장음표시 사용
181쪽
bin rescriptis,quae omnia exponutur, conseruara veteri uestione,eademque vr apud Senecam duobus,ita una apud Sidonimn loco restituta.
CAP. XXIII. Egulam Iuris quae statuit Non desindere videri non tan i t si Dintum qui latitat, sed & eu qui praesens negat se defendere, N. Laut non vult suscipere achionem: quod olim apud Vloianum ita exposuimus :N5 defendere videri non tanti im qui pretilens negat se defendere, aut non vult suscipere actionem, sed & eu qui latitet: rechὸ opinor & ex mente Iurisconsulti secto nos silebitur,
qui ad natura horum articulorum Non tanteim sed &, aliorumque consimilium aspexerit:quorum ea vis est,ut quae siciliora,clariora, notiora sunt prius proponi, tum deinde vi crescat oratioὶ ad dissi- ciliora,obscuriora,ignotiora progressum fieri, atque ut ita loquar, ascendi oporteat:nam artificiosum illum, hunc naturale verborum ordine esse illico deprehendet. Artificio. Iurisconsulti plerunque orationis comendae atque ornandae gratia utuntur: quod qui no in relligunt,eos in quamplurimis Panaccharu locis, vel interpretatione planius explicandis,uel assequendis intelligentia, caecutire hallucinarique necesse est. Eorum locorum nonnullos pride Cuiacius noster indicavit':cuius ductu atque exemplo ipse quoque mox ali--liquot alios aliquato difficiliores & obscuriores demsistraturus sim.
Vlpianus ita scribit : Quae in adulterio detrehensa est,quasi publi-
co iudicio damnata est. Proinde si adulterii condemnata esse propo inatur, non tantum quia deprehensa est erit notata, sed quia de pu- blico iudicio damnata est. Quae verba sic accipi debent, quasi hoc rismodo scripta sint: Non tantum quia publico iudicio damnata est, erit notatae sed & quia deprehensa est. Na de damnata publico iudicio nulla est d ubi tali O,sed de deprehensa in adulterio, propterea qubd non hane,sed illa ipsis Senatusconsulti verbis apprehendi c5stat: si quide Senatus,auctore Vlpiano censuit non conueniens esse s L i.o
vlli Senatori uxorem ducere, aut retinere damnata publico iudicio. Misarm. Veruntamen ctam factum & crimen lex,id est mens legis non sentetiam & rem iudicaram notauerit,illi quoque notam obesse debere
sentit Vlpianus, quae deprehensa sit, licet post deprehensionem ab- . soluta fuerit.Sic etiam illa Pauli verba ρ expono: Agente te semiliae s L M, EA, herciscudae iudicio non veniet, iasi solum hoc quod pro haerede pos .im. is. λ μ sdetur, sed nec id quod pro emptore. Clim. n.dubitatio maior inci deImbit. D. deret de re pro haerede possessa, quam de ea quae pro emptore detur,certias . sit hac quam illa in proposita specie no venire in familiae herciscudae iudiciu,in quod haec nunqua illa plerunq.venit': γοάρ- ordo verboru natura lis hic erat: No solum hoc quod pro emptore pi me possidetur,sed nec id quod i haerede. Verum artificioso Paulus uti maluit,vi& Callistr. equo locoSoliduait,no soluiturno minus qualitate,quam die: hoc.n. sine dubio sensit Iurisc5sultus,no minus diequini quantitate solidunon sol atque ut re ipsa mani sestsi est, so- ω.
