장음표시 사용
11쪽
Prouincia Casienna Societatis IESU
GO FRANciscvs C Achivo N Prouincialis Societatis It sv in Prouincia Castellana, potestate ad id mihi facta ἱ Reu. admodum Patre nostro Ioanne Paulo de Oliva vicario Generali fiam Praeposito Generali) Societatis I E su, ut Commentarij in Libros Sapientialium,Authore, P. ANTON io D E Esco BAR ET MENDc2Aeiusdem S cietatis grauium, Doctorumque hominum iudicio approbati, typis mandentur. In quotum fidem has literas manu nostra subscriptas, nostroque sigillo munitas dedimus. Salmanticae die Maij. is . anno I 663.
EGO IOANNEs PLATit κε Societatis I g s v in Prouincia Lugdunensi Praepositus Prouincialis . opus, quod inscribitur A N TON Ii D E Esco-BAR ET ME Nno ZA Societatis I E s v Theologi Commentarij Literales S Morales in I. α II. Libr. Paralipomenon, in primum de secundum Esurae, in Tobiam, in Iudith, in Esther, in Iob, in Psalmos, in Prouerbia, Ecelenasten, Canticum Canticorum, Sapientiam, Ecclesiasticum, Maiores & Minores Priplicias, in primum & secundum Machabaeorum , in Evangelia, in Acta Ap stolorum, in Epistolas Pauli in Epistolas Catholicas de Ioannis Apocalypsin, eiul-dem Societatis grauium Doctorum iudicio approbatum , iuxta Privilegium eidem Societati I Regibu, Christianissimis HENOco IlI. ita Maijis 83.
HENRICO IV. io. Decembris isos. Lvo o v ico XIII. i . Februar ij isti .ec Lu Do v Ico XIV. nunc regnante 13. Decembris Isso. concessunu quo Bibliopolis omnibus prohibetur ne libros ab eiusdem Societatis hominibus' compositos, absque Superiorum permissione imprimant. Permitto Pisi Lippo BORDE, ET LAvRENT 1 o ARNAvo, Bibliopolis Lugdunensibus, vila decem proximos annos excudere ac libere diuendere possint. Datum Lugdunito. Mart ij i667. IOANNEs PLAT iE .
12쪽
Ad Vetus , ac Nouum Testamentum, Commentarij Literales, ac
Salomonis Prouerbia Dogmatibus exundant , queis Iusti valeant post temporariae vitae felicem cursum, aeterna potiri. Unde Sapientia horum praeceptoriim Magistra capite 8. profatur :me i euerit , inueniet vitam , in horret salutem a Domino, id est , qui Dogmata haec executioni addixerit, in praesenti vitam bonae conscientiae plenam abundantia deget , de in futuro aeternae fa lutis praemio donabitur. Fallar, nisi idem per deuotum erga Delia param obsequium hominibus offeratur. Audi Richardum Laurentium lib. 2. de laud. Virg. fantem: Inuenta Maria, inuenitar omne bonum. Vnde ipsa aeris: Qui me inuenerit, inueniet vitam , dc hauriet salutem a Domino, vitam scilicet gratiae in praesenti, σ salutem Medinam in futuro. Ideo Prou. s. dicitur de Maria, Qui inuenit mulierem bonam, id est, Mariam, inuenit bonum, Sc hauriet iucundit tem a Domino : iucunditatem duplicem , bonae conscientiae bis , laetitia
13쪽
, Liber I. Commentarij Literales δί Morales,
V siussio Sapientiae operam impendamus, apra que catiua Uodalisio, Salomo
buio itari auctor hortatur. De caelestis Sapientiae contemptu queritur. Poruas contemptori minatur, obsequentipraemia pollicetur. A s. A s o LAE salomonis , si is Dauid , regis Israel. a. Ad sciendam sapientiam,& disciplinam : . ad intelligenda, verba prudentiae,& suscipiendam eruditionem doctrinae, iustitiam, de iudicium, & aequitatem, ε. ut detur paruulis astu- tia, adolescenti scientia, de intellectus. Audiens sapiens
sapientior erit:& intelligens, gubernacula possidebit. 6. Ani- , maduertet parabolam,& interpretationem, verba sapientiam,dcaenigmata eorum. I. Timor Domini, principium sapientiae. Sapientiam, atque
doctrii iam stulti despiciunt. 8. Audi, fili mi, disciplinam patris tui, de ne dimittas legem matris tuae: 9. ut addatur gratia capiti tuo,de torques collo tuo. Io. Fili mi, si te lactauetint peccatores, ne acquies scis. M. Si dixerint . veni nobiscum, insidiemur sanguini, abscondamus tendiculas contra insontem frustra: Ia. deglutiamus eum sicut infernus viventem, M integrum quasi descendentem in i cum. I 3. Omnem pretiosam substantiam reperiemus , implebimus domos nostras spoliis. 14. Sortem mitte nobiscum, marsupium unum sit omnium nostrum. Is . Fili mi, ne ambules cum eis, prohibe pedem tuum a semitis eorum. I 6. Pedes enim illorum ad malum currunt, &festinant .vt est andant sanguinem. 17. Prustra autem iacitur rete ante oculos pennatorum. 18. Ipsi quoque contra sanguinem suum insidiantur, α moliuntur haudes contra animas suas. I9. Sic semitae omnis auari, animas possidentium rapiunt. 2o. sapientia solis praedicat, in plateis dat vocem suam. 21. In capite turbarum clamitat, in foribus portarum urbis profert verba sua, dicens: αα. V squequo paruuli diligitis infamiam, & stulti ea, quae sibi sunt noxia, cupient, & imprudentes odibunt scientiam 3 23. Conuertimini ad correptionem meam : en pioseram vobis spiritum meum, M ostendam vobis verba mea. a . Quia vocavi, id renuistis : extendi manum meam, tanon fuit qui aspiceret. 2s. Despexistis omne consilium meum , M increpationes meas neglexistis. 16. Ego quoque in interitu vestro ridebo, &subsannabo, cum vobis id, quod timebatis, aduenerit. 27. Cum irruerit repentina calamitas, de in ritus quasi tempestas ingruerit: quando venerit super vos tribulatio, oc augustia. 28. Tunc inuocabunt me. de non exaudiam: mane consurgent, o non inuenient me: 29. eo qu5d exosam habuerint disciplinam , de timorem Domini non susceperint, 3 o. ncC acquieuerint consilio meo, de detraxerint uniuersae correptioni meae. 3I. Comedent igitur stuctus viae suae . sutisque consiliis saturabuntur. 32. Auerso paruulorum intersciet cos, & prosperitas stultorum perdet illos. 3 3. Qui autem me audierit, absque terrore requiescet, & abundantia perseuetur, timore malorum sublato.
