장음표시 사용
2쪽
QUIBUS MATER Im OMNES PRACTI CAE
In epitomen redacta , & nunc primum pluribus in locis expolita, castigata, aucta , & frequentibus luculentissimisque Adnotationibus illorata
CONGREGATION is MATRIS DEI LUCENSI;
4쪽
PAUL Us LAYMANN Oenipontanus S I. Theologur ah-Qlutissimus Theologiam Μoralem justo in Φ. volumine comprehensam edidit Monachii primum an. I 6as. dein multo auctiorem in fol. 163o. Quanti semper illa, habita fuerit . demonstrant iteratae frequentes editiones, quae varia Germaniae ac Italiae praela subinde dederunt , nec adhuc cessatum est ab ea novis typis producenda , uti Curata haud ante multos annos Venetiis editio manifestat. Nec immerito tantus publicus favor illi conciliatus est, cum auctor versati
simus in Theologia Morali extiterit. & juris cinonici scientia tanta excelluerit, ut ab illo per totam Germaniam , & Italiam ca in re
Oracula expeterentur. Cum vero eo versemur in taculo, ut permul
ti viri eximii, ac doctissimi eadem in palaestra sese exercuerint, multomue de Morali Theologia commentarios evulgaverint, quos ignorasse ejus scientiae studio addictos poeniteret, nec unus omnibus iuss-Cere possit perlegendis, atque expendendis , ideo laudabili consilio institutum est . ut ingentium operum . & scriptorum compendia da-Wntur , quae & legerentur facilius , & uno veluti haustu meliorum
Theologorum doctrina ebiberetur. . Eo Proinae nomine Iaudem suam meretur Epitome ista Theologiae Moralis P. LAYMANN. quam ignoto quidem auctori. sed docto oppido, atque in scientia morali exculto . natione Germano clebeiamus. Prodiit opus istud novissimis hisce annis Uiennae Austriae typis Tratinerianis. Opportunum autem factu visum est, ut quod Germanorum usui oblatum erat, opere Itali non carerent, iisque propterea. nostris typis subventum est. Nec subventum tantummodo, sed & o cursum cum proVentu; nam Vir cl. atque in scientia morali apprime
doctus P. Io: Dominicus Mansi Clericus Regularis Congregationis Μatris Dei Lucensis a me rogatus manus suas novae huic editioni emoliendae , augendae. illustrandae , admovit frequentibus adnotationuus, quas in opere ipso, adjectis in margine commatis inseruit. N que haec satis . sed & adjungere visum est regulas vere aureas usui accommodatas e Theologia Morali P. Constancini Roncaglia ejusdem Congregationis acceptas , quarum utilitas longo usu a Theologis
agnita, atque explorata est. Demum cum antea opus istud indicibus omnino careret, nunc
primum effeci, ut iisdem. & quidem uberrimis in sine locupletaretur. Haec praemonuisse juvit lectores, ut novo hoc argumento alacritatem meam in eorum commoda intelligant, & agnoscant.
5쪽
LIBER I. De generalibus principiis Theologia moralis. TRACTATUS I.
CAPUT I. De SInteresi. III. De eo cientia. quid sis. ibid. IlI. iniurier sit conscientia . ibid. IV. Quanta sit obligatio eo cientia praeipientis . 1 V. De conscientia cubia, O opinat . ibid. s. I. De dubio iuris ρroprie, seupractice practico . 3s. II. De dubio , seu quastione practice unimersali , es inter disersus DD. opiniones Irobab tes. ibid. s. III. De dubio iuris mere Deculatiso. De Medico, chirurgo. ibid.
De Iudice. ibid. De Advocato. ibid. De jure proprietatis . ibid. De valore matrimonii.
DEsIGNATIO OMNIUM TRACTATUUM, ET CAPITUM,
V. De iurisdictione. IPVI. ar tege. ae legislatore Ecclesiaslico uxoresali. a s. I. De Summo Pontifee. μω. s. II. De generalibus conciliis. Di . I. III. De iure rem ni canonico . Miri VII. De particularibus Ecelesinicis legislatoritas ,
rumque iurisdimione . a Ty. I. De Conciliis non arcammicis. ibid.
