Libri duo de theriaca et mithridatio ... italico sermone scripti, in quibus velut in tabula quapiam, vera haec antidota componendi ratio, breviter ob oculos ponitur, omniaque simplicia (quorum in hisce antidotis conficiendis usus est) solertissime ex

221쪽

parte monitis obtemperare volunt. . toecha praeserebatur aliis quae pr0ueniebat in Insulis Stoechadibus dic tis Gallis, yyde etiam nonae accepit similitervi Cretica commendabatur, quaquam hanc ma-

j quam nam Gaio de Antid libro probauerit Nuii praestantissima habetur

Arabica, unde etiam consueuerunt Medici nostro tempore in suis compositionibus eam mare te re stoechadem Arabicam Quare an rc ex Arabia recens, odorata, subamarescens , acris, quoad gustum ha heri poterit, potius han. quam aliam usuria

pare labemus. At si ei sim pili ad manu ii sit, saltum alja, paribus cocipiami 'imur autem spicis ipsius,qua-

do inter A res es semina maturescunt iteque frondibus iam ustulis tenerioribus, quem adna'duha neri solet in aliis omnib. Dulic sis iantis Est autem ubique cogntueta, passim reperitur. Marrubium apud Andromachum viride accipitur, qu0dit, quam causam factum fuerit, e quia non habe' dicere, cum Galenus non meminerit viridis, Diosco fides velit eius frondes siccas esse accipien das una cum semine, aut succum e viridi collectum. Fortassis existimandum est, An

222쪽

BE THERIACA, dromachum viridis nomine recens, id est. non obsoletum, sed statim exiccatum voluisse intelligere Quanquam hoc non sedeo multum reserat Damocrates accipit suos verticillos, inquib. se me continetur. Sed ego quasi secundu regula uniuersalem acciperem de omnib. plantis fruticosis, totam herbam, quando semine est reserta.

abiectis radicib& magis ligno sis partib.,

cum semen protulerit forsitan frondes raucae aderunt, sed maiore ex parte tantuverticilli in circuitu caulis, ideoq; Damocrates voluit, illos tantum esse sumendos, existimans caule utpote lignosum esse nullius usus, quan i ideo frondes no inalbet. Petroselinii comendabatur illatum ex Macedonia, quod a natiuo loco vocabatur Estreaticu, sub hac appellatione ad omnia loca deserebatur,quanquam ex Epiro,in quo copiosiss.crescit, in Macedonia apportantur,& inde tanquam Macedonicum&Estreaticum omnibus distribueretur,nam cum exiguus locus esset in Macedonia,ubi colebatur, non poterat sufficere omnibus aliis regionibus. Etsi aute in vero Estreatico careamus, nihilo tamen Theriacam deteriorem fore existimabimus,si alio si suerimusinam, ut Galenus

223쪽

ap. 1 .lib. I.de Antidotis tradit,quanquam ad venena, serpentum morsus Est realita

uin sit efficacius, alterum tamen ad alios morbos non minus est utile, ut adventriculi debilitatem,hydropem, tormina ventus, colicos dolores similes alios, quosrsecundario quoque Theriaca promittit curare. Cum insuper Estreaticum tam a- anarum acre sit, ut etiam alia omnia sim- ilicia Medicamenta Theriacae superet, at que eam ob rem compositionem reddat nimis amarum gustui ingratum io tissimum si semen eius quod quidem in, si est recens mon siccum imponaturinam tametsi frondes & radices eanden habeant facultatem,sunt tamen nimis debile S. At quidnam verum sit Petroselinu, litici

usq; apud peritos simplicium titit incertum et veruntamen ante paucos annos in multis hortis colere ceperunt quanda platam,quae multoru iudicio verti Petroselinurepraesentat, meapoli copiose 'oret in horto, quem excoluit multis varijssimplicibus refertum in monasterio S. 'e- uetani Vicentius Lucensis in fictilibus quoque Ferdinando Imperato pro- uelit , seminaquo acceperat a Marco