182쪽
i16 sRMEs TR iv Mlidum non solui si quid quantitati desit , sic etiam verum esse non solui solidum, si quantitas quidem ipsa non tamen ad diem di mi siri, i. ii. solata sit. Atque id ipsum his verbis Vlpianus extulit Minus sol D. δε qui tardius soluit, nam di tempore minus soluitur. Vim vero si atticulo Et, ut Iurisconsultum hoc sensisse intelligam, non modo quantitate,sed etiam tempore minus soluimam quantitate minus solui,& solidum non solui,nemo unquam, nisi plane stolidus & rationis expers, in controuersiam adduxerit: quamobremita interpretatio facienda est,tanquam hoc priore, illud posteriorei tis S positum. Vt quo loco Vlpianus inquit ': Tam principales, uis secundas tabulas edicto quemadmodum testamenta aperian --,a- tur & inspiciantur contineri, hoc est tam secundas quim principa-- . v.. les, de quibus nulla est dubitatio. Sic pecuniae nomine,ait Hermo-3l. pemnia. genianus',tam corpora,qu im iura cotineri: hoc est tam iura, quam
corpora.Sic denique Papinianus tam iuris, quam facti quaestionem scribit intelligens tam de facto quod rarum est, quam des inultis. D. iure de quo plerunque interrogari & respondere Iuriscoli sulti so- ad ι.ε. Dil. lent,in proposita quaestione dispici oportere:id quod ea quae subii-hi
δε -Auri cit satis ostendunt,nos breuitatis gratia omittimus. Eadem ratione
quoddam Arcadii & Honorii rescriptum,quod in codice Iustinia, Liata, ii Linterpretamur:in eo sic est,iudices tam Latina quam Grae. c. senten. ca lingua sententias proferre possunt: nam cum olim decreta inter inuri.c. poni Latin E non Graecἡoporteret, ut Triphoninus docet ' poste, translato Byzantium imperio placait Imperatoribus, ut quae Iuris o is strant non modo ciuilibus & legitimis, atque adeo Latinis .dua. verbis conciperentur, sed etiam Graecis, propter utilitatem publicanis quod haec quim illa Byzantino populo notiora erant: quam ob rem Imperatores quoque Valentinianus & Theodosius non mo l. haz Uu do Latinὸ, sed etiam Graecὸ testari omnibus permiserunt Ergotissima., M. apud Arcadium & Honorium, tam Latina quam Graeca, pro tam
h nise L H0',id est non modb Latina,sed etiam Graeca. Cae.. O .. teram eruditus alioquin & acutus Iurisconsultus fallitur, qui re-
.. . scriptum istud verborum transpositione vitiosum,atque uti nos e 3 IM. Ra- plicamus ita ipse restituendum asseriti Postremb ita quoque acci p xi. piendum est illud Iustiniani,vbi: Nam cum necessitas inquit p - , i matri, qui ad secunda vota migrauerit, tantum praestare per c. Ase . quamcunquς causam secundo marito vel nouercae, quantum luto t. vel filiae ex anterioribus nuptiis progenitis, qui partem minimam habiturus est reliquerit. Refert enim ius introductum Leonis constitutione,atque edictali lege, qua pater materve procreatis ex priore matrimonio liberis,si alias anteo uerit nuptias, tantum cuicunque ex iis liberis, quantum vitrico, vel nouercae ipsorum dare iubetur,plus donare,aut relinquere vitrico vel nouercae, quam unus ex
prioris matrimonii liberis habiturus sit, cui minimum datum est,
io Lia..d. prohibetur Q. Caeterum non modb Iurisconsultis, verum etiam audi .c ..ud. ctori grauissimo Senecae , id loquendi genus perfamiliare fuisse re-- perio:quod qui non animadu terant,Deus bone , quam foede tur
183쪽
piterque lapsi sunt,dum in emedandis, ut ipsi existimarunt,at queni admodum ipse iudico deprauandis Senecae scriptis laborarunt i Eruidem interpretis eruditissimi' factum nec excusare,nec ferre posium , qui testatur se apud Senecam horum verborum: Alioquin .. tam mali exempli esset occidere dominum quam prohibere,ita ordinem immutasse contra probatorum de veterum codicum fidem, .ut legatur in excusis , Prohibere dominum quam occidere: & si enim Senecae sententiam interpres omnino assecutus est, illum t men loquendi morem non percepit, de idcb perperam optimi auctoris verba loco mouit, atque ut exanimi sui sensu transposita Gderentur curauit. Cur perperam ' quia scilicet alibi quoque haud instequentet uti diximus,lta loquitur Seneca veluti cum ait i: Haec 3 nempe sunt alimenta,quibus hic mundus administratur: Aqua,Terra, Spiritus. Omnia ista tam causa vivendi sunt, quim viae mortis. voluit dicere, Omnia ista tam vias esse mortis,quim vivendi causas. Subiicit enim: Itaque quamprimὰm imoriar. Quamprimum istud
quod es le vise quem illi diem ponis'Citilis fieri quam optas potest.
