장음표시 사용
11쪽
dan, qxas bonum faciens Iuxta quod lingua Larana im quoque Stilbon, vas stillans bona ai-
12쪽
nus Gobelinus. Ubi ad id, quod Heram a Saxonibus cultam est, nota ex Michaelis Rupii Chron. Gandecthei mensi MSC. in Episcopatu I'aderbornensi cultum olim idolum Heremuor lectum, in loco Hierauga, hodie Doterscheni ubi Beatrix abbatissa Gan-dersheimensis, filia Conradi Salici Aug. circa annum Io o. monasterium fundavit. Joannes Aventinus, non Romano, neque Gneco indigeti, sed domestico S Ge mano Irminsulam sacram fuisse contendit. Verba eius in annalibus Bojorum lib. 4.
haec sunt: Gar remplum Hermi is Saxonibus vetust. re tone aulus ustinum, quo frequens popuIω coibar, ct vo a reaetetar. Multa ibi opulenta regum Populorumque visebantur munera, tveas aura argent que ibi copia ostendeb.uur, qua vosa rea nitum grata volun as congessera . Saxo nes Hermoni-Salam vacabant, id est, aulam sive basilicam HermanM. Hermiootive. Is suis quinius Germama magoa Imperator, pronepos regu Manσι, Hu Tuisconu, flareatis σ --ctoria sostri. Ipsum majores postrι ob bessca emora tu numerum Deorum re Memur, pro numiam cst besse prasi de hactenus coluera L ED. fanum Magnus dirFit,militιbus aurum se argentum, opes Hermioni consecratas, cistribui . Idem Annalium libro I. Sed ad Hermionem redeo: qui ob virturem in carismsublatus Uuis , cultusque pro Deo. ovi templum ac su um dictam Herman.Sal, hoe est. Hermissis Sala, id est, aula, Taro in solo alvavir, criminivi est. H
Recentiores Germanicarum rerum seriptores, S in his Georgius Spalatinus, Reinerus Rei neccius, Petrus Albinus, Andreas Velleius Danus, Matthaeus Dress rus, Cyriacus Spangenbergius, Christophorus Ent Zelius, Tilemannus Frisius,Joa nes Lampadius, Ridericus Lindenbrogius qui tamen interdum variat)α alii, e
Mimant Irmi uiam, sive Hermensulam, fuisse signum quoddam in memoriam 'inseniι , seu Hermanm celeberrimi illius Germanorum regis di cherustorum Ducis, qui uιηtitium Parum anno Christi decimo cecidit, grati animi ergo positum, indeque Hermansula sive i inmensula appellatum. Huic sententiae suffragatur, quod praelium .
illud celeberrimum, quo Arminius exerraru ommumforti mo, auct8una, manu, exferaeniseraque Magorum ιuto Romanos mitires principe, ad interneciosem trucidato verba sunt Velleii
Paterculi lib. a. Romanam servitutem a Germania eXterminavit, in veteri Saxonia adeoque intra Linia ct c mestu sontes ubi hodie Dynasti a Comitum Lippiensium is Commissum sit. Joannes Goropius canus in Originibus AntWerpiensibus, sive Cimmeriorum Becceselana lib.6. circa finem, it in omnia contraria. Refutat enim Crancium,negatque Irminsulam ad Mercurii, vel alterius Ethnici Dei memoriam positam, sed hieroglyphicam esse, eiusque interpretationem operose admodum molitur. Verba etsi longiuscula, tamen quia auctor in paucorum manibus, ct ut lectori exemplum hominis cocti, in re neque difficili, neque tanti momenti, Ociose argutantis, Ostendam, integra hic subjiciam. Porrὁ illud minime negligendum, Dacis cum Saxonibus non originem tantum minariam, sed religionem etiam communem fuisse : Vtraque enim gens summo honore AIercurium coluit, quem Deriusill l vocabant, quo communis omnium monitor notatur, uti latius in Deorum expositione docebo. Tacitus generatim ab omnibus Germanis Mercurium maxime coli tradit; statuas tamen humani oris specie Diis non ieri, sed Deorum nominibus secretum illari quod sola reverentia vident, nuncupari. Lucos igitur re nemora, ut idem refert, contieerant, ere, ut ego comperio, integras etiam urbes Deorum nominibus appellant. Hic igitur in Dacia Deciiuulfinit, ides, Hermopolis, a Mercurio nomen duxit, praecipua totius regionis urbs : cui in Saxonia .s emunitul accedere mi tur, de quo temporum illarum barbaries nibit certi nobis reliquit, aliis θermatistiti l alius eruitiat scribentibus Albertus Crancius bane inseriptionem inventam tradit: Dux
ego gentis Saxonum victoriam certam polliceor venerantibus. Addit deinde bane Uigiem, ut toto corpore armatam dicat, dextra mexillum militare tenentem, cui rosa intexta, sinistra libram. Pectus ei inermepra se vrsum tulisse : in chpeo leonem fuisse : εμ figiem totam steti se in eampo floribus luxuriante. Horum interpretationemιene friaidama ιcit. Nos totam bane delineationemBmbolicam epis dicimus, o nudi Deo peculiari
13쪽
ter propriam Ramme. Alludit quidem nomen ad latrii limi fedqua adjicitur cauda significationis rationem penitus commutat, Hal SSal, id M, eo ervo, a quo sit Sal, quali so 1,al id est, ad contermandum. Das autem olim in v vfvisse de vidis ad Salinas positis. ετ inde
