Rerum Moscouiticarum commentarij

31쪽

RERUM MOSCO VITI CARVMbrielem. Persuasus namque dux ab uxore, Demetrium in vincula conijcit, detinetque . tan- de moriens, eidem ad se adduci iusso: Chare, inquit, nepos peccaui in Deum & te, quod carceribus mancipatum te affixi, teque iusta haereditate spoliaui. iniuriam igitur a me tibi illatam, obsecro mihi remitte. liber abi, iureque tuo Vtere. Demetrius hac oratio ne permotas, noXam auo facile condonat. Egressus autem Gabrielis patrui iussu comprehenditur, inq; carceres con-

ij citur. Alii fame illum ac frigore,pars fumo su

focatum putant. Gabriel, vivente Demetrio, gubernatorem se gessit:eo vero mortuo, principam tum tenuit, non inauguratus, Gabrielis duntaxat in Basilij nomine commutato. Erat Ioanni

magno duci ex Sophia, filia Helena, quam collocauit AIexandro magno duci Lithuaniae, qui postea rex Poloniae declaratus est. Sperabat Lithuani iam grauissimas utriusq; principis discordias eo matrimonio sopitas fore. at longe grauiores inde exortae sunt. In sponsalibus namq;conclusum erat, ut templum Rhutenico ritu in castro Tutinensi, destinato loco exaedificaretur, eique certae matronae ac virgines eiusdem ritus iungerentur. quae cum aliquanto tempore fieri

negligerentur, sumit socer causam belli contra Alexandrum:& triplici exercitu instructo, cotraeum progreditur. primum versus prouincia Se-weram in meridiem ,secundu vero in Occidentem contra Toro pecet & Biela instituit, tertium m medio verius Drogobulch & Smolen cetho

32쪽

COMMENTARII. ucollocat.ab ij s exercitu in subsidijs retinet, quo

ei maxime, contra quem Lithmanos pugnaturos animaduerteret, succurrere posset. Postquaautem ad fluuium quendam Vuedraseli uterque exercitus venisset, Lithuani duce Constan tino

Ostroskij maxima procerum & nobilium frequentia septo, ex quibusdam captiuis numerum hostium ac ducum quoq; cum cognouissent,magnam spem profligandi hostem concipiunt. Porro cum fluuiolus conflictu impediret, ab utrisq;trasitus seu vadu quaeritur. Primi autem Mosci aliquot, superata ripa, Lithuanos ad pugnam laces lunt. atq; illi haud timidi resistunt, eosq; insequuntur, fugant, ultraq; fluuiolum pellunt. mox

utrinq; acies committuntur, praeliumque atrox oritur. Interea dum utrinq; eo de ardore animorum acriter certarent, exercitus in incidi js collocatus, que paucissimi Rhuteni adfuturum sciebant, ex latere in medios ho stes inducitur. Lithuani metu perculsi,dilabuntur: imperator exercitus una cum plerisq; nobilibus capitur: reliqui perterriti, castra hosti concedunt. se&arces, Drogobus ch,Toropecet, & Biela pariter dedui. Exercitus vero, qui meridiem venus processerat cui praeerat dux Machmethemin Tartarus rex Casani forte Brensho ciuitatis praefectum, que vernacula lingua Tuaiwodam vocant, comprehendit, Brenshoque ciuitate potitur. Duo post germani fratres, Baslij patrueles, alter de Stara-dub, alter vero Semeceti et dicti, bonam partem

prouinciae Semerae possidentes , alioqui Li

33쪽

inmaniae ducibus obedientes, imperio Mosci

se tradunt. Sic unico conflictu, & eodem anno adeptus erat Moseus, quae Vultoldus magnus dux Lithmaniae multis annis, maximisque Iaboribus ab tinuerat. Porio cum hisce captiuis Lithmanis, Moscus crudelius egit, grauit simis cathenis vinctos detinuit . egitque cum Constantino duce, ut relicto domino naturali, sibi seruiret. qui cum aliam spem elabendi non haberet, conditionem accepit. obstrictusque grauissimo iuramento,liberatus est. Huic porro quamuis praedia possessionesque pro status sui conditione attributae essent, ijs tamen placan ac detineri adeo non poterat, ut ad primam occasionem, per in uias sylvas redierit. Alexander rex

