De Romani aeris salubritate commentarius. Auctore Marsilio Cagnato medico

11쪽

ribus inficit , quas esse, perinde ae stagnorum, insalubres, non celsus tantum lib. r. c. a. Hipp. ob de diaeta tertio significauitMed ipse Homerus quoque tradidit,si Plinio credimus,hb. ιδ. c. s. Hi namq fluminum aurad, aeque ac gnorum, damnarunt, in Strabo lib. s. Geograph. te ius

est,Faesum oppidum in extrema Dacia fuisse sui3 propioquitate insalubre. Accedit his vulgata de huius aeris im Hubritate inur Principes viros fama, qui aestate, autumno consseuerunt Roma, tanquam insalubri,velsi seirecipere in oppida, Haw,vel abin adire Vrbes,quarum constet Caelum esse clementius,VIalubrius. Testimonium. quoq; dat huius aeris insalubritati senum, qui Romae sevi,

numerus per quam exiguus: Dam crebrae, graue ue agrι- tudines, a quibus iuniores interimuntur, insalubritatem aeris demonstrare iidentur. Neq3 non venientium ad νrbem multorum interitus, qui hoc solo nomine interire ex

Himantur, quod soli Romani gin auitatem ferre non posisint. Poctremo or illad eiusdem rei argumentum videri pore si, quod Plato diceb t, ubi leges multae, ibi cr crimina multa, γ' ubi medici multἰ, bi in morbos es e multos .

Romae sunt medici magno numero,ergo magnus morborum numerus,quorum causasotior aeris in lubritin videatur.

. Nescio an aliquid reliqui sit, qua Romanum hoc Caelamis sustucionem insalubritatis venire possit. Iam locus ex git , Ni quae ridentur pse aliud docere, exponantur, a Pin primis describendus es ,rbissitus,tum nouιιs, tum an liquus, quod videripotes totius aedificij fundametum ein ἐς Ciuium Jecier,'valetudo expen enda j ex his enim

12쪽

1 3 ex antiae aeris huius salubritate et 1 salubritate luer

e noscere,et iudicare.Erat igitur in montibus olim seprece Merrimi nominis urbs locata pepse asibi muro circundabit arcesὰ qui sunt montes intersifere pares altitudine, alsita dispositi,ut si Capitobuta,ropesi Tarpeia ascencae,

conuersus ad meridie Aventinu a Pictis: que inter et Capiatolinu est , sed a meridie versus ortum hibernum declinans, Palatinus, quem ultra Caelius iacet. Adortum vero aequi noctialem conuersus Exquilinam cerni υ, ω ad aestiuum,

Viminalem Uidein a sinistris quem sequitur Vuirinalis

magis vergens ad Septentrionem . Ex eodem vero Capiatolino retro eonuersus ad Septentrionem, in occasum m

debis late patentem planitiem , quam prisci Campum Martium appellarunt, quae Tiberi alguitur ad occasum , ω Cori hortulorum claud tur ad ortum Vrbis mas nise ad septentrionem 3 Haecque pars septimam , n nam regionem cit olim erat mrbs in xiiij regiones ἀ- induta continebat. Ultra Tiberim ad occasum noua urbs olim, primum Hora Leoniana, nunc iusto Somgo V Eata, in agro Vaticano positaeΩ. inter occasum vero, meridiem mitra riberim similiter regis posita est quartadecima Transtiberina , planitiem occupans

interiacentem Tiberim inter tar Ianiculum. Hicq. tum veteris, tum noua Ῥrbis est situs. Veterem Noco , qua fuit ιn montibus, nouam, quae is Campum Martium tram

sata, in in agrum Vaticanum , in nunc frequentior habitatur. Veteris autem sola colitur regis Transtiberiana, in planities inter Capitolium, ae Tιberim ia Us