nomen adeptis, litet aestimare. Est .ibal inter Smatrum Boenipontem ingenti Salis montι ad radices haerens, ubi Sartaginibus ad ro. re amplius pedum diametrum patentibus salis petra salsae aqua permixta, tum ad dulcedinem coquitur, tum ad augmentum. Ures ossis Saxonia eandem nominis rationem habens. Hoc vero tempore Solt D eout magis est in Gusicut pro Halil : pro alti aut fere pronunciamus. Permitterem Graecisis Latinis harum mocvm natales, sieumon domi suae, vel melius vel par in mire possenις quod cum nequeant, fateantur prim eniam orietinem nostratibus debere, qui salem a consermando dici intelligunt. Hine igitur mox elucescit, cujus rei tesseram resimbolum in sacris ritibus geras. Christiani pueris, quos baptizaturi sunt, fatem in os induunt, sapientiae salem ab ipsis accipi jubentes ; quo significant construationem hominis, atque ejus salam in sapientia consistere. Precantur iritur boe θυο hmbolo. ut Deus sapientiam eis tam giatur, e in supremus apex est, ut Deum sapiant atque cognoscant cujus solius intuitu homo conservatur. Hinc Most Deus praecipit in hanc formam : Quicquid obtuleris si-crificii, sale condies; nec auseres fiat foederis Dei tui de Laerificio tuo. In omni oblatione offeres sal. In Numeris item Aaron alioquens : pactum salis ei & filiis ejus sempite
num esse dicit ciristus verus sal, revera patris sapientia, Apostolos suos dixit esse sa-
Iem terrae; eo quod per eos sapientiam Ram mundo lartiturus esset per quam omnes str-rentur admiram sempiternam. Bene autem Ialem patat aeterni moeamit, eo quod illa significaretur sapientia Uverbum patris incarnandum, quo homines servandi est ut, quia Deus Abrahae promisit. dum fore dixit, ut semen mulieris conculcaret caput Draconis. Pactum igitur illud V foedus, quoI Deus eum homine, serpentis fravde decepto, sanxit, sala notabatur : eo quod illasolo, perinde atque sale quodam diminitatis, hominem ab omni eorruptione. cui per peccatum obnoxius erat, falmum redditurus esset. Per sapientiam igitur crucis sua ab interitu nos liberaturus, voluit in omni sacrificio salis hanc tesseram adbiberi, ut intelligeretur, non a nobis Daliunde, ab eo nimirum, cui sacra faciebant, eonfremationem corporis is animi pendere, atque ab illo sola sapientiam nobis eam infundendam, qua salutem consequi possimus, eamque esse salem foederis sempiterni. Admiran. da osteria sub exigua recula, Dubique obvia, Θ nunquam non necessaria, contineri mi-d mus t quaesignificantissime lingua nostra tribus literis expressit, dum salem a eonservan- per exeellentiae figuram nominavit. Non immerito Vitur baptizandis exhibetur, quo hujus foederis, hujusque sapientiae, per quam solam effugere possumus corruptionem, omnes adstantes, recordanter, is ipsi tantem, cum adulti fuerint, cogitent, se cum illa unitos esse, euius solius ope salutem obtinere ροβint. Hi ne illud est, quod pactum conventionemque maliquo initvrisalem degustare solent, eo innuentes. se quaecunque dixerint pepigerintque frematuros esse: non aliter atquesti Iale essent condita. Ex eodem fonte manat, quod Baltime Saul l me Solis uti plerumque ad ambiguitatem mitandam dicimus, pro stipendioponatur quo milites obligantur, ut memores sint, sie illad accipere . quo firmam incomruptamqvesidera servare teneantur. qud incorruptibili foedere ducibus suis demincti. --tiquitus tamen, non tam stipendiumspectabaturi quam foedus sale consignatum: quod tam santium habebatur ut ii, qui sic inter sie convenissent, omnia. quae ad mitae sive commoditates : sive pericula pertinerent, communia existimarent. Sed quia raritas per magna eorum riset, qui confoederationem ejusmodi cum principibus inire messent, coepit stipendium satis locum implere . ita ut nomen quidem sit conservatum, bes immutata ratio paciIcendi. Qua de re facile est mi fere, quam vere Caesar de Solduriis scripserit, quod nescio an a ρ
quam sit hamatis intellectum Atque, inquit, in ea re omnium nostrorum intentis animis, alia ex parte opidi Adcantuanus, qui summam imperii tenebat, cum sexaginta devotis, quos illi Suldorios appellant, quorum haec est conditio, ut omnibus in vita commodis una cum his Dirantur, quorum se amicitiae dediderint, si quid iis per vim accidat, aut eundem casum una serant aut sibi mortem consti int. Neque adhue hominum memoria repertus est quisquam, qui eo interfecto, cuius se amicitiae devinvisset, mori recusarit. Hunc foederum amicitiaeque ineundi ritum plerique omnes parum
animadvertentes, mirantur, qui factum sit, ut Caesar ita devotos, Soldurios dixerit Gallis morari; cum Sol rii illi sint hoe tempore, qui falario conducuntur: quod mox ipsa
14쪽
