De constructione octo partium orationis liber Emanuelis Aluari Lusitani ... Cum explicationibus auctoris eiusdem

41쪽

Hiis suist neque illud malum, de quo Seneca, unum e caeteris malis fuit : Age uero , cur reprehendamus eum , quν scιοquatur, Lucretia castissima est suarum sororum Z Certe. M. Tuli. Pro .S. Dis fere eodem modo locutus est. Sex. inquit, Roscius pater huiusice municeps Amerinus fuit cum genere, nobilitatera pecunia non modo sui municipis , uerum et3am rius uicinitatu facile primus : Primus μι municipiι , quid aliud est , quam suorum municipum primus 3 Item Gessius lib. 8. cap. ta . Vis aetatissuae doctissimus: perinde est, ac si dia set tauorum aequalium doctissimus. Quod si tantopere ceψο-riam Grammaticorum uirgulam perhorrescιmus , utamur erbo pro Superlativo, ad hune modum ; Lucretia suu sororibus plurimum castitate praestat: Lucretia suas ιnter e cari tate prae iat. Antonius eruditione caeterιs condiscipulis plurimum praestat s uel suos inter aequabes Onge

quam Cotta Sutyuiu ct uterque aequalibus,ti pii ramum p αἶitit. Ibidem de Hortensio loquens: Sustr inter quales torriora c. Idem α. de Fin. Homini, qui ceter x an/mantabus p rimum praestat, praecipue i nasura minImus certe Plin. lib. 3 . cap. t o. tam morosiae ct semationis securus , Ostracitis, disci ora nigra' Micrarura sordidissima.

IIII. Appendix.

Superlativa praeter proprium casum, admittunt etiam casti suae positionis. Cic. De Cl. Fuit.siex rus Aelius iuris quidem ciuilis omnium peritisn-mus: Omnium, seuperlativi, iuris Ciuius , positivi caseus est. Admittunt genitivum partitionis , more nominum, unde formantur. Plin. lib. 9. cap. 31. Plurimi piscium tribus mentius,

Aprili, Maio, Iunio pariun

42쪽

Sunt, qui Superlativa partitiuorum generi subiiciant - cum haec nudam partitionem , ιἷla uero praecipue comparationem adia significent. Quamuis enim haec , illa aliqua cognatione attingant ; quod scisiicet unum e multis significent ; non continuo tamen partitiua seunt . Si quando tamen more partitiuorum construuntur ; pssitiua , a quibus fiunt , imitantur. Vt enim , Multus , partitiae ponitur , sic , Plures ,-Plurimi. Ei dem , generis uidentur illa , quae substantivis desii tui genit . I tium habent. Luca. lib. 2. Minimo rerum discordia turbat. Suet. in φθ. cap. 8. Hos paraim subiici in seruos , ac uenire imperauit , partim in sperrimis Insularum auehi. Tacintus lib. 8. Prima consiliorum frustra ceciderunt. Et illud Quintiliani,quod supra attulimus. am is eminentissimos Graeeorum est secutus. In his enim,&similibus , nulla uidetur comparatio esse , sed partitio 3 quod facile intelligitur , si geniti

tium eodem casu iungamus cum superlativo, hoc modo, Min mas res , Alperrimas Insulas. Eminentissimos Graecos : quod

ipsis maxime partitiuis usu uenit. Quid enim aliud , ista belluarum,Quidam militum, rismo principum , quam , Hylla helua, Quidam miles, emo princeps significat 3

Genitivus, uel Datiuus post nomen. V ina,quae similitudinem, aut disimilitudinem signficant, interrogandi, uel dandi castum exigunt.

Non uideo, cur non potuerit patri similis esse filius. Idem 2. Phi0. Antonius saturauitse sanguine disimillimorum sui ciuium. Idem De Cl. 20hil tam disimile, quam Cottia sulpitio. Item, Communis, Proprius. Cic. de Sen. Id quidem non proprium bene diutis en uisium, sed cotamune ualetudinis. I em Pro S. Quid tam com

43쪽

mune, quam θiritus uiuis, terra 'mortuis, mare fluctantibus, littus eiectis e Plin. lib. 7. cap.2S. Caesari proprium, peculiare sit, prazer supradicta, clementiae insigne.

Quae similitudinem, dissimilitudinem ve significant , siue

ad mores, suformam referantur, gignendi, uel dandi casum assumunt. Proposita exempla ad mores pertinent; ad formam ille Ciceronis locus θectat a. de Nat. Plectri simιlem linguam nostristent dicere,chordarum dentes , nares cornibus ijs, quae ad neruos resinant in cantibus. Idem eius sem lib. I . Est enim uis tanta naturae, ut homo nemo uelit nisi homini ,simitu esse , O quidem formica formicae. Sed tamen cuius hominis i Eces in utroque loco utrunque casum coniunxit.

