De Romani aeris salubritate commentarius. Auctore Marsilio Cagnato medico

31쪽

inse iter crescere, hoe nussi regioni non euenit et allis ta men magis, alijs Nero minus, mi regio quaeque ad meria diem siue aequatorem magis, mel minus accedit. Nec Eois manus aer sique adeo australis es, Ni non frequenter aquilone frigescat. quamobrem aliquando imo lutio me se hiberna vestis, in Solis, ne aecam ignis consuetudo Mia fuit. Sed saepe Fauonius 'irat, e Zephrus, mi aiatera ex parte Caecias ς ' hurus , er Furonorus , in Ia- nx, er lybicus: Et idem Petronius magnam conHitutioianum arietatem notauit, nam alias Aquilamus, in si eus aer est, alias Aquilonius, in humidus, a Liralis, in humidus,alias Australis, 'siccus, alias aesta tis alia, autumntqs aba conssiturio est,stalia, alia alsorum anni temporum, quae cum sit tam multiplex cem

si tutio, non facile affirmandum est,stritio dandum E mano aeri, quod australis sit. Sed cum uidem Ulamant , inaequalem e spe, negant esse simpliciter australem. Sed quaecunque inaequatitaS est, ea perniciosa non eLI, et, poHerius dicetur. Neque temere assentiendum dicenti crebro

Romae pestilentiam grassari: nam hoc de nostro seculo dici non potes, cum iam annos plures septuaginta nulla asia erit Romam pestentia. quod Nero de Iuperioribus. aeprimis praesertim seculis narratum est , id caute accipis dum esi: Namque cum Neteres rerum Romana um aucto

res crebro pestilentiam incidisse per urbem narraui, vel pestilentiae , siue pestis,ocabulo abusi sint, m et certe non aeris vitio,sed ab alia peculiari causa ortam docebimus,aecamus autem prιus de risis mccabulo: quod proprie

32쪽

significat genus morbi, quod oe populare sit , eontagio

communicetur, o quos arripit , Nel omnes, vel plerospinterficit, quapropter in . Mortalitas a nonnullis dicta est ssic enim S. C prianus libelrum scripsit de Mortalitate , hoc est de pestilentia. Alias pems minio proprie dicituν de quocumque graui quidem, populari morbo, sed ex quo plerique liberari solent . primuis genus tam crebro Roma contigisse, atque proditum ea , hae miti persuaderi non potest, quoniam aliud ex auctoribus accepimuae, qui ,

It contagii nonnumquam meminerint, mi Limnae lib. temrio, D. r. Coss. L. Gutio, P.Seruilio, inquit, Ministeriar. inuicem, ac contagio ipsa mustabat morbos, lib. quam

to , D. eiusdem agens de consulatu A. Cornelij ffossi, o

T. aeuinti' Poeni. I I . ulariq. contactu in homines mombi , ita enim inquit s Sie alias nulti contactuae ratio habiata , ut Cosi C. Iulio II. in L. Virginios nam , os ait Limus lib. eoae quarto, D. r. magnum fuisse metum vastitatis in Murbe , agris , tamen, omissse contactus mentione, eodem tempore Dictatorem ait ereatum , FLdenas captas: it credi non possit , grassante morbo, qui contagione communicari posset, tantam rem perfici potui fise . Sed lib. septimo, D. tertiae Cosi M. Marcesso V. o T. deuintio seris no, aperte satis noIIram interpretationem confirmat, inquiens Eo anno psilentia graius inciadit per Urbem, aegrosque, quae tamen magis in longos morbos , quam in perniciales evasit. At pestis non perniciose ,proprie pestis non ea dicta i quae pestis proprie ,'rniciosa est. At pestilentiam, hoc modo sumptam ,freque