te paulb ante posuerat: Homo demens optas rem tuam, Ita quamprimum moriar. Fortasse inter has voces senex factus es. Alioqui quid in mora estλNemo te tenet,euade qua visim est. Elige quamlibet rerum naturae partem, qua tibi praeberi exitum iubeas. Non est absimile genus loquendi,quod ab eode auctore usurpatur,ubi ait : Equὸ enim offendisse illum quani amasse periculosum suit. de alibi 3: Eque dignus est poena qui ipse vim adhibet , ut qui ab alio ad- smota ad lucrum suum utitur : aeque dignum esse poena significans eum, qui admota vi utitur,ac eum qui adhibet. Item : Eque lauda- ὸ , bilis est virtus in corpore valido ac libero posta,quam in morbido ac vincto: pro in corpore morbido ac vincto posita,quiin in valido ae libero: liquidem statim subiiciti. Ergo tua quoque virtus non magis laudabilis, si corpus illaesum tibi edintegrum fortuna praestiterit, quim si ex aliqua parte mutilatum. alio loco ': Eque enim ti- ment ne apud inferos sint, quam ne nusquam pro ne nusquam sint,
quana ne apud instros: sed ut similiora ei quod e Seneca prim sim attulimus exempla proponamus, sicis ipse loquitur alibi : Hic tam a ripis
turpe putat mortem fugere, quam ad morte confugere: pro ad mortem Confugere, quam mortein su cre, qui ri et .is verborum ordosuit: etenim paulo Matὰ dixerat: Ipse vitae plenus est, cui adiici nilia desiderat sua causa,sed eoru quibus utilis est: Liboraliter facit quod vivit: Alius iam hos cruciatus finisset. Itemque ubi de Alexandro': Ai hic a pueritia latro, gentiumque vastator, ta hostiumpernicies
qualia amicorum, qui summum bonum duceret terrori eue cunctis,
mortalibus: pro, Tam amicorum pernicies quam hostium: quippe lis :cam apud Iulianum Imperatorem io ita Iuli iis Caesat de ipso Ale- inseribis
xandro loquatur: πολεμιυσι λων qui '
praeterquam hostim e m ab ipsis amicu nou siti temperabat. Sed alibi quoque idem Seneca M: Denique illius demum magnitudo sta' Lbilis findataque est, quem omnes tam supra se esse, quam pro se climam c. 3.
184쪽
i18 s x Ms et Y R et v M sciunt: sie dixit,illud scilicet intelligens: Tam pro se esse,quam su- ra se sciunt. Subiicit enim, ius euram excubare pro salute singuorum atque uniuersorum quotidie experiuntur.Et alio loco i : Erras enim,u putas animosius detrimenta diuites ferte: Maximis minimisque corporibus par est dolor vulnetis. Bion eleganter ait:N5 minus molet tum esse caluis,quim comatis pilos velli: pro, comatis quim caluis: vi de apud Iustinianum nostrum alicubi i :Nam ali qui non minus ex dolo , quam ex culpa quisque hac lege tenetur. Sic enim est in omnibus impressis &manu scriptis: quamobrem ita inuerti verba non debent, ut legatur: Non minus quini ex dolo exculpa sed retenta vulgata eademque germana lectione,sic ea inte pretari verba conuenit,quasi naturali ordine scripta essent hoc modo:Non minus ex culpa,quam ex dolo. Simile est enim illud Callistrati Non minus quantitate,qu, in die, quod ante retulimus.itemque illud Senecae:Non minus caluis, quam comatis. Apud que ita etiam explicandu, quod ait alibis: Maiora aut certe paria conatur animus imagnus ac perditus: voluit dicere maiora aut patia perdituanimum,ac magnu eona imam paulo antE, Nullus inqui0perniciosior hostis eit,quim quem audacem angustiae faciunt, longeque violetias semper ex necessitate,quim ex virtute corrigimur. Postrem. idem auctor mole suo ita scripserat in lib. vi.de beneficiis ': Id-ebnon est trepidandum, quἱm cito reponamus, nec properandum intempestive, quia aequE delinquit qui ad referendam gratiam suo tempore cessat,quim qui alieno properat. Quamobre non possum non improbare,quod vit alioqui doctus Τ ,qui cagistationes ad SNnecam edidit sed eius figurae immemor,quam in scribendo usurpare Seneca consueuelat,verborum ordine sic immutauit: ut, naturalem potius,quim artificiosum sequutus, de sola coniectura nullius veteris libri auctoritate nixus, reponendum curaret id quod passim excusis in libris hodie legitur: AEquὰ delinquit qui ad referenda gratiam Properat tempore alieno, quim qui suo cessat. Ergo apud Senecam auctore me restituatur vetus lectio, vi & apud Sidonium Apollinarem ε quo loco impressu libet habet: Cum sert E pergens urbem ad Aruernam publicum scelus E supercilio vicinrcollis aspexi,meque equo effuso tam per abrupta quam per aequata proripies, sic morae exiguae, sic quoque impatiens ani E quim peruenirem, facinus audax praevio clamore compescui.Nam in meo vetustissimo & optimo codice manu exarato legitur: Tam per aequata, quam per abrupta proripiens: quod haud dubie scripsit Sidonius, eadem illa scilicet loquendi sermula, de qua cum exemplorum assatim protulerimus,uihil est cur amplius loquamur.
