장음표시 사용
561쪽
diuersis speciebus diuersorum generum, quibus illae causae proprie conueniunt.Exempli gratia, togae vitae proxima &upria causa est bonitas coplexi nis,& ideo proprie demonstratur hoc modo, Omne animal bonae complexionis est longi Viti in suo
genere,Petrus est bonae complexionis,ergo. At vGro causa bonae complexionis alia est in quadrupedibus, puta parum habere cholerq&sellis , ut est in ceruo,in auibus autem,multum habere siccit iis,quae subinde causs sunt remotς longae vitae. Si ergo.a.i .longa habere vita, ponatur ineste b.i. huic medio quod est,carere cholera,&b.cuicunque eo Tum competat quae sunt. d. i. omnibus speciebus quadru pedis quadrupes. n.st d. fit ut a. uniuersale sit hisce. tapeciebus d.Vniuersale autem,inquit, uniueris
ide est quod superius ad aliud, sed uniuersale pri-'prim. inum est id quod est superius ad singula,conuertis
tamen cum omnibus simul, ut licet uniuersale hominis sit quodcunque superius usque ad generalissimum,tamen uniuersale primu, tu est,animal,qε Conuertitur cum disiuncto ex omnibus speciebus animalis. auare d. est uniuersale primum omnium specierum quadrii pedis,a. vero est uniuersale, qJEtiam conuenit avibus. Et hoc est quod ait,l a. est superius quam b.quod conuertitur cum d, nam sib. non esset inferius non esset causa ipsius a .loquit. ' . n. de causis inadsqualis & remotis . od si rursus
h. i. carere cholera non omnibus co etit.e. i. sp
ciebus auis e.r.est auis conuenit a. speciebus e.Paliud medium quam b. illud ,ergo erit. c.f. siccitate habere. Quare eiusdem .s. longae vitae sunt plures
caus*,non quidem primς & proxime,sed erui causae quibus ille effectus conueniat distinctis speci bus & generibus animalis. Et ita de ceruo osseditur habere longa vita hoc modo,omne quadrupes pam
562쪽
s et Tofleriorum Secundus. rum habens cholerq est longae vitae:ceruus est huiusmodi:ergo. Maior vero aemonstrabitur per proximam cauram sic, omne animal bonae complexio nis est Ion e vitae:omne quadrupes parum nabens cholerae est huiusmodi:ergo. In decima & postrema particula, Quod si non statim Jqui est tex. 16. mouet, & siauit dubium circa ea quae dicta sunt. Dubium autem est hoc. Cum dictum sit uniuersa- Iem passionem non statim accedere ad indiuiduu, idest, non primo conuenire speciebus specialissi. mis, sed per causas intermedias , ut modo diceba, muS,quaeritur virnm causa proxima ur illud uniuersiale conueniat illis speciebus specialissimis, debeat sumi ex parte ipsius uniuersalis primi, idest ipsus passionis, an ex parte potius singularum specierum quibus inest.Et respondet, quod debet sumi ex parte ipsarum specierum quibus inest . Vt causa proxima ipsius uniuersialis, scilicet, longam habere vitam, est bona complexio: sed causa proxima cur longa vita infit ceruo, est carentia chole- .Et hoc est quod ait. Quod.a. scilicet longa vita competat, d, scilicet, cervo, causa
est. c. scilicet, carentia cholerae: quod autem, a. competat ipsi l ap L . c. causa est.b. scilicet bo- . . na complexio, que . . .
causatur exca I retia cholerae.
563쪽
De Principiorum cognitione. c.XVIII.
ut demonstratione quisquam scientiam consequaturis prima priscipia mediis Nacantia no nostat prius est dictum explicatumque. Dubitauerit aurem quilpiam eorum quae medisse Nacarit, curitio eadem sit necne utrum scientia viri pst, necne:aut alterius quidem Mentia, altemius aurem aliquod aliud Aenus, O virum habitus eorum non in toed fiant,acquiraturque:au ν ro insint quidem ,sed latearit.