. a. De Episcoporum 'urisdicti e . tota. Lo De Iurisdictiore Metropolitani, O Archiepiscopi . . iliae. F. 4. De jur di mone, o potestate capituli. ibια. s. s. De Iurisdit Itoine Vitarii generalis. zas. 6. De Iurisdictim Ierati Apostolita. ibid. s. 7. De Iurifrictione cardinalium Ecclesiae Romai fidis . ls. De potesate Deligionum, er Praelatorum R. x- larium. VIII. De lege, o legislatina potestite emli, me litica . ibid.
F. unicus. De lege et Hli. a tIX. Utrumlvis lator ropria lege obli ture ibid.. X. Utrum infantes, O amentes lagibus obligentur e ibid. XI. Utrum Ct,es. HI Discuam obligentur sigibus te ritoria proprai, cum absentes sunt e ibid. XII. Utrum Asie , O peregrini teneantur legibus i eorum , in quibus versantur , quamvis in proprio ipsorum territorio non obligente I
XIII. O qua ratione clerici cisilitas legibus obi gemur e is XIV. De essem legis, ac praecepti hamani , qua est obligatis. UM XU. De lite poenali. 26 XVI. De lege Drohibente , vel infirmante pacta , coη-
tractus, testamenta Oe. 27 XVII. De lege caesarea insim te ultimas defunctorνm vesaniates non solemnes . ibid. ul. De interpretatione legum. 18
num .Xx. De excusatione ob ignorantiam . IoxXI. De mutati e , derogatione , abrogatione re-
ibid. x xlι. De dispensatione in lege. II XXIII. De F legiis. 'is xxiv. De consuetudine. MI
Se censuris Ecelesiasticis , O Irregularitate. PARS I. De Cresaris in Commni. CAP. I. Quid sit censura Ecclesiasticae II. Q in exit Censura φIlI. Quis censuram ferre possit e IV. In quos censura ferri inteV. Ob quam causam censura ferri misit e o VI. Quibus cinis, censura inseoia , o quibus etiam in lira hi e 4 rVII. De absolutione a rensura. ibid. PARS ILDe censura Excommmicationis CAP. I. Quid sit excommunicatio, σ' Dinu ex e II. De testibus Excommunicationis. ibid. III. De nid. ibid.
De Actibus bu anis voluntariis , c 'iurolaritariis. C RP. I. De Spontaneo, o γoluntario. II. De libero. Iu. II i. Quotuplex sit voluntarium. IIv. se ignora tia, an, oe quomodo voluntariam tol-V. De concupiscentia, utrum voluntarium tollat , aut
VI. De eoactione edi metu , virum ιnmoluntarium t iaciant. . ibid. VII. Utrum actus morales speciem, O essentnam suamaeeipiami ab objecto. Io III. De hamanarum actionum circumstantiis in communi. . ibid. X. De circumstantias in particulari . II . suanam peccatorum circumflantia in confusone nocessario explicanda sint. ibid. TRACTATUS III.
De Pereatis in communi. CAP. I. misi sit peccaum . IIII. De specifica unitate, ae disrectione peccatorum . ibid. III. De mmerica d Rictione peccatorum . ibid. V. De dissonibus necati accidentalibus. a 3 V. De peccato mortali, veniali. 1εVI. De delaturisaee morio . ibia. VII. De peccatis ex ignorantia , ex infirmitete , O ex
II. De promulgatione ι gis. III. De acceptatio e D s. IV. De materia legu humana.
6쪽
oua ob clerici percu mem decreta est. I
Iv. sim pol r interdictum ferre, in εκοι, O ob V. Quies modii interdictum tollatur VI. De cessa me a Disinis. PARS V.
De Irruulcrime. CAPUT I Quid, est quotuma fit irregulariis. 49 II De irregularitatibus . qua incurraintair ωc Io Meramenti baptismatis . .. III De imguiaritatri s ex ordinis u. ιθμ. V De irregularitati s ex ius is . stu. De irre inritate ex natalium defecta. ibid. vi. De irrepularitate ex bigam a. , . v l. De irregularitate ex corporis 't εο
VIII. De irre uritate ex obluationa feret . DiffIX. De dispe attonibus super irregulari tis r. 33
LIBER II.m fide, spe, charitate. TRACTATUS I. De fide.
