De Romani aeris salubritate commentarius. Auctore Marsilio Cagnato medico

1쪽

Imprimatur si videbitur Reuerendissimo Mas. S. P. F. Episcopus Rauesten. Vice gerens. Ego Iulius sar Galla in Sacra Theologia licentiatus de

mandato admodum Reuerendissimi D. Patris Magistri Sacri Palatij legi Commentarium de salubritate aeris Romani. D. Marsili Cagnati Veronensis quod eruditum satis atque variade utili lectione resertum comperi nec ullo errore circa fidem aut ulla e scoris suspitione notandum censui, quare αdienum editione reputo & leois Iulius Caesar Galla.

H. Angelus 2Dixius ses Reu rendissimiP. Magistri Sae. Tali serius.

2쪽

PETROALDOBRANDINO

CARD. AMPLISSIMO,---ῖ

CLEMENTIS VIII

E S meas a te, pro tua singulari limmanitate, Princeps optime , plurimiseri, nec semel,nec obscure signisse sti.Litterarum studium iam inde a teneris adamasti, & diligenter coluisti. Doctos viros dilexisti, & ex ijs selectos qui apud te viverentiamplissimis muneribus inuitasti. Ac tandem nihil a te praetermissum est, quo intelligi

possit,optimarum artium culturam tibi esse,Principum more praestantium, mitum in modum commendatam. His ergo de causis consilium c opinor P meum nemo da innauerir,qui commentationem hanc qualemcumq/in tuo nomine apparere, decreuerim. Sed accedit, Λ Σ am-

3쪽

amplissima tua auctoritas, qua prorsus indiget argumentum & nouum, & ut aliqui sertasse dicent M ti quamobrem debet robusto pedamento muniri, ut consistat, ac ne onere praesertim nouitatis, & praeiudicatae opinionis opprimatur. Non utar autem pi ribus, ut tutelam hanc tuae summae humanitati coinmendem , ne videar parum mihi constare , & ea praesens ignorare, quae de tuis praestantissimis virtutibus a remotioribus quoque gentibus praedicantur. Vale.

4쪽

DE ROMANI AERIS

SALUBRITATE

Auctore

MARSI LIo CA GNATO MEDICO.V OD aqua piscibus , Me cum reliquis

uentibus, tum i s hominibus aeresia utque quo sunt aqua puriores , erilucidiores , eo pisces nascuntur in eis L se amomes ,' salubriores , ita quo est aer purior tenuiorque,eo magis, i ali vitientibus , sic ipsis hominibus salutaris est: quapropter

nemini mirum. inderi debet, meteres naturalium sudi ses arcanorum, necessarium maxime Num horum antia maduertenteis elementorum;-ideo deceptas ι existima se bos, animam.nihil esse, nisi aquam, mi Hipponem , tialos nisi aerem , Ni Diogenem et cuius opinionem fere se tus Ennius ipsum aerem vocavit animam, Ne M. Varro te Hatus est, cum libro priore de re rustica, inquit: Eius principia sunt eadem me agrorum colendo scientiasermo erat 9 quae mundi es e Enniussiribit,aqua,terra,anima Suhsed ipse Varro aerem Nocauit animam lib. s.de tingua. Latina. um dixit unemem ab hiatu dictu quod tum,aniama, qησ

5쪽

ma, qua fiaturi omnium appa ret. Immo tactantius lib. dejificio Dei. cap. o. ex Vare ne dixit, Animam esse aerem conceptum ore,deseruefactat in pulmone, te factum in comri,dissu G in corpus squῶ sal sunt omnia,Nt idem ait Lactantisus Sane quiuia eripiunus est,qui aeni, qui orbenses ad caturus,de Aerissalubritate in primi olicitus est. Idem Varro, millissimus, inquitiis ager, qui salubriqr est, quam absequod ibi fiuctus certus. Contra,quod iispestilenti calamitas squamuis in feraci agro colonum ad structus

peruenire non patitur: Denim, nibi ratio cum Orco habetur, ιbi non modo fructus es incertus , sed etiam colentium vita. Omitto, quod ante hunc M. Cato de re eadem seria erat, Cy repetit colu Assa , in caeteri rerum rusticarum a Iores. Vitruvius merosam in priuatis aedificijs, quam in publiea moenium cia catione, regionis Ialubritatempriamum , in maxime Architecto commendat. Nec abier siemsit Strabo, cum M. a. negauit, probe domum, aut urbem

fundaturum, qui ignorauerit Caeliregiones, figuras, m gnitudines , calores, O stigora, in huiusmodi. aeuidemo miramur, Hippocratem medicinae sudisses in primis