13쪽

altera inter capitolium, O collim duirinalem, ae lViminalem e nam reliqua regis in montibus deseria , sacru exceptis aedibus , omnis esi mineis dicata. Vetus autem habitatio fuit olim aedium amplitudine,'magnia ficentia potius, quam dissositione earumdem , ac Niarum, semitarumqs L alijs , ac bonitate steritabitis , quod nos ipse docet M. Tultius in ista de lege agraria contra Rullum , dum Campanorum superbiam luderet , inquiens, Romam in montibus positam, in conual&bus , caenaculis sublatam,

atque sustenseam , non optimis viis , angusti imis semitis, prae sua Capua , anissimo in loco explicata ,prae Agis semiatis , irridebunt, atque contemnent. haec ilis, quibus docemur,non adeo potuisse laudari Ῥrbis di positionem. AEdium. vero laxitatem, ' magnificentiam, quae supersunt ruinae indicant, Plinius tib. 26. cap. 1 f.egregie descriUt umquiens, M. Lepido. α Catulo Cog sui constat inter diligemi . tissimos auctores , domus pulchrior non fuit E oma , quam Lepidi ipsius. At Hercule intra annos triginta quinque eadem centesimum locum non obtinuit. 6omputet in hac aem. x matione, qui Nolet , marmorum molem , opera pictorum , impendia regalia cum pulcherrima, laudatissimaque certantes centum domos, posteaque era ab innumerabiliabus alijs in hune diem violas . his aedium Plinius magni=centiam deser sit, cum qua tamen viarum,stsemita rum non eratJecies comparanda, quod praeter dicta a AL Tullio , eo quoque intelligitur, quod de Nerone proditum est a Suetonio, quasi ossensum deformitate veterum aedificiorum ociticet ita Neroni midebatur , cuius luxuriam

14쪽

mnus orbu terrarum non expluat angu Ziis , Re-xuriris vicorum incendit Urbem, o c. deua Nero nunc babitatur', i a quoque laxitate aedi siriorum,stmagnificentia ,sed aedificanae ratione, viarum amplitudine, rectit .dineq; in reliqua dissositione quod antiquae urbi defuit Jpectanda est, o quod ad rem nostram pertinet sanit

ii conseruano conducit,uel magis, quam Netus habitatio, ut posterius dicetur. Sed non videbitur situs urbis cumulate descriptus, Hi sicum ipsa uniuersitate comparetur Ita quesumemus e sideralis scientiae auctoribus, Romam ab instulis Fortunatis c quod longitudinis ciuitatum, in oppidorum initium Hatuunt distare gradibus tri inta sex

cum semisse fere: ab Aequatore autem c quod dicunt esse principium latitudinis distare gradibus fere quadraginta

duobus, quot etiam ex ea polus supra horiVntem elatus conseicitur . ex his mero comperimus , mrbem Romam in

Italiae parte media Atam esse tam secundum latitudinem, quam longitudinem ,sed quoniam de de latitudine videri poteriae cultvi , cum Roma tam propinqua sit medite

raneo νocato mari , tam Nero ab Adriatico remota, imter quae duo maria pars I taliae maior excurris s scire licet , in Orbis terrarum d scriptione, ut Lius , orysum na ,sic quoque maraa comprehendi, itaq;si i talia um- totam , em maru startes utcumque ad eam pertinentes, ea locum in latitudin exacte ere medium obtinuit,quod hune in modum demonstrari potes. Constituatur jura qtariam gularis , .euius latus unum ducatur per extremum Italirae promontorium admetidem Leucopetram bodic vocatur,

15쪽

capo durami o' excurrat ulterius mersus selis ortum, quantum Nitra Leucopetram porrigitur Iapygium promomtorium hodie mocatur capo H S. Maria) in ex altera parte . ducatur ide latusad alterum Italiae extremum, qua scilicet amnis Varus Italiam ipsam a Prouincia Narbonensibi μgit, sitri linea. AB cuius longitudo sit partium quindecim euissemodi trecentum sexaginta partιώ s totius terrae ambitus ,scilicet a gradu migesimo nono , ad quadragesimum tertium, Ni numerantur ducto ab Insilis fortunatis initio, ut ante dixi, huicq. paradela ducatur altera linea per emeremos Italiae fines ad septentrionem nam prior spectat ad meridiem puta per Tridentum s sitque eiusdem Auselatus, CP, Deinde iunganuur haec latera duabus item parasielis lineis, quae sint in eadem figura duo latera SC , A D, q*AEHgulasint partium illumseptem, C missis, scilicet a gradu trigesimo nono, H a Ptolomeo proditum