VI. De ordine rerum eredendarum. ι .
TRACTATUS II. De Spe, o oppositis vitiis.
TRACTATUS III. De charitate, Misericordia, o e estis vitiis. CAP. I. Qid sit crurrit ιυς 61Ιl. De praeceptis charitatis . .. III. De ordine cbarimn MIv. De dilectione precatorum, O ιmmπο m. nu. De actibus ciaritatis. ,, ΤVI. De misericordia , est' Hemisona coirpe rati. ibi: VII. De correctio re fraterna . ., 'VIII. De orio μι, ac pro ι. IX. De peccato Ac . .'De peccato ι- e. I. XI De Ofordia, conentiostae, σ schismate. O XII. De bella. ιοια. XIII. De Iiandilo et
De JUitia, Iure, eaterisque Hrtutitiis cardinesibus . Sectio I. De virinte morali generatim. M a II. De prudentia, O' -ιu ra op situ. rbissita III. De fortitudine . edi oppositu Mius . trid. sin . Iv. De temperantia, ct oppositis iniis. Is
VII. De possessio e . .. a VIII De exceptione, praescriptione, ac usucapιme .
IX. De semitatibus , em-- praeseriptione. E CAP. I. Quid sit vere
Duinam restituere debeor durum in 'desine εἰ VI. sevin m sit uii iam cantes restimere debeant , r quo ordine . P. VII. Utrum restituere debeat , qui aliquem a confec tione Hic jus boni impedivit e . si VIII. Utrum .ituere debeat , qvi aliquem ad nec non istarit, vel a religione abduxit e ibid.
X Ouo tempore , toeo restituiso pera debeat ς orordine restituendum sit e ibid. XII. restituendi impotentia. DTRACTATUS III.
De Delictis. PARS I. De Obliranionibus cimtractis ex injusto fortinarum
III. De trilutis, O vectigalibus, eo que dest δε- time. ibid. s. Unicus de stasidio charitati . IV. De erimine false . ibid. V. De moneta sessatime. 1Md. VI. De Da-o injuste dato. Ioi
7쪽
σ honoris. CAP. 1. Quid sit fama, εοπον, laus, gloria. Is3II. De temerario judicio , suspicis, , ae dubitati M. ibid. III. De detractione. ibid.IU. De denuntiatione fraterna. 1Ο V. De olligatione se creti. Io VI. De contumelia . ibid. VII. De resi tutione fama b oris. IM
1 I I. De Obligationibus e tractis ex inissa Iasone eorporis. CAP. I. De ouisione, O maritatione sui ipsus. IosiII. De bomicidio, quod publica est boritate fit. IIo III. De homicidio ω de sonem. ibid.IU. De homicidio volontario , edi Osuali. II rV. De Duelis . I I VI. De obligatione eompensandi damnam ex homicidio, vel mutilatione. My VII. De irregularitate orta ex homicidio, vel misi tione seica aut boritate facta. sis. VIII. De irregularitate ex L icidis contingente in bello osse η'o. I. IX. De irregularitate ex semicidio ob defensimem. ibid. x. De irregularitate ex homicidis voluntario , in e Dali. ibid. XI. De irre laritate ex mutilatione. II e XII. De dispensatione super irregularitate ex homicidio oe mlitati e . Gid. XIII. De stupro . ras XIV. De adulterio. uiri
III. Quid sit contractus, O quotvlex
IU. De qualitatibus e tractuum. V. De contractibus is errorem, ot dolum initis. IIs VI. De contractibus M metum initis. ID
VII. Si res post contractum 'eu, atii deterior fiat , cujus damno id acciduis sita. VIII. Utrum filius familias intractus insiluere possit III
XIII. De dote . parapbmis, O time propter nuptias O sponsalitia largitate.
XIV. De commodaro, O precario. -- XU. De mutuo. , hXVI. De Uura . DXVII. De emptione, ac verissiliom. S. I. De pretio rerum venalium. s. a. De re vendita, Me merce. Uid.
