De Romani aeris salubritate commentarius. Auctore Marsilio Cagnato medico

41쪽

tur: quapropter in ea densi, crassiq. ma res multi iacti

duntur, in retiqua anteaecta . cuim argumenti iam indicata infirmitas eia. nam, Ni in angustis, profundisq; conualtibus, m quae Vere conualges sunt. haec fieri nec e salta Romae fieri negamus,quoniam non ect conualtis; nisi v limus conuadem quoque mocare Gadiam Cisalpinam i tam, cum planities sit posita inter a en nos montes, at

q- Alpes 3 ampla est planities .m qua Roma posita est, in satis est magna inter colus distantia, quod est a conuallium natura ahenum: est enim mattis angustus inter ea tos montes locus, coucauus, quem αυλωνα Graeci appellarunt , ob angustiam, in similitudinem quamdam vocatis instrumenti, quod Graeci ἀυλό peliant, Ῥbι non angu Aia solum, in longitudo, sed in concauitas est tonsideranda , Eustartio auctore ad Iliad. λ. in P. G Odus x. ciniusimodi non est bic locus, ubi nisnc Roma locata es, ac propterea undique perflatur, neque minus admittit frigidos , o siccos status, quam humidos, O calidos , ac nudum est satus genus, cui aditus non pateat , mii a obseruati

ne probari facile potes , in auctor potes esse ιdem Peremnius lib. t. de victis Roman. cap. tertio , Ῥbi ventos Ῥrbem exerceutes promiscue memorat Aquilonem, in Soream,

Mustrum, in Agricum, quamobrem si Ventos respicias , Roma non mimis Aquilonia, quam Auriratis dicenda sit. Itaque nec crassi, in densi vapores in urbe, it conua Abus conimentur ,sed a Sole toto die νrbem litaurante absumuntur , in a statibus quoque νndique I irantibus disi Bantur. αuod vero de staticano dictum es, Gι vocatus aeutauἄ

42쪽

Purgus est 'situs, hoe etiam recKe accipiendum es s nam infalubrem dixerim partem iliam, quae ipsi monti Vaticano subiecta est , in porrigitur ad Ianicuis radices, ibi

fornaces existunt, etenim vapores , quos Tiberis propimquus exhalat, partim a Sole vergente ad occasum istuc trahuntur , partima flatu tum ortivo, tum aquilonis peltan. tur, in in angulo veluti quodam clauduntur; Ῥnde nec Amser obiectu laniculi , nec Zephyrus , vel Fauonius obiectu Vaticani potes istos repellire , m omnino dissipare sed Pars reliqua, quae maxima est, in ampla satis planitie posita longe falubrior est: accedit non perpetuo, nec singulis

annis, nec in omni anni tempore in ea α/rbis parte morbos grassari, nec genus aliquod morbi Hrnaculum istic esse, veri reliqua urbe dictum est superiussquamobrem,de ea -- Lis parte non aliter , quam de reliqua iniuersa Lyatuendum ess quod viae nonnulia tu mrbe tota ob angustiam, est ob aedium altitudinem et flatus aliquos non admittant , vel Solis mim tDv m que adeo sentiaut, ut γ' moderaclealefieri, cir a densis vaporibus expurgari possimi, in comtra esse aliquas Iob nimium expositas, quamobrem aestate non abseque periculo frequentantur 3 iam hoc est commune

urbium omnium vitiis, non aerised architectis tribue dum. Ac quoque non aeri Romano tribuendi sunt morbi, qui montium cultores exercent , sed annis, qui multa ferunt m mentes, in multa adimunt recedentes: propterea non 'mpetuo , nee singulis annis ita passim in montibus morbi nu-huntur, nec idem genus semper oritur, ut quibus locis v re grauis aer es , euenire solet. F a De

43쪽

De inconstantia quoque quodpropositum es, it verum ef se fateor, ita profiteor ex eo, longe aliud effici, quam contrariae opinionis adsertores sibi persuaserint: Stenim ia-rietas , infrequens contrariorum successio temperiem, o mediocritatem quandam,atque iri alubritataem inducite ita evιm contrariarum Nis caussarum Irangitur, τι obesse non admodum possint: quos morbos ab Aquilone, Nel ab Austro fieri notabat Hipp. lib. bori . tertio, non mus produci, nisicum Hu alteruter flatus stirauerit; non ubi alter alteri post paucos dies, aut eodem die succedite in s , quam putant ab Hipp. damnatam Narietatem δquoniam Autumno similis sit, quod matutino, in H crettino balum boc sit frigidi ustulum, meridie caleat vehementius , saluberrima eLI, neque propria Autumni eLI qui quid de ea re magni Nisi patuerant nam ιn omni aum parte varietas eiusmod sentitur,aestas sit,vel hiems, Autumnus, aut veri nox die semper en frigidior, itaque hyemi

