장음표시 사용
531쪽
De inuectigatione quod quid est. C.XIIII. 1 II quousque ad νnam rationem fiat accessio enim erit ipsius definitio rei. φsi non ad ν- nam rationem, sied ad duas vel plures itur,patet
id quod fritur non unum quid esse , sidplura. F Veluti si quaeratur quid nam sit magnitudo
animi, considerandum est in aliquibus quos quidem ficimus esse magnanimos, quidnam habeantisum omnes, eo pacto quo tales esse dicuntur. ceu si Alcibiadessuit magnanimus , ct Achi les,ac etiam Aiax, quid unum omnes habeant. Atque id est eos contumeliam non ferre, nam primus,latulit bellum secundus iratus ,se a soci s defendendis seiunxit:tertius,sibi mortem consciuit. Gus in alijs considerandum est, vi usandro ac Socrate, quidnam ct istis inerat νnum. que id eIt, aequabiliter siese habere in secundis atque aduersis rebus fortuns.His sumptis, considero quidnam idem habeant haec aequabilitas inquam in rebus fortune, ct pati cum istata contu melia est,non posse. Quod si nihil habeant idem, dus profecto magnaminitatis θecies erunt. Omnis autem definitio uniuersalis est semper. Medicitis enim salubre cuidam oculo, sed aut om, ni, aut specie determinato dem
532쪽
cactsi minitar C A P. XV. T co E ficilius definire singularia qua
tiones enim in uniuersalibus magis larent,quam in i s quae non disserunt. Ut autem in demonnrationibus ratiocinandi forma, se in definitionibus dilucidatas insit oportet: quae quidefuerit,si seorsum id definiat quispiam quod in pluribuageneribus est,per ea quae in ν quosue diacuntur:veluti simile non omne, sed id quod in coloribus ct figuris est, ct acutumsimiliter, quoden in voce: o sic ad ipsum commune proficisca-rnν, cauens nὸ squivocationem ossendat. mod si neque disserere transationibus uportet, paret neque definire oportere transationibus, qui hisce que per translationem dicuntur:Erit enim necesstas, ut transationibus disseratur.
Hoc est quartum membrum atque adeo potissimum huius libri in quo postquam in secundo visum est non posse : quod quid est demonstrari, tradit in his duobus capitulis Arist.modum quo vehari inuestigareq; possumus genus , & differe
533쪽
sam quib.constituitur quid ditativa definitio. Aia qui in diuisione Commentatoris capitulum hoc quartum decimum usque ad sex tex.attingit.In primo qui est numero decimvsseptimus costituit si
qm qualia debent esse illa ex quibus definitio quid
ditatiua componitur,liabetq; tres particulas. In pri mapr posita prius intentione quae est dicere quo pacto nos oporteat venari qε quid rivraeiacet distinctionem .E'rum,inquit, quae semper & uniue taliter de quolibet supposito subiecti pr dicantur, ia sunt superiora, qus videlicet excedunt subi elum , non in transigrediuntur genus generalissi-ntu subici 'i, alia sunt 'us transgrediuntur genus ipsius sebiecti. Exempli gratia de ternario praedic itur ens necessario &uniuersaliter, transgreditur tamen generalissimum ternaris, quia non solu qualitati sed qualitati & substantiae conuenit, at vero impar numerus superior quide est e ternarius,ca competit quinario,&aliis non tamen excedit gen ratissimum,quia solu dicitur de numero. Ide ex plum est de his prεdicatis,animai,corpus respectu hominis. In secunda particula, Talia igitur. J subdit quales esse debent partes definitionis. Est ergo conclusio. Definitio quidditatiua constititur quado componuntur plures partes quae essentialiter praedicantur, quarum singulae sunt superiores aidefinitum , collectio tamen omnium conuertitur cum ipso. Exemplum est si dicas, ternarius est numerus impar utroque modo primus, numerus.n. alijs conuenit qua ternario & pariter numerus impar,& pariter numerus utroq; mo primus: numerus. n.dicitur Ino mo primus,quia no menseratur numer'. i. cuius numerus no est pars aliquota sedi'la unitas,& isto mo non solu ternarius, sed quinarius di septenarius est numerus primus,sio modo
534쪽
dicitur primus, quia non componitur ex pluribus, numeris , &isto mo inter impares solus ternarius, est primus , nam quinarius componitur eX terna-.rio & binario, ternarius vero solum ex binario unitate quae non est numerus.Sed tamen isto modo et binarius est primus,est. n.binarius isto modo primus inter partes , & ternarius primus inter impari res. Ait ergo Aristo. si singulae particulae sunt sup ijores ad ternarium,tamen omnes simul conuerta tur cum ternario, quia per hoc si est primus tecundo modo separatur ab alijs imparibus, & per hoc est quod impar separatur a binario. Est tame hici dubium ex Arist. 7.meta .lex. 3. ubi ait, quod vitiaima differentia conuertitur cum specie, ex quo si iquitur quod non est necesse ut quaelibet pars defuinitionis per se sit superior ad definitum. Respondetur,ut diximus in praedicabilibus capitulo de differentia,quod inuenta ultima differentia, illa quia dein conuertitur cum specie, sed quia est difficillimum ultimas differentias singularum specierum inuenire, illam solet semper Arist. per plures communes circumscribere. Sicut qui opinantur intelli gentias aut corpora coelestia esse animalia rationa
