장음표시 사용
541쪽
inilia,& deinde videre an.aliqua sit una latio communis omnibus si fuerit, signum est scori uenit illis una definitio. Si vero non reducatur nisi ad duas aut plures, non compreheduntur sub una definitione.Exempli gratia. Considero unu hominem esse rationale,& alium omnes,& videor
equum homini dissimilem,esse hinnibilem,& p
riter uniuersos,quae rationes non comprehendunturdub una,sicut albedo & nigredo comprehenduetur sub una ratione visibilis, & ideo homo &quus habent diuersas definitiones. Exemplum Aristot.est de magnanimitate. Ceu si Alcibiades sule magnanimus,& Achilles, & Aiax, J Boetius vertie Alcides,qui est Hercules, tamen in Grieco non est nisi, Alcibiades , qui cum Athenis ενὶ serret Niaciam sibi honoribus praeferri ad Lacedimonios deficit, cum quibus proprii patriae bellum intulit. De Achille vero nota est historia, qui cum in expeditione esset Graecorum aduersus Troiam,ob ereptam sibi ab Agamemnone Briseidem bello abstianuit.Aiax alter fuit Oileius. Hiς autem est Thel monius,qui cu petisset Achillis arma defuncti Myssi potius a iudicib. fuissent decreta, iniuriam
ferrq non potens,sese interemit.In rei veritate non fuit vera in his virtus magnanimitatis, cu primus patriambello petiuit, alter patriam necessitate deseruit,& tertius occidit se:sed tamen cum omnes id fecissent ex animi magnitudine,quia.snon sermvant alios honoribus se anteire , dicit Arist. st eadeerat ratio magnanimitatis in omnibus,quae est aestimari se magni. Et pariter in Lysandro de Socrate; quamuis Socrates longanimis fuit in tolerandis in iurijs. sander vero,ut est apud Plutarchum,acerrimus in illis propulsandis, ex eadem tamen rati ne magnanimitatis utrunque procedit. Vnde comcludit
542쪽
eludit Arist. quod cum destatio non sit particula
ris,sed uniuersalis,nam medicus inquit non definit quid est salubre huic oculo,sed cuicunque eodem morbo laboranti, fit ut quamuis magnanimitas in istis diuersa videatur, tamen propter eandem rationem communem una est omnium definitio.
Ι es capite decimoquinto quod in diuisione Comentatoris ad eundem textum 12. pertinet, docet
Aristo.quod isto modo compositivo facilius inue nire possumus definitionem speciei qua generis,Mideo opposito modo ad diuisionem a singularibus, id est a speciebus specialissimis ad uniuersalia ascedere oportet. Quod probat dupliciter, primo, quia in specie specialissima, quippe cum non sit Pdifferentias essentiales amplius diuisibilis, minus
latent aequi uocationes, in generibus autem latent aequi uocationes, eo quod diuiduntur per differentias inaequaliter perfectas,ut capite de genere expositum est,aequivocatio autem impedit rei cognitionem. Enimuero rationem ipsam animalis,puta esse sensibile Mon tam perfecte cognoicimus in communi, quam cum illam cognostimus in qualibet spe- .cie. Secunda ratio est,quia quemadmodum inde monstrationibus necesse est praesipponere aliqua per se nota ex quibus ad ignotiora procedat demostratio, ita in definitionibus a notioribus & facili' ribus oportet procedere, sed facilius est genus uniuersale per rationes particularium specierum co-moscere, ergo ab illis incipiendum est. Probat minorem exemplis, qui enim inquitavult notificare quid est simile, facilius explicabit secundum rationem specificam, quae est in coloribus in quibus eadem dicuntur similia, quae eundem habent co larem, aut in figuris quarum similitudo consistitan hoc quod constent ex aequalibus angulitiae pab
543쪽
