Rerum Moscouiticarum commentarij

11쪽

nexionem ac vim paucis ostedere: qua animaduersa, Lector pleraque facilius cognoscere, ct aliquando plura fortasse inquirere poterit. Basilius, etsi Rutheni per Vii consonante scribat& proferat, cuta me apud nos inoleverit per B scribi ct proferri, no videbatur mihi per Vii scribedu.C aspirationi praeposita, non per Ci, vel schi, ut feraeq; nationes solet, sed per Κhi, Germanorum quodammodo more, est exprimenda: vi in dictio e Chio vula, Chan, Chlinouua, Chlo pigrod, ct c. Pr posita vero Z duplit, sonori aliquato prosereda: vi CZeremisse, Ckernigo, Cetisma, CEuhas &c.

G Rhutent, praeter aliorum S lavorum morem, per ii aspirationem, Bohemico propemodum more proferunt. vicum Iugra, Vuolgascribunt: Iu-hra. Vuollia pronunciant. Iliterari plurimum vim consonantis obtinet: ut in Iausa, Iaroslavu, lamma, Ieropolabus,&c.

Tli fere per ph proferunt: ita Theodorum, ipsi

Pheodorum,seu Feodorum appellant.

V quando vim consonantis habet, eiusdem loco lite quam Germani per duplex b, st. la exprimunt, posui: ut in Vuolodi meria, Vuorothin, viledrasti , Vuisma, VuladisIaus. Eade vero in medio vel fine dictionis posita, vim seu sonum obtinet literae Graecae phi, quq est nobis ph, ut OZaho via, Rosto vu, Aso vu, Ovuha. Diligenter igitur obseruabit Lector huius literae vim, ne una & eadem dictione

deprauate prolata, diuersas res interrogasse, intellexisseue videatUr Praeterea in Rhutenorii Annalibus, origine, rebusq; gestis vertendis,no eo,quo nos, sed quo ipsi

utuntur, annorum numero usi sumus: ne ,δum ab

ipsorum scriptis discreparemus, correctores veriusquam fidi interpretes videremur.

12쪽

RERUM MOSCO VITICArum commentarrum, Sigismundo Libero Barone in Herbe

V S s I A unde nomen habeat, variae extant opiniones. Sut enim qui eam a quodam Russo, statre seu nepote Lech, principe polonorum,perinde ac si ipse Rhutenorum princeps fuisset, nome accepisse volui. Alij autem a quodam vetustissimo oppido, Russo dicto , non longe a Nomogardia magna. Quidam vero a fusco eius gentis colore. Plerique nomine mutato, a Roxolania Russiam cognominatam esse putant. Verum eorum qui hasce asserunt opiniones, tanquam vero haud cosonas, Mosci refutant, asserentes Rosseiam antiquitus appellatam, quasi gentem dispersam, seu disseminata: id quod nomen ipsum indicat. RODseia etenim, Rhutenorum lingua, disseminatio, seu dispersio interpretatur. quod verum esse, vari j populi incolis etiamnum permixti, & diue sar prouinciae Rustiae passim intermixtq ac interiacentes, aperte testantur. Notum est autem historias sacras legentibus, disseminationis voca-

13쪽

RERvM MOSCO v ITICARUM bulo etiam Prophetas uti,cum de dispersito nepopulorum loquuntur. Nec tamen desunt, qui Rufiorum nomen ex Graeca,atque adeo ex Chaldaica origine , no multum dissimili ratione trahat. a fluaeu nimirum,qui Graecis es f8s. vel a quadam

quasi guttulata di persione, quae Aram eis dicitur Resssaia,sive Ressaia: quo modo Galli& Vmbri a fluctibus,imbribus & inundationibus, hoc est, a Gall& Gallim , item ab Vmber, Hebraeis sun t appellati, quasi dicas fluctuantes seu procellosos populos,vel scaturiginum gentem. .sed undecunque tandem Rustia nomen acceperit, certe populi omnes qui lingua Mavonica utuntur, ritum ac fidem Christi Graecorum more sequun- iungentiliter Russi,Latine Rhuteni appellati,ad