33쪽

ter euemse , non est mirum , neque nouum, namque nostra

quoque sculo similia contigis e , nemo fores ignorare,

namque ex ante dictu possumus annum dicere pestilentem nonagesimum primum,nooagesimum,octogesimum primum, octogesimum, ptuagesimum quintum ineptuagesimum ,μκagessimum octauum e cum his annis morti inciderint p pulares, in letales, quamobrem non ex plebe tantum, sed ex latratiIs, inprincipibus 'viris multi mortui sunt sItaque pestis sepe νocabulum transtare acceptum exist simo. αuod si denique persuasium at quibus sit, meram semper pectilentiam fuisse, quae tam crebro narrata es snon propterea statuere oportet, aerem Romanum pestile rem esse s cum satis constet ex his, quae auctores uarrant, ab alijs caussa exortam. Namque quo anno Coss. fuere A. Corn. Cossus T. uintius Paenus grassata pestis es , quam Liuius tib. quarto Dec. ρ .dixit aperte a siccitate odiram esse , quemadmodum in lib. s. D. eιus a L. Valerio Potito M. Manlio Cosi dixit pestilentiani ortam in agro Roman9 ex siccitate, in caloribus nimi s ergo non ab aere, quem humidiorem esse flatuunt. item lib. quinta D. r. tripem, inquit, hiemem, siue ex intemperie caeli , raptim mutatione in contrarium facia, siue alia de causise , grauis fessiens q. omnibus animatibus aestas excepit at si pecubare Mus aeris vitio incidisset, non fuisset δε- Atandum , ex ιntemperis fati nὸ, an alia de causia. lib. quoque octauo 'α eiusdem OL Marcellae T. Valerιο Cosis in annus seu intemperie Cati,seu humana fraude fuit. o non insito Mnootata peculiarem ictius anni intem senem s

34쪽

periem , ut ob nimiam siccitatem , mel calorem, ut also dixit, aut si fraudem. Matronarum, quas narrat depraehensas, culi tam indicio ancillae, in Senatorum pernicis m venena coquere. Sed non tam es agendum testibus, quam

rationibus3 itaque silere pestis tam crebro incidebat, at que bae aeri tribuendum fuit, vel fieri idcirco debuit, quιa ιn aere mis aliqua pestilens per se inerat, quod non est dicendum, quoniam singulis annis, ac perpetuo debuisset pessi Romae sieri, quod factum non est, mini aliunde

Nis ea psilens proficiscebatur,aut a NaporibuS, quos temra exhalabat, qui ob montium siublimitatem, aediumqueam itudinem , in altitudinem, absumi a Sole non pote rant, atque ideo humana corpora inficiebane ι sed in booperpetuum fuisset ι nam Liatus idem rbis erat perpo- tuus . aut proueniebat vi siccitate, mel actu, 't Liuiuae aliquando dixitP aut alia quacunque anni constitutione Pquae per singulos annos varia occurrit, quaecunque sit, ab ea potes morbus aliquis in affecto νtcumque corpore produci, hoc autem non est huius aeris proprium ,sed commune omnibus regionibus, tu quibus, Ni alia semper es constitutio hiemis , o faba assatis , ita quoque alia est boc anno, alia futura es altero anno constitutio, o alia temtio , ' ita deinceps. Nec Hippocrates libro de fatibus diacebat, populares morbos a proprio loci vitio ,se promiscue ab aere nasci: cum dimetuendumsit, proprium ne istium

regionis sit, qMod non populares solum, sed mernaculos

etiam eosdem morbos producat:.an Nero commvue sit, a

35쪽

36di hi sunt , de quibus distulatum est bactenus ins scis

santur . se autem Romanum caelum communibus aeris assectibus , ' inquinamentis obnoxium, mi negandum

non e i, ita vitio ei dari non debet. aeuod si tandem alia quis hoc sibi persuadeat,sisse mitium Romani proprium aeris,cum iam longe rarior postremis, quam prioribus se culis , Romae pestilentia oriatur 't notum est) salubrius quoque iam Caelum esse Romanum, dicendum es, quam

fuerit olim ob mutataι sedes a montibus ' conclusis com uadibus, in apertam planitiem ; De cuius loci salubritate praeter ea, quae ante dicta sunt, nonnulla quoque dicem rur posterius. Ergo sumptum a pessis olim crebro in irbe exortu, argumentum, ad aeris Romani insalubritatem demonsirandam, satis dilutum Nidetur. Iam perpenda mus quae de morborum quibusdam generibus dicebantur ,

quos morbos Romae Nernaculos cum veteres quidam, tum recentiores auctores testati sunt: quos, oportet intePigere,

hoc imum ne Romanum caelum, an aliud causse genus efficiat. Sermo erat primus de compraebensione,qua in m ψ Graeci appellant, quam cum febre quotidiana Romae δε quenter accedere, e clepiades te tus es. Verum, non eo demonstratum es, id morbi genus esse Roma vernaculum snam si dixero urtianam, quartanam, fluxum Nemris , inunimarum difficultates, in alios non paucos Romae se quenter euenire, nemo me arguet quasi mendacem, sed si eosdem dixero morbos esse Romae mernaculos,nemo sente tiam non damnauerit, nemo non exploserit: visae sunt alia