compositionis sua ratione apertὸ declarat. Accepit igitur stipeηdium militum ab hac an liqua consuetudine bouesissimum nomen ; quo commouentur, hau ectis st duci obedire debere, ac malis sedere devoti fuissent. Crediderim itaque a priscu Cimmeriis , aphdismanos etiam nomen falarii ab hac origine fluxisse ; ac laudem corruptis hominum moribus , . amicitia es sincera fide ex ulantibus cupisse proverbio jacturi ; neminis endum , nisicum quo modiumsulis absumsieris : quasi diceretur, nuda pasta, nulla
foedera satis firma esse, quamvis sate sint sancita : ηeque enim parum salis Iusscere, sed
integram modium cum eo prius edendum, cui fiam sit adhibiturus. si uod proverbium, quia Graecis etiam initatum es, antiquum esse reor, . ab illa , quam dixi, prisca consuetudine deducIum : ad quam dum te fertur, non paullo plus latis mihi continere vide tvr, quam dum simpliciter intelligitur de temporis diuturnitate. Haec erto salis signia sicatio, cum apuἱ omnes, tum maxime apud Cimmeriorum colonos, Iacrmuria semper habita est, adeo ut bactenus, dum quippiam ratum esse volumus, aut in societatem quampiam cooptari , talem edamus , quasi eo omnia salva fant atque confirmentur. quamobrem fatem in mensa caseu evertι ac dissipari ,-in auspica. tum habetur ἔ eo quod portendere etideatur , eorum qui adsunt amicitiam e mdem non diu constaturam e quam rationem non opinor a multa bactenus obervatam ID. V . quia enim Salacon ervando dicitur, nec potest homo citra hanc cum aliis conjunctiorem vitam tuerι, Tolueruntprisiciamicitiae, faderumque falem sumbolum habere-bstrissians uitur ad rurbumpublicum communemque virorum salem nobis sinu caiis, quid aliud sibi vult, quam in fida societate hominum inter ipsos omnem . communitatis cir sin eukram consisteresalutem s Et quia ad hanc firmam civium unionem magna opus estpriaeutia, sit ut sal alterum rursius Qui sicatum babeat, apprimὸ ad civitatem ubernaudam conster udamque necessarium. 9ua enim re magis opus est ad publicain lalutem, fusu lupientia i cujus Upicium est oviuιa disiponere es ordinare, quam sale quoque uotari ostendi. Effigies igitur haec hierogl bica diligenter omnibus intu-en Ia erat, quando nomine μον publicam confervationem continere ρrofitebautur. stula ergo tota armata erat, seudebat nassam pacem, nasiam tranquillitatem tantam spe, quin emper arma sitit m promptu habenda : eam civitatem flicem censeri, quae nutiquam curam armorum deponat,sed semper ad defensionem sit parata, sivepax sie
e betam. Pectus inerme erat, quo animus imperterrιtus indicatur 3 quod nuum praeferens notabat, eo nos animo esse debere, ut non tantum sevi contra bses, sed Uuti etiam essemus; quοIuscontra tauros pugnaturis ini iaceant, ac eorum dum trudere nituntur, cornua prebeudant, atque ita validam belluam prosternant. Deinde ut xrsi funisaedissimi contra bses, ita catulis sios mirii in mo lum amaut, g quod imperseectum in eis est dum in lucem veniunt, lambendo . fovendo corrigunt:quod item civibus, tum omnibus, tum maxime optimatibus imitandum, ut saevitiam contra bses, amorem
erga suos, π omnem Iumus diligentiam exbibeaur. Multa hunt, quae in bac fera bm. bolicὀs coum rari possunt,sed uisitaeque atque haec duo; amor erga catulos, cr saevitia erga bostes, quam inuenio e solertιa Iuvant. Non est tamen etiam illud neglgendiam,
quod pectori potius, quam capitι nuum aditum videamus ἱ quo monemur, τινοrum foristium esse, pectore, non ore saevire. In uro enim horrida illa contιnua, dum irasiuntur, vociberatio, quam laetitiam prope nominandam quidam arbitrantur, homines magna, nimos mιnime decet ς sed contra os comprimere,c pectore imperterrito in butim ferri, sic tamen ne usuae astutiae imm moses simus. Clveus leonem bab. bat signum maximi. retii animi: quod apertius est, quam ut multis sit explicandum. Hum cum textialo, quod multis f. tu sime tentu conflat, φι ndit cives omnes una vιmes . colu
15쪽
gatas: quibus significent, se homine s ese ad Ianctam amicitiam re irma foedera ineunda. Ain;vriis pupersedeatur, mi quid damni aeceptum, id resarciatur. Sed de vexillo militari
Cimbrorum in Brabantiae nomine plura memini dixi . Quod autem dixi de amicitia ine-vnda, id clarius rosa, quae in et exillo erat signata, in scabat, quae quia Veneri sacra est, ad
amor m invitat. Neque enim cum tilia gente M besta gerenda, ut nullas aditus ad pacem desur, imo contra mirorum fortium est, omnes, quoad eius ferr potest, ad aequabilem amicamque focietatem vocare, nec alia de caussa bella geruntur, quam ut amoris emacis min evia inter homines redintegrentur. Derosa in Antvverpiams insignibus locus erit amplius disputandi: hic fatis esto, Ven/reum hunc florem pacem amoremque notare, quibus totius hominum uni mersitatis menustas continetur. Sinistrd lancem tenebat, ebari simum iustitiae indicium, qua opus est, non solum ad poenas malorum, EI bonorum praemia in cimita. te dispensanda, sed ad omnem etiam rerum permutationem, tum inter eiveae, tum inter bos.
