장음표시 사용
11쪽
ι PRAEF ATIO. uita, simul ab it omnis humanitas, neque satis diu, quae
merces uirtutis est, recte factorum memoria conferuetur.
Fauci ingeni', ut audio nihil deesse litteratis bominibus,
nutilum commodum,nullum ornamentum pateris cupis uia rorum illustrium res gestus aeternis mandari monumentis
litterarum. Et uidi iam de Laurenti Medices uita libros tres, a Michaele Bruto Iuculenter conscriptos: qui cum superioribus diebus Venetias uenisset, mira quaedam de
animi,inviiij, confii tui prae ritia, de studio erga nobiles
disciplinas,praeterea de humanitate, ac morum elegantia praedicabat. Quaecum in te ipso bona sint,longe pluris in tenuentium iudicio, quam ea, quae petuntur extrinsecus, aestimaratur. Nana argenti,atque auri magnam uim posita dere, imperare populis,oppida tenere munitifima, clarum esse a maioribus, omnes pene Italae Principes , summos etiam Reges nec studine attingere magna quidem hec sunt, nec tibi communia cum multis, eiusmodi tamen, ut inter furtunae munera referatur, quae scis etiam ad tui dises iniijimos peruenire:uitum autem sic instituere, ut omnia consilia, omnes actiones ratio moderetur: uirtutem in seipso expetere, in aliis diligere,ac ornare, uelle irater bomitines eminere beneficentia potius, quam potestate: c quia partimsequeris,partim adeptus iam es,idcirco te uere diis uitem,qui aeterna bona tibi comparare uere nobilem, qui nobilitatem a te ipso baurias, exissimamus. Atque etiam
in ipse,quae dixi a fortuna pendere, quia cum uirtute coniungis, firmiora fiunt: quandoquidem neque tuus urbes, tu q- ditionem moenia potius, Cr aggeres, Cr flumina, quam populorum beneuolatu tuebituri.neque facilius ullare, quum rectefactis, beneuolentia comparatur. -e sit autem eorum,qui prope adsunt, qui te quotidie intuentur,
ia te diligendum propensis, nos, qui longinqui sumuK, ex
12쪽
i PRAEFATIO. ynostro in te singulaeri studio facile iudicamus. NI me quirudem um aliquot abbinc annis,ea,quae de te adoles rentulo, rerum laudabilium infinita cupidita π magnarum indo ales uirtutum serebatur, in tui amorem atque obseruantiam coepit allicere: sleu, tuis laudibus cum aetate auctis, inacensus ita sum, ut stituerim, tibi quidem primum, deinde
etiam alijs,aut meum in te celebrando ingenium,aut certe stoluntatem aliquando ostendere Quare, cun haec iam inucrebuerit consuetudo,ut,de quibus optime senti nus, iis dicatu esse, Cr eorum nomine insigniri nostra scripta cupiamus:mittendum putaui ad te, dum aliquid interim lora tusse praestistius adornatur,uolumen Epistolaru Cr Praessationum mearum. Quas ego nequaquam edere animum
induxissem lst me suadentis atque etiam petentu Venet nobilitatis mouisset auctoritas. Quibus enim pro summis erga me meritis omnia debere inibi uideor, iis cur aliquid a me negari aequum putem in cur non obseqνar amplifimis viris,non credam sapietiyimis, non gratificer amicisimus o uero nomini liber inscripus ut exiret, 'cerut illa sit. periora: qiue ne te offendan quandoquidem sunt a me, non ut Iratiam tuam fm laudatione colligerem, sed ut omnibus mei erga te studii causam uerisimam exponerens, commemoratao cupio impetrare a modcstia tua, G debeo scilicet, cum etiam ni ijs non tum adlat daridum, quam ad cohortandum nonnulla pertineant: Er currentibMad metam, atque etiam appropinquantibus, minime molestas esse cohortantium voces, minime plausum di. s licere constit. Venet s.