Datiuus post nomen.

Nomina, quibus commodum, uolupto, gratia , uor, aequalitas, fidelitas , ct his contraria mgnificantur, dativum poscunt; ut, consul Salutaris , Perniciosus reipublica; Iucundus, mole Ius, Gratus, Inuisus, Propitius, Infenus ciunbus . Fidus , Infidus imperio; Tar, Impar tan- to oneri. Cic. Epist. lib. 6. Erat meum conmlium cum fidele Pompeio, tum salutare utrique. Idem Att. lib. 12. G gratra tura mihi, iucundasq; liter a Item uerbalia in , Bilis , ut, Amabilis, Formid

bilis,optabilis; Cic. Phil. 7. Pax praesertim ciuitiGquanquam omnibus bonis, mihi tamen inpri

44쪽

19mis fuit optabilis.

Quaedam praeterea, qua ex praepositione, Con omponuntur; ut Constius, Constentaneus, Concors, Concolor , Confinis, cum adiectiva sunt. Cic. a. P Tusic. diribi conscius sum, nunquam me nimis c

pidum fuisse. Idem. I. A. Thil. 9. Sulpitii mors constentanea uiti fuit, sanctissime tonestissimes

Fidus , frequentissime dativum habet, cum genitivo raro admodum reperitur . Virg. l2. Praeterea regina tui Dissimae dextra occidit ipsa sua . Par , apud poeta etiam genitivo ca

sui adiungitur. Luca. Σ. Quem metuis, par eius erat. Aequalis. crim ad aetatem,tempusqtie refertur, fere genitivum habet. cic. q. de Fin. conferam autem auunculu tuum cum . C. Grae

cho esus fere aequali. Quae in , Bilis, exerint,passionem signi sicant. Penetrabilis, saepe apud poetss active ponitur. Virg. I o. lae,num mage sit nostrum penetrabile telum. Consius, eum ad personas refertur, dativum habet. Teren. Adel. conscia mihi sum , a me culpam hanc esse procul. Cum uero ad rem, genitivo frequentissime. Cis, pro Cal. Multarum rerum consiν serui: I nterdum dativum: Cic. pro Cael. Huic De Oritanto tua mens tibin alis conma: Pro Clu. conscium illifaei-nori fuisse arbitrabantur, Seneca de uita beata , cap. 8. Concors sibi. Colum. lib. 7. cap. 3. Palatum', atq; lingua concolor lanae est. Plin. lib. 8. cap. I o. Sed tamen in extremis Aphrio eae, qua conseis Aethiopiae in. Idem lib. I 2. cap. 8. Conte mina Indis gens Arriana appellatur.

Supplex, obuius, obnoxius, Absonus, Pervius etiam huc δε-ctant: Cis. i. Tusc. Nec iudicibussupplex fuit. Idem 6. Ait. Volent mihi obviae literae tuae. Plin. Epiri. 3 8 . Vides, quor periculis, quot contumeliis , quot ludibriissimus obnoxii. Te rent .mel. Fratri aedes sient peruiae. Liu. 6. belli punici ; Peri

viae nauespugnantibus erant.

45쪽

o ad I I S. 2ο duxisset: extra duplex uallum fosse cireundedit.

Colum. lib. s. cap. I. Eno ager longus pedes mille ducentos, latus pedes centum viginti .

Generalem dimensionemsignisicant, Longus, latus, alius, profundus, crassus 3 certam mensuram, Digitus,uncia, palmus, dodrans, pes, m,seu ulna s quod idem eH. Passur ,sadium, milliare, e missarium. Plin. lib. 3 r. cap. 14. Dido- .ron, quo utimur, Angum sesquipede , latum pede . Interdum adhibeturgenitivus. Colum. lib. o. cap. a. Medicaesingulos e thos serere op ortet in areolis longis pedum denum.

Ablativus post nomen. Immunis, diuer, contentus , praeditus, , Indignus, liber, locuples, extorris, inanis, Plenus, inops, uacuus, cassus, dignu'. , refertus, Et captus , uisivssy. , potens, alienus, onustus , Et fretus, nudus, ca1uin sium ere latinum. cic. Att. 2. ulla abs te per hos dies epiriola inanis re utili, suaui uenerat. Idem Att. I. Ex tuis litteris plenus sum expectatione de Pompeio. Liu. I. urbe: Inde una centuria facta en immunis militia.