quavi Ixequciate; m mrbe, nostro quoque saeculo, febreg

36쪽

quotidie accedentes eum sopore lethargo simili, immo dum

haec a me scribuntur, aliquae videntur, cuiusmodi ab Asel Pari descriptae sunt sed nec omni tempore, nec sigulii amnis apparent,' uti morbi mernaculi solent, quos Graeci ἐγχωρίμ, &-vocarim qui ab his longe differunt , qui vulgares dicuntur, ἐπιδεμοι, vel sam im itaque febrem iliam a clepiades Nulgarem quidem, sed non vernaculum fuisse indicauit. Nee aba ratio es Incubi ampestati , in semitertiana s etenim morbi quodvis genuae Nulgare poten non esse Nernaculum, idemque dicemus de

podagra, in caeteris artuum doloribus,de Apulo I anguinis, in reliquis ante memoratis: Sed in Ianguinus I utum, tabes peculiare aeris Romani Nitium minime docent , licet sia nonnunquam aeris mutatione sublati dicantur :nam hoc morbi genus, πbique nasci solet, in longum e Tiin eoq. caeli mutatio cuiusiunqs ab Hippocrate laudata es. accedit quamms Vel omnes, Nel aliqui vernaculi iure diaeantur , posse tamen eos ab alijs caussis, non ab aere prosi Esci. αuis enim nescit Venere,in Eaccho Nires enervari, pedes tentari ' Sed praui nonnunquam cibi, potus genus aliquod vulgareis alias producit aegritudines, quod a multisproditum,nemini ignotu potest esse,i eq. Petronius caussas exponens morboru, quos esse Romae vernaculosprofessus

es, non ex timauit factum satis, aerem dixisse, sed adierit Ῥentorum impetum, copiam alimentorum, Solem , qui Romae, ac praesertim ae sate, in in meridie per validus es, atque Vinum; Cum autemresiquae causse euidentioresset, qua mera de aere dimotur longe minus pateant, e maiorem

37쪽

maiorem si reliquis causs culpam, quam in aere inesse , intesti dimus. Vtrum Nero aeris vitio alimenta Romae n triant minus, quam alibi, hoc esset paulio diligentius ex

minandum .. Non enim tanta Nidetur Nis argumentorum,

quae ad hoc probandum , proponebantur , t persuadeant. Etenim, aegros Roma iberius, alibi nutriri a Vera quidem dicium si sed scire licet, Neapoli quoque uberius multo nutriri, quam in Hetruria, in uniuersa Galgia Cia sulpina 3 immo νberius Neapoli, quam Romae; nec tameninyalubre existimatur celum Neapolitanum,aut eiusmodi, ut, quae illic sunt alimenta minas, quam alibi, nutrire di

cendum sit. Sed dicendum semele V o Neapoli iusso

uberius,stin Galgia Cisalpina, atque Hetruria parcius , quam par est, agros nutriunt β. Roma ratio quaedam me dia seruatur, quae optima, oe saluberrima eris non qui dem, quoniam nutrimenta sint infirmiora, sed quoniam hoc a recta poLIulatur ratione,a qua longius recedunt, tam qui parcius, quam qui Herius aegro alimentum osserunt et sed non hoc ino peccatur a medicis non paucissimis , ob male accepta meterum auctorum documenta: de qua re alibi disputandum es 3 Au q. asserere , si quis deposito co tentionis Hudio, rei periculum faciat, id, quibus locis parcius aegri nureruntur, euenturum, quod Romae nostro euenit seculo, ubi ante annos quinquagintaparcissime m dici aegros nutriebant perinde atque locis ante dictis; cum primus omnium suos nouimus, 'fama et Francisicus 4 Nursia animaduertit inseri rem esse rictus illam rati nem, qua medici passim aegris laudabant, or ex ea plures,.qMam

38쪽

quam vi morbi perirer quamobrem auor aegros Gerius a trire oblatis contusis carnibus, et plenioribus ferculis,magna medici nome in hac Ῥrbe, et opes magoas consecutus es, quem imitatus Alexander Petronius, prster caetera IT nij monumenta, quibus de humano genere meritus est, imter medicos primas omnium calculis obtinuit: cum viris non defuerint aduersa j veteris,plebeiae , opinionis adse tores, quos tandem plebs, patresque , in Esumseculum,

docente Minu, a recta aberrare ratione cognouit, in tuis, in duorum, quos nominari, medicorum sententiam com-

frobauit. Sane choc νnum dixerim, nam de ea re interpraetando Hippocratis praecepta, quae praesertim in aphorismis continentur, abunde di Putatum em Hippocrates praedicat osserenda aegris eadem, quibus per bonam valetudinem adsueuerunt, solum curandum , ut ita parentur, ab imb cidiore νtivirtute tractari, eluncι possint , in nihil