13쪽
VI A virtus cst ipsa per se amabilis: &quia nobilitati honor & obseruantia debetur: amauite iam inde a tua pueritia, sciulio virtutis incensum: & colui, clariC timo genere ortum , Pauli III. PontificisnePOlcm. Iam tum equidem vidi, praedixique multis, qui luturus cilias: & nunc, opinione, auguriumq; de te incum exitu comprobante, utrique nostium gratulor, tibi, cui tribuuntur ea, quae semper ictustria fue-IUnt, nunc eo magis, quod a Paulo III. Pontifice tribuunxur : mihi, qui de tua futura dignitate, fretus indole, moribus, ingenio tuo, adolcscens vere coniecerim. Cardinalis es,optabile & honorificum sed est in isto honore pondus,& labor.cadunt in eam,quam nunc sustines, perisnam vir Tutes omnes, ataue ita cadunt,ut,s absint,is, qui honor est, honor else desinat, vel fit etiam surrima deformitas. Curae autem,& cogitationes illς sunt praeclarae, illae, Rainuti te dignae, aeternaque cum gloria coniunctie: pietate praecipue colere: eacutare animo pro salute, ac dignitate Ecclesiae: beneficentiam sine spe praemiorum exercere nihil Cmnino facere, nihil cogitare,in quo statina decus non eluceat: nam,ubi paulo videtur obscurius, ibi satis constat turpitudinem inest e. quae profecto tibi in mentem venire, atque ob oculo; allidue versari, cum ita aut tui summam gloriam intueris,nece: te est:& omnino datum hoc vestro generi diuinitus idctur,vobis nascentibus heroum numerus ut augeatur
14쪽
pAvLI MANVTII EPIST. LIB. I. II
geatur, & quasi metius lumen de sublimi quadam specula
errantibus honestis disciplinis viam & hospitium ostendat.
ergo alter alteri exemplo estis ad bene agendum: vobiscum simul & ori utitur virtutes, & cum aetate creb um , donec vitae munere perfunctos educant ex bac rerum humanarum deterrima caligine, & in illa sempiterna luce collocatos cum illo bonis omnibus circumfluente caelestium animorum coetu coniungant. Aut igitur mihi nullus iiii cohortandi relictus est locus, aut hic tantum, ut x elis cilc tuiqiiamsi milli naus:qubdque tuo generi,tuo nomini,tibimetipsi, tuisque debes inititutis, id cumulate persoluendum
existimes. Vinum exoptandum, ut qui tibostam me: item cum ista auctoritate dedit, dedit autem Omnium auctor laudandarum rerum,& creator Deus J idem velit utriusque rei fructum esse maxime diuturnum, & aequare tuae vitae spacium cum Iis bonis,quae in te summa contulit. profecto tales Rubernatores, tam peritos,tam vigilantes, Cluistiana
religio si nunquam non haberet: nunquam illae exorirentur dissidentium opinionum horribiles plocellae: quae iactare multis abhinc annis Petri nauem coeperunt, neque dum consistere ratiuntur. quo quidem milii libet ominaii de te idem plane,quod cupio,futurum ,ut optimis artibus,quamdiu vixeris,praecidio sis,& ornamento:vivas aute diu, quam vel temperantia duce,vel naturae lege licet.Vale Venetiis.
Solent esse,quae minus expectantur aetiora. nihil iam ea ista, qua te auctum nuper accepimus dignitate neque magis exspectatum apud eos, qui tua studia,tu's ad virtutem praeclaros impetus nouerant,neque iucundius,aut laetitiae maioris unquam fuit. nemo enim dubitat, quin eum, qui te nunc ornat, honorem ornaturus aliquando si S, eximia tua gloria bono publico coniuncta. quo te hortari res ipsa non patitur.nam,s attendes diligenter, & considerare cum animo tuo, adhibitam consilium ratione, olueris, primum illud,quis te Cardinalem cieauit:deinde,quae Ord natis partes,ctuam graues, & laboriosae, quam eaedem honorificae, ac splendidae sint: postremo, quibus temporibus haec tibi sit imposita persena, quam alienis a virtute, quam
15쪽
VI A virtus cst ipsa per se amabilis: &quia nobi litati honor & obseruantia debetur: amauite iam inde . tua pueritia, stardio virtuti s incensum: & colui, clarisi limo genere ortum , Pauli III. Pontificis
. nepos m. Iam tum equidem vidi, praedia xique multis, qui tuturuS cilcs : & nunc, Opinione, auguriumq; de te incum cxitu comprobante, utrique nostium