F. 6. De retractu gentilitis. s. 7. De negotiatime, O Mompotiis. XVIII. De censibus. XIX. De ca-io. Xx. De contractu Deseratis.
De Testamento, adii e Mimnis istantatibas.
III. - de honis suis tessari possit e
Iv. De revoeatione testamenti. V. De baredibus instituendis. VI. De Merediam ab intestato Hrientibas. VII. De renunciatio ribus haereditarum. VIII. De eo dissilis.
X. De legatis earticularibus. XI. De Executione rasa emi, ex Hiaram ultimarum voluntatum. I IXII. De sepultura, ct miri e canonica. Is
CAP. I. De judicis: II. De judice.
III. De Actore, accusatore, IV. De Probatim s. V. De Rest.
8쪽
YNTER Esrs est habitus , sive conservatio principiorum practi eorum a
a Practica sive moralia primeipia sunt universales , ac per se notae humanarum actionum regulae, & quaedam lumina vi tutum vera , & ineommutabialia ι ut , Donum honestum amplectendum , malum peccati sugiendum , non plus minusve irastendum , Comedendum quam oportet, iuste vivendum, propria suis reddenda.
CAPUT II. LM co sientia, quid sit fi scientia est iudicium rationis prinisae ei ea partieularia per ratiocinationem deductum ex principiis universalibus contentis in synteresi -y. C. Omne malum peccati est detestandum e Pe iurium est malum peccati, quippe rectae rationi adversum . Ergo a Conscientia partim se extendit ad opera prael xita , si mala , dieitur remorsus . si bona , testim nium Conscientiae . a. Cor. I. Vel ad sutura , dictando , quae saetenda , tanquam honesta , di quae
3 Coroll. Cometentia est ad iis elieitus a virtute identiae circa partieularia. Synteresa autem continet universalissima principia Prudentiae . Inter Sy teresin de Prudentiam particularem eth media moralis scientia , sive Iurisprii dentia . U. C. In malis promi G1 fides non est servanda r omne iuramentum Drvari debet , quod sne dispendio salutis aeternae servari potest . Haee eomparata ad Synteresin conclusiones sunt ; eomparata ad Prudentiam sunt &ipia moralia quaedam axiomata, recteque virenti regulae . Larnis P. L
CAPUT III. motu ex Constareuia ex Conseientia alia est vera , recta, alia est salsa,
a Grans . Est divisio analoga , quippe cum errans Conscientia proprie nomen Conicientiae non
Conscientia recta est , quae ex practicis principii secundum omnes cireum stantias recte applicatis eoil gitur de agendo, vel non agendo. Porro applicatio illa principiorum interdum vera est tam spreulativa, quam praetiea veritate , di tunc emergit conscientia omnimode vera. U. C. Ius tuum cuique tribuere honestum est i eoniugi autem jus competit ad coniugii actum : Ergo ipfi suus conluκ recte & honeste coniugii debitum reddit et haec .autem est mea legitiina eoniux , uti vere perspectum habeo et Ergo . Interdum applicatio illa eii solum practice vera in oedine ad practis am eonclusionem , seu conscientiam recte sermandam . V. C. Gen. 29. Iacob . Honestum est aecedere ad propriam uxorem atqui haee est mea uxor , uti pra mer arbi
Recessus ille erat honestus , quia quivis Vir pruindens , spectatis omnibus circumstantiis , ita iudi
Coroll. Licet eiusmodi Conclusio, seu iudicium , secundum quid salsa , seeundum objectum se ilicet
praeci te spectatum , absolute tamen est vera , I. quia, ut vidimus, per bonum argumentum ex primcipiis practicis absolute veris concludi potest, ex v ro autem non nisi verum . a. quia talis conscientia
est ruula proxima honestae operationis , ideoque oroprie actus Piudentiae virtutis semper ad verum inelinaritis. a Conscientia falsa, sive erronea dicitur , quae exsilio, sive erroneo practi eo principio eoi Iigitur . U. C. Cultus religiosus est Deo gratus , sed mentiri pro Religionis augmento honestum, de Deo gratum , a qui hoc mendaeium in Religionis augmentum cedete Ergo licitum est nune mentiri. ae conclusio erro nea est, quia ex erroneo principio deducta . Conscientia erronea dividitur in invineibilem , devincibilem . In vincibilis est , eum error moraliter vitat, non potest, ideo nec voluntarius, nec ad culis
Vincibilis est , cujus error vitari potest , ac A ' Potuit,
9쪽
potuit, ae proinde indirecte voluntarius , & eulpabilis . Consequenter Volumas sequendo hane conscientiam peccat, invincibilis autem excusatur. Actus mendacii v. g. Religionis eausa invincibilis aliquo modo bonus eli secuncium intentionem finis , quamvis deficiat a rectitudine honestatis secundum applicationem medii, quae tamen deficientia propter
ignorantiam excusatur.3 Altera Divisio. Conscientia alia est suadens , v.