Immunis etiam a Plinis lib. 17. eap. r . ablativo iungisti caprimus omnibus immunis est, quae adhunc diximus. Cic. pri. U P. Crassus tum cognomine Diues, tum copiis esuitas. Idondecl. C. taentulus non tardus sententiis , non inops uerbis. Virg. 2. Aen. Hunc castum lumine lugent. Liu. Extorrens urbe, domo, penatibus oco,congressu aequalium. Cic. pro Rsb. confectus senectute, praeditus morbo, mancus ct membris om-

46쪽

Adiectio diuersitatis, ct numeralia ordinis, ab

latiuu cum praepositione, ,uel , admittunt. Cis. q. Acad. Certa cum illo, qui 2 te totus diaversius est. Idem Att. I 6. Nauigationis labor alienus ab aetate nostra: Idem q. Acad. Ponautem conficta a Carneade, qui est quartus ab Arcesila. Hir. lib. q. belli lex. I erio, potentia secundus a rege.

Alienus etiam genitivo, ct dativo coniungitur. Ge. I. de Fin. Quis alienum putet esse eius dignitatis, quam mihi qui q. tribuit. Sallust. in Catil. Ille eos in domum D. Bruti perducit, quod foro propinqua erat, nec aliena consili, propter. Semproniam. Cic. pro Caecin. Quod illi causae maaime eri alienum. Quint. lib. I .lpraem. Ego autem cum existimem, nihil arti ο soriae alienum . Utatius tamen ablatius iungitur.

Item, securus, liber , uacuus, purus, nudus, inops ,

orbus, Cic. bis quidem temporibra in omni orbe terrarum vacui,expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, modestia, munere. Idem; Tam inops ego eram ab amicis aut nuda restub. 2 mulctratibus.

Plin. lib. 2 8. eap. 9. Pelles eiusdem animalis subfirratae δε- ros praestant ab eo metu somnos. Cic. de erus Quae tandem est in hae urbe tanta domus ab 'lista religionis susti one tam Dacua, atq; pura. Sen.epis .3. Mens ab omni labe pura,Olyu-dida. Cic. pro Flae. Vsq. eo orba fuit ab optimatibuo illa conciri ut princeps principum esset Meandrius.

47쪽

aliun comparativi intercedente coniuncti ne Quam, mutari potest in casum uerbo congruentem. cic. I. in Ver. Tu innocentior quam melci σὲ Idem Att. Iq. Nemo unquam nec poeta, nec orator fuit, qui quenquam meliorem quam se arbitraretur. Lia. Io. belli pun. M tior certiorq. en tuta pax, quam sperata uicto- νιa. Teren. in Phor. Ego hominem calidiorem uidi neminem quam Phormionem . . /mξη , Nemo, Rullus, aut a relativo ,

O,qμα, quod fiat, non erat locus huic permutationi s ut enim Σηι me dic/muis Marco Tullio, quo nemo umanorum

e 1 7 pqrs Timam iniuriam abscissum est; Ita

comparativa, quemadmodum O cetera adiectiua, cum partitionem adsignificant, genitivum demderant. Liu. 3. ab urbe; In hanc sententiam ut discederetur, Iuniores patrum euincebante Hor. in Arteo O maior iuuenum: Auctores tamen μ

48쪽

fosito dicto. Cic. de cl. Opinione ego omnium maiorem cepi dolorem. Liu. 3. bel. pun. Reate si xum usum uolitare, sol rubere bolito magis, a

guineo . similis.

Colum. lib. 3. eap. I9. Malleolus nee maior pede,nee dodrare minor esse deber. Ibidem ; Paulo minor doarante , longior semipede. Ouid. q. Fast. Deli redit eisitis. Cic. de Amis P equod plus aequo in amicitia congeratur . Quint. lib. 9. cap. q. Membrum longius iusto , tardum; breuius,instabile esse. Liu. lib. 3. bet. pun. Dicto prope citius, equum in uiam Claudinae.

Ablativus significans laudem, uitupe

rationem, partem. Pleraque adiectiva ablativum postulant significantem laudem, uituperationem, uel partem. inde pet. 2 on erit difficile certamen cum iis competitoribus, qui nequaqua sunt tam genere insignes, quam uitiu nobiles. Cic. I. de Or. Sunt qisidam aut ita lingua habitantes, aut ita uoce absioni,auxita vultu motuq. corporis uasti, O agrestes; lit , etiam si ingeni s,aut arte ualeant: tamen in or torum numerum uenire non possint. Sal. in Cat. Ex altera parte C.Antonius pedibus aeger,quod praelio adesse nequibat , M. Petreio Legato exercitum permittit.