tantam multitudinem excreuerunt,ut omnes intermedias gentes aut expulerint, aut in suum vivendi morem pertraxerint: adeo ut omnes nunc

uno & communi vocabulo Rhuteni dicantur. Slauonica porro lingua, quae hodierno die corrupto nonnihil vocabulo Stauonica appellatur, latissime patet: vi qua Dalmatae, Bosi enses, Chroati, Istrii, longoque secundum mare Adri licum tractu Forumtuli j usque, Carni, quos veneti Charsos appellant,item Carniolani, Carinis thij, ad Drauum fluuium usque: Stirij vero insta Cretetium, secundum M ueram Danubium tenus, indeque Mysj eruij, Bulgari, alijq; Constatinopolim usque habitantes : Boliemi praeterea,

Lusacii, Silesj, Moraui, vagique fluuij in regno

14쪽

COMMENTARII. 2Hungariae accolare Poloni item,& Rhuteni lati si me imperantes,&Circas Quinquemontani ad Pontum, denique per Germaniam ultra Albim in septentrionem Tuandalorum reliquiae spa sim habitantes utuntur. Hi etsi omnes se Flauos esse fatentur, Germani tamen a solis Candalis denominatione sumpta, omnes Stationica lingua uten tes, uenden, Vuin den, & V uindiscli, promiscue appellant. Cartei lini Russia montes Sarmaticos haud loge a Craco uia attingit:& secundum fluuium Tyram,quem incolae Nil rum vocant, ad Pontum Euxinum atq; Bosysthene usque fluuium protendebatur: sed ante aliquot annos Alba, quae alias Moncastro appellatur, quaeq; ad ostia Tyrae fila, sub ditione uualachi Moldauiensis erat, Thurca occupauit. Praeterea rex Thauriciae Borysthendi transgressus,lateq; omnia vastans, duo ibi castra exaedificauit, quoru altem Oeetahon nomine, no longe ab ol ijs Borysthenis situ, nunc Thurca pariter occupat: ubi solitudines hodie sunt inter utriusque fl uuij ostia. Porro ascendendo iuxtaBogysthenem, deuenitur ad oppidum Circas, occidentem versus situm: atq; iriae ad vetustissimam ciuitatem Chiowiam, quondam Russiae metropolim: ubi traiecto Borysthene, est prouincia Semera, adhuc habitata e ex qua recta in orientem procedenti occurrunt Tanais fontes. Longo deinde secudum Tanaim, ad confluxum scilicet Occae & Rha fluuiorum, itinere emenso, traseun do

15쪽

do denique Rha longissimo tractu in mare viaque Septentrionale,post inde redeudo, circa populos regi Swetiae subditos, & ipsam Finiandiana,sinumque Limonicum, atque per Lim omniam, Samogithiam , Masomiam denique dc

Poloniam usque reuertendo, Sarmaticis tandem montibus terminatur, duabus duntaxat prouin-

cijs, Lithwania scilicet & Samogithia interie-etis. quae duae prouinciae licet Rhutenis intermixtae sint, ae proprio idiomate rituque Romano

utantur, earum tamen incolae ex bona parte sunt Rhutent.

Principum qui nunc Rustiae imperant, primus est Magnus dux Moscomiae, qui maiorem eius partem obtinet: secundus, magnus dux Lithmaniae: tertius est rex Poloniae, qui nunc & Poloniae & Lithmanior praeest. De origine autem gentis, nihil habent praeter annales infra scriptos: gentem scilicet hancinavonicam esse ex natione Iaphet, atque olim consedisse ad Danubium, ubi nunc Hungaria est&Bulgaria, & tum Norei appellatam: tandem dispalatam,&per terras dispersam, nomina a locis accepisse, utpote Morawi a fluuio: alij Ore-chi, hoc est Bohemi: item Ghormati, Bieli, Ser-bli, id est deruij, Choroniani dicti, qui ad Danubium consederant, a Vualachis expulsi, Venientes ad Istulam , nomen Lechorum a quodam Lecho Polonorum principe, a quo Poloni etiamnum Lechi vocantur, acceperunt. Alis Lithwa-