C. virginitatem , alia praecipient , V. C. non men tiendum .
4 Conscientiae diviso in dubiam , & serupulosam
seeundum similitudinem solum est , quia conseientia debet esse practieum iudicium sive assensus , sive rationis : At nee dubitans . nec scrupulosus dete
minate judicat aliquid agendum , sed ambisuus
I. Quandoque Comessarius dum audit Pinnit intem se Memsare de aliqua re , quae non est mala , nihil curat de ea , di ut ultra propriaiatur sellicitat . Sed in hae multoties aon ne is gerat. examinare etenim debet, an illud se eerit ex ea stientia erronea, cum potuerit mutu i di larius pereate iuxta dictamn talis consciem .ll. Item ne Confessarius, vel nimis rigidus , vel nimia i xus sit in iudicando , maxime dum excipit consessi re mastis comm . idiotarum , rivalierum M. si aliquod malum Deista sustultet , videat. an saltem dubitaverint tragiter posse pe care . in quo casu iudicet Co misiste peccatum mortale . At miltoties in quibuuam peccatis , ut dum per Deum iurant. creaturas execrantur , imprecantur mala filiis , laborarunt in die fesso. α similibus, accidit habui sic quidem cognitionem se male agere . at neutiquam confiderasse, an straviter, vel levise ter . neque de gravi malitia ullum habuisse dubium. Hine hone iudicare potest leviter tantum Peccasse, neque desint Themi a qui putent tuta omitti posse eam inter gationem , an crmiderint is peceasse mortaliter , vel venialiter ; quia tales enitentes ne letum se in hae interrogatione explicare . & desecto id multoties mihi eWenat, di audivi eos spondere, agnovisse quidem se pere te, sed nihil cositasse de peccato gravi i et levi.
Quanta sit obligatio Conscientia Praecipientis I Ssertio i. Conscientia recta obligat sub me-
Lx eato . Probatur e inita voluntas peecat , si in operatione non sequirite regulam suam , atquieonscientia intellectus recte praecipiens est tmula r
Nota . Regula proxima voluntati est eonscientia rationis, ducta ex Synteresi, lex divina remota. a Assertio a. Voluntas peccat , agens contra conscientiam erroneam . Rom. t q. Omne , quod non est ex fide, peccarum est. Ratio. Cum objectum voluntatis sit bonum ae ma. Iuni, prout est in apprehcnsione rationis, ideo si ratio apprehendat aliquid , ae voluntati proponat tanquam bonum motale necessarium , ac praeceptum , aut prohibitum, esto , re ipsa praeceptum , aut Pr
hibitum non sit, si malum 9 voluntas illud bonum respuendo c malum amplectendo consentit in transegielsonem legis. Corol Iarium . Operans contra e seientiam erroneam, vincibilem & invincibilem, ea ipsa specie peccati , atque contra eam virtutem delinquit, prci gravitate vel levitate materiae , venialiter vel mortaliter, supputa actione libera; quia, si incareetatus existimet se peccare . Missam non audiendo , non ideo Peccat , nec scrupulotus involuntarias suas actiones
3 Affert. 3. Hoc interest inter conscientiam erran tem invincibiliter, & vincibiliter , quod illa volutistatem obligat , adeo ut nisi sequatur, peccet 3 quia lex falso existimata errore , qui deponi non
Possit, ratione esus deceptionis , adeoque per accidens Aligat non minus , quam praeceytum verum sactoque , ut , qui secundum tale exiit ima tum praeceptum operatur , moraliter non male , sed potius bene operetur , ut dixi Cap. praecedenti . Ad vi cibiliter uero eonscientiam errantem sequendam voluntas non obligatur. sed tantum ad non repugnandum, .
