장음표시 사용
11쪽
et in qua eius Parte assectus res e L
ferat prospera, & aduersa . Quae sic definiri potest .
Fortitudo est animi firmitas legi summae in sustinen dis, & adeundis rebus omnim uiuendi munere obtein petatas ,qua qui praeditus est, nec temere audet, nec inconsulte timet, nec nouit, aut aduersis frangi, aut prosperis efferri, sed utrisq; moderatur, cum eius sit peculiare officium a medio non discedere, quo relicto in defectum abire,aut in exuperantiam est necesse, mqui a recto detorquet itinere, si ad dextram temerariussit, δἰ pertinax, si ad sinistram , pauidus, & meticulosus . Omnis quippe uirtus in temperandis, coercendis p animi motibus uersatur Ad haec caeteris manifestius, cum sit quaedam mediocritas inter timorem & audacia collocata, utaturi uelut suarum actionum adminiculo
quibusdam animi motibus,& praecipue ira,quam ob id ipsum Peripatetici cotem fortitudinis appellariit. Ideo Poeta Fortitudinem quodam uelut affectuum agmine circunseptam piaerunt inducit, ut eo loco, Aestuat ingens Imo in corde pudor,mixto p insania luctu,
E t furiis agitatus amor,& conscia uirtus. Quapropter opportunum duκi de animi motibus hac in parte plenius diiserete . Animam omnes fere re
te Philosophantes trifariam partiendam censuere ,in eam quae alit, di quae sentit, &quae ratione utitur,priinae quidem partis non aliud est munus o alere,& procreare , inest o sol a herbis . ac stirpibus, quae hac ut altrice, & progignente alimoniam sibi comparant. se cunda uero cum vegetali illa coniungitur,ati in unum
12쪽
em a constituit animal quod sci1ssuum , siue sensua flla recte appellabimus, cuius ossicium est loco moueri, thcedere, cernere , Olfacere, audire, gustare, tange ne . Duabus uero his naturis tertia annexa est,quae Rationalis ab ipsa ratione est dicta, tertiumq; illud con stituit genus, quod ab excellentiori parte uocatum est rationale . Sed quia de prima illa vegetati hoc loco ta
cendum puto, quippe cum nec sentiat, nec cogno scat, animus quantum ad naturam hominis attinet, bi ρ iam diuiditur . cuius altera pars ratione utitur, at uero est rationis expers .in rationis experte, ea est appetenda uis ut tum laetitia gestientes efferamur, tum dolore pressi ingemiscamus, aliquando concupita rum rerum libidine ardeamus, modo periculo immi nente exanimemur metu, atq; hi sunt quatuor uirtu
tum omnium , & scelerum quasi fontes . Ex hac bi partita animi natura duo quom prodeunt uiuendi Π nera, alterum quo a brutis non admodum differimus, alterum quod solius est hominis,unde duplices patent cursus animorum e corpore excedentium , duaeq; aperiuntur quasi uiae, dextra quae perducit ad superos sede a beatas. At leua malorum Exercet poenas, de ad impia tartara mittit. Nam qui uitiis contaminati, se totos libidinibus eoin quinarunt, relicto calle coelestis patriae in miseriam incidunt sempitemam,quos iudex Rhadamanthus
Castigatq; , auditi dolos, subigiti fateri. Quippe animi perturbatio quae nobis est comunis cu
13쪽
bel uis ad sensus pertinet, qui mouentur ex quadam quasi impulsione oblata extrinsecus, sola autem ratio ne, intellectui disiungitur, quae ubi sensuum appe
tentia superatur,uelut saeuientium procellarum turbine. correpti iammur in altum,
lacerti quo fata ferant,ubi sistere detur. Ab hominem adeo degeneramus,ut nos ueluti quaedam
Circe transiMutet, In vultus & terga feramin.
