De verborum peregrinorum apud scriptores romanos usque ad Ciceronis tempora usu et compensatione

1쪽

DISSERTATIO INAUGURALIS

quam ad summos in philosophia honores ab amplissimo philosophorum ordine Universitatis Gryphiensis rite impetrandos scripsit

ALOYSIUS NENT IG

De dissertatione probanda ad philosophorum ordinErnestus ommatZSAE P. P. O. decanorarico ernice P. P. O. Examen rigorosum habitum est a. d. III Kal. Aug. MCMXIV.

stulit

Permissum est a philosophorum ordine, ut prima tantum dissertationis pars publici iuris fieret. Gryphiae MCMXlV. Expressum Coestini typis C. G. Hendes G. m. h. H. MCMXXIV.

2쪽

ΡARENTIBUS MAGISTRIS CARISSIMIS

3쪽

Praefatio.

Compluribus iam disputationibus verba facta esse devocabulis ex alienis linguis in Latinum sermonem receptis quamquam nemo est qui nesciat, tamen nullius fere scriptoris usus adhuc plane pervestigatus est ea qua oportet diligentia, ut leges, quae in Graecis nominibus assumendis apud Romanos valuerint, perlucide intellegi possint. Praeter ceteros in hac re magno cum fructu imprimis elaboraverunt G. A. Saalfeldet F. O. eis qui summa diligentia ex quibqs vitae

generibus Romani verba extera receperint, copiose et acute perscrutatus est. Porro de re universa disputaverun J. N. Tuchhaendier in diss inaug. de Ocabulis Graecis in ling. Lat.

nslatis Berol. 18763, cuius disputatio exorsa ab initio litterarum in Lucilio substitit Ern Beermann in libello, qui inscribitur Glech. Morte im Latem. Sprachwiss. Abhand. Leipeti 187q); Aloysius Vanice Frem orte im Glech undi est Leipeti 1878, qui de nonnullorum verborum etymologia

quaesivit.

Attamen omnes hi viri doctissimi, id quod vel ex ipsa titulorum ratione colligere licet, verba peregrina nonnisi alphabetico ordine enumerando nullius scriptoris usum penitus pervestigarunt. Hanc disserendi rationem primus attigit Alb. Goerke diss inaug. quam inscripsit symbola ad Ocabula Graeca in ling. Lat recepi Kgsb. 1868 sed dissertatio modo de fabulis Plautinis typis expressa est); huius vestigia secuti sunt Bouter-

Imprimis libro, qui inscribitur Tensaurus Italograecus Wien 1884. Deinde de Graecis ocabulis in ling. at translatis Diss. 1874. Index

Graecorum Docabulorum quaestiunculis auctus 1874. - Griech Lehnworfer m Lat.

4쪽

we die plech. Morier ei Lucilius Philol. 32, 1873 p. 91ὶ:

toribus Romanis usque ad Varronis aetatem usurpata Videntur esse, Collegerunt A. Font de Cic. Graec. oc usurpante Paris

189q), qui diligenter disquisivit, cur Cic. Graece scripta verba

imprimis in epistuli usurpaverit. Quae omnes disputationes quamquam diligentissime compositae, non ostendunt, qua rationes illi Scriptores, praecipue

si comparaveris cum prioribus vel posterioribus auctoribus, in VOC. Per. Um recipiendis tum compensandis adhibuerint. Verborum compensationem ext primus attigit Benno Linderbauer in libello de oerb. mutuatorum et peregrinorum apud Ciceronem usu et

compensatione inscripto Progr. Metten I 1891. II 1892.) in parte

quidem priore temporum ordine servato de voc ext in singulis Cic. scriptis usu disputatur, in parte posteriore mon librorum seriem, sed rerum ordinem secutum Linderbauer eam rationem, qua Cic. in verbis alienis compensandis vel interpretandis usus sit, enucleare studuit, ita ut propter secundae partis dispositionem interdum non modo non apertum fiat, ad quas rationes in Voc per vitandis Cic. profectus sit, sed ne intellegi quidem possit, utrum in prioribus scriptis aliter se gesserit atque in posterioribus necne. Itaque mihi videtur operae pretium esse, a quo initio Verb. per apud Scriptores Romanos usus et Compensatio profecta sint, rimari. Quoniam autem neque tempus neque VireS sufficiunt ad totam antiquitatem perlustrandam, ab initio poeSeo Romanae exorsus terminum huius dissertationis Ciceronis scripta delegi. Sequitur ut de via et ratione, quam in hac disputatione inii, nonnulla praemittam. Ac primum quidem non comprehenduntur nomina propria, quae Separatim tractari necesse est in neque tractabo vocabula mutuata, sed Verb. per. peregrina quidem vocabula puto esse haec primum

i Proferam hoc loco dissertationem Ludovici nieliotta de Oc Graec. apud poetas Lat. actui ab Enni usque ad Ooidi tempora usu Brest philol.