lia quos sorte secutus est Porphyrius) dicunt hominem esse animal rationale mortale,quorum quq libet pars excedit definitum, & omnes simul conuertuntur cum illo. In tertia particula, Cum autem necessariaJprobat id qε intendit in hoc primo tex.videlicet,' talis praedicatorum copositio sit definitio quid ditativa. Et ratio est haec. Talis collectio praedicatorum couenit quidditatiue uniuersaliter iubiecto. s. omni eius indiuiduo, & semper semper enim loquitur de uniuersali posterioristico lcconuenit etiam conuertibiliter, ergo est definitio
Antecedens supponit ex dictis,& probat consequ*
535쪽
tia,nam dato opposito'non est definitio, sequitur erit genus postquam quid ditatiue praedicatur ,
di per consequens conueniet a tertiario,cuius contrarium suppositum si non est genus, sequitur ut sit definitio, quia non est aliud quidditatiuupraedicatum. In tex. i 8. soportet autemJconstitu Text. 18.e' qualia debent esse ea ex suibus definitio quid-ditatiua componitur , incipit tradere modum quost inquirenda. Et tradit duos modos T via diuis nis in quatuor textibus, S via copositionis in text. α a. Atqui primum documentum quod hic raro intelligitur,& est nihilominus initium inquirendae PD VJ definitionis est,ui cum quis tractat aliquod totum id est , cum inquirere vult definitionem alicuius speciei siue specialissimae siue subalternae,quae dicitur totum eo P componitur ex genere & differentia,statuere debet primum omnium in quo sit praedicamento.Quod facturus est diuidendo gentis,id est quodcunque praedicamentum a generalissimo procedendo 'sque ad indiuidua in specie.i. specialissimas species videlicet per arborem praedicametalem,ut quantitatem in continuam & discretam, discretam in numerum parem,& impare,& parem in numerum primum qualis est dualitas) ia compositu ex numeris qualis est quaternarius &alij N eode modo imparem, & ita venietur ad dualitatem & ternarium duae sunt quae. species specialissimae. Et tunc cuiuscunque speciei inuestiganda est Idefinitio,id est,proprietates, ut dinoscatur illa species quae proponitur definienda in quo sit praedicamento,ut puta quid sit linea recta,quid circularis. Trassert se ad species quatitatis cotinuae, ut osten dat eandem eue ronem in continuis & in discre-
tis. Post hoc inquit sumpto p huiusnodi diuisi a es &proprietates,quidnam sit genus speciei defi
536쪽
niendae,videlicet, ad quod praedicamentum perti-'neat,sit ne quantitas an qualitas dec. y effectus co 'munes illius pridicamenti inuestigandae sunt propriae differentis illius speciei. Exempli gratia, vesti gare quis intendit definitionem hominis, perpendat primu sit ne subtantiaban quantitas,aut qualitas &c.id aute cognoscet y modos intrinsecos &proprietates praedicamentorum, puta sit ne per se: an in alio. Nam ea, inquit, quae his accidunt quae Componuntur ex indiuiduis .i.simplicibus. Jex definitionibus innotescent,scilicet simplicium,na definitio simplex principium est omnium inserioru ,& quae simplicibus per se accidunt, ratione ipsoria simplicium conueniunt compositis. Simplicia hic vocat sit periora genera, composita vero inseriores spe cies,quippe quς ex superioribus generibus ad dita semper differentia componuntur. Exempli gratia, esse per se est modus intrinsecus qui per se primo conuenit substantiae, corpori autem & animali de homini conuenit inquantum sunt substantiae, esse subiectum diuisionis secundum trinam dimesionem per se conuenit corpori, sed animali & homini conuenit inquantum sunt corpora,'ita d anceps.Habito ergo i homo est substantia postquaest per se,inquirendum est sit ne corpus an spirit'. cognoscetur autem esse corpus,quia est subiectum trinae dimensionis,qiso habito inquirendum est sitne animatu an inanimatum, cognoscetur per pro prietatem animati quae est y se moueri, & habitost sit animatum,videndum est qK,ansit alat,per,se sibile, quod per se conuenit animali, & deinde viadendum sitne rationale an irrationale, per hoc est uti ratione aut non uti ratione. Et hoc modo definitio simplex. i. superioris est causa innotescendi compositae .i.inferioris. In tex. 19. ΓAtqui diuisio-4 - nes.d
537쪽
nes.Jaddit ad maiorem explicationem alia tria do Diseisin is cumenta,post primum ergo iam dictum, secundu tum.