ERS. i. i. 3. . Collectae cint, 1 Salomone filio Dauidis Israelisi Repe hae par a. scit aenigma- ra, vel poroemiae, ad hauriet iam Sapientiam diuinam , deis inam, seu castigationem morum : ad callendique verbam ntia, seudis uetionem inter bonum de nialiam: nec non ad suscipiendam doctrinae eruditionem, iustitiam iudicum , de aequitatem. Porro Sapis uia. a. iudicium, a pinias idem hoc in libro signatur , multiplicatis copiae ac ornatus musinominibus. Idem dixerim de scismia, trina, inur gentia. Significant enim haec omnia hominis recti ac pii iuxta diuinae legis normam ossicium. Parabolae autem hae scriptae fiere,ut deturpaninia. Chald. λ'untibus. GraecE, - ictbm abstiniis, non qua alios deeipiant, sed qua ab aliis non decipiamur.'s s. 6. Profecto sapiens haec prouerbia exaudiens; ientior euadeti Dum ex eis tautaria de grauicimis negotiis hauriet consilia, de rationem gubernandi aequiret. Sapientibus itaque de insipientibus haee dogi ta seribim-tur. η blauca prorsus illa concionatoris do. Conesona ctrina quoad muleentissa entum aures diria totis Gai. gitur.
14쪽
ad Prouerbia salomonis. Caput L
motionem uinis, seu totius vitae tuae cur lum
lini M. Portum diriget ad optatum. Apt Evitaen ii sui diti strae cursu nauigio comparatur, ut scio quot tempestatibus disturbetur, quot vitandis periculorum seopulis sit expedienda solicitudo. JNec italum ad ea, quae attigimus,utilis hie libererit, velum etiam ad intelligendam quamcum- 'ς raiabolam, de aenigmaticum sermonem inimili argumento versalitein lucem afferet. Et rerum, id est. Sapientiam, quam xiii
m naticis symbolis velant sapientes,ne si obuia Non sum sit mi nibus vilescat. ' Nec enim omnia om- D inibus apta sunt dogmata, nonnulla sunt solis reser idade, s. 7. Timete Deum incipiat, qui Sapien- iii addi can expetit obtinere. Quomodo enim qui vitiis taplicatur, poterit sacrae scientiae ar-
Sapientis Ac si direret, primus effectus Sapiens, , Dei timorem assequi. Nam sicut evata est. Omnis peccans est ignorans, sic omnis, qui Deum ume- Deum timers 1 peccato recedit, vere est Sapiens. J Cert E stulti cxx. Inp,1 Sapientiam aei docuinam despicii mi. Apte impii stulti
vocitantur: ni nil enim magis stultum, quia, a -- pictare deuiare.Ja. s. s. Admitte fili ad aures, Ze ad Mu--- ω - mumdocumenta, eruditionem,praecepta patris, acinatris tuae ut addatur fratia, Lxx. corona
. ut instat coronae, seu velut serti Efioribus, re quasi irer res e variis gemitiis collo oo appensa, puleii ratibi sint ornamenta abo: anibus commendabilitet aspectando. Perdae uiam , Obedientiam enim parentibus exhibitam filii reo ibo, ea a tui bomines et aliam ait equiuitur, ita ut om- ne se agni iaciant veluti cororia ac torqueno gra Fili, si te decipere tentaverint isti nam. pq, ne eis aeqilicscas. Lacta e est nequenta tuum verbi Lacia, ex quo composita Allulo. P. A. D. Lactant imi ij pios velut lacte potantes ulcia verba proferendo, ut ad iniqua quaeque pellicea H. . Vc . ii .i2.i 3.1 . Si dixerint,comessisti .ser, insigias vitae hominum apponamus, Percutiamus tu nitin, icu qui neminem laesit f. quidem seu ratu, uti Hebr. id est, etiamsi in nullo violati fuerimus. ' Quam impium, fumi dia3 aduersus eum,qui te non laesit, insidias praeparareti Eum viventem, sicut olim Dathan de Abiton, qui vivi abserti sunt a terra dehiscente , de in tartari foueam recepti segre, dul-DQuin i min. Apie quidem sanguinis pro fores crime Minseri delitartaro comparantur vivos deglutientes.l- έο γ' Certe praedam multam capiemus pretiosim, uisa ditabimur. Sortem mitte nobiscum, comiam irre te comarum nobiscum aleae. vlvmim sit omnium nostrum mari i , seu commune luctum sit, quod aliena diripiendo conseque-
i res is. is.1 .is.19. pili, te abstrahe ab stadiis , dea nai ratione, quam illi sequut tor : qui q iidem toti ad profusionem sanguinis per homicidii scelus adhelant. Meis autem monitis eruditus, laqueos, quos tibi praui im
lex struunt, dum in sui societ Mein studenta Mo Macripti tam Hallicere . facit E vitabis: tibi enim rete ostendi,
clivia si 'a seu inutiliter explicatur aut εο los pennatarum, siue cum illud auiculae a pectous nam uti etainit ille iQua ianis appatrem retia , citas auari xxx. Non fruina iacis in me ante ocidos 'τ-
natorum. Qiiod alis exponunt de stolidi, avibus, seu fatuis hominibus, qui licet tete videant, se inescari, ac capi patiuntur. ' Q, iam diu iniser ille, qui licet alis timoris de an is qui cuni Dei utens Deilἴ potest auolare, retiaque eludere, tamen ut id deperit4 Ardum illi aliis in