gratulor, tibi, cui tribuuntur ea, quae semper iii ustria fuerunt, nunc eo magis, quod a Paulo III. Pontifice tribuuntur : mihi, qui de tua futura dignitate, fretus indole, moribus, ingenio tuo, adolcscens vere coniecerim. Cardianalis es,optabile & honoraecum sed est in isto honore pondus,&labor.cadunt in eam, quam nunc sustines, persenam virtutes omnes, atque ita cadunt,ut,s absint,is, qui honor est, honor elle desinat, vel fit etiam summa deformatas. Curae autem S. cogitationes illi; sunt praeclarae, illae, Resiluti, te dignae, aeternaque cum gloria coniunci pietate praecipue colere: excub are animo pro salute, ac dignit Ue Ecclesiae: beneficentiam sine spe praemiorum exercere:nihil Omnino facere,nihil cogitare, in quo statim decus non eluceat: nam,ubi paulo videtur obscurius, ibi latis constat turpitudinem ines e. quae proiecto tibi in mentem venire, atque ob oculos assidue versari, cum in aui tui summam gloriam intueris,necesse est:& omnino datum hoc vestro generi diuinitus idctur,vobis nascentibus heroum numerus ut augeatuT
16쪽
p ΑvLI MANVTII EPIST. LIB. I. ra
geatur, di quasi imius lumen de sublimi quadam specula errantibus honestis disciplinis viam & hospitium ostendat.
ergo alter alteri exemplo estis ad bene agendum:vobiscum simul & ortu titur virtutes, & cum aetate crescunt, donec vitae munere persumnos educant ex hac rerum humanarum deterrima caligine, & in illa sempiterna luce collocatos cum illo bonis omnibus circumfluente caelestium animorum coetu conlutigant. Aut igitur mihi nullus tuI cohortandi relictus est locus, aut hic tantum, ut x elis cile tui quam simillimus quodque tuo generi,tuo nomini, tib metipsi, tuisque debes institutis, id cumulate persbluenduin existimes. Vinum exoptandum, ut qui tibi istam mentem cum ista auctoritate dedit, dedit autem omnium auctor laudandarum rerum,& creator Deust idem velit utriusque rei fructii esse maxime diuturnum, & aequare tuae vitae spacium cum iis bonis, quae in te summa contulit. profecto tales Rubernatore S, tam peritos,tam vigilantes, Cluistiana religio ii nunquam non haberet:nunquam illae exorirentur dissidentium opinionum horribiles plocellae: quae iactare multis abhinc annis Petri nauem coeperunt, neque dum consistere patiuntur. quo quidem mihi libet ominaii de te idem plane,quod cuPIo,futurum ,ut optimis artibus,quamdiu vixeris,prae idio sis,& ornamento: vivas aute diu, quam vel temperantia duce,vel naturae lege licet.Vale Venetiis.
Solent esse,quae minus expectantur,laetiora. nihil tamen ista, qua te auctum nuper accepimus dignitate neque magis exspectatum apud eos, qui tua studia, tuos ad vututem praeclaros impetus nouerant, neque iucundius,aut laetitiae maioris unquam fuit. nemo enim dubitat, qtam eum, qui te nunc ornat, honorem ornaturus aliquando sis, eximia tua gloria bono publico coniuncta. quo te hortarra es ipsa non patitur. nam, si attendes diligenter, de considerare cum animo tuo,adhibitam consilium ratione, volueris,primum illud,quis te Cardinalem creauit:deinde,quae Card natis partes,ctuam graues, & laboriosae, quam eaedem bonorificae, ac splendulae sint: postremo, quibus tempotibus haec tibi sit imposita persena, quam alienis a ,irtute, quam
17쪽
turpi omnibus in locis omnium poeiae scelerum labe scedatis : profecto ipse te,nullo cuiusquam hortatu , a te ipso de tua laude admonitus, excitabis ad excellentem omnium artium honestarum cupiditatem: quaeque his artibus ad- . uersantur, abiicie S, atque contemnes, neque selum eo viro, quem in posterum praestare debes , qualemq ue te fore omnes auguramur,verum indigna prorsus homine iudicabis. Vixisti semper antea laudabiliter, fuit in puero pudor, est in adolescete probitas, est perfecta poenae ratio,& expetendarum vitandarumq; rerum scientia: lesiderari videbatur,in qua te ostederes,occasio.delata diuinitus est omnium axima, singulari consilio summi Pontificis Pauli IV. qui eum sit patruus parentis tui: cum te ab ineunte aetate non mediocriter dilexerit: cum omnes suos incredibili quadam complecti caritate consueuerit: tamen in te honestando
alia quaedam secutus est: dedit honore non propinquitati, aut familiae, sed tibi ipsi,qui familiae nomen studes illustrare,&, quo modo principia se dat,studiu comprobabit euetus. En habes Alion se campum,in quo tua virtus,parta Vigiliis,ben E agendi consuetudine iam confirmata, excurrat. haec est illa, ad quam te exercebas, quo tuae spectabant curae, tuo ingenio, tuis optimis cogitationibus, ac studiis dignissima prouincia.ostede,quae tuae sit non modo volunta tis, verum etiam industriae praestantia: & prome ex animo tuo illa praeclara,quae, ut antiquum gentis tuae decus,ac domesticam praesente virtutem referres, a pueritia collegisti.