riter acutum euidentius cognoscitur si ostendatur in vocibus,aut in saporibus,aut quantitatibus, alia est enim ratio acuti in sapore , alia in voce, alia inquantitate. Dubium posset hic esse ex dictis Artistote. ex. 1.Physic.ubi ait,91 ex uniuersalioribus procedendum eu ad minus uniuersalia,hic vero dicit oppositum. Facillime tame hoc diuiditur per communem,distinctionem, scilicet quod uniuersaliora sunt notiora naturae, minus autem uniuersalia sui notiora nobis, & ideo ordine naturae incipiendum est ab uniuersalioribus, addendo semper nouas differentias & componendo nouas species, sicut natura operatur prius producens vitam animalis quavitam hominis, sed quantum ad cognitionem n stram procedimus a compositis resoluedo illa simpliciora principia. Tandem in fine capitis, Quod DbremEn neque .Jaddit Aristotel. vltimum documentum , quod videlicet sicut de re non est disserendum per metaphoras,alias committeretur aequivocario, Vt si quis arguat,quicquid habet caput est animal, a Dor habet caput,ergo arbor est animal nam caput metaphorice dicitur de radice arboris ita nec definiendum est per metaphoram,ut si quis definiat hominem quod fit arbor in uersa, aut quod arbor est homo inversus, caput enim arboris est radix, quae cum sit sub terra videtur homo cuius caput est in terra & pedes sursum eleuati,& econuerso homo apparet arbor euulsa cuius radices in altum prominent. 'Dubium autem est circa doctrinam ho- Dubium . rum duorum capitum.Cum Aristoti duas hic vias
tradiderit in uestigandi quod quid est scilicet diuisonis & compositionis , utram istarum recitauerit tanquam propriam . Enimuero Commentator in prologo de anima,commen. s. dicit inter antiquos tres fuisse in hac parte sentetias. Hippocratis enime inquit
544쪽
sa POReriori secundus inquit opinio fuit, quod quid est, inquirendum
esse demonitratione . Plato vero censuit Vestigandum esse via diuisionis Aristo.autem sententia fuit inuestigandum esse via compositionis. Et idem firmat illic S.Tho. lectio. i. hic autem videtur Ariastote. approbasse viam diuisionis,cum dixit tex. I p.
diuisiones non demonstrare quidem quod quid est,utiles tamen esse ad illud inuestigandum. Ad
hoc dubium respodentur tria. Primum,quod Ariasto. non reprobat viam diuisionis:immo asserit es.se utilem saltem ad inquirendum genus. Secundum est, quhd diuisio sine compositione non sus.ficit,sed simul dum superiora diuiduntur com p nuntur inferioramam differentia diuisiva superioris est constitutiva inferioris.Cum enim inuinig mus definitionem hominis,ex prima diuisione iubstantiae in incorpoream, & corpoream omittimus incorpoream,& eligiimus substantiam corpoream, di postea diuiso corpore in inanimatum & animatum,colligimus substantiam corpoream animata, cui post addimus sensibilem,ac deniq; rati nalem. Et hanc forte Aristot.appellauit. Viam compositionis. Sed tertio di: cimus, ut iam modo dicebamus,s in definitionibus procedendum est a notioribus nobi pura
compositis speciebus ad simplicia, α
545쪽
mod diuisio ct analogia. CV XVI. Fay
d diuisio & analogia conducunt ad inuestigandu i si e ter quid
CAP. XVI. T autem facultatem mediorum ad ea demonstranda, qt proponutu habeamus, peruentare oportet O ea quae animantibus apertis in-1biciuntur,ct ipso quoque diuisiones..Atque sic pervestigare oportet,supposito genere communi omnium: ceus animalia sint ea quae considerantur , quaenam omni competunt animali. Quibus sumptis, rursus identidem peruenigne opori et , quaenam caterorum primo cuilibet infunt exeluti si id sit auis, quanam omnem avem 1equunturiosic semper quaenam propinquissimo competunt/ Patet enim nos posse iam dicere propter quid insunt ea, quς competunt hisice que sub ipsὸ communi sunt.coliocata, ut propter quid homini competunt,aut equo/sit autem animal quidem. b, pro. a. Nero ponantur ea quae animal omne sequuntur: pro. c. e. d. vero animalia singula tollocentur. Patet itaque propter quid a commpetit ipse. e propter. b. nanque competit. Et semiliter caeteris.Eadem autem en semper O in alijs ratio,