FEquidem si ipsiss habemus, absurdum est anὸ.
Fiet enim ut nos certiore,qu- νlla demonRratio en , cognitione praeditos esse ignoremss. Sin ero quas prius non habemus, inde ac=uirimus , quonam pacto cognoscimus, discimusque, quoruantecedens notitia nulla estζId enim fieri nequit, ut de demonstratione etiam dicebamus. Constat
igitur fieri non posse, vi bos aut habeamus non
564쪽
mmonὸ ignoraremus aut ignari iustumq; e . rum habentes habitum,conficquamvr . . sy incesse est itaque vim quidem nos aliqua po
gentramque hab re, non talem Ho qus bis ipsis exactior certitudineque prae abiliorsit . Vid tur autem idi ιm ammabbas cunnis inesse rvim enim quandam insitam discernendi habent , . t quam quide* νῆiuersisensum appellant. Insito
autem animalibus sensu in quibusdam forma sensibilis mansiost,in quibusdam non fit. In quibus igitur non fit,biste praeter ipsum seistire cognitio
aut omnino nulla, aiιt eorum circa qua formae
man ononsit , nulla est . in quibus autem sit νς causa fientiunt Nirum quid in anima habeant, mi iucummusta talia um,differentia quaedam emergit:itiq; quibusdam Dalium visori mamsione ritio fit,quibusdam non sit .s siensu igitur fit memoria, quemadmodum. idici solet: ὸ memoria vero saepius eiusdem rei facta,experientia nascitur. Plures enim memoriae numero una experientia est: ab exterientia ue -το , Ila genita, ex omnibus notitiast :νniuersaliquidem in anima iam consecuto , quod est νnum praeter multa, quodque in omnibus illis unum iuest,principium artis atque scientiae:artis quide,s circa tenerationem fit: sicientiae vero si si ci ca id quod eodem modo δmper existit. P, eque igitur determinati habitus infunt, neque abali sad cognoscendum magis aptis habitibus sed a se a
565쪽
De principiorum cognitione. C.XVIII. sD,νt diximus, fiunt, veluta in praeliosamfuga, cum constitit unus, constitit er alius, alius deinde, donec ad principium est ventum. Anima
certe talis en,id pati ut pust Fulod autem dictum es antea, sied non dulιcide dictum est, id rursus dicamus . am cum eorum que eandem impromiscuamqise in omnibus rationem habent, ν-
num constiterit, principio uniuersale quidem in anima est,primum tum in anima nasicitur uniuersale. Etenim sentitur singuine quidem sensus autem ipsius ν niuersalis vi hominis,non autem Callia hominis est. IUrsus in his ipsis fiat, quousqueor ea que partibus vacant, ipsa Hent Nniuersalia,ν eluti tale animal, donec stet animal, crin hoc modo eodem. cffle est igitur. ut ex hisce patet, ipsa prima inductione cognoscere. Sic enim or sensus escit in nobis ipsum uniuersale. F Cum aut em mentis habituum quibus Nerum perspicimus, quidam veri perpetuo sint, νt intellectus atquescientia, quidam autem interdum fassium suscipiant,ut opinio, subducendaque ra- . tionis ν is,nullumque aliud genus exactius Mentia sit quam intellectus, atque principia notiora sint demonstrationibus , scientiaque cum ratione si omnis, haec inquam cum isa sint,stientia quidem principiorum non erit d cum fieri nequeat mi aliud quicquam verius sesentia quam intellectus i est, intellectus profecto principiorum habitus erit. Quod ex eo quoque perspicuum fuerit mm quia
566쪽
s 6 To eriorim Secundus. quia demonstrationis principium non en demonia 1lratio. uuare neque sicientiaescientia. Si igitarprater scientiam, nullum aliud genus verum habemus, quam inteirectum, intellectus sanὸ Men
tide principium eri , atque principium quidem es ipsius principi ctientia autem, ad rem omne
CApix VLVM hoc xvii; . atque adeo postremum, quod apud Commentatorem est text.
