Quarta fen, primi [canonis]: de universali ratione medendi / Interprete Jacob Mantino

131쪽

c I. que glutinativo, ex qlio callum seu porsicarnosum gigni sperabis.& tranque partem fracturae maxima haesione unire facias, de supe ponas bracteas, quas super unionem partium vasis aere fabri aerarii solent appoirere lab: que fractura vi stringas, atque impleas Lamfalsum est posse coalescere os, pia sertim in

aetate adulta, nisi hac rationes quoniam non potest ullo pacto conglutinari. De curatio ne tamen fracturae a s huc faciemus completum sermonem in singulacibus tractationibus Curatio vero solutionis continui, quae mollibus contingit membris, tres complectitur intentiones, si causa fuerit fortis. Prima

est, abscindere id quod prosuri, sistereque materiam eius si festinet ut noceat. Secunda est, scissionem unire medicaminibus ac cibis congruis Tertia vero est putredinem prohibere quoad feri potest. Quod si his tribus vi u desit iaspice reliqua duo. Quot autem modis si- statur id quod profuit, iam nosti. Vnio vero fico edo in unum labra ulceris, si in unum duci

possint, exiccantibusque ac glutinantium assumptione. Nec te lateat intentionem curatiuam ulcerum esse ipsam exiccatione. Quod si ulcus fuerit purum exiccetur tantum sed si putridum,adhibeantur medicam eta acria corrodentia,

132쪽

dentia, ut ex chalcitide, lysi, Marsenico

ct calce, si non valeant, tunc necesse est deuenire ad ignem Medicamentum autem quod ex flore aeris in cera. Oleo conficitur, moderatum est in hoc negocio flore enim aeris mundificatur ile vero de cera mordicatio immodica tollitur. Dico adhuc,quod omne ulcus necessario est, vel solum ipsum per se, aut compositum Solum autem si exiguum fuerit, nihilque in eius medio erosum fuerit, tunc labra debent uniri, ipsumque fascia inuolui, cum maxima tamen animaduersione,

ne aliquid olei inter ipsa labra intercipiatur, aut pulueris inspergatur haec enim prohibent ipsa uniri. Identidem feri conuenit m magno ulcere, cuius substantia nihil desit, de pars altera alteri coniungi possit. At ulcus magnum, quod non potest uniri, siue id fuerit scisjura aut capacitas plena sanie ex qua aliquid substantiae ipsius membri deperditum fuerit, eiusqujdem curatio est exiccatio. Sed si id deperditum cutis fuerit sola, tunc quod cutem obducat exposcit. id quidem vel pers ,&tunc astringentibus, aut per accidens, de tunc calidis uti oportet, parum tamen, sitque id ustum ex mysi, chalcitide. Haec enim magis faciunt ad exiccationem, de magis crustam

133쪽

corroderent, liusque augerent. At si quod deperditum est, fuerit caro sola, ut in viceribus prostri idis, non sestines cicatricem obducere. Immo primo debes in generanda carne studere Gignunt autem carnem, quae priamum ordinem exiccandi non multum trans grediuntur sed circa hoc quaedam contem plari prius oportet primum temperamentum radicate ipsius particulae , temperamentumque viceris. Nam si illud membrum fuerit temperaturae valde humidae, ulcus vero non, tunc exigua exiccatio in primo videlicet o dine sat erit. quoniam morbus ipse non multum distata natura membri. Sed si membrum fuerit siccum , dc ulcus vehementer humidum tunc quae in secundo de tertio ordine exiccant, sunt necessaria, ut suae temperaturae restituatur. In temperatis ero temperata sunt opportuna. Ad haec cuniuersi corporis em peramentum inspicere oportet. Qia niam sit corpus immodice siccum fuerit, de illud membrum quod est auctum in humictitate suerit temperatae humiditatis in comparatione ad corpus temperatum, tunc debet aequaliter exiccari itidem si corpus fuerit in humido auctum. membrum declinet ad siccita

tem.