185쪽
'Ed quoniam de peruerso verborum ordine agere ecepimus, squalis inde natos in Pandectatu libris errores meus doctor sui tutio, tales ipse aliquot,si potero,casstigare atque corrigere nunc iam conabor. Ex Vlpiani responsorum libris hoc in Pandectas re-i latu est it Idem Frontoni respondit perseueranti tutori in tutelae ; sata. administratione,licet capitis reo, potuisse id quod pupillo bona fi- . de debetur exolui. Legendu videtur verbis loco mutatis, Potuisse
id quod pupillo debetur bona fide exolui: ut illud Bona fide, non ad obligationem, sed ad solutionem reseratur. quod sic demonstro:Tu mb. tori concessiim est ii debitoribus pupilli pecuniam exigere, ut ipso 3 iure liberent ut i : hoc ideb qitoniam tutor domini loco aded ut pupillo solui sine ipsius auctoritate non possiti: qubd si po stillato criminis reo interim nihil prohibet recte pecuniam , debi ta
toribus solui dummodo perduellionis reus non sit, quod crimen tanterdα magni Antonini rescripto exceptu est,cuius Mattianus Iurisc. me--Fminit : cur non etia rectὰ atque utiliter tutori, licet criminis etiaz
capitalis postulato soluetur pecunia pupillo debita, si bona fide id , ij m.
sat Bona fidem interuenire necesse est,quo modo ex parte tutoris, Π.D. d Hut quae ab eo gesta sunt, rata habeantur atque seruentur ': quod in re pupilli tuc domini loco habetur,clim tutela adminiistrat,no cum pupillii spoliat,auctore Iuliano ν : ita etia ex parte eius qui soluit: quaobre in hac facti specie,cum quis filiu impuberem haerede in- t. i. v. b. uituit, S: Stichu ratione argenti quod sub cura eius esset reddita li- αι berii esse iustit, si seruus parte argenti subtractamcu tutore diuisi, at q. ita tutor parem ei ratione adscripsit, consultus Asticanus an Stichus libet ellet, respondit io, non esse liberu: ima stilicet non bona fide seruus ratione reddiderit:& adiicit Iurisconsultus , quod cium ras. 3. s. qme emendatione nostram, tu de bona fide omnia quae tractauimus mo d b, mirifice probat atq. confirmat, si ut oportet expendatur: idco l.