exteros omnes. Adhanc construandam, arma totius corporis . rebasta, quam index. tra tenet, magno animo runt conferenda: quoniam citra illam nulla Respublica pacem tranquillitatemque possit tueri. Bene itaque militaris Iabor dextra parte, unde motionis es principium. Duixatur , sinistrs mero, in qua quieiis ledes, ad quam motio tendit, Iustitiatesserampraeseri; propterea, quod omnes conatus, omne studium. omnes bellarum motus, adjustitiam'aequitatem, tanquam ad sinem suum, tendere opoγteat. Porro nota haec imago in campo omni florum genere ridente posita cernebatur : quo non aliud denotabatur, quam eam civitatem eam regionemporere, in qua diligenter omnia 'mbolis his indieata obfermantur Non indigna sane sigies Sagarum sobole: quam equidem vel m, non a Saxonibus tantum, sed abomnibus Christianis accurate considerari, quo intelligerent, omnem bellicum apparatum, ad justitiam, non ad 0rannidem referendum: Ulum demum,
cum justitia D aequitas inter Prineipes D Ivbditos fermabitur, Rempublicam Christianam rerepose. aberineti sal igitur dicitur ab diaer quod commune'publicum siqnimare, alibi quoque docui: si lati more nota re a cill quo id signi matvr , quod conser a
mne Antυ verpiae spati quaevis domus vocaur , in qua merces conserventur. vat fis ectuli pro Sale quo leo earnes re alia hominis aIimenta constrυ ntur. 1,ο- num fiat ergo est communis virorum consermator, vel commuiris hominum Sal: quia hae hier Irphica figura ea monebantur, quae adpublicam civium salutem erant necessaria, quae δε ritu prisco loco Hermae posita, tandem in mesanamsuperstitionem est conmersa: uti in aliis quibusdam bier Inbicis mirimus emenisse, qua ad commonendum duntaxat confictae , ab imp ritis hominibus,mel avidis lacri impostorim adfalsames impiam religionem sunt detortae. Neque igitur AIars est neque Mercurius,std Molum,uel ex errore, mel ex impo. sttira natum dum malorum Meroethphica monita, aut non intelliguntur. aut fraude sacrilegiorum lucrionum vi digno nominepsi di ropbantas appellem infoedam reumlem supersitionem trabuntur. Craneius Gallos accusat , quod Germanica lingvae imperitia diatonem hane ita perluctarint ut a se non intelligatur Addit tamen, esse, qui statuam publicam interpretentur,atque hinc conjicit Idimium uel dicendum, quo clarὲ demonstrat .se lingua Iua nihilo Gallis quos accusat, esse peritiorem. Ignorat enim s et i publicum communemquemniscare: επbine exercitum Iair diei. Upublicam et iam Iber- bail l reducem communitatis , ,er irocommunem in domo ad ignem locum Jheri ετ scroti l Sy Deriri an GDecra 9 Derculem re Heram ab eodem deri mari ut alibi dicetur. Putamit itaque He r D Da horum Deorum nomina Saxones a Romanis tempore Drusi didicisse quast antesine Diis. Eseorum nominibus fuissent. Nos contra demonstrabimus, Romanos a Cimmeriis, Sax num parentibus, nomina Deorum habere, neque domi sua ullam sanam interpretationem
invenire. Ridiculas est etiam Arunsterus qui opiri. quibus a Salinis abaci nomen est, credita Graecis idemendicasse: scilicet Saxoneου, Demi,D Oeni in Alpibus accolae, Graecos confulerunt, qui viri esent a Salinis nominanda. Interrogantur potius Graeci qua ratione ἄλα pro sale dicant, requisqvam adducant, quod tam solidum tinniat, quam et)moloetia, quae eonfremandi mim nostratibus expressit In linguae Cimbrica meprimae artisicio in Ostul tissimaelematis mihi sumo quando eadem mox in dimersis lingvis reperatur, eam illius esse propriam re germanam, in qvd ratio rei significatae naturam opsime explicans invenitur. 'ol igitur nostras est nee Sal m is Romanorum quam Dal Graecorum, chm apud nos Romanos natura sali, &ejus usus hac more clare exprimatur. Aenobeant tritur Saxones nune tandem Salem suum, quo majores communem omnium salutem putarunt contineri, non
16쪽
aliter atque Christiani, inspecta Christophori imagine, eonfermessenem per eam diem si
poli centur: nec id falsὁ siquasiquisicantur, ea diligenter, ess animo remoreant, Gopere praestent. Sive merὁ publicum hominum conservatorem, lime publicum hominum salem. cum utrunque pos is anterpreteru,nibit refert, nisi quod 1mboli naturam magis sapiat, sip perius sequaris, atque ab eo adprius collectionepergas. Hactenus Goropius, qui an acurem tetigerit,aliorum estojudicium: certe erus originationes, vel ipso Lipsioiudicante, Cent.Epist. ad Minas 3. . 44. ristum non oppositionem merentur, &faepe sine indigna truncula,mel risu, legi non possunt. De fide vero eius historica lege Suffridum Petrum lib. i. de Frisior. Orig. pag. 96. & 97.
cunque tandem origo sit nominis Irminsula, hoc constat, vocabulum I in pristis Germanis usitatissimum fuisse, eoque tam viros quam foeminas appella ras. Irmino abbas additur testis ultimae voluntati Icaroli M. apud Eginardum: αImma filia Dagoberti regis vrancorum refertur a Casparo Brutichio historia mon steriori pag. 76. & apud Trithemium Chronico Sponheimensi ad annum Issa. Composita ab hoc vocabulo mirifice enim istis maiores nostri delectati sunt reperias pe quam multa: nos pauca hic attingemus. Irminbure, Irminfrid, D mi ard, Irmin-garus, Irmi er. Irmi GL Irmiubeid, Irminhild, Irminboli, Irminbuit, Irminrub Irminric, Iranin L Irminii uri Irminmar, Irminwie, esse. Quae eadem alii in initio cum aspiratione scribunt, ut Hismimvie, Hirmin L Hirminimae Alii omisi aspiratione pro litera I usurpant E initio harum vocum, ut: Ermi ardus, semen eduri Ermenbolfus, Erme arus, Ermenradus, Emenricus, Ermensius, in.