nam qui per vincibilem ignotantiam existimat, V.C. mentiendum esse, ut vita hominis liberetur , is duo irreualiter iueseia format : a. Oportet mentiri r Ad quod voluntas tran obligatur, involvit enim contra dictionem, obligati voluntatem ad peccatum , atqui voluntas sequendo eos scientIam errantem vincibiliter peccat: Ereci non obligatur ad eam sequendam . a. Judicium: Malum peccati est non mentiri: Meundum quod Iudicium , si voluntas nolit mentiri, itidem peccat, quia conformat se malo metati existimati; sicut constat ex secunda assertione. 44 Obsicies r Hine sequitur , hominem perplexum fore , ut , quidquid agat , peceaturus sit : si enim
sequendo conscientiam vincibiliter erroneam e se tiat in mendacium , peccabit eontra veritatis virtutem r si autem resistendo conscientiae mentiri nolit , cabit contra veritatem misericordiae . Resp. Non esse hominem simplieiter perplexum , aut constitutum in absoluta necessitate peccandi , potest enim , di debet deponere errorem , quo deposito cessabietalix eonscientia i dum autem non deponitur , est necessitas taeeandi , sed non nisi ex hypothesi , id est, si no4ia deponere errorem. Nota ; tunc errorem esse vineibilem , eum intel- Iectus judicat aliquid agendum . vel omittendum non sine formidine oppositi , expresse vel . implicite dictans , rem magis considerandam esse . Quod si
autem aliquis eo perplexitatis deveniat , ut utrum que oppositorum peccatum se peccatum , mentiri scilicet contra veritatem , & non mentiri contra misericordiam , & non habeat , quem consulat , tunc minus malum eligendum , set L mentiri , ut scit. eulpa , quae gravior videtur, contra miseri-eordiam evitetur . Quod si demum adeo perplexus sit , ut neque hoc ipsum arbitrari possit , utrum ex propositis ipsis malis minus existat . tunc non
peceabit , c a quidquid oserit , quia nemo nece iasitate peccat . Aliud exemplum de Parocho . Die festo veniens sacrificaturus pro populo recordatur , se jejunum n m esse et nee alius taeerdos accersiri potest , nee populus ed ueri , ut sine Missa quietus abstedae. ,, Non peceabit quia in necessitate constitui
, , tur , sed in eo eam positus tenetur, si potest, viis rum doctum consul cic.
De conscientia dubia. I NTOl. i. Dubium est distinctum ab OpInione . IN Sententia, seu Iudicio.
Dubium est . cum mens anceps haeret , ut ncut ripam contradictionis assentiatur . Opinio est assensus incertus , non carens saltem virtuali sormidine oppositi. Iudicium exeludit omnem dubitationem , vel propter contestantis auctoritatem.
a Not. a. Dubium aliud est iuris , & aliud facti. Dubium Iuris dieitur , quod est de obligatione ,
aut saeuitate legitima agendi , vel de legitimo actus valore . Dividitur in speculativum , & practicum . Speculativum dubium juris est , in quo non quaeritur directe de praxi , & de humana actione , utrum ea lieita sit , nee ne , sed de quodam alio legitimo , v. C. utrum Baptismus in nomine Christi fine invocatione Sanctae Trinitatis si validus Dubium iuris practisum est , in quo directe quaeritur de praxi , seu actione morali , num ea licita sit λ Hoe iterum duplex L. Generale di abstractum , num V. C. contractus census germani ei usura iussi utium lie eat die festo bellare, piscari, &e. Pr cticum practice , proprie , eum in particulari dubitatur , utrum hic & nune mihi liceat die festo pin. gere , bellare e Prius, quia remotum a praxi, reducitur ad speculativum. Dubium sacti dieitur , in quo ambigitur , utrum aliquid factum sit , nee ne . U. C. utrum aetas se plennii completa, utrum horae lectae Caeterum ex dubio facti plerumque oritur dubium iuris , v. C. utrum votum Religionis ediderit , mox impii d bitare , utrum obligetur e Item ex dubio iuris practicum, V. C. utrum Baptismus validus fuerit, mox dubitare ineipit, an repeti debeat e ultum res suerat sua. mox, an eam retineri possit
NH. Eadem divisio , quae est dubii , est etiam
opinionis, di Sententiae. . I.