si ias praeparint, sui ipsis pernitiein creant. Diat' iste se P . . Incidiit in foveam, omim seco, dit. Per N.&capi quae enim quis peccat. per ι cdc torquetur.JSic rationes agendi omnis auari diuitii, inique: φ qM quaerentis, de possidcini; iniustξ, animam perdit. ' Male partae opes de extorta aliis lGna mea malὀplerumque creant dominis suis exitium non pota . modo animae, sed de corporis. Testos vineam Naboth ab Aeliabo iniuste abla in , quae toti ei lium ci Regiae domui virumque . illud creauit exi -- tiunavit eos xo. ii. Docuit salomon,non audien- 3. das hominum, ad icelera inuitantium , voces, De relicta iam excitat ad audiendam Sapientiam, quae ad s
virtutem invitat: eamque per pro opae iam 'loquentem indueit sapientia suru, seu palam clamat per Legis naturalis diti mina, per Legis
siriptae praecepta, Pet virtutum ac vitiorum exempla,quae piissim in oculos incurrunt, per Sapientum monita. In plateta, in frequenribus turbis, in foribiti portarum, ubi maxima est hominum cuiuslibet ordinis frequentia sua verba profert. ut ostendat, nullum non audire Nulli heiula Sapientiae voces : ut nulla iit homini, ut , vir- ni, ut 1 tutis via secedat, exeusatio4 ' Si uina clamitat in plateis, constat, quam sit do- elatasiacti silino homini honorificum in vicis. 3c in Iesa pietis foris concionari. ut hinc commendem Go e rix plate
ratis Ieti pietatem, cuius doctiores viti re
stiunt puerorum ducere pompam canen es, ut pim ac iurudioribus, qui ad Templa non conituuntio praedicati audituri conciones Fidei dogmata foris euul- . . gerit.J
Vers 11. 13. Vsque quo inquit is paruuli
non tam aetate, quim sensu tufantia u. seu ist- norantiam cinscitiam amatis r. usque stulti ea quae sibi exitialia sunt, concine iscent, de imprudentes odio scientiam prosequemur ' Nihil tam stultum, quilii stulti viam affecta
re, & a noxia admodum inscixia, cum secti il. gr
i ossis, nolle recedere. t Anim; in au ς rixe adit si recede meam doctrinam recipiendam, qua mores ve-ie. stros corrigam, & in1ruam, proferam vobis miniam inum, seu aperiam, quae mente concepta liabeo verbis utique proterenda. s 2 21. 26. 17. igitur inuitaui, ut Mine audiretis, κα--σθια extendi iuuiens ut ae- put Iria a cederetis, &auxiliatem vobis dexteram gens, ut ex ignorantia emergeretis, & accederetis,& accedere aut respicere uoluistis. despe- ρxistisque admonitiones meas : ego quoque in teritu vestro meri cum mors,
quam unita tuu Diti aduenerit. Risuram sedicit Sapientia.non quod veterideatsed quod sacta ita se gerat. ae si rideret, dum in impio uni R da .
interitu nulla erga illos miseratione excitatur. qui aere αε Certe actiones eorum innuit esse ridendas,
qui aeterna temporalibus posthabuere4' Dum 89 Aa
15쪽
Lis r I. Commentarii Literales & Morales,
Impius Devi pius ridet, te subsinnat, in virtute a se e Deum: eum quidem qui ridere nescit
siti, ita edocet ad ridendum, de subsannalidum; VL per ea pi Maiatur, per quae deliquit. J Pende iulo: Cum tubis d. aia tumbatis ueneris, nem cum tempe cuin aduenerit mors. ' Hane enim sitam potat inmot unpi timent, des mira vita, vel morte nun- em impii quam solici ci.' Ridebo, inquam, cum iri utric
iblieitu mi te pconae inserorum aeter Dae, & interitus quasi tempestas ingruerit, quando nouissima Impi te. venerit tribulatio. Impii ex hae vita ar- ροπιὰ pieru ripiuntur inusti, & eum de morte minu --qα mori se gitant.J28. 29. o. r. Iura morte scilicet proxima, me anxii inuocabunt, 3e non exaudiam, Qui dimi- quae vocans eos exaudita non fui. ' Profecto mentiam v qui ad vitae terminum munitentiam differt plerumque non exauditur quia vindice Deo, dilationis poenam , impij tunc minime exrumque eam corde clamant, unde iuste non exaudiuntur .lagita exuisent, solicite scilicet postulabunt,aeruarent salutem; nec a tequentur; quia norietestabuntur crimina sicut oportet,sci aduet antur inuninens malum, os solam suumn commodum, de miseriam. Talis Antiochus i. Maehab. q. Orabat him Dominum, aq- non esset miserisoriari consciau m. Me itaque non imveniem propitiam, quod adinonitiones meatide hominum cuia consilia reiecerint tanquam grauia, de importuna: dc detraxerint correcti ni, siue de ea mala fuerint locuti. Crinerint igitiit sui laboris studuis, suorumque consili rum alimonia Iaureas ituri O quam ama. Amann im rus impiis cibus aeterna sitorum consili rum, queis talicitatem amisere , iccorda- suis
Deo, eis exitium alleret. Pro fertia et Mei tum perdet illos. Difficilias est ferre secuti. Dissici suis Mira, quam aduersam fortunam, quia aduer- est, serie sesam toleramus, secunda corrumpimur. J C tra iustus me exaudiens , a metu mali praesen- zzz. tis, de suturi tutus abundantia bonorum salutarium stipatus requiescet. Potissimum locum habent, quae bie promittuntur in iis , qui ad aeternam peruenEre talicitatem : quamquam etiam in hae vita horum bonorum per paratam conscientiam de aliis modis sunt participes.