hie inserat Na quod alioquin placet inquit si statu liber pecuniam , ij 0-
dare iussus tutori det, vel si per tutore stet quominus pareatur coditioni, peruenire eu ad libertate: ita accipiendit,ut bona fide & citra --.D. ,οfraude statu liberi & tutoris id fiat, scuti & in alienationibus rerupupillariu seruatur. Ita l.& s offerente statu libero pecunia tutori in 'fraudem pupilli accipere nolit, no aliter libertate cotingere, quim o . D. d. s seruus staude careat. Eademq.& in curatore diceda. Haec Astica- -- -υAnus i& reciἡ: igitur si quid in fraude gestu fuerit, ludadmodu interdicto staudatorio tenetur is, qui cu tutore consitu staudis participat, in specie quam Papinianus alicubi proponit '',quemadmoduqui pluris alteii sandu locauit, quam Titio pupilli patri antea loca ii ιν stiuerat, ex conducto tenetur in id, quod pupilli intersuit, in specie
quadam a Iuliano tractata iI, si locat orata tutore colluserit e-
tia cum quid pupillo debitu, 'o crudinis tot oti sesuitur, ita dearu
186쪽
recte soluitur, hoc est, tunc demum contingit liberatio, si non malum consilium is qui soluit habuerit: propter quod in fisci, vel pupilli staudem aliquid factum sit. Atque ita intelligimus bona n de
luere, hoc de quo agimus in loco: in quo quemadmodum traditur, secundum eam quam restituimus lectionem, Tutori qui administrationem adhuc rerum pupillarium habeat, licet capitis reo, si bona fides interuenerit, utiliter ita ut sequatur liberatio, solui pecuniam pupillo debitam. Sic etiam Hermogenianus de alio,citiam tutore loquutus generaliter definitIn reatu constitutum bona sua administrare posse, eique debitorem recte bona fide soluere: hoe est, ita demum solutionem illam efficacem eisse, atque utilem ad liaberationem pariendam, si non malo fraudandi fisci animo fiat, sed bona eius qui soluit fide. Caeterdiu non videtur bona fide soluisse, atque ad ob ne recte quidem, ita ut i pupillo liberetur is qui soluerit, aut ei tutori cui sit interdicta bonorum pupilli adminis iratio qualis est damnatus de relegatus: in cuius locum curator substitutus si aut ei quem sciebat esse suspectum postulatum,aut alii quinitu toti: ut puta matri fortasse, quae ius administrationis non haberct,aut cuiuis alii, qui non tutor,sed pro tutore negotia gerat, de cuius dolum pupillo non nocere verum est'. Haecquae dixinius, ut pianus late ae diligenter quodam locos explicat: quibus addatur quod ad Scaevolam Claudianus notauit : Argentarios non videri pretia rerum pupillarium per eos, iussu matris, venditarum quae scirent esse pupillae bona fide soluiste matri, quam ius administrationis no habere scirent: ide6que tali solutione non esse liberatos, scilieet si mater soluendo non sit. His autem omnibus in locis utuntur eo loquendi genere Iurisconsulti, quod apud Vlpianum ipsi restituimus, Ut bona fide solui aliquid dicant: quod hanc vim habet, ut cui debuit,atque vii debuit, nullo si audis,doli mali, vel simulationis interuentu, non perfunctorie, non imaginatori ἡ,sed omnino reuerasacta sit solutio. Eadem significatione illud Bonae fidei verbum, apud alios quoque Latinos auctores veteres reperias . Apud Plautum l. limosteu
Tr. Suruidem es argentum redditums,tum bmar έ M. se. Si reddit rus non es, non emit bona. & in Aulularia'
187쪽
mecedam ego issi de viai, desemita,
De honore popidovenon quιd ad ventrem attinet, hercle hoc longe nsi me Pugnis vicem c.
Bonnde autent, eo quo dixi sensu,t Ras apud Senecam frequentet in epistolis,ut quo loco,ita est inquit 1 mi Lucili paucos seruitus xplures seruitutem tenent,sed deponere illam in animo est,& libertas bona fide placuit.Item: Et auaritiam itaque inquit αὶ de ambitionem, de caetera mala mentis humanae tunc perniciosissima scias esse,ctim simulata sanitate sit bsidunt. Ociosi videmur de non sumus. Nam si bona fide sumus, si receptui cecinimus,si speciosa contempsimus, ut paul. ante docebam,nulla res nos auocabit.& 3,Nut 3 inst. li non virtus de vivo & mortuo retulit gratiam,si modo illam bona sequutus est fide, si se non exornauit de pinxit,dec. adiicit statim,Nihil simulatio proficit, paucis imponit leuiter extrinsecus inducta
facie veritas in omnem partem sui semper eadem est. Itemque t Tigres leon que nunquam feritatem exuunt, aliquando submittunt: dc cum minimὰ expectaueris, exasperatur torvitas mitigata.