Abh. 9, 23, qui imprimis de nom. propriis dixit et causas attulit, quibus adducti sint poetae, ut Graec formas hic illic ponerent.

5쪽

omnia Graece scripta verba nec minus illa, pro quibus respondentes Latinae voces exstabant et quae scriptores Romani aliqua de causa usurpabant, velut metro coacti ut zephyrus pro fasonis, barathrum pro Oragine, Vel propter poeticum Colorem ut pelagus et pontus deinde ea vocabula usu cotidiano recepta, quae etSi eorum peregrinitas sentiebatur tamen a

multis scriptoribus usurpabantur, a nonnullis autem dedita opera vitabantur, ut philosophus, philosophia dialeesica, physica,

ammus denique omnia vocabula, quae quamquam eorum forma Latinam reflexionem retinuit, ipsa tamen non immutabantur ad domesticorum consuetudinem, velut mathus, barbarus, theatrum, anancaeum, triclinium. Sed ut notio et vis verb. per.

quod dico satis dilucida fiat, e contrario exempla proponam verborum mutuatorum, quae haec disputatio non comprehendit; haec enim vocabula iam dudum erant, ut ita dicam, civitate donata, ita ut eorum peregrinitas oblivioni iam esset tradita; velut dicunt, ut duo modo exempla asseram, Aelius Stilo 11 Fun.)latro es latero ab latere, insidiator me et Varro ling. 5, 120 9-blia et canistra, quod putant esse latinas, sunt graeca. Quod non mirandum est Nam eiusmodi verborum, ut cra'ula, nummUS, mina, norma amphora, thensaurus, balneum sim cum antiquitus recepta ad vocabulorum domesticorum similitudinem accommodarentur, Vera origo tamquam caeca nocte CircumfUS erat. Deinde non commemoro Voc Lat. quae originem e GraeciStrahunt velut substantiva, quae flexa sunt de substantivis vel Verb. Graec ut sepiola, crocotula, ballista, parasitatis itemque neglegere constitui adiectiva ut carinarius crapularius patagiarius, citus, strophiarius, chlamydatus post verba, quorum StirpeSa substantivis et Verb. Graec derivatae sunt, ut atticisSare, badisscire palaissare cyathissare, Obsonare, runcinare denique VoceShybridas antelogium, pergraphicus, anticinari, thermopotari, meU-

scheme.

Sed nonnullis locis haec quoque Verba mutuata, quae imprimis in Plautinis fabulis inveniuntur, afferre coaCtu SUm,

. Nieschmidi quatenus in scriptura Romiani litteris Graecis usi sint DiSS.

6쪽

- 4 ut Graecorum auctoritatem qualis in omnibus vitae generibus fuerit demonstrem; nam inter omnes Constat Romano non modo omnes artes litterasque Graecis debere, sed etiam permultas res ad communem vitae usum spectantes iam antiquissimis temporibus recepisse, de qua re Cic. dicit rep. 2, 34 in uxit temporibus Anci Marci non tenuis quidam e Graeciarioulus in hanc urbem, sed abundantissimus amnis illarum disclyhnarum et artium ibid. 2, 3T Tarquinius Servium summo studio

omnibus iis artibus, quas ipse didicerat, ad exquisitissimam consuetudinem Graecorum erudiit.

In verb. per disponendis quam rationem adhiberem diu dubitavi neque ipsam, qua usus sum, ab omni parte mihi probari fateor. Nam si protulissem Verb. per eo ordine, quo inveniuntur apud singulos scriptores, saepissime idem vocabulum multis locis enumerandum fuisset, et si singula litterarum genera Separatim tractaviSSem, invicem idem auctor saepius commemorandus fuisset, velut Ennius et in historico et in philosophico et in Saturarum genere quare tertiam viam ingressus sum. Tres enim maxime rationes in verb. per adhibendis vel compensandis respiciendas esse puto: 1. Voc ext nulla excusatione vel interpretatione addita quasi iam trita pro Latinis indutaque Latino colore et habitu

2. Verba mere planeque Graeca, forma non mutata, Cum excusatione quadam et explicatione introducuntur plerumque Lai nom. addito, quam rationem scriptores Romani imprimis in terminis technicis adhibitis secuti sunt. 3. Voc per vitantur et Compensantur aut novo Lat. VOC. fabricato aut iam usitato ad aliam significationem translato. Primo quidem capite rationes, quas singuli scriptores ipside verb. per adhibendis vel compensandis protulerint, perSCrutatus sum altera dissertationis parte comprehendi omni nom. eXt., Uae nonnullis modo exemplis exceptis Latine et scribenda et flectenda sunt, quoniam usu cotidiano ita iam erant vulgata, ut eorum peregrinitas noniam sentiretur et ab omnibus vel puri sermonis studiosissimis scriptoribus usurparentur ordiendum mihi erat a comoedia quippe quod litte-

7쪽

rarum genu Servatum est antiquissimum. Verb. per Spectant

1 ad naturam ipsam animalia, herbas, metalla 2 ad hominem ipSum a res, quibus homines singuli utuntur quae et ad victum cultumque et animos spectant b. ad familiam c. ad rem publicam rem militarem et sacratem). Tertium caput

comprehendit Graecas voces, quae excusatione Vel interpretatione annexa usurpantur a singulis scriptoribus. Quarto denique dissertationis capite disputatur de ea ratione, quam secuti sunt scriptores in voc ext compensandis vel interpretandis Indices auctorum rerum, Verb. Per. quae et USUrPantur et introducuntur et compensantur, concludunt disputationem.

