장음표시 사용
231쪽
cogitandum est. Ad eundem modum in caeteris omnibus faciendum est, saxis, &terris maxime, ut rubrica, ochra,& id genus aliis: ita quoque in metallis. Verum in ea re illud sciendum est, quod a purioribus metallis parum aut nihil abraditur, quod interfluentes calidae secum vehant: quare infectae his aquae facilius ab effectis,aut earum proprietatibus internoscuntur: & ex metallis, metallorumque locis, ex quibus aquae effluunt: quae causarum rationem habere videntur. Si impuriora interlabantur calidae metalla, licet parum, si ad succos vel terras respicias, abluant & abradant: tamen
immistum est aliquid aquis, quod excoctis
illis concrescentes in vase materias colore quodam inficit,ut ferratς calidae, serrugine: arratae,arrugine, & ita in plumbo situs, & in aliis color alius. In hac tanta in rebus colorum varietate parum oculis fidendum: aduocandi caeteri sensiis in iudicium: ex quibus gustus non infimas obtinet partes.De gustandum ergo unumquodque, ab CXCO-ctione aquae,residuum: Cognoscendum in
sipidum illud sit,ut quibusdam saxis usu venit: aut sapore praeditum, ut multis terris, qvibiud palmetallis,& omnibus succisDis sting
232쪽
212 RE IN EO sotru ANDRIM Mes stinguendi deinde sapores in ea materia, ualliis sit simpliciter, ut in sale constat esse: vel sit ea,cum amarore quodam,salsedo, ut in nitro. Item si cum ea salsedine liget os aliquantisper, quemadmodum in sale per cipimus: vel cum salsedine incidat,& quo dammodo abstergat, quod in nitro sentimus: vel astringens sit rei sapor, isque si plex:vel una cum acritudine, hunc in atramentis experimur, illum in alumine. Adsduxi exemplorum vice hos succos: quiseniam passim in plurimis sint calidis obuis. Verum is modus in aliis omnibus calidis a- cognoscendis obseruandus est: & ut securius iis fidem adhibere valeas, odore quoq; res in examen vocanda. Nam salsiiri,bitumini, & caeteris fere omnibus, situs Odor est: qui si non prompte naribus se ossu
dat, excalfacienda res venit, consticanda, Vel excoquenda,exurendave:nam ita odorem Vel tortorem exhalabit,eόque indicio india sese prodet. Tactus quoque aliquid hac sex re Valet. Quaedam post excoistam aquam Concreta,aspera sinat ut sal, nitrum, atra' mentum:licet hoc illis minus di alia leuia talumen, α quaedam alia:quaedam spissa, vealumen,atramentu resia rara ut ses,nitrum,
233쪽
& sic in cςteris.Minus his omnibus auditui AM--. tribuendum. est enim in paucis eius usus, cum scilicet aduruntur si1cci quidam Crepitant , & prosiliunt, alij minime: Progrediendum quoque ad iacultates,& Vniuscuiusque peculiares proprietates: ut suffur,&bitumen ardent: sed suo modo unuquos P que:caetera non item: & siquid aliud est in ri- his rebus considerandum, quae omnia non ' ' debent, nec possunt hic latius explicari. His cognitis & quibuslibet suis notis di - viai muniastinistis euertendum ad alteram calidarum CXCOctarum partem, ad aquam nimirum, quam cucurbitae naris stillando reddidit, quae quoque contemplanda venit, iam secreta materia illa, qua erat infecta. Atque hac ratione etiam distillandi opificium, in hoc negocio magis probo, quam excoquendi:quoniam in distillatione evaporans
aqua, in seperiori, quod cucurbitam te- .git, vase concrcstit, atque per narem eius effluens,examinanda colligitur:cum inde- Coctione Ca tota exhalet, dc cuanestat in
auras. Aquam igitur istam cosiderari etiam volo: quandoquidem si calidis immistum flait aliquid oleosim, maxime siHir, dc bitum ,eius magna portio Maatans extili
234쪽
arq RE INERI SOLENANDRItae aquae inuenietumquae collecta examina bitur omnibus modis, quibus caetera diximus iudicari: nam & odore,colore, sapore cognoscentur, & candentibus iniecta prunis flamma sua se ostendent. Quae diximus Aq- Νbsidis antea in ipsis aquis contineri, aut iisdem innatare,vel in ipsis flabsidere,codem modo debent in iudicium vocari. quemadmodum omnia etiam quae dicturi tumus, quae causae alicuius rationem,cum calidis habere videntur qualis est alueus, quem aqua perlabitur: terrae,vel saxa,vel metalla,quae venam calidas fundentem circumuestiunt.
