum tamescriptum sit prouerb. 3. Noli prohibere benefacere eum qui potest, sed si vales ipse benefac. eoq; pem
itinet monopolium, si homines certi alicuius pagi coueniant, ne deserant frumentum in mercatum vel
vinum donec vel dominus loci vel ipsi vendiderint
suum, hoc est pernitiosum rei p. Id ipsam contingit si conueniatur inter aliquos ne operae vilius locen, inr, ne operas alicui praestent ut fit in thetonarijs: existimant ad monopolia pertinere Bait.& Iason. in l. s.col. q. C. de coli, illicit,& Iason in con. I I 2. N. seq. voLq. si paciscantur artifices ne quisquam eorum instruat in ea arte quam filios vel nepotes . Item nequis in illorum collegium admittatur nisi aliquod pretium immensum det singulis annis donec ex di, scipulo magister creetur .
Quς omnia plurimum communis boni progres
sum impediunt, aliarumq; rerum successum,debet ergo diligentes esse in hoc genere curando inspectores sororu & iudicioru ne plus uni si alteri conniveatur aut plus aequo remittant, de poena infligenda. Huius rei gratia prouisum est a legislatoribus remedium de iureiurando a iudicibus causarum M litigantibus in exordio litis praestando de calumnia& de iure prosequendo ut patet in tota l. rem nonouam C. de iud.& toto tit. in iure Can. de iur.cal arma sicut
790쪽
sicut poenae decretae sunt contra temere litigates sic lquoq; contra Iudices falso iudicentes aut suis stipenti dijs non contenti l . properandum C. de iud. & l. eu quem temere T de iud. Quod ad iudices& moderatores prouinciaru plebis cito inquit Modestinus)in l. plebis cito is de of pr s.continetur ne quis praesidum munus donum caperet nisi epulentum potu lentumue quod intra dies proximos prodigatur quod Vlpianus latius explicauit in L solent. H. de offprocon . quarum inquit ad xenia pertinet audi quid
sentimus, vetus prouerbium est με παντα ,
παντοτε ου τε παρα πάντων . s. neque Οmma neque
omni tempore, neq; ab omnibus esse accipiendum, nam valde inhumanum est a nemine accipq re , sed passim vilissimum: manus integras habere a mune iribus rectissime placuit cum ea soleant demulcere M propensiores reddere iudices, S: ut uno verbo dicam soleant excaecare etiam oculos iustorum, per- , uerruns causas iustorum Deut. I 6. munera de sinu impius accipit vi peruertat semitas redidit, Unde quia etiam in minimis solet esse affectio, ea quaa diuites pro nihilo ducant, plurimum aestiment pauperes, conducibilius erit ex publico iudicibus si tuere salarium ut abstineant a subditorum loculis, sic enim fiet vi lites citius sine ulla spe lucri fini ntur. Vnde vero ista iudicum ambitio proficiscatur varii varias causas assignant, verum principali9'. rem & magis fundamentalem esse censeo hanc, quado eiusmodi osticia & administrationes curiarum. Venduntur a principibus aliis , qui exinde id quod persoluerunt duplicare aut triplicare gestiunt, necesse enim est ut dicebat Alexander Caesar ut is qui ς-mat, vendat, Omnis autem illa negociatio in principis detrimentum & reipub. conuertItu Princeps male