Et sub humana specie ferinum uultu induti uideamur Setigerit sues atq; in praesepibus ursi
Saevire & forinae magnorum ululare Luporum. Pre in Hatio- Ηas antini perturbationes aptissime uerbo ex dictione nes Mimi eo graeca ducto passiones appellamus, cum ab his animus pHἴρη G - corpusq; pati uideatur. & quoniam constat nihil incor φω et qηρ poreum pati posse in anima quae suapte natura cupi G ' - ditatum atq; aemulationum est expers, quatenus cor P pori cohaeret, passiones existunt. Cohaeret autem duplici nexu , & ut forma materiae, Se ut motor suo mobili. Qua subit rationem formae , corporis pas so in eam posterius recidit, cum infirmo, imbecill i /P corpore , animae quom uirtus & operatio hebete δtur. Qua uero ipsum corpus mouet affectus ab ea ini tium habent, cum ira, timor, & id genus per appre hensionem & appetitum prius animae insint, & per ea in corpus transmigrent, quisl in se ipso experitur ue haementiores animi motus id plerunt efficere ,ut cor poribus etiam patiamur . Sed licet huiusmodi motus quo ad naturam sui ab anima ortum habeant, tamen ut
14쪽
nomen,rationem l passionia subeunt,ab ipso corpore orisitur ,atq; in animam obiter resudant,ex ipsius enim corporis ficibus ad omnes fere cupiditates incendi δmur. Haec omnia cum Poeta de natura, Originem mi morum ageret,paucissimis uersibus est complexus, ins
quiens s neus est ollis uigor,& coelestis origo i Seminibus,quantum non noxia corpora tardant. Terrenim hebetant artus,moribundam membra. Hinc metuunt, cupiuntq; , dolent,gaudenti,nec auras Respiciunt clausae tenebris,& carcere caeco.
Quid est homini accommodatius quid coducibilius rq; animorum Originem noscere,in quam cum redire poteri tum futurus est beatus Nam cta ex animo, FO req3 constemus,& alterum sit brutum caducu,& in interitum piocliue, alter incorruptus, aetemus, immortalis, planet diuinus,qui ita mentem a sensibus seuocant, ut se animi nobilitate immortales cognoscant, hi uincu lis huius corporis soluti facile ad coelum, ut in propritim domicilium remeant, Cum uero nostra Omnis gnitio a sensibus ortum habeat,de his prius uidetur age tu. Couenit inter Omnes,sensus exteriores esse quinq; ' de interioribus ambigitur. Aristoteles tres duntaxat ex/ s se pressit, Sensum comunem, Phantasiam ,& Memoriam. Auemis uero quartam addidit uirtutem,quam in homi ne uim cogitandi in bruto uim aestimadi uocat.alii plures,alii pauciores autumant. A sensu uero quem comunem appellant,quasi a centro quinq; illi notissimi prosi lciscuntur,ueluti totidem lineae ad circuli rotunditatem
15쪽
dustae ,sensus autem eommunis res dissimillimas com yprehcndit, ut cClorem , saporem, calorem , dotem, ionum . Sunt* uiae quasi quaedam ad oculos, ad nares,ad aures a sede animae siue mauis ab co sensis ,quem iam saepe communem appellamus ,proscctae . Ita ut
inde sensus exteriores quasi uasa quaedam , di recepta cula quo impleantur, accipiant, communi si hic sen sus per oculos, per aures quasi per fenestras lucente uitro, aut speculari lapide obductas, transmittit uim ui δdendi , di audiendi , licet Peripatetici sentiant actus sensus exterioris fieti per susceptionem potentiae sen siuae ,nec sensum communem transmittere species ad alios sensus, sed contra potius ab his recipere, unde illud Propheticum , Mors intrauit per fenestras uestras .