Nunquam bona fide vitia mansitescunt.Sexcentis denique locis sid sverbi ea fgnificatioue Seneca usurpavit: a quo etiam quae vera de Qlida est gloria, minimeque sallax, ea fidelis, stabilisque nominatur alicubi ε, Se fideliter sedere quod haeret nec eximi potest, de fidelis intentio 3 quae constans firmaque est. de fidelius ridere dicitur, o Altam cuius hilaritas ficta non est, de cui nulla solicitudo in alto est, qui malis,o est apud Horatium, alienis non ridet. Statius quoque Papinius Bona fide cum dixit,quod Reuera de ex animo dicimus in . tellexit in illo locos :Nam qui bona fide Deos colit, at de facerdotes. de Q0jntilianus in Institui. orator. ioNeque enim se bona fi de in multa simul intendere animus totum potest, de quocunque respexerit,desinit intueri quod propositum erat. de in declamat. N: Non quoniam semel consueueramus, de bona fide ferarum ei lect-iora. 3 .uitas coeperat, hic primus nobis ex tam tardo commeatu placuit cibus'Sed ut domum redeamus Apud Martianum nostrum re,ubi no esse credendum Irenarcharum literis tradit,quia non omnes ex bona si de elogia scribere compertum sit, Bona hde ita interpretor, Vt ii l. Di visisnificet,ex ossicio,do quemadmodum iurisconsultus iciem pauid . in is-. postis loquitur non malignὶ,nec parum prudenter, sed diligenterae fideliter.Haec ad illuminandum de explanandum Vlpiani respo- 'sum abunde mea quidem orinione sufficiunt in quo ut mendam , in Li Q. verborum translatione proiectum notaui, de castigandum esse docui,sic δc in altero Pauli ad Sabinum loco esse corrigendum statim sentiet,qui iudicio in literis aliquo praeditus in eum locum inciderit,ubi scriptum i :Si sitati m. res amouerit, Mela de Fulcinius alui de peculio dandam actionem, quia displicuit eam furti obligati, si a Dor. vel in ipsam ob res amotas dati actionem. Atqui non ideo datur de peculio in patrem actio, uod filiam furti obligari displicuerit: naec ex furtiua causa patet ni ijsa. nomine tenetur de peculio, quat nus videlicet ipsi locupletius effectum est, ut capite xii. docui-
188쪽
ici si si vi TR iv Miuus nee ob res ὶ filio filiave similias amotas pater in amplius con-neniri potest: in peculium etenim condictio competit: sed aduersus filiam sam. quae uxor suit, di diuortii causa res amouit, atque ita veritate ut Triphoninus loquitur 3 furtum secit, singulare iudicium rerum amotarum introductum est: quamuis enim furtum feceriti furti tamen actionem quae scilicet famosa & turpis est in ast f ittiua condictionem aduersus eam quae uxor,atque adeo vitae socia fuit,in ' honorem matrimonii denegari placuit, ut alio loco traditur ': idque manifestissimum est. inamobrem erit ut opinor) nemo ad ebiservicax,qui mihi non assentiatur,immittato verborum ordine ita
egenti: Si filiati. res amouerit, Mela & Fulcinius aiunt de peculio dandam actionem, vel in ipsam ob res amotas dari actionem, quia displicuit eam surti obligari: nisi quis sorsitan malit hoc modo, ut articulus ille VEL duntaxat in aliam sedem transferatur, sed eodequo dixi sensu restituere, De peculio dandam actionem, vel quia displicuit eam furti obligari, in ipsam ob res amotas dari actionem. aliis etiam in locis Florentinae Pandectae scriptum habent hinsulam deportatus,si effugiens militiae se dedit, lectus vel dissi- ia mula uitraro vel lectas dissimulauit, & qui in ius dominium vel
.im. D. alterius succedit, pro qui in ius vel dominium. Sed ne quis Pand Aret r. chas duntaxat illo laborare malo existimet,libenter saciam,vi me dum in quodam Imperatoru m rescripto haud absimile, quod olim deprehendere visus lum, ostendam. Verba haec sunt Imppp. Gratian. Valentin.&Theod.AA A. ad Cynegium Prae praeto. Sive ex iud , , . re, siue ex consuetudine lex proficiscitur, ut vir uxori fideiussorem seruandae dotis exhibeat, tamen eam iubemus aboleri. Ego autem etsi vulgatam scripturam librorum veterum auctoritate stabilitam seio,ipsique hanc & nouam M satis commodam interpretationem