Fruara ac praemia verae Sapientiae, quae sola hominem in oscio aduersus onmes mori , aliorum hostium insultus continet, Salomon
pergit commemorare. ILi mi, si susceperis sermones meos, & mandata mea abs
conderis penes te, 2. vi audiat sapientiam auris tua: inclina cor tuum ad cognoscendam prudentiam. 3. Si enim sapientiam inuocaueris, id inclinaueris cor tuum prudentiae:
. si quaesieris eam quasi pecuniam, dc sicut thesauros cis dietis illam: tune intelliges timorem Domini, de scientiam Dei inuenies: ς quia Dominus dat sapientiam: de ex ore ei os prudentia,&scientia. 7. Custodiet rectorum salutem, dc proteget gradientes simpliciter , 8. seruans semitas iustitiae, dc vias sanctorum custodiens. 9. Tunc intelliges iustitiam, de iudicium, dcxquitatem, oc omnem semitam bonam. Io. si intrauerit sapientia cor tuum, dc scientia animae tuae placuerit: II. consilium custodiet te, in. ut eruatis avia mala, dc ab homine, qui peruersa loquitur: I . qui relinquunt iter tectum, d ambulant pervias tenebrosas: Iq. quila tantur cum malefecerint, de exultant in rebus pessimis: F. quorum viae peruersae sunt, ocii fames gressus eortim. I 6. Vteruaris a muliere aliena, dc abcxtranea, quae molsit sermones suos, i . derelinquit ducem pubertatis suae, I S. M pacti Dei sui oblata est, inclinata est enim ad mortem domus eius, oc ad in ros semitae ipsius. 19. omnes, qui ingrediuntur ad cam, non reuertentur , nec apprehendent semitas vitae. 2 o. V t ambules in via bona : de calles iustorum
custodias. ii. Qui enim recti sint, habitabunt in terra , dc simplices permanebunt in ea. χα. Imph ver b de terra perdentur : de qui iniquE agunt,
16쪽
ad Prouerbia Salomonis. Caput li- .
Dei affectus ad muneranatim , a 'ui insti ad -- Obsequendi iiii respondeat. lii inplicitet. & sincere Ioui ira Deus cust it, MMENTARII. easque tutas reddit, ne dum eas ducunt . im vitisam, vel aliquo assiciantur ii comm o. Ε . i. a. Si cordis auribus 4
fili me do ua audieris, der irans. Ni illux enim est gressius iustorum , quine, te prae antea quasi quidni flacciali Pr Amio nQn do Gux l . - r pretioli , quod , pollessore cu stodit addicitur,ne satrocinio pereat , absconderis : vivit iter percipiat, inclitis tuum ad vir rishali mi e pria dentiae cognitionem. ' scientia prost , prudentia est nece illatia. Multi enim Sapientia abundant, prudentia indissent , qua
Sapientiae ictu, debent gubernari. J Pspme
miliari Iucc mo ' Scientiam, in pila non abieonditur, sed per vanitatem Ost 'tatur, non semel infit uari vidimu .l ' s. s. 6. Nam si Sapientiam μηρα - ad eam suspirando, anhelando, & Precibus a Deo emeitando illam: de cor tuum inclinaberis madentis assecutioni ad scientiae actiones dirigendas admodum necessariae : de i rutatus fueris Sapientiam solitate , sicut fossores alio-lcnt scilitari ih as, vel quea admodum
Mari gestiunt aequirere pecuniam: tunc veram
Sapientiam ait equeris, quae in cogntiolae veri Dei , illius timore, sinceroque cultu conuitit. Vera eniim Sapientia nobis 1 Deo diei itur inscripturis iactis, quae diuina continent oracula , Eo coelestem inspirationem, qui quid rugiendum, quid ampiaciendum sit , edocemur. Murem Illud expende : si enim Sapientia iVM au rum Chald. s. amouis miremio cauerM. Indicatur, C ia eici , prece, labore ei se con- indipes. quirendam , eo quidem assectu, quo A mescens, aut egens ad matrem accurrit. J Et
PT '' iurid, est auari ad pecuniam affectus: eum mi
Ex sapientia te t. qui vult in Sapientia proficere. J Et doqui qui Dientiam a sequitur, pecun m 'ας ς. - - , & thesauri im non sollim iri ixu ta lem . sed de temporalem , siquidem ex peritiae exercitamentis laute doctias allo et victitare. J V . S. Cum rectis , seque timentibus Dominus det Sapientiam . de prudentiam et e rum salutem diligenter apud se alseruabit,illam lepositam habens in eorum bonum, cum opus iit deprompturus. Lxx. pro custodiet Nei ruis salutem. posuἡre: Thescio is rectus m.
. 'ri . Nam qui Sapientiam uti thesaurum ex-
: qui oriant , cligni sint, ut Deus illorum
ut Abda, quasi effodiens thetauriam requirat. V MVps,. i ii. ri. I .i is . Si Sapientiam Σ. corde exceperis, eiusque dogmata placuerint, iustitiae iura percipies, δc inter bonum ac ma- uis sol lum discernere poteris. Eius consili rudens euades, ut , via iniqua rccedas, de pes umorum
it et recti im contemnentium, loqtientium petu disse, incedentium per tenebrosis vias, quae ad tenebras tartareas ducunt, exultantium cum
iniqua gesserint, stigias i cietatem. Eorum enim viae peruersae sunt, de in mei gressus, conelliantes scilicet has iniam , de diaecus. ι
Prumis Sapientiae fluctus iustis sit. a prauorum consortio declinare, omnium quidem ma sese aluit
ef i 6.i .i8. 19.2o. Vt fugite v a muliere 3. cena,quae alio viro nupsit, de tua non est, sa- A et iapientia edocebit: ab ea scilicet, quae mollibus vel bis utitur ad decipiendum aptis de ducem pubertatis Ilia , seu inariti im suum, qui eam duxit, cum eisset pubet talis in annis , rellii- iniit: & Olii Drii sui , seu diuinae legis adult ria vetantis; vel foederis nuptialis cuius auctor eli Deus, fuit prorsus oblita. Inclinata est timia morum domin eius. Nam qui ad domum adulterae accedit Ambulabit per viam decliuem, quae ad mortem&inseros utare perducit O quot necium causa fuit adulterium t Viidὸ ap posite Inclinata est ad martem damm ei M. siue addicta est in bili , quae a marito de uxori de atriasio solet inferri. J omnes qui ad eam expleturi libidinem inphdiuntur , non reueruntur. η Mortis enim uastar est adultera, reuocare gradum minimii datur. J Vnde qui ei haereseunt, ad vitam non redibunt mortuis umiles, qui redite non valent. ' Virium luxuriae A .; la tu tamae est haerentiae, ut seinet excidens vix un- xutiae homo quam corrigaris. J Vt viam rectam resumas,& ealles uitio tum custodias , sequaris, te
inrs ar. 21. Q litum sit per terram vivent, sed etiam faeliciter
Et immaculati permnelu nea, Qui erunt iu -klii perstites. Impii vero e terra immaturi euellen- o, pulchri tur. Exitii metusterteat, quos virtutis pul- ricto a lichritudo non allicit.J
17쪽
Liter L Commentari j Literales & Morales,
Ut in Dei praeceptis a=bulemus , ut is prudentia nostra non considauus, si -
Lamus liberalitati, patienter toleremus ad resa, colamus Sapientiam, proximis beneficia geramus , Salomon admonet.