Terrς unde ea profluit,fodiatur ibi aliquid, aut ei vicinis locis: & si id, quidnam illud
sit. praeterea labra vel castella,quq emana tem aquam,& scaturientem in usias nostros
recipiunt:tum etiam hi ductiis,qui dimissas e labris calidas excipiunt, & in vicinos lacus , aut flumina exonerant. omnia
ut dixi videntur mihi quandam causerum rationem obtinere: quod calidae partim horum ratione mistae, & medicatae sint: parcim ipsae sine iis osse nequeant. Examiananda igitur haec quoque diligenter, quis odor in aquae effluxu persentiatur:quid locis ductibus vicinis adhaereat: infecti sint aliquo
235쪽
aliquo adiutino calidarum perfluxu, colore.Hinc progrediendum ad labra,& ipsa castella : videndum quid pauimento insederit: quid ipserum parietibus accreuerit: quid circumnatum fontis ostio: quid ipsis cuniculis,& alueis inhaereat: quid tubis, &Canalibus adnatum sit:& si isti ex metalo
constent,erosi sint necne: nam hoc qualitatem acrem & erodentem ostendit eius
rei, qua calidas iudicamus insectas es.. Postea contemplanda quae proxima calidis sunt loca stiperficies terrae,aut detractis primis glebis, videnda quae subsint.Perscrutandum cuius ea naturae sint, an saxa, & siquid metallicum contineant: Vel terrae, sintque illae infectae colore aliquo, & sapore: cognoscenda q ue si ibidem metallum aliquod effodiatur: aut succus effluat: quae omnia,quo ad cius fieri potcst,diligen ter omnibus sensibus,quo diximus ordine, examinanda sitnt. Vel a locis si placet iontibus vicinis incipientes ordineque procedentes ad fontcm: atque inde descendentes ex castellis ad extremos usque,per quos effluit,alucos de ductiis: deindo redeuntes ad primam eorum scaturiginem, examinandaque aqua,tum distillandi artificio ex
236쪽
coquenda & siparanda, atque ita unum quodque separatim cognoscendum et quorum omnium icognitionem fere. sensibus acquirimus, licet illi ratione in nonnullis iuuentur. At quum ab effectis calidarum cali misturas perquirimus , ratiocinatione est ' opus, eiusque vi dignoscendae: nam cumri effectus certi,procedant a ficultate certar facultas autem certa & determinata a tali
temperamento enascatur:ac temperamentum tale ex huiusmodi rerum commissio resultet,& in ca existat:certum est quod - E. fas Ia cffectus talis a tali rerum commistione fiat, --φ-' - & producatur.Quare singulas quae in commistiones veniunt subterraneas res neces
xis sisto scire debet is, qui diligenter calidas stasque cognosco & intelligere velit. Nam qui absque harum scientia de iis iudi, Isi' - , multumhallucinetur, dc erret necessum est. Neque leuis carum rerum si dum Cognitio abunde fuerit: sed penitius intro. HU F - si ieienda res quaelibet, ciusque natura intelligendamimirum constitutio,forma, gQ- nera, lisserentiae,partes, qualitates primae, secundae,& siquae sunt aliae,effectus,qui ab ipsis procedunt: item proprietates cogno-
237쪽
proprium sit: quid habeat commune cum aliis: quid sua natura, & pcr se iaciat: quid per accidens,& fortuito: quae non sunt hic tradenda oc explicanda:carum cognitio calidarum naturam cognoscere volenti huc adferenda est ex Philosophis, Sc Medicis, qui passim de hac re multa scripserunt: sed nostro seculo doctissime, dc cxquisitissime haec persequutus est Georgius Agricola noster, qui in his rebus perscribendis omnem antiquitatem longe superauit. Sed reuertor ad fontes calidos quorum naturam, di mistionem siue ea constiterit vel misto, vel lapide,vel terra,vel sicco,vel metallor siue ex quibusdam,vel omnibus his conflata fuerit,dixi inuestigandam esse cx calidarum essentia, ab his quae iis causarum loco Msimi,& ab earum effectis.Verum quq mor tuero halitu infectae sunt, non possunt sensibus , & ratione tam prompte dignosci. Nam quatenus halitu infecti; diculur, non innatat aliquid aquis,vel in ipsis residet,nihil decoctione earum secerni potest,quod halitu insectas testetur:nihil vicinum reperitur,eX quo cuidens rei argumentum desiimi queat,ad naturam carum cognosce