HActenus habuimus desicriptionem & Etymon Irininsulae, restat de eius destruis ctione aliquid subjiciamus. Incidit illa in annum Christi 7a. qui est primus
helli Saxonici in Comitus Imrmaciensibus decreti, & a Karolo M. feliciter ausipicato que suscepti. Erat ille tum temporis annorum circiter triginta. Initia belli fuere secunda, Eresbergo propugnaculo firmissimo primo impetu expugnato. Ab occi patione praesidii itum ad demolitionem fani, inveterataeque superstitionis maturum exeidium. Sapienter in hoc Icarolus: ostendit enim Saxonibus, inanem filisse fidueiam, quam habuissent in tutela S patrocinio deastri imbellis, cujus impune triumphati cadaver, Sc deformia rudera misere ante oculos disiecta dissipataque jacerent. Deinde sit blato veteris Idolomaniae semite isc incitamento, ad sncerioris religionis propagationem aditum viamque sibi perquam commodam aperuit. In fano ipso multa, ut memini antea, repertia opulenta regum, principuli gentiumque donaria, puta anathemata, ct in his coronae, scuta, vexilla enseς: praeterea instrumenta sacra, mense, omnis generis vasa, notae, crotala, acerrae, thuribula, amular: plaeraque ex auro, argento vel arre : inaestimabiles denique me auri,
quos vota solventium inconsulta prodigalitas ibi accumularat. Ita e praeda cessievictori,partim inter milites, ut ad bellum alacriores essent, distributa: partim piis usibus debitae gratitudinis ergo destinata. Idolum ipsium columnae affabre sectae
impositum, cum diris S contumelia deiectum comminutumque: tota aedificii saeri moles, quae aliquot seculorum spacio ma nifice exaedificata ornataque, spectatotes ad magnam admirationem traducebat, solo aequata est. Auctor vitae Caroli M. scribit Karolum vovissse, nullatenus inde se egressurum,
nisi prius plena eiusdem loci ct idoli ad laudem dc gloriam nominis divini subversio AEla fuisset.
Demolitioni totum triduum impensum serunt, parte exercitus alia Iaborem . urgente, alia contra hostilem Vim ct impetum in armis stante. Quod autem magna id temporis esset siccitas deficientibus tam rivis, quam sontibus, siti laborare exe eitus coepit: verum cum in ipso meridie quiesicerent, sons Lucundus Iarofluusu ue ToM. IIL . . re C N impro-
17쪽
U IRMINsULaimprovise erupit: cuius beneficio recreuit, tam homines, quam iumenta , piumque abolendae infamis superstitionis negotium est maturatum. Rem totam ita narrat Henricus de He ordia, ad annum Constantini Imp. ; i. Κarvius Rex co regato mari exercitu - Eresberg castrum quod nunc Mersbera dicitur, cepi minum fanum destruxit, es omne argentum, quod ibi reperit, abstulit, idolum mix per triduum everιu. In cujus destructione, cum in eodem loco per triduum morares uri, contigit, utyropser continuam csei serenitatem desiccatis omnibus illius loci rimis fontibus aquae ad hibendum inveniri non possient. se subito di et initus, ut creditur , in cujusdam torren-1is concavo tauta vis aquae eruperat, quiescentibin cunctis tempore meridiano, ut omni
exercitui sinceret. Tune Rex idolo destructo arbitratus se Saxoniam Aravisse, I ueram ti: accessit, ibique acceptis la Saxonibus NM. obsidibus recessit.
Crancius Saxon. lib. can. 9 innuit simulachrum conservatum , diuque post visum in monasterio Corbeiense, eum initans,iptione: Dux ego gentis Saxonum mi- Eoriam certam policeor me menerantibus. Haec ille ex Chronico Saxonico veteri: Cujus mentem tamen non est assecutus: cum verba Saxonica more gentis S seculi
concisa di subobscura, Latine reddita ita sonant: Olim Saxonum Dux fui U Deus,ajoravit me populus II sis Iens quae me meneratur, aciei cornua gubernat. Georg. Fabricius Orig. lio. a Statuam Irminsulam memoriae & vetustatis caussa Eresbergi diligenter asservatani fuisse affrmat, usque ad tempora Ottonis M. cu-
Translatio Irminsula ex Veteri in uestra uam Saxoniam.