adfingi posse, si legem ad pactum ex continenti dotis constitutioni
ad pontum reseramus: ut ea pactio siue ex iure scripto,id est legibus, siue ex non scripto id est consuetudine proficiscatur, quae vetat fideiussorem seruandae dotis causa uxori a marito exhiberi, abolenda omnino & extinguenda sit: praesertim cum Valent in .Theodos.& Arcad. Imppp. omnium sponsorum vel fideiussorum in cauenda,iJ C. 7M dotis sponsione promissiones, se absolui postea rescripserini : nishilominus tamen ut cum Accursio, Bariolo, ta aliis legem hoc loco ius siue sanctionem aliquam Imperatorum non contrahentium pactionem exponamus, illa Proficiscendi Ac Abolendi verba n-- ponto,illud statim accedet ocum,qui a verborum trani. natione medosus est,ita potius legendu esse, Sive ex lege siue ex c5- . . Mi L faetudine ius proficiscitur,&ead iubemus aboleri, Na ius quidem i. vi ex legibus,ita ex longa consuetudine proficiscitur: dc ut ait Vlpianus' Diuturna cosuetudo pro iure de lege in iis quae no ex scripto descendunt obseruari solet cui coeruit quod Tertul. ita extulit., alicubi': Cosuetudo autE etia in ciuilib. verois pro lege suscipitur, iis, a d. . cum deficit lex: nec differt scriptura an ratione consistat,quando&: lege ratio comendet. At proseab coaetudo lex no est,sed diuturni
189쪽
L i η E R r. mores consensu utentium comprobati,qui consuetudinem emelut legem imitantur,vi est apud Iustinianum : hactenus scilicet Her iriogeniano auctore 3 ut ea Ouae longa consuetudine comprob ta , is, sunt,ac per annos plurimos obseruata, velut tacita ciuium convcn- tendi oe e tio non minus quam ea quae scripta sunt iura seruent ur. Sed ne uelex proficiscituri consuetudine, , qua omnino separatur, adeo ut b ei aduersari existimetum ideoque Cicero: Consuetudinis autem ius inquit esse putatur, id quod voluntate omnium sine lege vetustas comprobarit. In ea autem iura sunt quaedam ipsa iam certa propter vetustatem. Ait Cicero Sine lege meritb : nam cum ius nouru ait Vlpianus' constet aut ex scripto,aut sine scripto, ut apud Grae- .
sinescripto im venis, quod usus , id est consuetudo approbauit . . di ,.. Quamobrem Quintilianus omne ius quod est certum, aut scripto, aut moribus constare tradit : & Cicero ius quod est lege, seiungit natque distinguit ab eo, quod est consuetudine siue moribus in
gemina est distributio, aliter ciripta teris vero nonscripta. Priore, ta est dii, pras Remp. admini mamus,quae vera intra seripturam est,ea a natura est et supra scitur, quale estnudum inforo ambulare no debere, aut
uti veste muliebri, quod is a legescripta prohibetur: nam ab elusinia; sola est nuscripturam lex vetat. Legum ergo aliaescripta sunt alia n uscripta. de re loci sunt complures apud Platonem & Aristotelem, quomin doctissimus Budaeus pridem indicarit', egone attin gis agam quidem,nedum ut eorum hic vcrba inseram atque transcriba: non enim aut vacat,aut etiam ex more meo licct. Is dorus prosectbnon malus auctor, inter legem de mores recte ait ' hoc interesse,qubd lex scripta,mos verb sit vetustate probata consuetudo,siue lex sta. Letγ- non scripta Clim igitur aliud sit lex, aliud consuetudo sue mores: μι cap io.& pleraque in iure non legibus,sed moribus costent,auctore Quintiliano ' , utrumque iuris nomine continetur. Ius enim genus est, Lex vetb,itemque consuetudo species eiusdem generis diuersae':ab . .iο. viroque Ius oritur atque proficiscitur. Q Pmobrem utriusque peri ite .et. ἀλtus ille sit oportet,qui se Iurisconsultum esse profitetur. Sic enim Cicero Sinautem quaereretur quis iurisconsultus vere nomina- retur,eum dicerem,qui leῆum de consuetudinis, qua priuati in ciauitate uterentur, & ad respondendum , Ac ad agendum ,& ad c uendum petitus esset. Sed & iuris conditor, qui optimum Reipublicae statum vult constituere non modb de legibus sanciendis, veruinctiam de moribus atque institutis in Remp. inducendis esse debet solicitus: itaque Solone laudat Anacharsis apud Lucianu ',n5 2modb eum intellexerit σομων Lera messe lat. Vm,9 .riin.