comparatur s a nocte Nero maxime HHat meridies κsfatis

similitudinem exbibens, atque Ni Ve' er Autumnus modia sunt inter contraria anni tempora, ita matutiΠum t

pus, . vespertinum sunt inter meridiem, G no AIem me dia, em quemadmodum per anni tempora caloris sit, ac sing ris optima, in necessaria temperatio, ita sit per die m

is diei partibus tibi perpetua peris succedentibus. quae

fuit etiam Hippocratis sententia lib. secundo, . sexto Epidem. ubi ostendit, esse Herum, in annorum proporti nem,c Autumnum ait ese Nessertino tempori similem, ut inde reliquam similitudinem coissigamus , quod . feciι Thegb.

44쪽

Tbeeph. lib.sexto de ci Q. plant. cap. a . cum ait odores meridie sentiri minime, maxime matutino, minus ves eratim s atque ut cum diei horis, ita cum anni temporibus pro ratione mutaris itaque intedigimus hanc quotidianam si mris, in caloris vicissitudinem esse naturalem, in in om-m anni tempore pro temporis tamen ratione parere rhyeme meridie sereno tepor est aliquis, mane in vestere frigus maximum: aestate contra, meridie aestus, mane, in vespere aestus aliqua temperies . Sed neq; Hipp. dixit Uquam, Mutum um esse ιnaequalem, aut docuit ob inaequalitatem morbos fieri in Autumno perniciosi mos, m alias exponebam,. Autumnum perniciosum ob recessum Solis,qui mitae fons esse dicitur e certe praecipuum es Diuinae prouia

dentiae ad vitam communicandam instrumentum, mi enim

accessu vitam, recespu interitum, sic insanitatem accedens; ideo Versaluberrimus in perniciosias recedens assere aegritudines, itaque Neri contraria Autumni natura, quo attinet ad salubritatem.si quaeras, cur non sit Dems pemniciosior Autumno, cum longius Sol abest, re pondebo, nee

Uatem esse saluberrimam, cum sol propinquis tu nobis

es. quamuis autem Autumnus non disserat ab alijs anni partibus inaequalitate; Hoc tamen non escit, quin meredictum sit , morbos autumnales exste Pandos cum aeris inaequalitra est, in Ni eadem die modo siqui, modo calor sentiatur.Sunt enim duo diuersa,m quae seiungipossunt,autumuum essegrauem, si inaequatitas non adsit, in consis tutiovem inaequalem morbos autumnaleis significare.vbi

in aliud notandum est. disserre, futuros morbos, in futu-

45쪽

ros huiuae, mel alterias generis. futuros morbos non esse.

cile ad praedicendum, Iedsi futuri sint, facilest genus HI

rum praedicere. Etenim ex grauibus constitutionibus non

aegrotant omnes , sed propensi quidam ι at quid si nemo sit

alicubi propensus/ nemo aegrotabit, ergo sipraedixeris fui pos morbos simpliciter, facile errabis, neque docet hoc Hi pocrates: at,st futurisint, docet Hipp.quod genus exstectare oporteat. Docet scilicet ex quibus caessis,qui morbι fieri solen e aepe causiaris vis irrita.Sed ad re,noxia est eodo die caloris, frigorisq. crebra successio,sed non qua uno die,

mel altero tantum, ρυfuerit multorum dierum in eveluti uniuersalis constitutio, qua longe alia ess ab ea, quam Romae obseruarunt; quoniam mane,et Ne tere aer frigidior sit, meridie calidiors quae cum frequens, in quotidiana sit, in naturalis, in salubris varietas est,quae vero in lubras est, quam modo descri , ea nec quotidie Romae si, nec alioqui frequenter: Dat aliquando, non est mirum, quia E ma quoque pars est huius Universitatis, que ubique Nari tati obnoxia esse nec est propterea caelum 'Romanum in falsbrius caeteris existimandum. isiud verum est, no v ueadeo Romae diuturnas e se eiusdem generis constitutiones in e dem anni parti fieri transitum a frigore ad aestum, in eo tra,'non ita multos dies boream spirare, aut Notum, omnino marium hoc caelum dicendum esse . nec inuentu discitis rausia si credimus dictis ab Hippocrate lib. de aere aquis, locis, sunt enim Collis rario tu ad Auium,ad