546쪽
sas Tolle rum Secundus . ratio, atque nunc sic dicimus per tradita nobis
Textus xxiii. F Oportet autem non solum in his ipsis dicto modo considerare,ssed etiamsi alia quid aliud videatur commune competens, ct 0 isum accipere deinde sumere ct ea quae ipsum -- lquitur, ct ea quae hoc sequuntur:veluti cornige- lvis competit omasum haberedisperioribusq; Na- icare dentibus . Sumantur igitur haec, ct rursus accipienda sunt ea quibus competit, sequiturq; gerere cornua.Patet enim propter quid illis competunt,ea quae diximus:nam ob idipsium illis inerunt, quia cornua gerunt FEt insuper alius modus peruenigandi per similitudinem rationis rnon enim poten unum quippiam ide sumi , quod i quidem ct sepium o spina ct os appestare oportet: inerunt autem his, atque sequentur ali qua, quasi talis sit ν na quaedam natura. Textus xxiiij s Eadem autem sunt nonnulla eorum quae proponuntur multipliciter: qus enim ex eo sunt eadem, quia medium idem habent: veluti quia sunt omnia anteperinos: atque horum nonnulla sunt eadem genere, quscun que disserentias habent ex eo, quia sunt diuersi Tum,νel alio mo,νt propter qd resonat, aut pro pter qd apparet, propter quid Iris existit, uni uersa.mhao ide sunt propositu genere, ora nanq;
sunt planὸ reflexio,sed specie sui diuersa. FQuaedam autem disserunt ex eo, quia medium est b
547쪽
te mense magis affluat aquis, quia mensis decre
siens similis magis bremis est,propter quid menses decrescenssimilis magis h3emiseri' quia Lusia decrescit. sic interse hasent νt patet.
Η Ic incipit me astrum quin tutis huius libri , in quo p0s'quam .ostensum quomodo sit in uestigandum quod quid est, docetur in his duolaus capitulis quomodo ii uestigadum est,propter Quid, id est quodcunque medium. ad denaron stram dum qualicunque conclusionem. At qui in hoc ca. I 6. sunt tres particulae. Prima pertinent ad eundet t. a 2.Secunda est text. 13.& 3. est text. i Est ergo primum documentum in prima particula , mad inuestigandum propter quid cuiuscunque padu'nis oportet habere prae oculis omnes diuisi nes a generalissimo vique ad specialissima,& deinde considerare ea qui sunt propria cuiuscunque peneri, ut scilicet ea quς sunt propria substantiae inquantum est substantia,& ea quae sunt propria Mnimali inquantum est animal , & ea que sunt propria auibus inquantum aues &c.Quo habito facile quamcunque passionem generis superioris pos Iumus demonstrare de quacuque eius specie. His ergo consideratis facile quicunque potest passi nes superioris generis de singulis eius speciebus demonstrare, sumpto pro medio illo genere quod est proprium subiectum illius passionis,ut si lensibile,aut dormire & vigilare quis velit de holaiaut se equo dem'nstraret accipiat,alal, pro medio qJςst b,& dormire & vigilare pro.a. quod est maiors tremitas, & homo aut equus aut bos pro. c.d.e. sunt minores extremitates, Ocita tandem si
548쪽
demonstratio,omne animal dormit vicissim & vi , gilat,omnis homo est animal,ergo. Et eodem modo, habere tres angulos aequales duobus rectis demonstrabitur de isoscete & de aequitatem,tumpto Pro medio triangulo cui prim5 couehit illa passio. Toti a 3. In textu 23. oportet autem.Jqui duas habet pam 'ticulas, dicit primo , quod non solum id oportet obseruare ubi tale genus est nominatum,sed etiam ubi non est ei homen impositum. Exempli gratia: animal habens cornua, in quoddam genus anima' lium comprehendens multas species , quod quidem non habet nomen inipositum quidditatiuunt possumus id tamen appellare cornigerum consi-' .derare ergo x rtet, quae sint propria tali generi