190쪽
ά . Asorum optirati rum in tentorem utilium in mimorum autho m.
, at M. AEgJpxios .licubi Diodorus' , lubd moribus optimis legi. i. h. busque ac inititutis uterentur. Sunt enim illius haec, si bene memi
δειαν Γλτηδευμα . Hominum moGbm ad omnem disciplinam inHitutis optimis utentium. Caeretiam a iure lex non proficis
citur,sed ius a lege. omnia cum vera sint , cinue plana & perspicua, sequitur necetiarib quod volumus, ut nulla probabili rati . ne defendi possit vulgata lectio huiusmodi:Siue ex iure,siue ex cons getudine lex proficii citur: etiam si quod saepe fieri videmus, vespeciei nomen generi tribuatuo legem hoc loco quemadmodum apud Graecos νομιον, pro iure accipias: quod fecisse videtur illo in lo, tibia. -- co Tertullian.vbi,Porro silex inquit , ratione constat, lex erit ---ωμ. mne iam quod ratione constiterit, a quocumque productum.Nam si dieas i consuetudine legem,id est ius proficisci, consequens erit uti iure ius proficisci fateare: luoniam ita scriptum est, Sive ex iu- re,siue ex consuetudine lex proficiscitur: quo nihil ineptius atque insulsus quantum iudico proferri aut cogitati potest. SanE , iure naturali legem descendere,vi ius omne ciuile quod a naturali pau- inflectitur ac recedit 1 ,non negauerim:qui Ausenium in Monosyllabis . ita recordor cecinisse: α id aio is. Lex natu rari quam condidis imperis ius. Augenitum pietate hominum, certa Dei mens. Caeterdiu non modo in libris iuris ciuilis, verum apud alios quoque auctores menda illis assimilia, quae modo indicauimus, ab ingeniosis quidem & acutis,sed diligentibus de ad metem auctorum attentis viris complura reperiri castigatique posse non dubito. Ipsevnu quod haec meditanti atque tractanti se obtulit,cum ad manum sit,nolo in sinu reponere:sed potius quod suppetit, liberali animo in studiosoru gratiam effundere. Apud Zonaram ita scriptum in ims ori pressis quidem libris 1 legitur,ubi de Nerone: m Πντος δε του
νοc,mem πιαιοῦν, οὐτοὶ δἰ τί ι αρχιυδ Mυσιν γεισα εφ'. ἱν περ ἡ Θήλ. id est quod Burru Neronis praeceptorem, Senecam ve-a ib Prascium praetorio filisse scribit 'Imo cum hi rectores Impet toriae iuuentς,& pari in societate potentia cocordes diuersa arte ex aequo pollerent ut refert Tacitus Burrus quidem militaribus cu-
ris de seueritate motu, Seneca praeceptis eloquentiae & comitate honesta iuuabant inuicem,quo taciti sis lubricam principis aetatem, si virtutem aspernaretur,voluptatibus concessistet inerent. Ac prose i ' Senecam Suetonius' praeceptore,Burrum prςsectu nominat,
Atra ita ipse quoque Seneca Burrum Praesectum vocat, scribens ad N
-o ....i ronem in haec verba s: Animaduersurus in latrones duos Burru, Praesectus tuus, vir egregius de tibi principi notius,exigebat a te scriberes in quos, & ex qua causa animaduerti velles, &c. Denique Senecam Neronis magistrum fuisse omnes sciunt. Burrum Afra-- nium