Aquilonem, ad ortum,et occasumsent inter bos plana, in conualies eadem marietate , atque idcirco vario modo

aerem

46쪽

aerem moueri ariosq. cieri mentos nece se est.Neque varietatem hane ratat insalubrem notabat Hippocrates, immo laudabat, quod homines produceret eviriles, magnanimos, audaces, in bellicosos. Mutationes Nero in contraria damnatas esse tam a Galeno, quam ab Hippocrate, hoc verum quidem erit sed hi loquebantur non de quacumqs subita mutatione,sedmagna, in immodica xξα- , inquit Hippocri

ad aestum, ' contra, sic in aphorismis quoque Ur ω 'υλῆα νης, quo pacto Galenum quoque subitam damnasse alterationem intelligimus 3 sed est haec aeris Romani varie- . Intra quamdam mediocritatem, qua dit experimentis

compertum est sine incommodo ferri potest, oe plerumquι

silutaris est, Ni ante dicebam.

De TibΘm qui vapores exbalat insalubress quid dicem dum sit, is intestiget, qui animaduerterit, non in Italia Alum urbes amplas iuxta magna flumina positarased in Germania, Gadia, Hispani in in omni orbis terrarum parte, nec propterea insalubritatis nota inusias esse. Non potes igitur νmuermo promiscue dici, et statui fluminum propimquitatem insalubrem Use, sed Celsius peculiariter loquebatur de bis, qui Iromacho sunt imbecilli, in Hippocrates devictus ratione per ritatem obseruandae monebat enim Solatis vitandos, in frigora tum matutina, tum messertina , quae flumina,aut Hagna,aut niues exhalant: non guta ν

risum, in insalubrem plicitra aerem efficiam,sed quia per actatem calida corpora non absique periculo in locis frigidioribus versantur. Nec Strabo dixit c mentem eius i sticio

47쪽

48 . . spieiis diligenteri Paestum insalubre ob staminis propinquitatem, sed ob paludes potius propinquas,in quas refundebatur fluuius , in regerebatur: quod de urbe Roma dici non potest. Nee discite est interpretari consilium isiorum, qui

per aeΠatem, et Autumnum 'Romae esse nolunts trahit enim illos saepenumero Nilurum amfnitas,'recreandorum animorum honem, in laudanda cupiditas: Neque Horatius veritus eti ea de eatisa inuitare Augustum visumum fugeret, strepitum'. Romae, in nonnumquam altiore consilio

alij causari quidem sunt aeris insalubritatem, sed abi runt , ut Summi Romani Pontificis seueritatem dechn rent, quod factum est praesertim sedonte Urbano eius nomine Sexto.

De senibus vero,quos paucos dicunt R omae reperiri,duo funt exponendat Vere ne dicIumsit,pauciores bissenes esse, quam alibi,at quesi ita res habet, hoc ab aeris vitio, an aliude proficissatur. quod ergo ad numerum attinet senum, hoc constat,mbiquepancos reperiri senes. quia plerique an- resemum decedunt: quod si aetates annorum numero definiare velimus, in senes Vocemus, qui annum superant quinquagesimum,hos innumeros tam R omae, quam alibi reperiemus; Si senes tantum dicere velimus, decrepitos, hoc est v tra annum septuagesimum,stoctogesimum,hos ubiq.paue os videre e et qui de longaevisscri ere,operaepretium

Iutarunt non eos tantum, qui annum centesimum super runt, commemorare qui sane νbique raromi reperiatur sed nonagenarios, et octogenarios; Sic enim Hierone vixi Paiunt annos nonaginta os, in Platonem octogintaunum

.. . cum

48쪽

eum virup cum D suas adnumeret. suus aetatis homines Romae numquam defuerunt iam inde ab eius originesquamaeo Poumam, in Tulta reges octogenarios, in Tarquinium item Regem nonagenario pausio maiorem inter togaeuos Lueianuw memorat. M. Varro, Ni deseimeser sit, anno Oct gesimo scribebat libros de re rustica: M. Cato annos natuae octuagintaquinque excessit e mita fit eu a M.Tussopr ditum P ne Perpenam memorem, qui mixit nonagintaoctos M. Valerium 6oruinum, ' Meteliam Pontificem,qui centum annos Nixerunt: CPollio Romulus centesimu annuis excessit,ilis,qui rogatus ab Arium,quanam ratione maxime evigorem rissum animi, corporuque custiae et, restondit. Intus mulso, foris oleo.memorat quoq; feminas,ut Liuiam Rutilij, qua frui excessisse annos nonagintaocto, Statilia