ILi mi, ne obliviscaris legis meae, M praecepta mea cor tuum' custodiat. 2. longitudinem enim dierum, M annos vitae, Se pacem apponent tibi. 3. Misericordia de veritas te non deserant, circunda eos gutturi tuo , de describe in tabulis cordis tui: q. de inuenies gratiam, & disciplinam bonam coram Deo de hominibus. Habe fidu- ' ciam in Domino ex toto corde tuo, & ne innitaris prudentiae tuae. 6. In omnibus viis tuis cogita illum,&ipse diriget gressus tuos. 7. Nesis sapiens apud temetipsum : time Deum, de recede a malo: S. sanitas quippe erit umbilico titio, & irrigatio ossium tuorum. 9. Honora Dominum de tua substantia, & de primitiis omnium frugum tuarum da ei: io. dc implebuntur horrea tua saturitate, & vino torcularia tua redundabunt. II. Disciplinam Domini , fili mi, ne abiicias: ne deficias cum ab eo corriperis: it. quem enim diligit Dominus, corripit : de quasi pater in filio complacet sibi. 13. Beatiis, homo , qui inuenit sapientiam , & qui affuit prudentia r i . melior est acquisitio eius neg Riatione argenti, dc auri primi δί purissimi: i s. fructus eius preti sol est cunctis opibus:& omnia, quae desiderantur , huic non valent comparati. 16. Longitudo dierum in dextera eius, de in sinistra illius diuitiae, de gloria. II. vix eius viae pulchrae,&omnes semitae illius pacificae. I S. Lignum vitae est his, qui apprehenderint eam: de qui tentierit eam, beatus. δ'. Dominus sapientia fundauit terram, stabilivit caelos prudentia. zo. Sapientia illius eruperunt abyssi, & nubes rore concrescunt. 21. Fili mi, ne effluant haec ab oculis tuis: custodi legem atque consilium: 22. Ne erit vita animae tuae,5 gratia faucibus tuis: 23. tunc ambulabis fiducialiter in via tua, de pes tuus non impinget: χε si dormieris, non timebis: quiesces,&suauis erit somnus tuus. 2I. ne paveas repentino terrore, sc irruentes tibi potentias impiorum. 26. Dominus enim erit in latere tuo, de custodici pedem tuum ne eripiatis. 27. Noli prohibere benefacere cum, qui potest: si vales , dc ipse benefac. 2 8. Ne dicas amico tuo: Vade de reuertere cras
dabo tibi: cum statim possis dare. 29. Ne moliaris amico tuo malum, cum ille in te habeat fiduciam. 3o. Ne contendas aduersus hominem frustra, cum ipse tibi nihil mali fecerit. 3r. Ne aemuleris hominem iniustum, nec imiteris vias eius: 32. quia abominatio Domini est omnis illusor, Sc cum simplicibus sermocinatio eius. 33. Egestas a Domino in domo impij: habitacula autem iustorum benedicentur. 3 . Ipse deludet illusores, de mansuetis labit gratiam. 3s. Gloriam sapientes possidebunt: stultorum exaltatio, ignominia.
ERs. i. i. Fili, ne praecepta mea obliuioni tradas , vitam enim dii tui nam,&ya n,apponent tibi ρο- in inquam , seu prosperitatem omnia in bonorii inque omnium abundantiam. ' Sicut
bello mala. nomine omnia seriantur mala : a
hiee botia relin Oue pacis cui via bona intelliguntiir. omine, vi Emi nus Discipulis omnia utilia pro-tim misit bona, cum pacem eis Hereditatis i eo reliquit, Ruem reti in OuJ
VPrs. 3. . Const inter ex erce misericordiae, a. ae vetitatis ossicia , omni ex parte tibi adsint, ut ri ad eum moduin,quo semper prae oculis habes, di- suariti quae ex collo tuo pendent. ' Hiice duabus umi virtutibus misi,icordia de orirate omnes aliae videntur comprehendi. Vnde David, Vt ex-a iplicet iustum omnibus virtutibus stipatum in- ix, omnium cedere, canit Psal. 88. Misericordia, ct veritis est viilutum pracedent faciem tmon. Per misericordiam enim πύ λῖ impenduntur proximo ossicia gratuita; per veritatem , siue iustitiam Deo & nominibus ossi
cia debita offerunt j si duplicem lianc virtu
18쪽
ad Prouerbia Salothonis. Cisput II h
em tem orata in descripseris, seu firmiter . i. ', - is , Deo , & hominibus gratus existes.. e veritatis cultor,ta pauper u sublenator
a ginam apud omnes ritimationem obtinet.J3. F. 6.r. 8. Fiduciae in Deo, non Iropriae, in Proderitiae innitaris oportet toto quide exanimo. Diminen enim humanae Prudentiae sallax J Vbi ἡ & semper Deum cogita tibi prae- Non quMeontinuato acta id semper
de tal- Praestandum sit, sed virtualiter saltem, uti
auunttit Philosophi. ' immunis erit . , culpa, qui Deum ubique sibi praesentem contemptibitur. J Nesis V temet sum, seu tuam sentem opinione Sapiens, Hebr. In oculistitis. ltavi tuo