animalium t puta esse omasium,idest, intellinum crassum,habens plures ventriculos Propter necessitatem ruminationis: item cirere dentibus in superiori mandibula, quippe quorum materia conuertitur in cornua. Si ergo de boue aut de ceruo quis voluerit demonstrare huiusmodi passiones talis erit tunc demonstratio, omne animal cornigerum caret dentibus in superiori mandibula:om- nis bos est animal cornigerum rergo omnis bos caret dentibus in superiori mandibula. In secunda particula, & insuper.Jostendit praeterea inuem gare propter quid,reducendo passionem ad aliquod medium quod non est simpliciter commune, selanalogum, ut animal habens sepium, aut spinam , aut os , non est simpliciter univocum genus, sea analogum , ut enim os se habet ad animal terrestre, ita spina se habet ad plicem , & sepium ad sepiam, sepia genus quoddam piscis est,& etiam seps
sepis est genus serpentis . Accipitur ergo sepium pro osse serpentum quod non est omnino spina . Si ergo aliquam passionem communem his tribus generibus
549쪽
c d diuisio ct analogia. cap.XVI. 3 29
generibus animalium velit quispiam demonstr Te, debet sumere pro medio unum nomen analogum ad illa tria. In textu Σ . eadem autem &c.J τοκα a qui duas itidem continet particulas, docet inuestigare propter quid, in rebus simpliciter diuersi generis quibus conuenit aliquo modo una ratio,quae licet non sit generica,est tamen accidentalis: sicut per hoc medium quod est Anti peristasis, id est, reciprocatio seu repercussio, demonstrantur multa diuersorum generum, ut propter quid echo re natλ propter repercussionem motus aeris quo multiplicantur species seni: propter quid apparet ima-so in speculo λ propter reflexionem specierum visualium: propter quid apparet iris in nubibus pro- er refractionem radiorum solarium ad latera nubis. Omnia enim hic media sunt reciprocationes quaedam,licet specie diuersa. In secunda particula, 'usdam autem.&c.Jconcludit tandem quomodo in assignatione propter quid, media aliquando ordinate procedant,vt. a. sit propter. b, &. b. pro- l. . Her.c. Isque ad causam immediatam : ut propter quid Nilus decrescente mense, idest, properante . ad finem, magis affluat aquis, quia mensis decre-'
. scens maeis similatur hyemi, idest, magis est humidus.Sed propter quid finis mensis 'magis est humidus t quia luna de
crescit:quae cum habeat aqua i rum dominium,ipsa creaquae:ipsa ve-
550쪽
M B I G E T autem quispiam de causa, de eo cuius es causa, sit ne' tum clausa,cum est id cuius est causa, veluti cum stondes decidunt si ne tum ipsa defluendi stondes causa , latitudo. inquam foliorum , siquidem an illius sit causa, mel cum deficit Luna .st ne tum interpositio terraej msi non est,aliqua alia erit ipsoru causa: sim semul sunt causa ct id cuius est calsa, cet se intercedit terra,deficit luna,aut si latitudo si foliorum defluut frondes: tum mutuo profecto demonstrabuntur jSint enim.a frondes deponit,b. planta cuius sunt folia lata,c. vitis . Si igitur.a. cuilibet competit. b,omnis enim planta, cuius folia sunt latasondes deponit:b.νerh ipsi. c. c petit : latas enim frondes quaelibet vit' habet , a. etiam ipsi.c.competit:omnisque vitis frondes suo deponit.Atque causa b. medium est, νt patet. At licet etiam per foliorum defluxum, lata vitem haberefotia demonstrare.Sit enim. d. lata habere folia, i cerestoniues e,vitis autem fEt igitur cuilibet inest,s omnis enim νitis abjcit