nonagintanouem,Terentiam Ciceronis centum in treis, Clo

diam Osiiij centum G quindecim, Lucet a mimam,qua an no centesimo pronuntiauit in Scsna, Galeriam copiolam, queproducta est in sicena agens annum centesimisquartum, Samudam, quam Plinius, Asconio Pediano auctore, seria psit, et ixisse annos centum m decem. Neq; huic seculo do

sunt, qui in amplissimis dignitatibuι quod e II dissicisiimu

annum octogesimum exceperunt, mi Gregoruu XI II. Pont. Max. qui obiit anno aetatis octogesiarioquarto, Paullus Vuartus, quι Uxit annos octogintatres, Paulgus Tertius, quio vixit annos octoginta Nnums Vivuntq; hodie nulli ex patritiorum quoque numero, qui excessere amnum octogesimum: quodsi inferioris ordinis homines excusefris,e lebem imam,incides facile in aliquem celenarium, . o G nedum ra

49쪽

nedum nonagenarium: atas aZeo intel stes Romam eisdem naturae muneribur,ac iuribus rui, quibus urbesIruuntur

aliae, de quarumsalubritate non dubitatur: Iuodsi iam dem, pauciores in Urbe senes rvet iri ccntenderis, esto me lubet, quae caussa' non aer: sed vivendι ratio duplic praesei

tim nomines nam, Ut in νrbe opulenta,luxus plurimos per-du , voluptas s nec minur obess bonorum cupiditas, o ambitio. His enim de caussa multi tantum a Ialubri viactus ratione aberrant, Ni in senescant celeriter moriantur3propterea Niseus est miti Alexander Petronius recte ishmaspe,cum libro quinto de victu Romanor crisit 7 quis

aptam riue i rationem seruauerit, micIurum non modo annos septuaginta,sed centum, inplures, in testatus ea a se cognitum, qui miserat anuos centum γ' quinque, in alterum, qui centum pndecim, in tertium, gur centum 'iginti unum . γixit autem ipse silexander annos octoginta unum, diutius victu= us ,si potui et ilia mitare incommoda , quae morbum grauem , in curationi rebellem induxerunt, qui morbus eum totopostremo quadriennio detinuιI . sin t aulcm lib. I ad Nictu E .c. a . paucos esse in vi besenes, non ob aeris insalubritatem,s ed quoniam surique Iunt in iuuentute,'reliqua πιυ ιntemperantes. De accedentibus autem ad νrbem dicturus , accipiam primo, vulgatam esse opiniovem, eidem periculo obnoxios esse recedeutes,assae accerintes,sednon toto anno, Verum per assarem dumtaxat, quapropter multi magna religione

dicam, ansuperstitione obserisaot hoc quoipraeceptum, siue regulam: Aestatescilicet neque Wniendum adHbem, neq;

50쪽

ex eadem recedendum: tametsinon leuia Ipnt contra hane

opinionem argumenta. Nam qui huc accesserui,iter vel longum, vel breueperegerunt. Ex longo itinere non es mirum aliquos, tinere peracta, aegrotare, in interire, aer licet R manus insalubris non sit: namque locorum mutationes, victus aegritudines pariunt, retri libro de octimestra partis

scriptum e Z ab Hippocrate quemadmodumsola ceti mutatio, in deterius licet, nonnumquam sanat, ut legere es in Corn. Γelsi lib. a. c. I. De imum, inquit, caelum e II, quod aegrum fecit, adeo Vt in id quoque genus,quod natura peius est, in hocstatu, Ialubris mutatio AH ita in melius mutatio nonnunquam insalubris pote I esse. Sed hae es omnibus rogionibus communis ratio: nec est propterea caelum Romanum accus udum . cui accedit', in longis itineribus errata committi multa, quae iter facientes fatigant , in morbis obnoxios reddunt,quibus etiam,itinere racto, capiunturiae, si longius iter heragendum fuisset, in ipso itinere capi potui sent: ut multi quoque in diuersariis, in hospitise, amre perfectum iter, perierunt, quod nemo ignorat. Megrotat etiam aliqui ob subitam mutationem a labore, motu,in agi ratione ad multam quietem, mi recti notatum est ab Al xandro Petronio tib. . e. a1. de victu Roman . Sed in alia qui ob solam aeris mutationem aegrotant fateorὰ sed non aeris Vitio, Verum peculiari contrarietate , em naturali quadam, priuataq- inimicitia, quae non in omnibus, nec inpleri que qu ne non ab aere sed in paucis reperitur. quidemum ob in uetos tum cibos, tum potus, em Nerbo ob mutatam Nictus rationem ab Hinocrate indicata mom G .a bis