Poloniae, magnus dux Lithmaniae, qui perpetuo magis pace quam bello gaudebat, relictis

omnibus prouincijs & castris a Mosco occupa tis, liberatione suorum contentus, pacem cum socero fecit. Is Ioannes Basili j adeo fortunatus erat, ut praelio Nomogardenses , ad fluuium Scholona superarit, victos adegit, certis condistionibus propositis, sevi dominum & principem agnoscerent,magnam eis pecuniam imperauit: unde etiam constituens prius ibi locum tenentem suum, abi j t. quo, exactis tandem septem annis, reuersus, ciuitatem ingreditur auxilio archiepileopi Theophili . incolas ad miserrimam seruitutem redegit: arrepto argento Zcauro . ablatis denique omnibus ciuium bonis, inde ultra trecenta plaustra bene onusta abue-

34쪽

COMMENTARII. laxit. Ipse semel duntaxat bello interfuit, cum principatus Nowogardiae& Therensis occupabantur. alias praelio nunquam adesse thlebat, de tamen victoriam semper reportabat: adeo, ut magnus ille Stephanus Molda ae palatinus , crebro in conuiuijs eius mentionem faciens, diceret: illum domi sedendo & dormitando imperium suum augere, i e vero pugnando quotidie vix limites defendere posse. Ille etiam reges Casani ex voluntate sua constituit,aliqua do captiuos reduxit,a quibus tamen postrembsenex maxima strage profligatus est. Ille ide primus castrum Mos comiae, luamq; sedem, ut hos die cernitur, muro communiuit. Mulieribus porro usque adeo infensus erat,vi eius conlpectu,si quae forte obuiam sibi venissent, tantum non exanimaretur. Pauperibus a potentioribus oppressis, iniuriaque affectis, aditus ad eum non patebat . in prandio plerunque adeo se potu ingurgitabat, ut somno opprimeretur. inuitatis interim omnibus timore perculsis, silentibusque: experrectus,oculos tergere,ac tum primum iocari, & hilarem se conuiuis exhibere solebat. Caeterum etsi potentissimus erat, Tartaris tammen obedire cogebatur. Aduenientibus namq;Tartarorum Oratoribus, extra ciuitatem obuia procedebat, eosque seuentes stans audiebat. quam rem uxor eius Graeca tam grauiter tulit, ut quotidie diceret, sese Tartarorum seruo nupsisse: atque ideo hanc seruilem consuetudinem,

ut aliquando abhceret, marito persuasit, ut

35쪽

RERUM MOSCO VITICARUM

aegritudinemTartaris aduenientibus simularet. Erat in castro Moseomiae domus,in qua habitabant Tartari: ut omnia quae MoscoWiae agerentur,intelligeret. quod cum ferre uxor pariter nopolset, certos Oratores instituit, munera amp ta Reginae Tartarorum mittit,supplicado, ut eam sibi domum concederet, donaretque: visione etenim diuina commonitam, templum se eo loci aedificaturam ita tamen,ut aliam domu Tartaris se assignaturam polliceretur. Consentit hoc regina:diruitur domus, templumq; eo loco extruitur . sic castro eiecti Tartari, domum aliam nec viventibus adhuc, nec mortuis iam ducibus consequi poterant. Moritur autem Ioannes ille magnus, anno

mundi ros . cui filius Gabriel, postea Basilius

dictus, magnus dux successit, habens in captiuitate Demetrium nepotem ex fratre, qui auo adhuc vivente iuxta gentis consuetudinem legitimus monarcha creatus erat: & ob id vitio adhue,atq; etiam mortuo post nepote, solenniter Basilius creari monarcha noluit. Patre multis rebus imitatus est: ea quae sibi reliquerat pater. integra custodiuit ead haec multas prouincias non tam bello, in quo erat instelicior, qua industria, imperio suo adiecit. quemadmodum pater No-wogardiam magna in seruitute suam redegerat,

ita & ipse Plescowiam, sociam urbemittem insignem principatu Smoleiacetko, qui plus qua centum annis sub ditione Lithmanoru fuerat,adeptus est. mortuo etenim Alexandro rege Poloniae,