134쪽

tem. Sed si simul in excessum egrediantur, vesegressio fiet ad humiditatem tunc maior exiccatio conuenit: si ad siccitatem, minor exi catio est necessaria. Porro ipsius medicaminis exiccatiui facultatem cor, templari oportet. nam licet exiccantia medicamerita, quae generant carnem, non adhibeantur,it exiccationem ita validam efficiant, qua prohibeatur materiacstusa, quae est apta carnem in mem bro generare , ut ea tuae ad generandatra carnem non sunt ad inuenta, sed ad obducendam cutem desiderantur tamen ut magis dete

gant tabluant, quam quae exiccant. quae quidem ut sigillent .eonglutinent, admouentur, de omnia medicamina quae citra mordicationem exiccant, inter carnem producentia ascribuntur quoniam omne ulcus in loco non carnoso,non est aptum cito sanari. Itidem neque orbiculare. In medicaminibus praeter ea exiccantibus de stringentibus, quae ad curationem ulcerum internorum administrantur, debent admisceri quae detergant, ut mel, ac ea quae propriam respiciunt particulam, velut quae urinam cient, ubi instrumentorum

urina accommodatorum ulcera curare tentamus sed cum cicatricem ducere cupimus, tunc medicaminibus utimur, quae cum sua astrictioiae

135쪽

astrictione habeant adhuc exiccare de conglia tinare. ut est terra Lemnia, quam illatam vocant Scias adhuc quod multa sunt quae viacus sanari prohibent, ut est membri intemperies idcirco oportet eius correctioni studere 'Mala quoque sanguinis temperatura oui ad ipsum vadit,ide prohibet. Quare his qui optimum humorem gignunt corrigi debet. Multitudo adhuc sanguinis qui ad illud fuit,ipssimque humecta id quoque essici taetri succurrendum est evacuatione. victus attenuatione

deambulationeque,si fieri potest. Ad haec ossis ei subiacentis corruptio idem facit,emittendo saniem. quod quidem vitium nullum habet remedium, nisi rectificatione illius ossis, eiusque abrasione, si fieri potest, ut abrasio corruptio nem tollat,ablationeque,atque sectione. Saepissime praeterea cogitur qui ulcera sanat, ut serat apud se emplastra trahentia ossis fra omenta , habeatque instrumenta quibus ea educar.

alias enim ulcus sanari impedirent porro vlcera cibo indigent, ut opituletur eis: sed ius minutione, ad abscindendam materiam saniei. Verum hae duae necessitates inter sedisserunt quoniam sanies vires debilitat, propterea roboratione indigent alibi multiplicatur media indiget quocirca medicus debet esse huius

136쪽

niam traheret ad ipsum quod postem augeret . at si iam ulcus quieuerat, sanies genita suerit, tum forte ad licebat. Omne praeterea ulcus quod citius iusto clauditur, dum in suprema parte consolidatur, est in via ad angraenam Iospicere igitur oportet semper sanie labrorumque viceris colorem quod si sanies multiplicetur , non multiplicato cibo, illud est ipsa maturatio. Nu ac vero de curatione rupturae disseramus , de dicamus iubd cum ruptura sit solutio continuitatis profunda sub cute, idcirco valentiora medicamenta requirit, quam quae in summo corpore existi . sed quoniam sanguis uberrime cos qui ad eam , idcirco dissolue citi indiget medicamine quod quidem non debet immo dice siccari, ne tenue dissoluatur in crassum in lapidem conuertatur facto autem officio ipsius dissoluentis, glutinatori usus necessarius eii ne sordes mediae viceris coetum impedia it in in lapidem conuertantiar, mox Ualibet leui de causa putrescant vel euellantur, soluti cor, inius talis redeat. At si ruptu

ra profundior fuerit, debet particula ipsa sca

rificari.