contempta- iudicio te aestimes esse Sapientem. ' Nam qui Sapientem esse existimat, plerumque in-EM, in iudicatur ; ipsa enim vanitas vincitem in praesumptionis est Atilitas. t Deum time, a
M. peccato abscede, & erit sentiu umirarico tuo, irrigatio e sum tuorum. Lxx. Erit seriti empori tuo. Sanitatem viribilico tribuit, qui in medio veritiis est: ac si diceret,sinitas erit ventri tuo, α consequenter toti corpori, cuius valetudo ex rem ventris dispositione pendet. Credide-xim , peculiariter innuere Salomonem, eum,
qrii seruat praecepta hac iis tradita, &speeiatim ea, quae sunt de muliere aliena fugienda, sanitatem bilici habiturum, quod litigatiori metis De ossium significatur.' Nam qui intemperata. mod aio veneti indulget,non bene valet,corpore extricco, & exhausto ostentatur.lia De tuas, hiantia, seu ex diuitiis ouer. ἱ- , Pr Piii ,Oratione priri itii Hel imosyna Deum Distri. 'stra. ' Obsequia enim de alienis diuitii, - . . . iniquὸ aequisitis Deo parara minimὶ admittuntur, nisi dum fit incognitorum bonorum restitutio4 Prouentus frugum tuarum ροπωλώciserto: ex quo exiguo quidem sumptu debito, tanta tibi abundantia recurret, ut familia area.&-torculari abundantia fluetur. Hebr. torcida Dias rumpentur. Alii Desia,
quae mulio seruenti non semel rumpi ais olent. Qui primi- ' Signatur, ex primitiis Eccletiae oblatis ex V debito, fructus uberriinos te colle Limina; &' primitiarum, vel decimarum si datori penuria iudieitur.l s ii. ii. Correptionem,seu castigationem, quae fit malis, Deo immissis, libenter tolera, nee taedio arietatis sic Chald.ὶ eum flagellis percuteris. Qi2s enim amat, corripit Deus, Ne velut patet in eo, quem arguit, ubi complacet ; quia illum no beneplacito aeter nam elegit ad vitam, ad hi iam eum salutari suam 7 'io' correptione promouet, ' Qm delinquens se- correptione promouet, Qui delinqui pe, , Deo laboribus non flagellatur,existimet, se inter filios non annumerari, nec ad Deliami-
enim est acriustis eius. Hebr. M lotiatis nego-
tiatione algetui, seu cunci saeculares diuitiae ei nequeunt aequiparari. In manibus eius sunt ν γ ii, vitae longitudo iuitiae, de gloria: & ut vulgariter explicem: Time tu vita, riuue , 3 Homines gloriaco Meuiam . ' Certe si τὸ Glumini, - .ltimo loco positam in manu mi cum longitudo dierum posita sit in dextera in eo le-
sum si et beatitudinem: arguam hinc hominum c incitatem, qui vitae praesentis tangitudiis nem gloriae assecutioni praeierunt.
omni erroris, aut vitiorum labe: de omites se- ra uniumnae eius pacifica sine grassatorum infestan. a μtium periculo.Est cet te nobis Sapientia ad cpta vita, seu recte vivendi causa. quemadmodum vitalis ligni fructus vitam hominibus suisset largiturum. Affert inquam vitam longam tueuiuitata plenam: de qui tenuerit eam Laris. Nam post diuturnam temporariam vitam tui veram Sapientiam persistenter, pi Eque coluerit, aeterna Paelicitate potietur. Sapientian eruperavi ab L Ab huimira Sapientia ad diuinam transit: nam secundum analogiam una est , de eadem Sapientia diuina, perquam Deus omnia creauit, & humana, qua Deum homines rem cognoscunt, picque colunt. Sapientia itaque Dei operatrice aquae pelagi eru-pEre. ex vapore roscido utilem esitarianiantur in pluviam. Vers. 21.1x. 13. x as. 26. Fili custodi eon
si lia legesque,quas tibi Sapientia suggerit, animo tuo plane vitales, faucius tin seu collo tuo
pulcher oriratus. Nam sicut torque collum ornat ut, si tibi Sapientiae decor accellerit.' Imprudens est ille, qui Sapientiae cultor cum sit, circi secularia pr. emia te anxium ostentat, illud ipi linei te Sapientem, eg ςgi, praeinil boli. eam pro impigro labore locum obtineat. l Tune assequendi. ambulabis siticialiter, seu expers oris anxij timoris Muce Sapientia, quae nequiterrare.securos inno. ac suaui quiete potiere, repentinoque impio tum terrore minimὸ disturbaberis. D minus adem e latere, ne laqueis, ac tendiculis contra te ab inimicis instructis possis im
a . 28. Auctor non eris, ut ij, quibus facultas est, haud benefici in miseros Oilenien- iatur .Hebr. loco illius verbi: Nili probi H bcπι--Δ-- facere eum.qvi pNest. posterunt: Ne prohibe is M. neficium a d. vi sis Pauperem dominum pauper Do- beneficii, seu eleemosynae vocitat, quia illi de- duas ς-betur. Vnde in sacris eleemosyna saepe
appellatur.J Tu quoque,s ira, Pauperi suc- belui.