Frequenter enim contingit, ut apertis, atq; integris, oculis, & auribus nec uideamus , nec audiamus, uel quod animus alio ducitur, uel quod impediat mor s. nam & uehementior cogitatio occaecat ,& in morbo comitiali nihil cernimus, animo scilicet caligante. unde facile intelligi potest, eam animae partem uide re & audire, non receptacula illa quae quasi fenestrae sunt animi . Et licet sensus omnes longe in nobis sint perfectiores * in brutis duo tamen in homine certis 1 mi habentur , tactus , & gustus, in reliquis uadcinurquandoq; a bmtis superati, nam & Aquilae acutius ceranunt ,& Canes sagacius odorantur, & Talpae liquidius
Quinysen - audiunt . Caeteium non quicunq; aspirat ad felicitas fom M et rem eo enim omnes tendimus continuo tantum men
V tis acie ualet,ut qua in re ea cosistat alis discemere pos
16쪽
sit nan* humi prostratus animus, dc si erigi nititur, tamen mole corporis depressus quae in excello collocatalant, non nisi sensuum caligine discussa intuetur ,unde illud Maronis ex intima philosophia depromptum. Aspice nant omncin quae nunc obducta tuenti Mortales hebetat uisus tibi,& humida circum i , Caligat, nubem eripiam. Licet autem res quaeda ita sint paruae, ut sub sensus ea dere uix possint, quaedam ita mobiles,& concitatae, continue labantur & fluant,in his tamen quae coprehendi possunt, coprehensio facta sensibus plerui est uera,& fidelis,ex his* postea notiones aerii in animis imprimuntur,cum ad ea quae uisa sunt, & quasi accepta a sensibus,accedit assensio animorum quae actum uoluntatis praecedit. Quilibet autem sensus rem obiectam prius comprehendit ut oculus colorem, auris sonum, post apprehensionem uirtus interior ad assentiendum mouetur. Est enim uis quaedam in animis nostris quam siue cogitandi.siue ut uocant) cogitativa dixeris, parui refert nec enim in delectu uel ru sumus occupati cui, ni, malim iudicium natura demandauit . haec uis ita
iudicat, ut quando δε nihil praeter sensus respiciens, de illorum uelut illecebris stati,quod pecudis est, homini esse bonum decemat , quandom uero uelut quo dam lumine illustrata,non id putat bonum , quo sen sus demulcentur, sed quod recta suggerit ratio. Cum igitur eiusmodi uis hoc bonum , illud malum esse
costituerit, excitatur in nobis alia quaedam uis quem appetitum omnes uocant,hunc duplicem esse oportet
De ui animii eo tandi et de uoiatate,et et2eritu.
17쪽
alterum qui a iudicio sensuum semper pendeat nihi',
cum ratione concupiscat,alterum qui id demum se ii tur quod ratio praecipit,illum libidinem, hunc uolunta tem nuncupamus. Quapropter erit appetitus,quo animus ad bonum asciscendum,malum p declinandu mo uetur,bonus quidem si a ratione contra si a sensu duca
tur. Sed appetitus quoc3 ille qui a sensu ducitur,du plex est, alter sese cupiditati accommodans, alter irae quae animae uires ab aliis potentiae,ab aliis potastates dicuntur,uerboq; licenter ab hodie philosophatibus usurpato , illam uim concupiscibilcm , hanc irascibilem
uocant. Hoc tota pulcherrimo aenigmate tradit ma PDonteum in qui cum animum nostrum uelut aurigam finxisset, ii Amrm.. li duos equos adiungit', alterum album , pulchrum atq; honoris cupidum,qui non ut nec minis, sed cohortatione, rationet regatur, alterum nigrum,inglorium, contumacem . Nam ueluti ab equis currus, sic animus
ab appetitu ducitur, & uelut illi trahunt non suo arbi Itrio, sed imperio aurigae a quo reguntur, eodem pa sto appetitus nihil ex se agendum decemit, sed quod
ab alia ui decretum est, sequitur. Hactenus de sentibus, nunc de animi affectibus plenius disseramus. Omnis Socratica schola sentit animi perturbationes ex deprava ta opinione ductas ad sensus pertinere, rationisq3 es se expertes, ait in alia parte animi cupiditatem,in alia rationem esse collocandam , Quippe mentem ni turbido motu esse uacuam, &hasce animi partes in quibus aegritudines & libidines uersantur, esse semotas ac disclusas a mente quae diuino lumine illustratur. Sed i
18쪽
eam quoq; mentem Platonici Christianim philosophi
duplicem esse uolunt,alteram inferiorem alteram diui nam,& superiorem, ideo Auicena tradit animu nostriinelut alterum Ianii duplici ore insignitum esse, ut hoc sursum uersum altissima quaeq; per sapientiain suspi ciamus ita res natui ales a tione a humanas per prudentiam indagemus . mo fit ut duplex in homine uirtus insit, altera contemplatrix,ipsa itide semotam ab actionibus altera actionibus ipsis usq; dedita ab illisa meri to cognominata. quamobre intellectus quom ipse qui utrant complectitur utitute est distinguendus in agentem,& contemplantem . Qv ppe egregie illud ,melior
est iniquitas uiri se mulier benefaciens. nec.n. praefer tur iniquitas uiri, aequitati muliebri ,sed per paramiam exprimitur remus eum agere qui desiderio rerum coe lestium raptus plurima corporis,& ciuilis uitae commoda negligit quae res uidetur iniqua) l qui ut nullum ti itae ciuilis osscium deserat coelestium rerum cura Omit tit. Plus. n. ut scribit Aristoteles uoluptatis ex qua uis exigua cognitione rerum diuinarum capimus qι si omnia humana nobis nota,exploratat sint,qu madmodum ut idcm ait minimam partem destiarii nostrae puellae inspexisse iucundius est,que reliquarum Cnal tum foeminarii uoluptate perfrur.eo quoq; tedit illa de duabus sororibus euangelica comparatio . AEctiones au tem ueluti procellae quaedam in nobis exoriuntur quae nunc dolo,nunc apcna ui animum nisi radicibus uirtu tum fuerit munitus labefactare & concutere, ueluti turbatio in tempesate conantur . quae & si fucrint acie
a natura insolos , resione tamen mois in randos.