137쪽

medicaminibus contusioni idoneis . si cotus fuerit magna curetur Ticcantibus. exigua, velut punctura acus, tunc eam naturae committemus, nisi fuerit venefica interimens vel magno cruciatu dolorem afferens, aut tetigerit neruum unde posterna de pulsum oriri vereamur. In fractura vero ossium susscit leuis deligatura, non dolorosa, ct superponere medicamenta ad fracturas propria. In camvero vel ictu, vel aliis id genus, necessaria est

venae apertio in contraria parte facta, victus que tenuitas, carnium euitatio. id genus

alia linimentis quoque ac potionibus ad id, iam in particularibus commentariis inscriptis' uti par est. De soluta autem continultate,quae membris erueis ac ossibus accidit, postea

se sermo ubi de particularibus rebus tr

elabitur. CAPUT VIGEsIMVMNONVMfen Mariae, De sione.

138쪽

E AEStio, tuam cauterium vocant,est es ficacissimum remedium, quod valet ad prohibendam expansionem corruptionis, particulam cuius intemperiem corrigere cupimus, roborandam, materias.

que corruptas membro infixa dis luendas, sanguinisque profluuium supprimendum. Inter metallica autem instrumenta ignita quibus adustio fit, praestantius est aurum . locus autem ubi cauterium fieri debet, vel sensibus deprehenditur, ita ut ustio manifeste appareat ubi nam fiat vel locus is prostandus erit, intra imam partem alicuius membri situs ut est nasus, os, de podex, ad genus alia, ubi opo tebit aliqua formula veluti vagina uti, supra quam inclinetur, ut est illud genus terrae sa-miae,quae Aster vocatur, ab Arabibus ath, ut genus illud Cimoliae terrae , qua rubrica est,uulgo sinopis, ab Arabibus agra dicitur haec igitur debet aceto persundi,mo pan no inuolui, inqua rosiacea aut aliquibus su cis infrigidari illaque formula in illum mea

tum introducatur, ita ut locum urendum ambiat, deinde ferramentum ignitum intromit

latur, ut locum pertingat, de non laedat quod in circuitu eius existit, praesertim si serramentum

139쪽

c v. tum illud urens tenuius suerit cauitate formulae, ne eius formulae latera interna contingat. caueat praeterea qui urit, ne ferramento illo ignito, usque ad neruos, uendines ac copulas pertranseat. Quod si ustio ad sanguinem sistendum fiat,tunc validior esse debet ut crusta quae gignitur profundior ac crassior iit, ne cito decidat nam ubi sanguis profluat,scrusta ceciderit, maius inferet nocumetum quam prius. At si ad tollendam carnem corruptam ustionem feceris terminum incolumem depraehendere velis, scias eum esse ubi adest dolor. fortasse cogeris una cum carne os quod sub carne existit, urere dc ustionem infigere , donec tota eius corruptio tollatur. Si vero id quod ritur, fuerit, caluaria, tunc cave ne cerebrum ferueat, de ne membranae

ipsa conuellantur alias vero non Verearis integre urere. CAPUT RIGESIMvM FENquartae: De dolora miti racione.

Ausias dolorum sub duplici genere

contineri, videlicet subita tempera turae mutatione, solutioneque con

i j tinuitatis,

140쪽

tinuitatis, iam nosti nec te latet has diuisones tandem deduci vel ad malam temperaturam calidam, vel frigidam, vel siccam, sine materia aut cum materia humorosa aut fiatuoso

spiritu, aut apostemate mitigatur igitur dolor his quae contraria sunt illis causis. quo autem pacto fiat contrarietas , cuique earum, etiam nosti .didicisti praeterea qualiter curetur mala temperatura ac apostem a. Omnis adhuc

dolor qui validior fit, interficit quidem, ac primo corpori frigiditatem rigoremque adfert, mox minor redditur pulsus, deinde penitus amittitur postremo tandem moritur ger. Porro quicquid dolorem mitigat, vel temperaturam immutat, vel materiam dissoluit, aut sensum stupidum reddit ea vero quae Olliunt, inter facile dolorem soluentia locantur, ut anethum de lini semen, de sertula campanica, quae melilotus vocatur. anthemis, quae

chamae melon vocatur, Lapijsem amygdalaeque amarae, dc urcunque primo ordine sui it calida. praesertim quae aliquam glutinatiuam vim habent, velut gummi quod arbor prunorum resudat ac amylum, lenera cerus x. crocum, cladanum althaea a momum, irassica, apum, corumque decoctum,