Joannes Letznerus Theologus, patriarum antiquitatum investigator diligens & industrius, de hac translatione texit narrationem notatu dignam , quam, cum alibi non extet, fidem tamen mereatur, ex auctoris Corbeiensi Chronico, & libro de vita Karoli M. vernacula lingua conscriptis, nostris lila verbis subjiciemus:Des icto fano Eresbergensi& Idolo Irmo vel Irmino confracto, cium I MOhis animadverteret, columnam superstitem aeque Saxonibus venerabilem esse, atque deaster ipse fuerar, plaustro impositam, recta ad numen Visurgim devehi, eoque in loco, ubi nunc cir-beia conspicitur, deponi, terraeque insedi iussi. Desuncto autem Icarolo, cum Ludovicus primogenitus & in Imperio successor, Corbeiam quam dixi, fundaret, cor
tigit, ut columna ista reperiretur : quam Imperator, Non minus prudens, quam religiosus, ut Saxonibus ad krerum proclivibus, omnem veteris Idolomaniae memoriam ex oculis animisque auferret, e vestigio trans Visurgim deportare mandavit. Agebatur negocium cum & occulte, sed rumor nihilominus emanavit, Saxonumque animos plurimum reddidit perturbatos. Qui Irminsulam deducebant multi erant, armati omnes, ut vim, si qua inferretur, propulsare possent. Hos insecuti sunt Saxones, transmissoque Visurgi, eo in loco, ubi postea Comites, sive Dynastae Wincreburgii, dominati sunt, sestinabundos apprehenderunt. Orta ibi est velitaris gna, quod Saxones rem sacram a maioribus suis religiose habitam cum imperio
reposcerent: Caesariani acriter resisterent, eo eventu, ut ex tota multitudine octo statim interimerentur, quorum memoriae totidem cippi lapidei in sormam crucis
caesi, juxta viam positi sunt, additaque aedicula sacra, sive capellci ut vocant. Quae velitationi & caedibus perpetratis occasionem praebuerat, loco conflictus nomen reliquit, ut Armensula sic enim veteres Saxones locutos supra meminimus deinceps appellaretur. Ubi cum initio unum & alter ex agricolis consideret, successu temporis plures confluentes, vicum sive pagum ibi mediocrem condiderunt. Is hodie paret equestri familiae Stoe beimiorum, sic, ut beneficium, sive seudum, sit illustrissimorum Ducum Brunsvicensium, quorum praesecturae inceraburgiae Armen 'la accensetur. Caesariani, p stigatis onibus superiores, ne novi pluresve hostes supervenirent, alacriter pergentes Armenitam ad Inneram fluvium dipi ma Henri Π 4. Imp. ad annum Christi IC4s. Entristam appellat devexerunt. Age-hat ibi Ludovicus Caesar, novae urbi, cui a vicino saltu, der sdisses appellato, nomen Hilleshemiae indidit, condendae, simulque novae & ampliori basilicae, sive templo Dominico, in usium Episcopi ct Canonicorum, quos Aesicam ad Salae dc Leinae coim fluen-
18쪽
fluentem ubi Karolus M. sedem cathedralem erexerat, relinquere, dc ad Inneram f. migrare jubebat, erigendo, largiterque dotando, totus incumbens. In noviani istud templum Armensula prius tamen solemnibus cerimoniis lustrata, & a noxis, quibus in templo Ethnico inquinata credebatur, interventu piarum precum rite expiata, cum tripudio introducta, atque ante presbyterium, sive chorum, ut vulgo v cant, ubi templi medium, collocata est. Ibi etiam hodie conspicitur, sustinendis luminaribus, quae seriis solemnibus accenduntur, deserviens. Haetenus Let2nerus, qui auctorem, quem sequatur, laudat Conradum Fontanum, monachum Hel mer Lusensem, familiae Benedictime. Hoc habet peeuliare Irminsula, ut cultello percussa , QDum acutum instar timni menti reddat. A state cum aer ferventissimus, ipsa per-quam est frigida, sudanti non absimilis. Ignora; fuit hactenus & neglecta aliquot seculis, donec ante paucos annos, vir dignitate, g ere di doctrina nobilissimus, Dn. Huius ab satiliabor; summi te pii apud Hildesienses Canonicus, mihi & studiis hisce ex animo favens, situ ct rubigine squalentem interpolari innovarique curaret. Inventi sunt in ea tres versiculi aureis literis exarati, quos ut ab Heimburgio accepi hic adjungant
. Sic fruEtio mestri vesro sinit gloria Patri,
Ne damnent tenebrae, quod fecerit actio vitae:
IN memoriam destructionis Irminsulae hodieque singulis annis solemne, etsi ludibcrum, peragitur spectaculum, ilium in morem. Pridie diei Dominicae quam vulgo Laetare nominamus, colonus quispiam, eX proximo rure ad id conductus, in area templo Dominico, sive Basilicae San Marianae contigua, comparet, deserique secum duo ligna oblonga, senum circiter pedum, quibus terrae firmiter impactis, singulis imponit lignuin instar pyramidis acuminatum, longum pedem unum. In- veitigio confluunt ex plebe pueri magno numero, arreptisque baculis Sc lapidibus, . ex intervallo longiusculo certatim pyramides istas deiiciunt, dejectiis reponunt, iterumque deturbant, tamdiu hoc agentes, donec ludi satietas eos domum redire iubeat. Haec idem Letetnerus in Chronico Corbeienti Germanico Hamburgi exe Θ, cap. iii. atque ex eo repetit in vitalcaroli M. cap. 18. sic tamen ut in circumstantius modica variatio. Atque hoc modo antiquitas religiosa, rituumque in oculo incuserentium amans, superstitioni explosae ac profligatae multis etiam seculis post cum . contuinetia illudere di insultare, praesentes vero gratitudinis Deo debitae admonere