documentum est quod diuisiones generum debet fieri P differentias proximas oppostas,ut numerus diuidatur per parem & imparem. Nam si fieret diuisio P singulas species abiret in infinitu , aut salte non possemus illas comprehendere, ut patet in speciebus animalis.At ne videatur sibijpsi contradicere,quippe qui dixerat c. s. quod quid est , non demonstrari per diuisionem,resyondet,s per diuisionem no demonstratur quod quid est,ad sensum supradicium,sed inuestigatur,non.n. per diuisionem concluditur quod animal rationale si quid dilatiaua definitio hominis , quia nec demonstratur illas palles esse genus & differentiam,led iupponitur 'proprium substantiae sit esse per se, & propriti corporis sit esse subiectum diuisionis,& ita ex suppositionibus peruenitur ad hoc in homo sit animal r tionale, an vero illae partes significet essentiam hominis philosophus naturalis examinat, aut metap. Tertium documentum est, DRefert autem &c. 3 Do minid est, differt quo ordine partes definitionis ponantur,illa enim quae contrahitur debet praecedere,&quae contrahit debet subsequi,ut genus debet praecedere differentiam & inter differetias, illa quae cotrahitur.Ponit tamen primum exemplum de differantijs quarum utraque potest per alteram contrahi,ut mansuetum & bipes , quorum unumquodq; est commune homini & aliquibus brutis, nihilominus cum dicitur, homo est animal mansuetu bia
Pes, denotatur si mansuetum constituat cum ans-
mali unu genus quod contrahitur per bipes, distinguens homine equo qui est quoque aiat masiletum,sed cum dicitur, homo est animal bipes ma suetum,econuerso mansuetum contrahit bipes di
538쪽
3 18 Poneriorum Secundus. iuvasium stingueus hominem a vulture. Quartum documen 2 ume. tum est ibi, Praeterea hocJ ut patet in diuisione nihil omittatur eorum quae intrat definitionem.Vbi notandum est,t omnes differentiae superiorum generum sermaliter aut virtualiter pertinent ad de finitionem speciei, nam ut in arbore Porphyria
dictum est, differentia diuisua superioris generis est inferioris conititutiva. Si ergo quis diuideret superius genus p differentias remotas divisivas inferioris generis, ut si quis diuideret substantiam Pgressibile, reptile,& volatile,& aquaticum, praetermitteret multas species substatiar quibus illae differentiae non competerent,nam illaris olum sunt differentiae animalis , & ideo cum illae differentiae non distinguerent totam essentiam substantiar,non sufficerent ad inuestigandum definitionem cuiuscun- que substantiae.ponit exemplum de animali, i, non debet immediate diuidi per animal continuarum, alarum qualis est vespertilio de animal diuisaruimalarum riuales sunt aliae aues ga animal n5 cadit
H .i. non comprehenditur totum 1ub illis speciebus
quae solum sunt disserentiae animalis volatilis, sed animal prius diuidendum est per volatile, gressibile &c. Et ita concludit procedendum esse in diuisionea differentias immediatas. In tex. zo. No autem oportet.Jrespodet duabus falsis opinioni b. Prima erat dicentium neminem posse cognoscere differentiam quidditatiuam alicuius species, nisi cognoscat omnia rerum genera & species , nam hoc
non dicterre ab illo,est esse idem cu illo, & differre ab illo est esse diuersum, unde illi inserebant pnemo potest scire a quibus homo differa quin cognoicat oia entia a quibus differt . Diluit aute huc errorem dupliciter. Primo, quia multae sunt diffsrentiae accidentales rerum quq ad earum quiddis
539쪽