dam:nisi sorte in locis proxime vicinis Cha
238쪽
M8 RE INERI soLENANDRI roneae fuerint aliquae scrobes:Multo minus sensit, vel ratione assequi valemus eas, quae non semper lethales, sed certo tempore,& detorminato: Item quς non omnibus, sed certis quibusdam animantibus per- aniliosς sunt. quς longa experientia squam
Eoeristia ma non inepte rerum magistram vulgo dicu )m cognoscendς veniunt. Quare qui bis aquis propinqui habitat populi consulendi sunt: ut quibus earum natura,& facultates longo usu innotuerunt & perspectς sunt.Arbitrati sunt quidam halitu perniciosis infectas aquas cognosci posse, C teraru, quq aquas
miscent, rerum tanquam partium quarun- dam,ablatione, freti sensuum iudicio, hoc nimirum argumentationis modo:h C aqua lethalis est, neque tamen quicquam im- mistum habct,ex succis,misto, terriS,saris, metallis pernitiosum: neque putrida cristit,igitur mortifero halitu est intecta. Ati hi verum quidem dicunt, sed docent qui-
. bus ea aqua non sit mista: non auicin qui- ibus sit compositae neque ea ratione cogno- lsci potest, eam perniciosam csie: sed hoc CVcrimento prius cognosci necessarium icst. Satis stiperque iam me ostendisse arbi- tror quibus modis,quibusq; rationibus ca--
239쪽
Iidae cognosci, & earum misturae intelligi valeant: nam quod calefiant igne, & quomodo hoc fiat ante, d lxim us: quae omnia ut promptius a studioso intelligantur, placet uno exemplo haec inusim adhibere. Vae es c. lidae in agro Lucensi metro
qua rerum myliara constent examinariar.
X TOT orbis calidis, Lucenses quae dicuntur de Villa, placuit in examen voCare, eaque
quam tradidimus methodo, illarum mistionem perquirere, duplici potissimum de causaxum quod illet longe celeberrimae sint,& in frequenti hominum usi: tum quod qui antehac de iis scripserunt, nihil ordine explicarunt. Nam Men'-ρὸμ- gus Faventinus, & qui eum sequuti simi, ius
ratione & experientia, inquiunt, perqui-xendam esse mineram sic enim vocant huius balnei, adducentes interim aliquot capita rerum , ex quorum considerationeca derivaretur cognitio. Sed cum corum vires non satis callerent, haud potuerunt ea tradere, quae capita promittunt: tum ρος ipsi rationi ascribuni.omnino sensium o OPus
240쪽
ssint: quae vero experientiae, partim nlious, partim rationis vi, intelliguntur. addo , quod caloris causam non sunt
ut ubis altequuta : quandoquidem cum eius aqua, . neque sapore, neque odore, nec colore ,
aqua nec alia aliqua qualitate sulfur resipiat: demtum D f-- tamen arbitrarentur,eam calere: quod situ
exbib.t. iuris materiam in Venis perflueret:non tuerunt intelligere, qua ratione calorem
conseruas et, lepositis caeteris sulfuris qua- litatibus. Nam quod dicunt, caliaetam a fulsere, odorem,saporem, Colorem ipsius, postea interfluens serti metallum depo - suisse, & ferri naturam assumpsisse, arbi- trarium est , & nulla ratione innititur. Si enim hoc ita se haberet , amisisEt citius in igido ferro calorem, quam omnes reliquas sulfuris qualitates depositisset. Etenim non video in ea re diuersitatis cau-Praeterea quod ipsi scribunt ex distil- opificio, in cucurbita relictum esse,cXcocta, errum & alumen, mihi non v Idetur verisimile: non enim ex ferro, uropinionem sequuti, o e fuerint. aquae perfluentes abradunt aliquid obseruatione dignum: quemadmodum nequetita: assumsit. a caeteris metallis, quod tamen videmus