Consimilia vero eius generis spectacula alibi etiam usitari solita, tum intra tum extra Germaniam, non unus fidem facit scriptor. Cum enim anno 963. Pol nia sub Principe Mieslao accepisset fidem Christi, atque hoc famae nuncio Romam desertetur, Ponti sex Johannes XIII. milit in Poloniam regi dium Cardinalem Tu set lanum, qui hinc inde in regno constituit Episcopatus, ut nominant, Jc ecclesiis prinsecit homines Italos Germanos, qui populum erudirent S religionem propagarent. Tum ex edicto regio, inquit Joachimus Curaeus in Annal. Silesiae pag. 31. S meminit in formulis precum desumptarum ex lectionibus Evangeliorum Dominica lium ad Dominicam Laetare, Simulacra idola trita ubique in Polonia publice confra- , diu is exusta hunt die . AIartii. Is fuit tum Dominicus quartus in quadrahe ivisi, quem nominant Laetare Hierusalem. Horum encaemorum memoria diu constret ata est in hac etente, Eue eo Dominico die gestata sunt simulacra terribilia similia snaris, in perti eis , eaque tandem in caenum de Oluta: qui mos aabuchodie a pueris enuellis in Silod repraesentatur, eu vocatur Dominica morus. Quia etiam malos aenios solebat colere
19쪽
G placare metustas Ethnica. Meminit hujuς moris apud Silesios etiam Alex. Guagninus Compendio Chronicor. Polon. in historia Mieseonis primi. In bilesia quoque Polonia confini die r. Martii, quo mi licet tempore idola demolita sunt, pueri in millis o vidis ex more recepto simulachrum quo dum ad similitudinem mulieris conficiunt,opidoque exeuntes V cautionem quandam ingeminantes, simulachrum de ponte in flumen' Martinii Cromerus de rebus gestis lonorum lib. a. haec habet: Repraesentari eius rei memoriam etiam sua aetate DI ofus testatur, quod inpaeis quibusdam simulacra Marran.e, quae Ceres tuisse thei rur) UZevoniae quae alias etiam Det viana, ct Diana fuit contis praefixa mel ut nos ex majoribus nazu didicimur, trabis impositaν cum querulo ου lugubri cantu musto in pompa gestari, re in paludem mel fumen abici I reant ea die, quae s quarta Domi uica Quadratesimae Similiter Matthias de Michovia Chron. Polonor. lib. a. cap. z. Quia multa resabant, inquit,sacro fonte baptietandi,id oper ediolum stri I8 demandarus Hex uter laus, ut omnes in civitatibus . villulis, nobiles atque ignobiles, septima die Martii ad entante Idolis confractis es in lactibus aut aquis Dbmersis: sim til. lapidibus ab utriusque sexus hominibus obrutis, stib consistatione bonorum exterminatione baptisarentur. stu.ά die superveniente, ut erat consitutum, cunZIijusa exsonentes renascebantur in riso, es bapti abantur, servatura illa mos vique in hodiernam diem in majori Pol nia. Nam pueri in Dominica Latare, facto Idolo seu imagine, alicubi in ligno longo eam portant, alibi invehiculo ducunt, F in aquam pro3cientes dem Uuut, singuliprope-rὸ domum repetentes.
Georgius Torquatus Theologus & Historicus in annalibus suis Magdeboret, cis & Halberstadiensibus manu- scriptis, partis primae lib. 3. cap. 9. haec habet: Alibi
alii instituti sunt ritus .publica sepectacula, s epe r Narolum, ejusve duces csJuccessores, silve ex ipseram hominum arbitrio, quibus abrogatae Panae puperstitionis commonefacti ad consa aliam in ciristiana relistione retinenda excitarentur. Sic Hilberitisi quotannis in quadratesima, Dominica Laetare, Canonici Cathedrales, in loco plano ante gradus cella,nramidem quandam capitatam, columnae impositam sim tuli baculatis Insti. bus dejicere tentabant, canentes Antiphonam: Auserte hinc, dicit Dominus, ct nolite iacere domum patris mei domum negociationis. Joan. 6. Verum inter tot Canoniis cos mix unus tar alter raram idem illam columna deturbabat, reliquis omnibus ictu aberrantibus. ει Gmni ritu auetores baud sibiὸ retineri voluere apud posteros ingeniis istius laboris atque studii memoriam, quia Naroba impendit ad destruenda re tonum Iritiquae Saxones incolumna posita, ut Deos venerabantur. Canonicos vero commonefacere, ut profluis quisque Puribum . o icio anniteretur, religiouem veram, tot i horibuου, tantoque studio inter toties ferociter rebestantes Saxones semel constitutam, incorrutam conservare rej EIis exturbatis ὸ Christi Ecclesia oviuibus aliis demati bus verbo Dei contrariis. Haec peragebatur di Io Dominico die post Nonia, inde dmultis secutis usque ad Ioannem Albertum, Marchionem Brandenburgensim, admini. Aratorem Hasset 'densem, . Archiepiscopum usideburgensim, qui Alberio Cardianali, Electori Archiepiscopo huccesserat. Tum demum abrogabatur ritus illi, propter spectantis multitudinis pericula, quae ei ex aberrantibus idtibus sepe imminebant, . propter contemtum ipsius cleri: quos ut viros graves, in annis, nobilitate atque sepientia praesta ut es, ejusmodi ludicra exercere in tanta luce Em Gebi ridiculum erat.