x jn sexque diuiditur particulas,sextiim est atque ultimum membrum huius secundi libri. in quo post longam disputationem qua traditus est modus cognoscendi principia incomplexa.f.quod quid,de propter quid est , breuiter ostendit quomodo cognoscantur principia complexa,quae prima sunt&immediata,nam si sint mediata, in primo libro mostratum est probanda esse per resblutionem ad inimediata. Atqui hoc inquid cognoscetur si de relinsa prius dubitauerimus. Supponit ergo primum ex priori libro, nulJa demonstratio sufficit gener re scientia,nisi prima ipsa principia,in quae omnes praemista resoluuntur,cognoscantur. Quo supposito mouet tres quaestiones, in hoh capite termina das. Prima est, utru eade sit cognitio omniu princia pioru. i. v tru i dein sit modus cognoscendi omnia . Secunda, utru utriusq; .f.generis principioru m
diatorum & immediaroria) sit scientia, an alterius .f. mediatorum sit scientia,aliorum vero .iam mediatoru) sit aliud genus cognitionis , puta intellectus.Tertia quaestio est. Utrum cognitio primorum principiorum sit aliquis habitus a natura genitus, qui latet nos antequam ipso utamur, an sit potius habitus. viii & exercitio acquisitus uti habitus scietiε
567쪽
De principiorum cognitione. t XVIII.
tiae. In secunda particula, Si igitur ipsos. J dispustat tertiam quaestionem pro utraque parte. Et φ nosit habitus naturalis probat, quia si est a natura genitus,necesse est ut nos lateat, & sit occissitus anteaquam habeamus rationis usum:absurdum aute est,
inquit, ut habitus intellectus , cum sit certior illoqui acquiritur per demonstrationem,lateat nos,& 'tamen habitus ipse scientiae non lateat habentem , dictum .n .est in primo libro,st sciens aliquam con , clusionem,scit se scire illam. At quod non sit acqui stus per artem arguit, quia tunc habitus primoruprincipiorum deberet generari ex pr.e existenti cognitione sicuti scientia ipsa: omnis enma cognitio, idest,iudicium propositionis ex prae existente fit cognitione, ut in fronte statim primi libri propositu, ta expositum est,si tamen sint prima principia , r Pugnat ut eorum cognitio ex pr existente fiat cognitione. Et ita concludit dicens, Constat ivitur. Sc.J idest, concluditur utranque partem esib fal-1 m,scilicet,& quod talis habitus sit a natura,quia
tunc nullo eum tempore ignoraremus , & rursus falsum est, ut eum prius non habentes , postea acquiramus, quia non apparet, ex qua priori cognitione generetur.' In tertia particula , Necesse est coclusio. itaque.J soluit eadem tertiam qu stionein per hac coclusionem .Per cognitione primorum principiorum praecedit in nobis a natura vis aliqua, & potelia qua principia cognoscimus, non tamen preco. dit aliquis habitus qui sit certior ipsis principijs,sicut habitum scientiae praecedit habitus intellectus. Explicat autem statim quae nam sit ista precedens virtus & potentia. Est enim sensus & intellectus. Vnde distinguit dupliciter inter animalia . Omnibus enim inquit in uniuersu animalibus c5munis
est potentia IeAsitiua, qua discernum obiecta qui
568쪽
bus nutriuntur. Cum enim Omne animal alimento
aliquo nutriatur, datus est illi sensus quo nutrimetu percipiat.Est tam e prima differentia,quod in auquibus animalibus manet aliqua impressito siensibilis in absentia obiecti,scilicet in animalibus perfectis memoriam habentibus: in alijs vero aut nulla
impressio manet, sicut in his, quae non mouentur localiter, aut sorte non manet : nisi quando obiectum elt vehementissimum, ut in aliquibus animalibus impersectis. Et in istis nulla est cognitio sensititia: nisi in praesentia obiecti . Secunda differentia est inter animalia habentia memoriam,quod licet omnia reseruent species sensibiles in absentia obiecti, bruta quidem quae intellectu carent non ferunt unum singulare ad aliud:quare non posuintclicere uniuersale ex singularibus : homines vero qui sunt virtutis intellectivae , possunt unum ad aliud singulare comparare , non solum in intellectu, sed quodam modo etiam per virtutem 1 magi' natiuam,quae altior est quam in brutis , ut in 1. de anima videbitur. His ergo iuppositis , in quarta particula, Ex sensu igitur.Jprobat Aristot. conclusionem,dicens ,ex lensu fieri memoriam,quemadmodum dici solet,ut habetur i. Metaph. cap. I. ex Abstraa memoria vero fit experientia , quet non est aliud cti vni- quam memoria saepe ei uidem rei frequentata: ab Rς serui experientia vero homo per intellectum abstrahit uniuersiale,quod est unum praeter multa,ut in prologo praedicabilium quaest. I. satis expositum est .