Enario

224쪽

DE THERIACA, Enario pharmacopaeo Veneto Reperitur tinunc etiam Patauij,Veronae,Romae, Vene-tijs Min aliis locis Et certe si consideremus diligenter omnes eius partes, nihil dubitationis nobis relinquitur, nisi quod semen eius non adeo stat acre atque amarum, que- admodum Dioscorides vult , A Galenus Quoque in commemorato loco latabit esse amarissimum Macerrimum quod etsi ip ede Estreatico dixit, tamen Malia quoque uanquam non tam valide,actat amara esse debent. Cumque hoc semen quod iapro vero habetur ideo fortasse minus a cris saporis siti, quod alia cultura ratio adhibita fuerit, non audeo tamen me opponere sententiae tot doctorum virorum atq;

ideo una cum illis suadeo pharmacos minterea ad T ri maccipi ' Non praetermittam etiam in medium

afferre quandam meam opinionem, quam ante multos no de Petroselino on epi nam non existimavi eos ex x qui pro Petroselino vulgarem acciperent saxifra-

am,habetem omnes eas notas, quas Di

hcorides de Galenus Petroselino attri unt: Nam folia sunt Petroselino simha &nascitur inpetris,unde nomen obtinuit, semen uoque conuenit cum semine Amra mi veri,

225쪽

LIBER l. ρ mi veri, atq; insuper est amarissimum, acre&odoratum. Quanquam omnes plantas quas ego viderim montanis locis allatas Neapolin, depraehenderim in hisce duobio saporibus fuisse validiores, quoad radices quam semina tametsi in Macedonia con trarium accidat, cuius rei causa est, quod ibi nunquam plane perfectum eius semen viderim, sed ut plurimum cariosum. Vndecorum imperfectio apparet, fortasse in nostris regionibus ad summam persectionem perueniri nequit, ideoque cum semen hoc tam esticax non reperiatur, eius loco collocari poterunt illius radices, quae secundum Galenum eiusdem sunt facultatis: quamuis semen ipsum si haberi posset, propter rationem in regulis substitutionis enumeratis esset melius Accedit praeter hasce nota hoc, quod hodie Saxifraga in doloribus colicis exhibetur, itemque ad prouocandam urinam, calculum frangen duin, admodum feliciter, quemadmodum olim Petroselinum praebebatur. Qifod si aliquis exquisitius haec discutere . non pro vero Petroselino accipere

vellet, saltem pro illo substituere posset, quoniam ex sapore coniicitur ino gradu esse calidum siccum. Vnde quoque in a

226쪽

llam deueni coniecturam, Saxifragam nimirum eam quam vulgo propter odorem Hircinam vocamus,esse Dioscoridis Oreo- selinum semper enim prouenit in montibus&ipsa quoque inter saxa: in quibus ait Diostorides, hoc crescere quare nonnulli statuerut esse Petroselinia,quod tame Diosc. repraehendit. Haec Saxifraga semen profertita innale Animi semini, ut vix inter se discernantur,& nisi loco boni odoris Hircum oleret, posset hoc Petroselinum, Sillud Oxeoselinum appellari. Quod si hoc regioni in qua nascitur imputaretur quod tamen ego non affirmauero haec opinio eo melius consistet, quamuis magis ad alteram inclinem. Haec Saxifraga hircina solia habet Apij, acris est amara, mirabilis in frangendo calculo prouocanda urina . quem. admodum multorum recentium experientia id testatur.

Nonnulla Collegia celebrium ciuitatu pro Petroselino substituerunt Petroselinum vulgare, quemadmodum aliquando Bononia factum es &ni fallor collegium Patauinum eiusdem fuit opinionis. Sed hic

modus substituendi videtur qui in disputationem cadere. Nam sicuti Serapio

sentit ex sententia Asclepiadum , Apium

227쪽

Petroselinum Galeni in tertio. At non conuenit substituere Medicamenta , quae inprimis qualitatibus non sint eiusdem gradu8. Calament hum tametsi tres species habeat, nihilo minus indifferenter quaecunq; ex illisin promtu sit, usurpari poterit ac propterea Diostorides confuse facultates omnium irium exponit, sicuti Galenus quoq; facit unde contigit, quod Andro machus senior assumit Calamen thum,