curre. Ne dicas amico tuo seu proximo egenti. Vacie 2 reuertere, eras ritu: cum statim potest aut debitum soluere, aut stipem exhibere.' Nam qui dat cito,bis dare videtur. Prosecto labor reuertendi, ει rursum esti agitandi ru- ''. a. bor ita egentem assicit, ut eleemosyna illa esse in ita iam donum non sit, sed laboris, ac ruboris
mercesque Γ 29. 3o. 3 i. 31. Ne cogites contra amicum tuum Hebr. niata , cum ipse tecum habitet confidenter,id est,nihil tale metuat. Im- Impiae Dpudentissimi animi ludat similis est sculo ami--animi
cum tradere4 Ne stora, seu sine eausa, litem '
contra proximum excites. Hebr. Ne de te. cum M uegraris. cum ipse te minimὸ lacem-
uerit. ' Litem quippe iniustam moliri horria Uiem moli-bili vindictae ob iniuriam illatam potest aequi-ri iniustam parari.JNe amulem seu imiteris hominem in iustum, nee sequaris dictamina eius. Auersat ut
enim Deus scelestum. iniustum, qui aliis ill dit,& sit, si audibus sucu Mit. Nec enim te is potest non inuisus esse Dinnino, qui eum te his, de syncetis familiariter Mit, ei ue tanquam
mi eis sua arcaria communicat. ,
vers. 33. 34. 3s. In domum impii ,
Domino immittitur, dum benedictionibus iu-
19쪽
Liter L Commentari j Literales & Morales,
in domo , est Execrario Domini. Per execrationem autem omnia mala, per belle dictionem bona cuncta intelligito. Apo fim exectatio Domini, seu omnium I lorum immissio in impii domum AEgestatis ii indul vocabulo exprimitur; impio namque nigerae delicis. hil ditius inopia, qua pressius nequit delitiis dissicilibus indulgere. J Ipse ausores seu astu-ctos, & dolis gratiantes in sua capiet astutia, de humiles gratia donabit. Sapientes vexo possidebimi floriam ; gloriola enim de inclyti in hae vita , ac in sutura existent.
Studiorvin , seu impiorum , i -mnia.
Dignitates enim ,& opes , que is hac in vita superbii mi, & eriguntur eis dedecus parient. seu exaltatio stulti parit illi ignominiam; quia E sublimi fastigio dignitatis magis eius dedecora sunt conspicua. inludedeciis pro . Deda seurat insipiens , qui ad munus viribus plane
impar anhelat3J Pagnin . vertit. Itiat is exaltaι, ou,'suscipie, peruers E enim de rebus viii si iudicat. Pio exaltatio in Hebraeo habetur par meram, quod verti potest nil me . id est, sibi eligentes exaltationem, siue ossicia. Ple- plerumque qui ob stultitiam , vel in seitiam ineptus est ad munera, ea ardentius ambit : ita quod elei is ignominiam demum pro mercede reci- ccie nesciet.
Vt Sapientiam sectemur, plures Nilitates recensiens Salomonsῖo exemplo hom
tatur. Ante omnia vero prauorum deuitare confortia, lingua ac oculos cohibere mouet. V o ir ε fili j disciplinam patris, & attendite ut sciatis pru-' dentiam. Σ. Donum bonum tribuam vobis, legem meam ne derelinquatis. 3. Nam, de ego filius sui patris mei. tenellus ι de unigenitus coram matre mea: docebat me, at - que dicebat: suscipiat verba mea cor tuum, custodi praece- pta mea,&vio s. F. Posside sapientiam. posside prudentiam : ne obliviscaris, neque declines a veibis oris mei. 6. Ne dimittas eum, dc custodietici dilige eam, oc conscruabit te. 7. Principium sapientiae, posside sapientiam, de in omni p. illa sonet ita acquire prudcntiam: s. arripe illam, dc exaltabit te: glorificaberis ab ea, cum cana sieris amplexatus. 9. Dabit capiti tuo augmenta gratiarum , de corona inclyta proteget te. o. Audi fili mi. de suscipe verba mea, ut multiplicentur tibi anni vitae. D. Viam sapientiae monstrabo tibi, ducam te per semitas aequitatis: . quas cum ingreisus fueris, non arctabuntur gressus tui, de currens non habebis offendiciatum. r3. Teii edisciplinam, ne dimittas eam: custodi illam, quia ipsa cli via tua. ι . Ne delecteris in semitis impiorum, nec tibi placeat malorum via. is. Fuge ab ea, nec transeas per illam: declina.& desere eam. 16. non enim dormiunt nisi male secerint: dc rapitur somnus ab eis nisi supplantaverint. 17. comedunt panem impietatis, dc Vinum iniquitatis bibunt. I 8. Iustorum autem semita, qfiasii lux splendens, procedit δί crescit usque ad persectam diem. i'. Via impiorum tenebrosa: nesciunt ubi corruant. 2 . Fili mi, ausculta sermones meos, de ad eloquia mea inclina aurem tuam. 21. ne recedant ab oculis tuis, custodi ea in medio cordis tui: 22. vita enim sunt inuenientibus ea, de uniuersae carni sanitas. 23. Omni custodia serua cor tutam, quia ex ipso vita procedit. 2 . Remoue a te os prauum , de detrahentia labia sint procul , te. 2s. Oculi tui recta videant, de palpebrae titae praecedant gressus tuos. H. Dirige semitam pedibus tuis, ic omnes viae tuae stabilientur. 27. Ne declines ad dexteram , neque ad linistram: auerte pedem tuum a malo. vias enim, quae a dextris sunt, reuit Dominus : peruersae vero sunt quae asinistris sunt. Ipse autem rectos faciet cursus tuos, itinera autem tua in pace producet.
nimE relinque ivlain. Nam & ego tene , seu a teneris annis a parente Dacii de ad pietatem de Sapientiam fit institii lux , adeo quidem a ma-
ERS. I. 2. s. s. 6. 7. s. 9. Filii erit litionem, qua vas paterno iniuitiae- te a flectu antedior, exaudite. Dotium valde Nonium tribuam vobis,
dum docui iram imam enuncio , , vobis mi tre dilectus ae sit illi fuissem uniuenitus. Nec
tamen ideo parentes mea me disciplina ac cor se ei reptione immunem esse indulsere. Verus dirut , cum enim rarentum amor ostenditur, cum filios eum eludit.
crudiunt, comprimunt, & flagellant. Vi E : Dauid i pie cuniauit aliquando : Apprehendi te
20쪽
' ' n. eoireptionis expedit δ: filiorum instititia. Alii transterunt ex A
braeo. O .Limi, i filios. Filium namque asse .ctuosa mulcet osculo eum illum delinquentem Illud expende: in
Ouonaminodb unigenitus vocita-hia Ni ', si Bethiabeam constat , plures sustepisse filios ex i. Paral. 3. Certe quia amor Paren .., x V curaque erg, omnes filios debet ita aequa z iis os elidi, aes singuli unigeniti existerem.l
ad Prouerbia salomonis. CVM IV.