36쪽

COMMENTARII.niae,etsi belli causam contra Sigil mundum re-Dm Poloniae & magnum ducem Lithmanite nullam haberet, tamen quia regem ad pace magis quam bellum inclinatum, Lithmanos vero bellum pariter abhorrentes videret, occasionem belli inuenit. Sororem videlicet suam, Alexandri relictam, dicebat ab eis minime pro dignitate tractari: Regem praeterea Sigissmundum insimus ahat, Tartaros contra se concitauisse. re bellum indicit, Smolen calio obsidet, admotis tormentismequicquam tamen oppugnat. Interea Michael Lyncetio, ex principum Rhutemnorum nobili stemmate & familia ortus , qui quondam summam rerum apud Alexandrum tenebat, ad magnum ducem Mostodiae prolagit, quemadmodum infra patebit: mox Basilia ad arma hortatur, eique promittit, se S moleneetho, si iam de nuo obsideretur, expugnaturumea tamen lege, ut sibi hunc principatum Moseusco cedat. Post cum ad conditiones a Michaele propositas assensus esset Basilius, atque S molenta- o graui iam denuo premeret obsidione, Lynceth pactionibus,seu largitione verius urbe potitus,militiaeque praefectos omnes secum in Mosconiam duxit: uno duntaxat excepto , qui ad dominum suum, nullo proditionis elimine sibi conscius, redierat. reliqui vero centuriones co rupti pecunia & muneribus,redire in Lithwaniam non audebant:& ut culpae suae patrocinium praetenderent,iniecerunt metum militibus: dicentes, si Litananiam versus iter arripiemus,

C passim

37쪽

RERUM M OSCO VITICAR via passi in aut spoliabimur aut occideremur . quo malo pereulli milites, omnes in Moscowiam perlecti sunt, stipendioque Principis aluntur Hac victoria elatus Basilius, exercitu suu conti tuo in LithWaniam progredi iubet: ipse vero in cimole iacetho manet. Dein cum aliquot propinquiora castra & oppida deditione capta eo sent, tum primum Segit mundus rex Poloni obsessis in Sino encetho coacto exercitu auxilium, sed tardius, militi mox occupato Smolen casio, ubi Lit,aniarii versus M olci exercitum ire animaduertit, ipse Boris ovi iuxta fluuium Beresina sita Ti, aduolat, atque inde exercitu suu Constantino ostroskij duce dimittit. qui cum attigisset Borysthenem, circa Orsam op pidum, quod a molen cetko x x ta si milliaribus Germanicis

dutat, aderat tum iam exercitus Mosci circiter custoginta milia. Lithmanicus autem non excedebat triginta quinque milia hominum, adiuncti; tamen aliquot bellicis tormentis: Constanistinus mense Septemb. dies anni. iii . strato pote, pedite vltra Boryst liene, iuxta Orsam oppidum, transfert: equitatus autem angustum vadum sub ipso castro Cri supelat. Mox ubi dimidia pars exercitus Borysthenem transisse, nunciatur Ioanni Andreae Cetet adin, cui summarerum a Mosco erat commiliti, ut hanc edi ercitus partem iii uaderet, contereretq;. At ille respodit:

Si parte hanc exercit oppresserimus supererit alterae pars, cui forte aliae iugi copil pol sent, atq;ita nobis maius periculum immineret.opecte-

38쪽

co MMENTARII. i mus tantisper, est totus exercitus transferatur, tant* enim uint ostrae vires, ut sine dubio, nee magno labor laue exercitue aut opprimere, aut circumuentu Moscomiam vim , veluti iumenta agere possimus. Tande,quod uni uni res ali totam oceupemus L ithwania. Intelim appropinquabat exercitus Lith vanicus, Polonis& externo rnuite mixtus:& eu quatuor millib. pasi in

ab Orsa piocelsisset, ute et subsistit. Moscorum

duae alte longius ab exercitu recesserat, ut hostea tergo circumuenirent: aei es autem in liructa