19쪽
ronis excisae,in morsus quosda 8ὶ cdtractisiculas animi relinquunt,adeo ut illud Euripidis ab Oibus comende tur. Nemo est mortalis que no rugat dolor,morbuis. Sed cu animus in partes duas sit distributus, quaru altera ratiois est particeps altera ueto expers recte nos quom duo dici possumus,quoria alter iperat,alter paret, nacti nobis pcipitur ut nobis ipsis speremus,hoc nimirupraecipitiar ut ratio coerceat temeritatem, & imperet il' li parti quae obedire debet ueluti seruus domino, & miles imperatori .a hos aduersos animi motus uelut uinclis.& custodiis ut famulos, & mancipia coerceat.ratio
ipsa in homine eum perfecta sit,illi parti imperat quae
est inserior, et a qua affectiones motust concitatiores A fretus αι, in nobis exoriuntur. Na uirtutes morales homini no inb si s. is is sunt a natura,sed discendo,agedo,multu, dium exercentisa et do coparantur,quibus tamen assequedis natura ipla nos iηs ratioemo idoneos maxime appositois secit. Cum ad caeteras
opes ac facultates,& ingenii uires Ous natura nos probe in xit,affictus quom illos adiecerit appetitionum astionum omni u excitatores,quos liberos,& uagos esse permisit,ut modii ipsi mensuram p cognitione rationem statueremus. Na hae ipsae comotiones quae ad agen dii nos impellunt si fuerint sementes ato aestuanteς, actiniqua uiolenta flagitiosam nos rapient,si uero pituitae, - - remissae ac languentes,itide N actiones quom nostrae,ia uentes,infirmae inutileis reddentur. At modus ubi accesserit ut nem relaguescant animi ἴ ffectus nec impetu
quasi praecipitentur sed mediu quodda retineat tunc in agedo gignitur Mediocritas illa quae iure merito' uir tus dicitur,& quidem moralis,quoniam ab assuescendo
20쪽
nemen hoe stipepetit.Ideo si hi affectus recte remor
derate interagendum temperati fuerint dicimur & habemur uiri bona,iusti, planet probati, secus autem mali. improbi, nefarii.Qui uero affectiones ignorat, uteri habituso ignoret necesse est . cum nihil aliud sit uirtus, O triectio sedata', & rem, nec uitium nisi affectio ab ordine , modoq; deuia, di aberians.Quo magis irriden da est Stoicorum opinio, qui uolunt animum sapieti tum his omnibus motibus carere , eo a mCibos animi, do aegritudines uocint, nec ullam in his mediocritarem agnoicunt, sed radicitus euelli iubent, cum iucant non solum ramos perturbationu esse amputados, sed omnes etiam fibras, atq; stirpes ipso tiunco prius euerso peni tus elidendas, ompe enim malum etiam si med octe luitandum esiti S quemadmodum corpus mediocritet aegrum Boii dici non potest , sic mediocritas inoiborii animi sana non est. Omnita auIem perturbathonum aiunt sentcna esse intemperantia,quae est a recta rationedesermo;ut nullo modo affetboues animi aut styre'. alii coercere possit. Vox sui Cincioni credimin magnifica si ueritati indom.&pene rid:bala. Appellat aute Stoici uirtutes ut eoru virbo utauini passibilitates . at Epicurei contra, omnes animi affectiones laudibus efferunt, atoras ex quadam Dituita concursione Atomorum con calefacti, & spirabili,ad usum, commodi ii animantiu produci affrinant. Viril satis absurde ac imperite,nam nec illi assictus censendi sunt boni , qui usum rationis impediunt nec mali, qui rationi simulantur. S:cut enim inrtutes ut supra diximus non sunt anaqua nobis inge C ii