10쪽
De Dubio Juris proprae , si v practice
practico . 3 Α sfert. Agere , vel omittere aliquid eum duae . bio proprie practico semper est peceatum . Proi,M. Rom. ι . Quod non ess ex fide , peccatum es ; id eli , quod non sit eum determinato iudicio intellectiis. Ratici l. Omnis actus humanus rectus dehortellus debet esse prudens r Prudentia autem eo sistit in iudieio mentis definientis , quid hie &nune licite fiat , vel non fiat . a. Exponens se periculo peccandi pereeat eodem genere peccati , cui se exin nie 3 qui autem agit aliquid , vel omittit eum dubio praesteo, id est . dubitans. utrum agendo, vel omit tendo peccet , is committit se peccandi periculo i
4 Ad recte operandum requiritur iudieium practi
cum, moraliter certum , quo excludatur omnis is
mi do oppositi. Nam prima regula humanarum actio. Dum debet esse firma B: e stans, scilicet conscientia recta , quae est actus prudentiae, unius ex intellectualibus virtutibus, quae semper ad verum inc Iinant: at opinione aliquando fallimur. Deinde, quicunque exponit se periculo peeeandi , peccat , at , quicunque operans practice eertus non elt , is eommittit se periculo Meeandi i Ergo r Excipe scrupulum , 8e tamplexitatem , qua in ellectus latrumque judicat peccatum , & eo errore se expedire nequit.
s. I I. De Dubio, seu quam e practiae universui ,
cs inter disrefas Doctorum opiniones probabiles.
s Mol. 3. Qui uni parti quaestionis opinative aia
semit , poteth alteram nihilominus probabilem iudieare, sed non ut verae assentiri. Nyn ut di eo; quia impossibile est , ut intellectus duabus propositionibus contradicentibus directe assentiatur , sive utramque veram judicet , sed hoc ipso , quod uni debiliter assentitur, & vetam iudicat , elus comtradicenti dissentit , salsamque iudieat, eum tamen consistere potest, ut eandem probabilem eenseat. Sie Doctores frequenter Sententiam aliquam adductis r tionibus salsitatis arguunt , quam tamen probabilem esse fatentur. Caeterum , cui uni pars quaestionis vel per rationem evidens , vel per fidem certa apparet , ei pars opposita nullo modo probabilis videri potest. Nota a. Licet omnis pars quaestionis, si probabulis sit , opinativum assensum gignere possit absolute , id tamen non potest in omni intenectus si enim tibi pars opposita quaestionis probabilior videatur , scum aiora rationum momenta in illam partem Derspiaetas , licet assensum omnem cohibere tunc POvis, tamen ex hypothesi, ouod alteri parti assentiri velis , necesse est . ut probabiliori assentiaris , alteri autem minus probabili tune assentiri non potest . si enim minus probabili assentiaris, seu veram iudiees , hoe ipso oppositam salsam aestimas , quod heri non potest , dum ea tibi probabilior anparet , Propterea quod intellectus iudieativus secundum specineationem non omnino liber se, sed a rationibus , seu motivis obiecti determinetur. Nee resp. Quod propositio una ratione salsa, altera vera st; eum veritas , & salsi
tas intra e tradictorios terminos versantes latitudinem non habent.