in medio istabat , subductis quibusdam iri fronte, qui hollem ad pugnam lace serent. Ex adue l. Lithmarrus diuertas copias, ordine longo collocabat. singuli etenitia principatus, suae gentis copias;& ducem miserant. atque ita singulis suus in acie dabatur locus Tandem cohoitibus in fronte costitutis, Mosci cassicum canentes,pi mi in Lithwanos impere faciunt.illi haud timidi resis sit,eosque repellunt.. quibus mox alii iaauxilium missi, vicissim Lithmanos in fugam conuertunt. ficaliquoties utraq; pars nouis subsidi j s aucta alteram repellebat. Postremo maxima vi certatur.Litimas si studio cedentes ad locum, ubi tormenta bellica collocauerant, ea in Moscos insequentes conuertunt extremam que

aciem eoru in lubsidijs arctius collocatam , feriunt turbant,dirimuntque . Hoc novo belli genere Mosci, sui primos duntaxat in acie cum hoste confligentes, in periculo esse putabant, terretur turbatiq;,primam aciem iamiam iustam putates, C et fugam

39쪽

RERvM MOS COVITICAR via fugam capessunt. quos Lithwani conuersi, o manibus copijs effusis insequuntur, fugant, caeduique. Hanc caedem sola nox ac syluae dirimeret. Est inter Orsam & Dobromnam i quaequatuor

mil. Ger distano fluuius Cropiwna dictus: in cuius dubijs & altis ripis fugientes, tot Mosci submersi sunt, ut cursus fluminis impediretur. Capti sunt in eo confiictu omnes militiae praefecti ac consiliarij: quorum praestantiores, Constatinus sequenti die lautissime accepit, dein ad Regem misti qui per castra Lithhanica sunt distributi. Ioannes Caeladiis cum alijs duobus praecipuis ingrauescentis iam aetatis ducibus,habebatur in ferreis compedibus V ut in hos ego, Caesare Maximiliano legatus in Moseowia missus essem, permittente Rege Sigismundo, accessi, eosque consolabat: aureos praeterea aliquot,obsecrantibus mutuo dederam. Princeps porro accepta fiorum clade, Smolen cetho continuo relinquens,in Moscomiam fugit:& ne castrum Drogobusch LithWani occuparent, incedi iubet. Lithmanicus exercitus recta Smoleiacetho ciuitatem contendit, sed capere eam non potuit quod praesidi js impositis, Moscus eam bene firmatam reliquerat:& quod hyems impendes obsidionem impediebat: tu quod plurimi post conflictum praeda onusti, satis se effecisse rati, domum repetebant: deniq; quod neq; Lithwani, neque Mosci expugnare arces, aut vi capere norunt. Ex ea autem victoria, pr ter recuperata

citra smolenta o tria castra, Rex nihil reporta

uerat.

40쪽

COMMENTARII.

uerat Anno post hunc conflictum quarto, misit in Lithwaniam exercitus Moscus, atque intra meatus D inae fluuij & Polocetho castrum consedit. ac inde bonam exercitus partem, quae Lithmaniam abacta praeda caede & incendijs depopularetur, dimisit. Albertus Gas old Po- locetkij Uvaimoda una noctium egressus, flumine superato, aceruum foeni, quod ad longam obsidionem congesserant Mosci, incendi t, hostem invadit: quorum is caesi ferro, alii fugiendo submersi, alij capti, pauci euaserunt,caeteri,qui palates Lithmaniam vastabant,pars in locis diuersis deuicti, ii in sylvis errantes a colonis trucidati sunt. Casan regnum Moseus quoque eo tempore, tam naua i quam equestri exercitu erat aggre sus,sed re insecta,amissis quam pluribus militibus redi t. Porro princeps cille Basilius , etsi in bello esset in celicissimus, nihilominus tamen a suis s emper,tanquam res sceliciter gereret,iaudatuta&cum nonnunquam vix dimidia militum pars domum redierit, tamen ne unum quidem praelio este amissum dictitant. Imperio, quod in suos exercet,omnes facile uniuersi orbis monarchas superat. & id quod pater incoeperat ipse perfecit et nimirum omnes principes,& alios quosvis omnibus castris ae munitionibus exuit. Certe fratribus suis germanis nec arisces permittit, nec etiam confidit, omnes iuxta, dura seruitute premita adeo, ut quemcunque apud se in aula esse,aut in bellum ire, aut legatio-C g nem