Iunior retinens Latinam denominationem vocat Nepetam, nam nulla est inter his dis

ferentia, 'uia passim Nepeta sese offert, accipi debet collecta in locis iccis,&suo tempore , nimirum quando foret, semen incipit producere. In usu est planta v- niuersa , excepta radices lignos stipite,

quae abiiciuntur. Terebinthina vera Venetij haberi potest, quo cepit iam at ferri nec, est diligentiae sumtibus, non parcunt, eam deiaderare amplius possunt. Qia anquam ante annos paucos EpiscopusCataniensiisCaracciolus, ex Sicilia quoque attulerit, ubi ipsemet

de Terebinthis, quibus abundat ea insula, collegit quo nomine illi magnae gratiae sunt

228쪽

D E THERI sis, sunt habenda :nam hoc modo cosuluit multis, ne ita ex longinquis regionibus illa o esset petenda. Cognoscitur autem bona, quae vulgo ad differentiam statae, pasiasim Terebinthus non Terebinthina vocatur, sapore Modore re se ente Terebin thum. quae arbor apud nos multis in locis reperitur, inprimis vero circa Casilinum, Montem viridem, Mineruinum Andromachus laudatTerebinthinam Africam vel Lybicam Galeno vero magis placuit Chia, quia odoreri sapore alias omnes superabat. Nunc Sicula quoque inter postremas non est habenda.

Zin ber quidem notu est, sed quod bonitate summa prae se ferat, in exigua copia ad nos assertur sed est penitus camosum, insectum pallida vel rubra aliqu terra, qualis est Bolus Armeniis falsus, quod non tam fit conseruandi sui causa facile enim

propter humiditat cm excrementitiam cariem heredinem suscipit, quam occlutandi eius desectum. obturandi illius foramina. Eligendum itaque est album, sine carie,4 quod sapore Modore admodum sit acre Quod si ita perfectum haberi non queat, laudarem illud quod conditum ad nos affertur modo certi simus quod vim de

229쪽

LIBER I. Uil sit collectum in statim Saccharo impositum, non quod prius siccum rursum coquendo emollitum fuerit, nam propter co- ctionem melior eius facultas in aqua re

manet.

DE SIMPLICIBVS quinta classis uinquefolio,

CAP. XXIII LVIN v E FOLI v vulgaris est notitiae meque fraudem admittit nisi quod fortasse aliquis peculiariter Tormen- tillam usurpare pro eo velit, exilii mans verum esse Quinque solium cum dubium non sit, suatum illud esse legitimum Eligitur collectum in monti bus aut collibus: Minusu est radix ei asinumbra siccata quanquam lolia quoque utilii sint,

230쪽

politammontanum quoque ab omni

bus cognoscitur. In usu sunt Cinas cum sto indibus, quando seminibus refertae sunt una cum floribus commistis. Neq; adulterari potest de montibus tamen siccis tetro

Ds:& regione pariter sicci calida est colligendum, Amaro&aeri sepore&odore v li debet esse praeditum. Chamaepytis vulgo tua, aioq;.notis est: nec solicite ex Creta est quaerenda N Ga

lenus cruoq; affirmat. eam quae prope RO mam crescat, Cretica esse odoratiorem &saporis vinctioris: h a ncq: omnes Medis ad Theriacani pro Caesare parandam accipiebant neque dubium est in aliis apud uos locis aeque praestantem atq; Romanam reperiri posse: modo noti sit de crebris, continuis pluuiis nimis madefacta. Nec dici est, quod ego in Apulia eandem perfudiis si mi odor i. saporis collagerim unde eius maxima copia haberi potest. In usu est planta uniuersa. uando florueru abiectis radiacibus4 stipitibus durioribus. Nardus Cottica iam aduehitur ad nos,

quanquam multis nondum cognoscatur. Obseruandum autem est tantum radices lipites accipiendas abiectis frondibus tanquam inutilibus , ut Dioscorides

docet