admonuisse, mi in curanda hominum salute regionis habeant rationemJ hoc sane Nno Nerbo in aphorimis commemdatum, explicauit latius in secundo tib. de diaeta , latissime

vero in eo, qui inscriptus es, de aere, aquas O , locis . ita tamen, Ut medentibus reliquerit qui praecipuus max

mi. νtilis laqor est obseruandum, cuiuymodi ea sit regio cuiusmodi is aer sit, in quo medicinam facturus versatur. Propterea cum cnescio quo arcano Dei O. M. consiliri Ve

ronem

6쪽

renensibus ni eu relictu, iam annos plureis tr ista medicinam Roma faciam ,suscepta quoque, Summorum Pontiacum beneficio,prouincia medicam facultatem publice interpretandi , in id etiam,quantum potui, diligentissime incubui, ut Romani aeris naturam, in Vires agnoscerem; quid in eo viiij, vel bonitatis inesset, quibus cultores morbis obnoxios redderet, vel quibus curandis aegritudinibus auxiliaretur Si quidem iustatum est capitis ulcera feliciater , crurum vero difficulter sanaris νnoierbo salubris sit, an in lubris appellandus. De qua re noui, siriptum quidem aliquida viris doctis quibusda e res indicabit ipsa,meamno soli; nonsuperuacaneam,vem necessariam operam fuisse,

quι in animum induxerim, ea litterarum commendare monumentis, quae ego interim Vse animaduerti. duamuis, me

ea scriberem, non tam propriosum adductus consilio, quam quorundam bartatione amicorum, quibus cum aliquando sunt enim viri profecto doctissimi P de re eadem, contra illam , quae iusta babetur, de Romani aeris salubritate, opinionem, disputaui. Sequar autem vulgatum disserenutium morem. atque exponam primo, qsae de Caelo Romano iactantur musto. deinde aperiam, quid mihi tum rationiabus, tum experimentis, in auctorum tectimonise persuasum sit, po emo contrariarum momenta rationum examinabo . afuae igitur iusto feruntur ea Hur. Idque inprimis, quo passim pleno ore medici resonant, colum Roma uum Pestillationibus obnoxium esse Galeno auctore , qui

7쪽

ε quo locus, legant quo modus senificatur: subre non

incit , quin ea fucric Galeni de hoc loco o ino, cum in a. de temperam. tam dilucide hoc affirmauerit, ut nutas sieris Ius dubitationi locus. Sed er qui attente Galem orationem in s. methodi examinauerit, intel et , consent neum esse magis in legatur , loco, quam, modo et nam cum dixerit , fieri pulmonis nonnullas assectiones Romae max me silucet non contentus, dixisse, 'Dmae, adiecit, maxime fuit reddenda eius sententiae ratio e sicut igitur in Mob. de temperam. ita in hoc quoque loco,dixit, e humidio-xem loci naturam, cumque sithermo in eo loco Galeno pec tiaris de ossium thoracis putredine, quam facit pμs , quod in thorace suppuratorum continetur, fuisset alienum dicera, putredinem eis odi modo rheumatico fieri, siue mored illationis , sid sit propinquae partis contagio, quo omnino a de=llatione diuersum e R a facit autem aeris humor

nimius circumstans, vi facile contages illa communicetur, quoniam ossa bumore nimio putredini sbnoxia maxime redduntur . Nec erat alienum loci eius fidelem interpretati nem aserre, cum Linacri interpretatio minus exprimere Galeni sententiam Mideatur, qui non priuatim de Roma loquebatur , t ex Linacri mersione accipitur ,sed uniuem

se, in promiscuὸ, m inquit. Etenim nouimus dissositiones

huiusemodi in thorace non raro consi res Romae maxime,qui

locus est deinliationibus obnoxiuss quamobrem necesse uerit os laborantis excindere. haec Galenus,atque Visit promptum studiosis cum Graecis Latina conferre , non pigebit triam Galeni Graecam orationem transcriberc si in