16쪽

COMMENTARII. δni, Masouienses, Pomerant: alii sedentes per Boris henem, ubi nunc Chiomia est, Poleni dicebantur: alij Drewliani, in nemoribus habitantes:alij inter Dwinam de Peti, dicti Drego wici: alij Poleutetani, ad fluuiu Pollae, qui influit D inina alij circa lacum Ilmen, qui Nowogardaam occupauerunt, si bicli principem Gostomisset nomine constituerunt: alij per Desnam & Sulami fluuios,Seweri,seu Sewetshi appellati: alij vero super fontes Volhe & Boosthenis, Chriwitri nominati. horum arx de caput Smolenico est. Haec annales ipsorum testantur. Qui initio Rhutenis imperauerint, incertum est: characteribus enim carebant, quibus res gestae memoriae mandari potuissent. Posteaquam vero Michael rex Constantinopolitanus, literas glauonicasin Bulgariam anno mundi sexti es millesimo quadringentesimo sexto,misisset tum priumum, non ea duntaxat quae tum gerebantUr, verum etiam quae a maioribus acceperant, &per longam memoriam retinuerant, scribi, inque AnnaIes eorum referri coepta sunt: ex quibus constat, Coseros populum, a nonnullis Ruthenis tributi nomine aspreolorum pelliculas de singulis aedibus exegisse, item Uuaregos ipsis imperaui se. De Coseris,unde,aut quinam fuerint nihil pi qter nomen ex Annalibus. de Vuaregis itidem,certi quicquam ab illis cognoscere non potui. Carierum cum ipsi mare Baltheum,de istud quod Prusesiam, Liwoniam, indeque post ditionis suae paratem a

17쪽

R ERVM Mos COVIT ICARUM te a Shetia diuidit, mare Vuaregum appellarete putabam equidem, aut SNetentes , aut Danos

aut Prutenos, ob vicinitatem , principes illorum fuisse. Iam vero, cum V uagria: famosissima quondam Vuandalorum ciuitas &prouincia, Lubecae & Ducatui Holsatiae pnitima fuisse, mareque hoc quod Baltheum dicitur, ab ea nomen, quorundam sententia, accepisse videatur,

illudque ipsum,& sinus ille qui Germaniam aDania,item Pruseiam, Limoniam, maritimam denique Moschomitici imperij partem a d wetia separet, de adhuc apud Rhutenos nomen suum

retineat, atque Vuaretetolio te morte, hoc est,

Vuaregii mare appelletur: ad haec, quod Vuandali ea tempestate potentes erant, Rhutenorum denique lingua, moribus atque religione utebantur: videntur itaq; mihi Rhutent ex Uuagrii s, leuVuaregis potius, principes suos euocasse, quam externis,& a religione sua, moribus, idio malevdiuersis, imperium detulisse. Cum itaque Rhu- teni aliquando inter se de principatu contenderent,ac mutuis odiorum facibus inflammati, exortis denique grauissimis seditionibus decertarent:tum Gos o mi isset, vir &prudens, & magnae in No wogardia authoritatis, in medium consuluit, ut ad Uuaregos mitterent, atque tres fratres, qui illic magni habebantur, ad suscipiendum imperium hortarentur. mox audito consilio, legatis missis , principes germani fratres accelluntur:

venientesque eo, imperium ipsis vltro delatum, i inter

18쪽

COMMENTARII.

inter se diuidunt. Ruricla principatum Nowogardiae obtinet, ledemque suam ponit in Lado-ga, X Xm I miliaribus Germanicis infra Nomogardiam magnam . di naus consedit in Albo lacu. Trumor vero in principatu Plesto utensi, in oppido Swortetech. Hosce fratres originem a Romanis tra x ijse,gloria iitur Rhureni: a quibus etiam praesens Moscho wiae princeps,se gemas duxi se suum asserit. Horum autem fratrum ingre sus in Russiam, iuxta Annales, fuit anno mundi eg o. Duobus sine haeredibus defunctis, principatus omnes Rurich superstes obtinuit, castra iij et ter amicos & famulos diuisit moriens filium iuuenen Igor nomine, una cum Syno commendat