Non erat satis Karolo idololatricos cultus in Eresbergo abolevisse, etsi hoc suerat Augiae stabulum purgare: quomodo fidesChristiana idolomaniae eliminatae substi,
20쪽
tui, & in rebelli indomitaqRe gente radices commode agere dc essorescere posset, de hoc cogitabat, solicitusque erat plurimum. Condidit itaque inὶruderibus veteris teinpii, nuper in cineres redaeti, cacellum, sive, ut a primaria actione, quae ibi peragis ledat, vocabant Oratorium : Graecis ejusmodi a deS ἐ-τ να, sive προσιμετ, ια. De templo sic scribit auctor vitae Koro i Magni MS. lib. I. cap. 14. Agvd Eresti m c
mitat vi Saxoniae quam propter inhabitantium pertinacemperfidiam es indomabilem conia tumaciam delemerat, stillamen post calum in majori 'lennre tela pietatis restruxerat, post emersiunem Idoli, Hermensul, id est statua Hermetis ab incolis mocati, basilicam Imperialis munimentiae D celsitudinis construxit: ut quem Deum cultura Daemonum ford
damerat, Christianae religionis meneratio emundaret. . Sacello Icarolus adiunxit colle glum monachorum orcunis Divi Benedicti, homines doctrina vitaeque sanctimonia commentatos, qui ibi verbi divini sementem spargentes, Stanquam in sipecula pro custodia gregis excubantes, filio Dei quam plurimos lucrifacerent. Caeser Baronius Cardinalis collocat in annum 79'. qui belli Saxonici fuit Vicesimus septimus, elimaist ricus simul&auspicatus. Addit idem Baronius privilegium a Papa Leone 3. ecclesiae recenti condonatum,qund undecunque ille habuerit,a nostratibus etiam conservatum constat. Etenim ab Henrico de Hervordia ad annum Icaroli M. 4. Christi sostoridem pene verbis refertur,intercedente tamen modica in uno aut altero variatione.
Nos integram hic apponemus : Leo sermus bermorum Dei, Larvio M. Imperatori Ro. manorum Augusto. Piae tuae intentioni per omnia congaudentes, quodictes annuere non tardamus. 1 gitur hunc montem Eresburg, quem expugnatum cum tota Saxonia Deo obtulisti, redire nos B. Petro consterasti, liberum ab omni humana potessate es e, es fratrum inibi ad CH isti fermitium adunatorum ditioni tantum modo parere censemus. cui ne a liquid in hoc impedimenti patiantur e neve regni vestri iuvasioribus aliqua rebellandi mducia praeparetur, sita anatbemate, S. Petri inter dicimus, ne quis unquam bellica in imo monte praesidia collocare, alit decimas circa montemper duas Saxonicas Rastas, quas iuue si nasti, audeat diripere. Hoc consis vantibus)apax a Deo patre : infringentibus excommunicatio. beaιorum collegio sit separatis in aeternum. Datum Eresburgi permanum Ioannis Bibliothecarii D Cancellarii ecclesiae Romanae Kalend. Ianuarii l. G. len l. Ianuarii, anno Domini MEA Leonis tertii ψ. Indictione δ. die Dedicationis cap ialis iii Eresburg. Haec Baronius annalium Eccletiasticorum tomo nono , ex Reges Innocentit . ut ipse a mat. In hoc privilegio quod obiter monere libet consis
deranda est vox Rasta. mere Germanica, usitata mediae aetatis scriptoribus. Adamus
Eremensis : lib. t. cap. 23. L ocus Ramsola in Di Icopatu Verdeo positus, ab Hamlure nisi tribus disparatur rastis. Quod Crancius Metrop. lib. I. cap. 34. 1ic exponit: tribus disparatur rastis, hoe est passuum millibus. Vetus est vocabulum, testeHieronymo, cujus in Ioelem verba sunt: Me mirum si unaquaeque gens certa viarum spacia tuis appellat nominibus, cum D Latini mille passiis vocent, &Galli Leucas, e, Persae Parasangas, Gi astas unimersa Germania. Saxonibus adhuc hodie si osten vel NistentassineGra co ut in Tacitum annotat Althamerus, est vel a labore, vel ab itinerequiescere: Unde Rastat se viae spacium, quo emento aliqua quiete opus sit: CL.Freherus putates Ie milliare Germanicum : quem Vide Gollario, primo tomo scriptorum rerum Germanicarum praefixo: neque non Simonem Schardium Lexicojuris. Theodoricus Niemius meminit dedicationis fani Eresbergensis a Papa Leona factae, verum de suo ad dit, inspectionem & nitelam religiosi istius sodalitii a Rarolo M. A ntistiti Corbeiensi demandatam. . In quo graviter allucinatur: nam desumsto dein mum Karolo, Ludovicus F. quem scriptores Pium Vocant, ex aurea Corbeia Galliae coenobio haut longe Ambianis, ad ripam Somonae fluvii, anno Christi 66o. a Bathilde, Saxonici generis heroina, Clo ovaei a. Francorum Regis conjuge fundato , novum Corbeiam prope fluxariam Megphaliae urbem non incelebrem, auspicatu incoavit, religiosisque colonis implevit. anno8ra. utJoannes Trithemius ex Henrico Nervordi ensi, monacho Dominicano Mindensi, annonavit. Credibilius ergo, Ludovicum Imp. Corbeiam Saxonicam, quibus posset modis ornare, & simul commodis collegii San-Petrini providere volentem, fratres Eresbergenses Corbeiae primum sit edisse. Id quod confirmat Chronicon Corboense luci a me datum, desinens in Imcboldo ab bate, quia Friderico Barbarosisa Imperatore, anno Ii33. Constantinopolim ablegatus