16쪽

est, Uque ad gradum quadragesimum quintum, eu emisi se, cum vero dicta sit Romaposita sub gradu longitudinis trigesimo sexto , in semisse, latitudinis quadragesimo

secundo: diuisis lateribus, AS , cor CD , in parteis quimdecim, ducatur a puncto E sui essgradus longitudinis triagesimvssextus cum semisse parasiela E, H, lateribus AD, CD, secabunt se mutuo hae duae lineae postremo ductae nempe E, H,'TI, in puncti Gή quo loco Vrbs posita est, o es propositae figurae locus in latitudine exacte meduss nam si a puncto F, lineam ducas F, G, bifariam diuiseris i

neam E, G, H. Secundum longitudinem autem Crassore quadam ratione locus medius dicetur in puncto G , qu niam satu magno interuasio ae fiat ab extremis F, I. MI autem Roma quinti climatu Vocm medius, cuius tum

dies , tum nox longissima horarum es quindecim. Non diaeam esse ex Antrologorum opinione subiectam illi parti,

quam in circulo evocato eodiaco, Leonem V Pant, quoniam haerere sensibus malumus , quam opinionibuου. Connat autem duo esse climata omnium temperatissima, Lad I. apb. I 6. laudauit, quod per Cnidum , in est idem , quod per Rhodon ferri dicitur,' vocatur quartum, o lib. Σ. de temperam. c. s. laudauit suam regionem quae in confinio est quartio quinti climatis temperatam esse professus. At Averroes lib. 2. II c. mis. quintum clima tem

peratissimum esse docebat. Ergo,si niversitatem L ect mus , 'Roma posita eLI in temperatissimo climate quinto , in in huius quoque parte media et atque sistam Italiam J Ieseosita quoque est ut os di in media eius parte: C atque

17쪽

18 atque adeo cordis inctar loco positam nobilissimo profiterivalemus, quamobrem quicquid Straboni visum sit , qui lib. s. scri t , necessitate potius , quam consilio Romam hoc loco positam9 vel sapienti conditorum couinis , vel cem se diuina prouidentia essectum est, it his locus ad bab

tundum eligeretur totius Italiae imperio obtinendo, atque regendo aptissimus, νt e corde mirtus animae corpus gubernat νmuersum. Huic proseoAo νrbi , nec soli feracitas , nee maris quod quindecim tantum milgibus passuum dia. Hat) nec fluuii diportunitas deesis qui condiores ι ita uit, Ni Palatinum,in f sapitolinum, angusio a Tiberi dia

utes tramite , primum habitarent s est autem tum marisuum fluuii eis odi diportunitra, mi ex omnibus Nun uersi orbis terrarum regionibus commodissime,stitit .sime annona buc importetur. Vι Duuius hanc probauit sententiam tib. σ. c. r. inquiens s Placuit, H intersatiatotius orbis terr um , regionumse meaeo mundi . Popu Itis Romanus possdereisines 3 namq; temperatissimae, ad

goribus pro fortitudine sunt m in Italia gentes, quemadmodum enim Ioviastella inter Martis seruentissimam, in Saturni frigidissimam media currens temperatum eadem ratione Italia inter Septentrionalem , meridianumque ab Nintraque parte mixtionibus temperataae , in inuictas habet laudes a itaque coni ijs refringit Barbarorum mires sforti manu meridianorum cogitationes s Ita Diuiua mens ciuitatem populi Romani egregia,temperataq3 regione collocauit , νti orbis terramm imperio potiretur. haec ille.

18쪽

Dictis mero consentaneum ea Ira tuere, si uniuer armis Pectemus, irbem loco positam saluberrimo , quoniam in media mundi regione temperatissima; ac si cui Me a

ridet, addatur, Vere quoque medio nempe νndecimo Calendas Maias, aedificari captam, ut huius loci temperies omni ex parte dignoscatur. Vtrum et ero tunc Sol taurum Luna libram, Iuppiter pisces , Saturnus, Mars, Venus,

Mercurius scorpi nem perambularent, Ni meteres rorum Romanarum scriptores, auctore Tarutis mathematiaco, prodiderunt, hoc ijs curae sit quaerere, quibus Chaldae rum arrident commenta. IPud sideralis sientia stadiosi