Docebat igitur me David pater, dicens: Auriiabus cordis verba mea 6 fili, suscipe, obserua, de bene tibi erit. Sapientiam , ac prudentiam i se, Hebr, Ac re. laboribus erant latis ine, obliuioni ne tradas praecepta meo ex ore pro lata te a periculis tutum redditura. Pris cirum Sapientiae est ipsius sapientiae pretium nosse, ad illam possidendam animum ardenter adii cete i 5e inter reliquas possessiones tuas cura PraecipuE ut etiam prudentiam acquiras, sine qua reliquae Sapientiae possessiones non solum Mori erunt utiles, imo potius filii irae ei uni noxiae. υtias dixeris et prudentiam comparan clam ei te quocumque dato pretio, etiam ii omni . potieiso pro illa acquirenda, foret ero sarita Sie negotiator ille Mat. ψι-ma una Pretissa imi garua, ve didit sema q- has A. O Qum bellε Salomou -- p uJE--F- Sapient ira, mimunmientiam. Sapientia
enim sine prudentia dis te quid dicendum,
quid reticendum, noxia qu:dem est. vi EMagister & eoncionator v. gr. mediocriter Iiteris instructius magis prudentia, quam scientia proficit. J Cum prudelitiam ad seientiae
tam necessariam ponSlaris, reddent tibi ι Lυ grinis sic Hebr.) L . Coro ut gratiarim, Onliis enim gratus existes. Hactenus salomon verba patris Dauidis retulit. I II. 12. 13. inmadmodum igitur Davi Ggmata diligenter exaudiui ,3callem Daui, audi illi mi,&Luscipe verba mea, ut diu Lia uiuas, de postmodum aeternam vitam naniaciscaris. Viam Sapientiae verae indieabo tibi,&Per aequitatis semitas ducatu .n praestabo, quas cum Gris ingressus, pedes tui non arct w--. in angustum non e entur, nec ullo praepedientur ossendiculo, etiamsi lubeat uti concito cressu. Diseiplinam utraque manu tene, ne eam . te excedere permittas existimans esse vi rinis tuam. Ac si illa , te discedente, tu ε vita Patrem - - recedas. Sapientia, &prudentia, eruditio-stimet filium que est hommibus quas vita. Mortuum unde in o mu Pater filium existimet , quem erudiri non
curauerit : Civlia, iram . quia ipsa est vita
r Iis. I . Ne lemitas impiorum i. - ὰ-cteris aspicere, nec eorum vivendi ratio tibi placida appareat. Fuge, viam, noli eam terere, latet anguis in herba. Libertas enim illa exitialis omnino. Impii namque quietem capere non possunt, donec malum, Quod concepere,
perpetrauerint ; & si aliquando non mandata executioni iniquitate obdormire incipiunt, ν γ ιαμ tin is eis, id est, praui in s instat latronum, eis quietem an ipiunt, donec deiecerint, aut circumuenerim simplices , ae sinceri agentes. ' o quam plena molestiis intia Molesti,quitatis viali Comedunt panem iniquὰ para. tu , N: ipsa impietate, dc iniquitate ut cibo de potu deleremtur. i 8.is. Iustorum autem via qu m placida. Semper in virtutibus capiunt increme
tum , quarum exemplis siletem simile, luet diuinae , quae semper quidem , in meridie
magis splendet. Via autem impiorum reuinora, quia erroribus, ac ignorantia plena. Vnd. neiaciunt, corei int . nam frequenter piacula, in quae incidunt, non agnoseant. Multi ob eruditionis desectum grauiter delinquunt, qui eata leui. m. si scirent, eadem operantes, graui crimineὶi- tam granii aberarentur.l esse ac graui- vers. ro. xi. xi. Mea 6 fili praeeepta asinculta a mente tua non recedam, vita enim 'vitalia sunt obseruantibus ea, & Omnibus hominibus spiritualem conserunt ianitatem. in piis Ma 'Hebraeo est y p. Hebr. Omnibus hominibus medelam affeIent, Ut cu- meopolivinrent morbos in quos iam inciderunt, & ab im- est. minentibus praeseruari valeam. Sapientia qui. dein ad omnes animi morbos curandos pharismacopolium procul dubio est.lvers. 13.1 . Smn cra ae vigilantia cor 3. Dc stodi de ipse enim velut e sonte vita pro- . cedit. Nam ut ex corde exeunt cogitationes vis ia, surta dee. ita omnium bonorum erit origo, si caut E eustodiatur. Remove ri te eos,qui prauo ore detrabunt.Dauidis aemulator canentis, Val. aio. De tradu emscreto mo in iis, hocpersequebar. Seu nunquam famae proximi detranere audeas, detractoressui procul a te. η tilam volas de ut tu detratonis vitio non in elatis, necessarium est a detractoribus abstrahi. Vnius etenim .m'
detractoris lingua reliquorum sociorum elle eum illo δε- assolet ad detrahendum impulso.JUers 1s.16. Quemadmodum oportet, incedentem non passim ulis diuuati sed re statu
id,ad quod tendit,intueri: ita oculos mentis in id, quod propositum habes te conuenit habete defixos .nes erres,aut impingas. Fac pedibus tuis semitas rectas :& omnes tuae actiones flabiliemur, firmae erunt, & stabiles, non vagae, rein vitiorum varietate aberrantes. Vers 17. Rectiun viam tene, eam quidem,
quae media est, & ab extremis recedit, in quitibus est vitium. Non prohibet, ne incedat per viam, quae est dolera, Gl est s intula loquendi similiaris Hebraeis. idem significans, ac it
Lia incida via. Via autem redita est, quae a deo tris, quam moneo, ut sequare. Duae quippe sunt viae, altera ad dexteram, quae bona prorsis est; altera ad sinistram, quae omnino mala; hanc fuge, illam tene. μω enim Dominus, sue approbat vias rectas, reprobat quae I snistris peccatori patescunt ducentes in baratriam.