Quia his iniquissimis temporibus pecuniae penuria impedior, ne totam dissertationem typis describendam curem, mihi a philosophorum ordine Gryphiensi permissum est, ut prima tantum pars publici iuris fieret.

9쪽

De rationibus, quas singuli scriptores ipside verbis peregrinis adhibendis vel

Compensandis Constituerint.

1. Poetae scaenici. Romanos iam antiquis temporibus, imprimis autem postquam bello Tarentino confecto urbes Magnae Graeciae sub dicionem populi Romani reclactae sunt, Graecorum linguam cognoviSSe certum est. Itaque cum Ennius illorum genus poeticum Romam introduceret, omnes Romani, qui annalibus eius operam dederunt, litteris Graecis satis eruditi erant ii, ita ut valde dolendum sit, quod nullus in eius scriptis quoad servata sunt locus inveniatur, quo poeta ipse suas de verb. per adhibendis rationes constituerit. Sed unum quidem comperimus ex Gelli 17, 1 Q. Ennius tria corda se habere dicebat, quod loqui graece ei osce et latine sciret. Ubicumque igitur

Enn. Verb. xl. Vitasse Cognoscemus, eum hoc fecisse non quasi nescium Graecae linguae, sed prudentem atque scientem eum Voc Lat esse usum intellegemus. Quam rationem poeta celeberrimus secutus sit, in singulis Voc Graec contemplandis

videbimus. Similiter res se habet de Enni discipulo Pacuvio; nam uterque poeta Verba aliena apud posteriores Scriptores usitatissima Latine interpretatus est, de qua re infra plura dicenda erunt. Neque reliqui poetae scaenici nobiscum Communicaverunt, quam viam in Verb. per usitandis ingressi sint nisi quod ex voc Graec usu aliquid de illorum rationibus

λὶ nieliotta l. c. p. 60. In scriptoribus citandis usus sum editionibus et notis Thes ling. Lat.

10쪽

concludere possumus ). Plautinae fabulae usum linguae Graec. apud Romanos illo tempore mirum in modum viguisse documento Sunt, Cum Terenti comoediae, quae non solum ut agerentur, sed etiam ut legerentur Conscriptae erant, multo

minorem Verb. per USU praebeant.

2. M. Porcius Cato. Romae sane quidem non defuisse, qui vehementissime popularibus adversarentur, ne nimis mores atque Graecorum humanitatem amplecterentur, quae effusius ex bellis cum Carthaginiensibus gestis, ex illa Atheniensium legatione, ex millo nobilium Achaeorum exilio influere coeperant, iam Concludere possumus ex illo Afrani versu com 272, qui adulescensem Graeco more litteratum dicentem facit nam me pudet ubi mecum loquitur umeritas i liquid su erre Graece irridet me ilico. Inter quos adversarios imprimis commemorandus est M. Porcius Cato, rigidus ille morum antiquorum fautor, qui P. Cornelio Scipioni opprobrio dederat, quod cum pallio crepidisque inambularet in gumnasio, libellis palaestraeque peram daret Liv. 29, 19ὶ, qui senex Graecas litteras didicerat, eo scit consilio, ut civibus suis Latinos libros legendos conscribere posset, is qui de Graecis litteris hanc sententiam proferebat dicam de istis Graecissu loco Marcelli, quid Athenis exquisitum habeam, et quod bonum

sit illorum litteras inspicere, non perdiscere, incam nequissimum et indocile esse genus illorum. Et hoc puta ostem dixisse, quandoque ista gens suas litteras dabit, omnia corrumpet Plin. nai. 29, q), ille Qui de Graecis medicis haec dicebat iurarunt inter se barbaros necare omnes medicina, sed hoc ipsum mercede facient

ibid.), quo denique auctore anno 155 illa legatio quam

primum ex urbe remota erat. Hunc Virum Voces mere Graecas in sermonem at inculcavisse verisimile non est , Cum OC per Usu Cotidiano trita in eius scriptis inveniantur.

Sed Cato quamquam ne Graecarum disciplinarum atque artium auctoritas Romae progrederetur impedire non potuit, tamen

in Macr. sal. 6, 4, T Vergilius inserui operi suo et Graeca cerba, Sed

non primus hoc ausias auctoriam enim eterum audaciam secutus est.