sitio-vetior, id est, verisimilior est, quam ejus
opposita. NM. 3. Probabilis Sententia est , quae certitudi-ηem non habens, tamen vel gravi aut horitate , vel non modici momenti ratione nititur. ν, Attendenda tamen hac in re merito est pro . , postio tertia inter damnatas ab Innoe. XI. generi ratim dum probarilitate seu moisse ea , seu extrinseca quantumvis tenui , modo a probabilitatis sinibus,, πω exeatur , confisi aliquid agmus , semper μι is denter adimus. Gravis auctoritas est etiam unius viri docti , &probi, qui tamen talem doctrinam non temere , sed P. Lomo P. I. post perspecta rationiam pondera quae ia oppositum asserti possunt, amplexus est ib . ,, b) Hae etiam in re attendenda est propositio,, 27. inter damnatas ab Alex. VII. quamvis, ut v ra sitear , rectae sententiae non repugnet doctrina ,, hie a P. Layman stabilita: si liber sit alvu νsgi nioris moderni, debet opinio et Ucri probabilis ,
is dum non conssct resectam esse S. A. tantuam mis,, probabilem.
tibus opinionibus, quae versamur circa actionem humanam, an ca sit licita , nee ne, quisque in praxi , live operatione sequi potest , quam velle , etsi ipsi operanti altera speculative minus probabilis videatur. Prob. opinionem , quae non est aliena a recta ratione , potest quis prudenter sequi , atqui proh bilis opinio , quia nititur gravi aut horitate , non est aliena a recta ratione : Ergo . Speeulative magistrobabilis opinio nihil Deit ad rem, quia , eum sitncerta, & fortasse salsa, non potest esse regula op rationis . Assere. a. Ex duabus probabilibus cipinionibus alis quis minus probabilem , & minus tutam potest se qui . Prob. In moralibus operationibus ricin est ri
ceje sequi , quod optimum est , sed sussicit sequi .
quod bonum ae tutum , at , quod opinio probabilis tradii, id honum ae tutum est : Ergo . Probatur major eum minor ceria ex dictis 3 tum quia alioquin consilium non differret a praecepto , tum quia nimis gravis obligatio incumberet homini operant i , si scilicet quisquam examinare deberet, utra duarum propositionum probabilior esset.
iuxta c. juvenis de sponsalibus oce si quis autem diis P de menit. Tene certurn , O dimitte incertum a Resp. Regulam illam potius eonflium , Quam praeceptum continere. secunda, id. loeum habet in dubio prae iee practico , ubi , nisi sequar tutiorem paria em x eommitto me periculo peccati, quod non habet lacum in dubio abstracto. Nota. Ad hane affertionem pertinet G. 3I. in 6. sui eertus est, certiorari non debet. N B. Certitudinem conseientiae non esse speculatia vam ex principiis intrinsceis rei petitam, sed esse practicam , ex practicis. & rei extrinseeis prineipiis derisumptam . U. C. Sententiae Doctorum probabiliter doeenti , aliquid esse licitum agere , posituri me in
re potest non solum ex propria, sed etiam ex oppo sta probabili aliorum sententia , si haee illi favorabilior st.
quatur Sententiam tutam, & probabilem , Consest rius vero eandem speculative immobabilem censeat , tenetur tamen absolvere , quia Consessarius non potest negare absolutionem bene disposito , te nullum peceati obicem ponenti . Nee obstat , s dicas , Consessarium esse Superiorem poenitentis 3 non enim
est Superior simpliciter , neque ius habet praeeipiendi in omnibus , sed solum in ordine a a m cata , quae ad tribunal pernitentiae adferunturi . - e 3 Potest tamen in eo easu Consessarius , si
, non elt a iure obligatus auseultare Confessiones itu
lius poenitentis , recusare deinceps auscultare eius,, eonsessiones , data tamen pro ea consessi ne abs ,, Iutione.
nionem probabilem subditus tenetur obedire etiam contra propriam magis tutam , & probabilem . Si enim subditus aliquid ueste agere potest , praecipiemte Superiore etiam debet .
tum praesumptio est pro Superiore . Arg. c. quid
Et liere subditus dubitet, utrum Superior iuste praecipiat, tamen tenetur obedire , nisi grave damnum