8쪽

οὐν . Ese igitur c it redeam νnde huc diuerti 'Roma locus desiliationibus obnoxius, Ni ex Galeno iactitur ,propterea quod aer est humidior iusso, in praeterea crassus, caliginosus en in quidem seruut 9 item calidus , quippe australis, inaequab v e, in idcirco infalubru, morbiadus, atque pestilens, namque humoris nimij cum calore seboles pestilentia est: quapropter mirum non sit, in urbe crebrrime, c pro breuιa annorum interuata mi in eiusdem urbis annalibus legitur pestilentiamgrassatam esse enam singulo fere decennio morbus hic urbem inuadere se litus es ; hoc enim prointum est de anno νrbis condita ccxc

xxiix. c omittimus reliquos quoniam VHoriam non texia mus , hos mero tamquam exemplum ad rem illustrandum fatis est attulisse.) Vpareatsentra annos ducentos,nempe a ccxe. adccccxc. pestilentiam ricies, bis vrbem afflixisse, argumentum satis e cax ad docendum caeli Ἐρ- inmani insalubritatem. quam etiam indicant diuersa momborum genera , quae videntur adeo in Niae frequentia, Misconsentaneum sit existimare, ab huius aeris vitio produci si quidem Hipp. communes in popularetis huiusmodi moria hos , atqueputem ab aere inquinamentis pleno proscisci

professus HI, ut docuit bb. de salib. scilicet ad ea, quae decantata sunt ex bcbo Aureliano,quaeprius ab Asclepia-

9쪽

de tradita fuere, nempe febres cum deliris, m sepore, temincubos , de quibus Silimachus semitertianas, de quia bus Galenus Com. a. in primum epidem. . lib. de morboriumporib. c. R. ad haec, inquam, podagra sequentissima est, coxenaex', in omne artuum doloris genus frequens item eti calculus, tum renum, tum Nesicae, item sangui..

nis sputum, tabes qui duo afectas saepe seu aeris mu

tatione Iublatisunt erfuror.Aexander Petronius autem, medicus Romae celeberrimi nominis , tib. de secta D

man. tria morborum genera, tamquam Roma Nernacula,

notavit,in multis exposuit,capi plenium hoc enim aptesim xit ocabulum, P expletionem, languorem, siue celerem

rium defectionem, quos assectus no esus es ab aera proficisci crasso, dense, tepido, frequenti flatu, eb

menti, plenioreque πιctu, quo qui Romam incolunt, necessario ituntur , ob mim debilem alimentorum, cum alio νι haec copia eruditatem, in languorem, qui modo dictus es, producat. limentorum autem imbecillitatem docet hoc primum , quod aegri coguntur Ῥberius bis, quam multis aliis locis nutrire, quodque His ni, copiose Romae ct bo , propter imbecillitatem , adsueni. ubi in Hispaniam reis diere, adductι consuetudine, parem illic ciborum copiam Usumentes ; qui longe magis, quam marates nutriunt;cum eos superare nonpossint, ingraues cito morbos incidunt pleriq; moriuntur. quod eo maxime inte igitursic eueniet ciquoniam paucis post anuis eadem a Summis Fontificibus Sacerdotia,prioribus defunctis Jessoribus, impetrantur. Alimenta vero imbecilliora, quam alibi , Romae esse, id

10쪽

profitentur, quoniam cum sit der humidis, melea hic OP santur, et et aliunde huc importentur, ipsa quoque hum sunt, macerantur , mossa , fluidap esciuntur. Certe proditum en ab Hippocr. lib. a. de die a ; ab Meor a locis

riguis nata leuius alere. Sed γ cultorum corporibus idem accidere, riidetur necessarium. Romanum vero humidum ,

crassum , densiumq3 aerem esse, facile quissi sibi perstasi

rit , quisitum urbis resticiat: in observet, eam editis collibus ita circundatam Vaticano, Ianiculo , Pincio, Capitolino, ut in quadam meluti conualge locata sit, in amphiatheatris eciem veluti exhibeat: quamobrem par e um rem multum , Napores, inquam , crassos, densosqs multos in hac planitie concludi. Nec proptereassubrior ent montium habitatio , cum vinitores, scrarum aedium, qua in montibus sunt multae, ministri , C - , qui iPic habitaat,

caeteri crebro , in grauiter aegrotare consueuerint, quapro pter nunc etiam grauis aer videtur, in quacuus urbis

parte verseris. Accedit agri Vaticani , ob insalubritatem infamis, habitatio frequens, in Undique, ob aedes Pontia

ficias , ad eum locum concursus, quod noxium omnino VULderi debet. FLE praeterea obseruata magna huius aeris ν rietas , in incon Uantia , in crebra in contraria mutatis , qtram facile ferre natura hominis nescit, Galeno auctore lib.art.med. c. δ 6. ' Hipp. tib. acutor. secundo: Idemque lib. de aere , aq. ω loc. Nisus e I idas regiones damnare,in quibus tempora magnopere, ac creberrime mutantur. Sed

Tiberis quoque insalubritatem huius aeris indicat , ut in parte est cit , nam saltem eam, quam aduit sartem vapo-B a ribus