Quamuis oratores libentius adiectivissubstantisin eophiene -nt, Uirsumma eLPentia, eximia virinis , cellenti ingenio s

49쪽

tamen non raro ipsis adiectivis ablatiuum laudis,ac uituperationis attribuunt. Cic. q. de Fin. Horridiores evadunt,uperioves, duriores ct oratione,ct moribus. Idem I. de Orat. Ego neminem nec motu corporis, nec ipso habitu atque forma aptiorem,nec uoce pleniorem , aut suaviorem mihi uideor audiuisse. Idem de Cl. Vt uita,m oratione durus. cultu horridus. Ablativo partis rarius utuntur : Idem 4. Tusc. Ergo is,quisquis est,qui moderatione,ct constantia quietus animo est, sibiq; ipsi placatus: Quint. lib. 6. cap. 4. Qui pedibus ager cum uellet Mideri commodioris valetudinis oec. Poetae Frequenter Marti lib. 12. crine ruber, niger ore breuis pede,lumine laesus.

Appendix.

Ablativum partis frequenter in accusativum mutant poetae . Verg. I. Men. Os, humerosq. Deo similis. Hor. Excepto quod non simul esses,caetera Laetus. Item Historici,sed rarius. Liu. Falarica est Saguntinis missile telum, bastili oblom go, caetera tereti, praeterquam ad extremum. Tom. Nela, Sarmata totum brachati corpus,

nisi qua u ident, ora etiam uesiti.

curtius lib. s. ablativo usus est 3 Ego, inquit, caeteris laetus, hoc uno torqueor, Accusativus, Caetera, frequens est apud Lia. ut I . ab urbes Proximum regnum catera egregium, ab una parte haud satis prosperum fuerat. Item apud . Plin. lib. I 2. cap. 6. ui ct terebntho similis, caetera pomo amygdalis ; Olib. 2 7. cap. 9: EA ct alia tris catera similis O praedura . Gest. lib. I9. cap. Io. Memini, me quondam,&Celsinum Iulianum Numidam ad Frontonem Cornelium, pedes tum grauiter aegra ire Misere . Hanc constinctionem, quam Seruius figuram grae cam appellat, recentiores SInecdochem uocant; fortasse non m

50쪽

te a quod subtracta praepositis , Secundum, intelligatur Latinis, ut graecis κατα. P am synecdoche non Dium tropus eri, sed etiam laxeos Rura , cum nimisum subtractum uerbum aliquod satis ex caeteris intelligitur. Vide Quint. lib. s. cap. 3. Denique , e hac de causa ita appelletur ,sive quia id , quod partis est, toti attribuitur , ut aliqua ex partes necdochem tropum imitetur ό missa haec faciamus ' nam pueris tenebras offun

dunt .

DE CONSTRUCTIORE Tsitiua uerbi.

V Erk ,quod ad significationes seu genera attinet, ut asique enim Donato, O Diomedi idem ualet) quinque sunt, Actiua assiua,2 Leuir Comuni Deponentia . AEETisa ea demum crediderunt Phocas , Donatus , Diomedes σκter6s uereres, quae, O, litera terminata, par afrent, ι xera, i, appposita, ut , Laudo , Laudor. 2 eutra sunt, ii quis Donatus 2. editione , quae, O, litera terminantur, O, Miscepta , litera, latina non sunt ; u Sto, curro , sunt etiam neutra, quae , I, liter a terminantur ; vr, Odi , Noui, Coepi , Memini.Itemq, is, Vm, Syllabam desinunt,ut, Sum, proseum. Sunt etiam, quae in, T, literam exeunt,inimpersonalia dicuntur, ut, Pudet, taedet, poenitet, libet , oportet. od haec, ct semilia defectiva existimandasunt: Sunt praeterea neutro pas-

sua, ut Gaudeo , gauisus sum , Bleo, solitus sum , Audeo , ausus sum, Fio, factus sum, Fido , us sum: HacZenus Donais rus. Diomedes neutra , O , litera ita , doct.,9 acute in diria genera distribuit; quorum alia agentis significationem habent, siue cui Phocas nobilis ct anti quusgrammaticus inquis9 quae actum significant,ct activam habent significationem, Vt, δε- cist , ambulo , curro ; alia, quae patientis habent significationem, ut, Veneo, uapulo a alia postremo sunt,in quibus Mee age ris,nec patientis significatis dignoficitur , hoc est, quae neca Lunem nec parsionem significanς,up ,Sedeo, iaceo sto, nescis enim,