saluerint, Venus, in Mercurius potuerint nescorpionem

perambulare, Sole taurum subeunte. Sed proditum es quoque a M. Tullio lib. secundo de aeuinatione, ex eiusdem Tarutij auctoritate , tune fuisse Solis, in Lunae congressum: in eum quidem ed licum fuisse, a Plutarcho in E mulo scriptum est. quem locum male aecepit Lapus Florem tinus, cum ait,Lunam defecisses Atqui in Muiluniis Sol, in Flenilunijs autem deficit Luna. quod, qui vix de limia ne salutarit Apronomiam, ignorare non potest. Sed non praeteribo, quae loco eodem Flutarchussera tinaec quidem fortasse, in huiusemodi, quia peregrina sunt, G magnia sca, allicient istos magis, quam quia fabulose,perturbabunt , qui in ea inciderint. sed haec hactenus. Cum vero Hippocrates,m inristoteles Annum salubrem dicat sum, cuius Vere, AE te, in Autumno tempestae pluerit, in Hiems neque nisu rigeat propter gelu, neque immodicὸ ealeat esummatimq. ambo meliM, Annum salubrem esse,

19쪽

qui sit tum calore,tum sistore teperato,et humore pariter, ae siccitate temperata: etenim pluuia modo aem, tempe LBuae ardorem aestiuum temperant, in moderantur, O siccitatis mitium emeodant. Simili ergo ratisne, cur non eam salubrem dicamus regionem, in qua Nis nulla caloris, aut sistoris, humaris, aut siccitatis cultores exerceari Sa ne Romae sistus noν adeo polist , Vt pel&um Winum m ibo necessarium efficiat, i in regione Tra Padana, ne de Gemmama dicam , o simibbus locu, Neque calor aestiuus tam tus est, νta pini alis, publicisqs muneribus homines ameeat,et in Vmbra toto die cogat requiescere. duodsi AE patein meride, ac tribus fere boris ante, in post meridiem amdor percipitur, matutino tamera, in Nestertino tanta est plerumque temperies , mi ardorem meridianum faciat tot

rabiliorem , in noctes plerumque sit dae, quinimo sit Hores , quam in locis Trani adanis sqMod aliquis fortasse

mirabitur9 diurni molestas ardoris mitigant 3 crebrique sunt aestate tum aquiloni, statuw, etesivi Graeci νocabant, tum occidui . Rara κHau sine pluuijss quae non semper noxiae sunt,ut Nulgus putat, Nam cum Nere Pluit, aestate imbres salutares νeniunt,nec νt dicuntPAELIum ingeminant, immo temperant, quod si copiosibiant imbres per aemtem, ne quis existimet, boc esse Tomae peculiare, quo humi HusCaelum pluuiaου saepe asserat, immῖ e contrario saepe caelum

perturbatur.pluuias minatur,cum tamen nubibus alio comversis extra irbem tantum pluat locis propinquis; imia autem Uus temperies ad urbem perueniat. alias hum dior aestas aliquando, cuiasmodi fuit anni proximi aestas

20쪽

incipiens, G desiuens' nam media sicea fuit nan ob loci

naturam,sed ab anni eoumtutionem quemadmodum non numquam summa es Romae siccitas, imbres rarissimi,c tu οδ hac ae Iate, anno sicilicet baec ferente , quae cun M. eommunia sunt tam salubribus, quam in lubribus re ginnibus, in quibus tamen imbres fieri Hent. Cum erga multa huic aeri eueniant, quae locis pene omnibus salubriabus euenire solent, propterea aeraritudnes nec frequentius, nec perniciosius in irbe, quam alib/ grassantur. quodn

bis ipsi uan singimus ,sed quia ita res babet, in quod est ,

narramus, . siribιmus , γ' cum ijs loquimur, qui Esi riderunt, obseruare potuerunt. Aunus seculi praesemtis sexa simus octa iuris fuit perniciosius, popularibus δε-bribus multis continuis cum maculis rubris, quas perac las dicimus, quamobrem defuncti sunt magno numero , praesertim in Surgo vocato, in in ea planitie, quae posita

eLi inter sollem bortulorum, in Tiberimi Annus vero se quens nihil habuit incommori, nisiaestate variolae, in mombidi grassantes multos interfecissent pueros, quod tamen non in Ῥrbe tantum , sed extra quoque in oppidis multis euenit. Anno deinde septuagesimo hieme, in veris initia vis magna orta est pleuriti ris,peri eumoniae, sin an nae, quae multa hominum millia utriusique sexus, in om uia, aetatis interfecit, cum interim aquilonij flatus vis maxima , in assidue, in longo tempore irrui si quamquams periore anno per aestarem satis siccam in oppido Famesi j ; ubi forte fortuna mersabar medicinae gratia exercendae ,

cum vix ex ad sentibus excessissem similis Di τιl dra

terior