rate nihil pertinent, quas proinde impertinens est cognoscere ad cognolcendam quidditatem, ut ad
cognoscendu quid est lio, nihil refert scire, Ad est
albu,aut magnu ,aut simile &c. Et praeterea cu quia, .spiam diuiserit genus P differentias contrarias, &acceperit illam qua constituitur species, non indiget comprehendere alia omnia quae comprehenduntur sub contraria differentia, ut diuiso genere per rationale & irrationale, &habito φ homo est animal rationale, nihil amplius ea oportet scire seniuersa quae continentur sub irrationali. Secuda opinio erat dicentium,st qui utitur huiusmodi diuisione,necesse est ut postulet,& petata respondere genus quod diuiditur contineri sub laliquo m
bro diuisionis, quo insinuabant illud no esse necessarium.Dicit ergo Arissi qui diuidit genus per immediatas &oppositas differentias, no necesse habet hoc petere,quia necessariu est, ut genus sub aliqua oppositarum disterentiarii contineatur,oe. n. animal aut rationale est,aut irrationale. Secus si diuisio fieret per positivas differentias, ut animal tu, aliud gressibile,aliud volatile,aliud reptile , aliud
aquaticum,non. n. est euides non esse alias species animalis nobis forsan ignotas. In textu. 2 i. Ad extruendam autem. J exclusis erroribus eorum quae
Non requirutur ad diuisione qua quaeritur qui duitatiua definitio ponit tria quq requirut. Primu,ut sumatur ea quae quidditatiue praedicantur.Secundu, ut disponatur in definitione ordine ia dicto in tex.
a 9. Postremum est,ut ponantur in definitione omnia quq requiruntur ad explicandum quidditate & essentiam definiti.Atq; primu inquit obseruabiturdi ratiocinemur ad genus quemadmodum ad accidens. i. si per definitionem generis positam in 1.To ic.ca. .examinemus an id quod ponitur loco ge
540쪽
neris sit genus, sicut per definitionem accidentis examinamus,an aliquid sit accidens. sSecundum autem fiet Jid est secundum obseruabitur, si inter
differentias illa praecedat, quae sequitur in conse quentia ad omnes alias, non autem aliae sequuntur
ad ipsam,nempe si fuerit superior ad alias, ut si dicas,homo est animal gressibile bipes , sequitur.n hoc est bipes,ergo gressibile , quare bipes contrahit gressibile & non econuerso, sicut sequitur, est gressibile,ergo animal & non ecouerso. Patebit autem haec omnia esse &c.J id est tunc definitio costabit ex omnibus quae pertinet ad eius quidditate si in diuisione a generalissimo incipietes nultu in termediu praetermittamus, sed ut dictu est per im- mediatas semper differetias diuisio deicendat. Cociudit ergo dices. Manifestum enim est &c.Jconcludit inquam, φ isto modo constituetur adaequYta & conuertibilis definitio quq nec plus, nec mi- .nus continet quam requiritur, nam si sola praedicata quidditatiua sumatur, non cotinebit plus, quia quicquid quiddilative pr dicatur de specie,aut est gestus aut differentia illius.Ait disserentia praedicari in quid,non si seorsum accipiatur, na tunc Qtu praedicatur essentialiter,sed quia pertinet ad quid-ditatem rei,& ideo addita generi tota definitio praedicatur in quid, quod autem talis definitio non co tineat minus, patet per id quod modo dicebamus si in diuisione nihil praetermittatur, cum enim Ven.tum fuerit ad ultimam differentiam, quae amplius diuidi non potest, illa demum adaequale conuertetur cum efinito. In textu a x. Quaerere a
tem .d tradit Aristoteles aliam secundam artem V lnandi definitionem modo compositivo. Ait enim,
quod ad iudicandum rei alicuius aut formae deta rationem debent primo similia considerari & dissi