Illa igitur cognitio uniuersalis,si sit circa guer tionem, idest,circa factibilia contingentia .est principium artis: si vero sit circa id quod eodem modo semper existit, est principium scientiae.
Concludit ergo , Neque igitur,4 idest, habitus
principiorum neque sunt determinati, ide: nat
569쪽
De principiorum cognitione. CXVIII. 1 9
raliter geniti, neque ex aIijs certioribus generantur , sed a sensu hoc modo fiunt. Veluti in praelio
dum ex his qui victi fugiunt unus pedem sistit, &item alter, & tertius, reparato agmine, fit principium integrandi bellum . In quinta particula ,s Quod autem &c. J explicat amplius hanc rati nem .Vbi notandum est, quod si sensus non perci-l eret nisi singularia determinata sub ratione singu .arium, puta Calliam & Socratem , non utiq; pos, set abstrahi uniuersale, quia in illis nulla ratio uniuersalis lucet, sed tamen sensus percipit singularia vaga, scilicet hunc hominem, hoc animal, hac substantiam.&c. Et ideo cum illic iam Iuceat ratio uniuersalis, intellectus agens ex sensu abstrahit illam rationem uniuersalem a singularibus, scilicet homo,animal.&c. In sexta demum & postrema pamticula, Cum autemJ respondet Aristo. ad priores alias duas quaestiones . Et solutio ad ambas stat in hoc, s cilicet quod omnium primorum principiorum eadem est cognitiomon quidem scientia, sed
intellectus,probat duabus rationibus. Prima, Habitus intellectus alii sunt quidem pexpetuo, idest
semper veri,ut intellectus& scientia praetermittit sapientiam quam 6. Ethic. istis annumerauit, eo urcum includat intellectum & scientiam,per istos intelligitur alij vero sunt qui possunt esse falsi, ut
opinio & assensus, quem generat syllogismus fal-sgraphus &dialecticus quos vocat vim subduc dae, id est, decipiendae rationis. Habitus ergo principiorum,cum sit necessarius,non potest esse opinio : ergo vel est intellectus vel scientia . Rurius cum principia sint notiora quam scientia,&intellectus sit certior quam scietia, fit ut habitus princia piorum non sit scientia,sedintellectus. Secunda ratio est ibi,ΓQuod ex eod Principiorum primorum
570쪽
sso a Toneriorum Secundus cdemonstrationis non est demonstratio, alias demonstrationes irent in infinitum , scientia vero generatur per demonstratione: ergo habitus principiorum non est scientia: cu eso praeter scientiam nullus alius sit habitus necessarius quam intellectus , fit ut habitus principiorum sit intelle- ictu Inter obscuritatem, prolixitatem- i: que huius operis cum nauigauerim , haud scio unde plusta damni acceperim , V siet: cunq; tamen , Deo debetur quod emerserim, cui lein aeuum sit perpetua.
Finis Commentariorum Fratris Dominici Soto Theologi, in libros Posteriorum Arist.