tam damnas, quam importunam masorum macuitatem , κενεαί ν, de se Limν; in minus arguendum medicum d

ccc , qui Vbertus, quam qui parcius aegros nutriati sed haec hactenus. Eduod de His anis iactatur, in eo quoque nomnihil lateto quod et penitius insutiendum. Videant dis

ligenter , an a ciborum natura periculum oriatur, an quιa

Romae laborant plurimum, ut acquirant stabor autem I Utatis scuΠω9 acqu iis Nero amplis sacerdotiis, oti se in His Pan a degunt, otium vero sanitatem oppugnat, 2 de consueta ciborum mensura mhil demunt icet non usqueadeo magis nutriant, quam Romana alimenta.propterea breui moriantur ζ Disserre autem alimenta inter se ob

39쪽

socorum maristatem, hoc negare, prorsus ineptum existiamo . Utque sunt alimenta alia infirmioris, alia valentioris materiae , os alia mediae , ita idem alimenti genus aliabi , atque alibi infirmius, aut valentius oritur. Flus 'ν ro nutriant, quae aequa mole plus habent succi alendo iri nei , aut etiam in minore mole, Nel maiorem , vel parem copiam eiusdem babent succi, in huiusemodi oportet esse , quae pari mensura plus babent ponderis, in concoquum tur docibus ,saltem magna ex parte, solidioraq. sunt, diutius in eodem loco manent incorrupta . Esse autem ex loco hanc alimenti disserentiam Theophrastus diserti me docuit, cum lib. de plantis octauo 3 cap. quarto dixit. Athletas in Saeotia vix Tritici sextarios ternos absumere, qui Athenis quinos comederent, disserentia profecto maxima : sed quid inde accipimus , quod aerem Romanum condemnare possi ' neque Triticum, neque carnes taceo pisces9 Romae nascuntur , sed in agro: at nostra de aere umbis, non agri disputatio est, quod si frumenta, in carnes

ex agro Romano minus alunt, quam Hissariarum alimem - tas hoc ad νrbis aerem non pertinet, nec docet huius a

ris labem esse aliquam, quapropter insalubris exsimamdus sit. At dicunt9 aliunde hue delata, bis facescere, quam alibi, citius, macerarique, in prompte putrescere , Sed iPud prius fuit declarandum; an hoc ab aeris , nasia

rur, an terrae Nitio, ubi frumenta nascuntur ι nam The

phrasius disserentias frugum agnoscebat praesertim ex is ei, hoc est terrae natura, ex seminis robore, in imbecillitate, ex aeris temperis , ubi sata sunt, non ibi pili mes

40쪽

sem conduntur: non tamen hoc dico, quasi merum ex ILmem loca, ubi conduntur fruges, non conducere ad peremnitatem , cum Varro lib. I. cap. - . admoneat s Triticum

condi oportere in granaria sublimia, quae persentur Pen. to ab exortu, ac Septentrionism regione, ad quae nulla a ra humida ex propinquis locis adspiret; in bolumelia lib. i. cap. sexto, inquit. Granaria satis adeantur,mmodicishuessedis Aquilonibus inspiretur, nam ea caeli positio ma xime frigida, in minime humida e AZ, quae miraque peretim nitatem conditu frumentis asserunt: Sed non idcirco comcluditur,cum horrea debeant esse sicca, in frigida, Romanum mero Caelum calidum, in humidum siti ergo celeriter fruges bis corrumpentur; Hec, inquam, non e citur; nam contra, Nideor mihi midere conditas fruges Romae non alia ter quam alibi, durare ,si borrea bene habeant , Caelum autem Romanum temperatum esse Hemmus,non calidum, o humidum . Sed quodes temperatum, vocant aliqui e

lidum , in humidum, comparatione frigidi, e ficti, qu

niam meὰia contraria extremis dicuntur esse. Sed de re eadem posterius dicenda quaedam remanent. Hactenuae declaratum est, morbos, qui vernaculi putantur Romae,ab aeris vitio minime nascis o eum alimenta sint Romae,

quam abse quibusdam locis, infirmiora, hoc pariter non fieri Romam aeris culpa, qui non es simpliciter calidus , in humidus, ut assumitur, sed temperaim, atque adeos lubris. Sed persuaderi videbatur,humidum debere Caelum Romanum existimari, quia Roma in convalli fere quadam locata es, in montibuου , instar amphitheatri, cingia