cuida Olech propinquo suo: qui id, deuictis multis prout iacijs, auxi Darina in Graeciam usq; transferens, Bisantium etiam obsedit, & cum triginta tribus annis regpasset. atq; in caput seu craniusta equi iam olim mortui, pede forte impegisset,

vermis Penenosi mortis laetus occubuit. Mortuo Olech, lgor ducta ex Plese odia uxore Ollia, imperare scepit: qui cum exercitu suo longius

progredi rei, HWracleam & Nicomediam usque pepueniliet,tandem bello superatus aufugit. post a M aleitru D revulianorum principe , in qUU-dam loco Coreste nomisse, ubi etiam sepultus

estis occiditur Filius autem Smalol aus,quem illa sentem reliquit, cum per e satem impetrare Non posset, interitii mater Ollia regno praesen et ad

quam cum Dre vinni viginti internuasios Misis

19쪽

RERUM MOS Co VITICA Ru Miunt, cum mandatis, ut eorum principi nuberet.

Ollia nuncios Drewlianorum vivos obrui tu sit: suosque interim legatos ad eos misit, nimirum si se principem & dominam expeterent, est plures atque praestantiores procos mitterent. mox alios selectos quinquaginta viros ad semissos, in balneo combussit: aliosque legatos iterum

misit, qui aduentum suum annunciarent, iuberentque apparare aquam mulsam, aliaque ex navire ad parentandum marito defuncto necessaria. Porro ad Dremtianos cum venisset,maritum deplanxit, Dremtianos inebriavit quinque millia

illorum occidit. mox Chioniam reuersa, exercitum conscripsit: eontra Drewlianos progressa, victoriam reportauit, fugientes in castrum persecuta, obsidione adintegrum annum pressit. post interpositis conditionibus, tributum illis de qua alibet domo,tres videlicet columbas, totidemque passeres imperate acceptasque in tributum aues,

continuo alligatis sub alas igneis quibusdam

iustrumentis, dimittit. auolantes columbae,ad sedes consuetas redeunt, reuolantque castrum incendunt. inflammato iam castro diffugientes, aut occiduntur, aut capti venduntur, Occupatis itaque omnibus Dremtianorum castris, vita mariti mortem , Chlowiam reuertitur. Dein anno mundi. 6 6g. in Graeciam profecta, bapti mum sub rege Ioanne Constantinopolitano suscepiti commutatoque nomine Olliae, Helena vocata est:ae magnis post bapti sinum a rege muneratibus

20쪽

COMMENTARII. stibus acceptis. domum reuertitur . Haec prima inter Rhutenos Christiana fuit, ut Annales eorum testantur, qui eam Soli aequiparant. Sicuti

enim sol ipsum mundum illuminat, ita & ipsa Rustiam fide Chrilli illustrasse dicitur. Swato

laum autem filium ad baptismum nequaquam perducere potuit, qui cum adoleuisset, strenuus ac promptus statim omnes bellicos labores, periculaq; conlueta, non detrectauit in bello nulla impedimeta,ne vasa quidem coquinaria, exercitui suo permisit, carnibus tot is dutaxat utebatur, humi requiescens, sella capiti subiecta. Vicit Bulgaros, ad Danubium viris progressus: inque ciuitate Pereaslaw, sedem tuam posuit,ad

matrem atque consiliarios suos dicens : Haec enim sedes mea, in medio regnorum meorum: ex Graecia ad me auferuntur Panodocki, auru, argentum, vinum, varij que fructus: exHungaria,argentum & equi: ex Rulsia , Schora, cera, mel,serui. Cui mater: Iam iam moritura sum, tu

me ubicunque volueris lepetito: itaque post triduo moritur, atque a nepote ex filio V uolo di- mero iam baptisato in numerum sanctorum refertur, diesq; undecimus Iulii sacer illi dicitur Smato flaus, qui post obitu matris regnabat, diuisit prouincias filijs : Ietopolcho Clitomia,

Olegae Drewlianos , V volodi mero Nomo-gardiam magnam. Nam Nomogardenses impulsu cuiusdam mulieris Dobrinae, V uolo dimerum principem impetrarunt, erat enim Nomo-gardiae ciuis quidam Catulaeta paruus dictus,

B qui