Non est, mihi crede,labor ei, qui bene sentiat,bene facere. quod enim Iositum est in nobis ipsis, non aliunde pendet, non extrinsecus asiuinitur ili eo , quid obstat, quo minus voluntatem res ipsa consequatur3 Iam ipsa virtus inuitat, ipsa allicit, atque assicit sui studiosos omni voluntate, omnibusque traeimis: nec dubito, quin excellens animi tui vuomnes di incultates,omnia superet humana. mare gratulor equide tibi tua caulin,de isto, quo te extulit Pauli Pontificis diuina sapientia, honoris altissimo gradu: sed me mouet aliquato magis publica res: qua tu, traditam tibi simul cum ista dignitate,atque commendatam, saepe,ac nuc quidem maximὰ, talium virorum ope indigentem, tueberis in omni vita: piesidiumque erit in te situm aduersus iniustitia impietatemque firmillimum. Quae si tibi magna videntur, atque gloriosa; debes animum sic instituere, ac moderari,
18쪽
nihil ut ad te ipsum reseras, nihil ipse tibi arroges, aut a te ipse exspectes. manasse a Deo cuncta puta: qui perennis
aeternusque bonorum omnium est fons. nos enim,ut nos
nihil sumus: aliquid autem, atq; adeo plurimum, ut a Deo, M per Deum esse postumus.Vale.
Decentianum. Agnum est hoc,Sauli clarissime,humanitatis ,& am ris In me tui argumentu, quod, cum in istis locis nucsis, ubi multam diei partem cum singulari viro, Cardinali Polo, grauissimis,sanctissimisque sermonibus traducasmo
modo tamen de me cogites, quo ego uno contetus esse poteram, verum etiam ad ipsum mihi declarandia litteris existimes .at quibus litterisὶ scriptis mehercule,quod ad verba attinet, elegantissime: quod ad sententias, prudentissimc: ut iis legendis non magis amarem amorem tuum , qui te adscribendum impulerit,quam eloquentiam suspicerem:qua effeceras, ut illa ipsa, quae scriberes, cum ornatiora essent, amabiliora quoque viderentur. Quare, cum tibi ago gratias, ut debeo, immortales, quod ita animatus in me lis: tu Vero etiam atque etiam te rogo, In quo me ambitio quaedam mouet, ut id quod facis,perpetuo facias. quanti enim putas ad meam laudem interesse, cum hoc percrebescit,
me a Stephano Saulio diligi t cuius est familia petillustris: qui suae ipse familiae clarum lumen est : quem praeclari illi
viri, eius consuetudine, & conuictu magnopere delectati, coluerunt,Flaminius, Bonamicus,Iulius, Camillus,Longolius .Haec ego, Sauli, cum aliquot abhinc annis cogitarem: semper quidem,ut a te diligerer, optaui:vt vero etiam laudarer, optate fortasse potui, sperare, cum ipse me nosse in , certe non debui. at tu in hac parte mecum sane pei liberaliter egisti. scripsisti in hac Romanae linguae ficultate, non, mihi neminem praestare, sed id, quod ego cum legerem,
erubui,neminem esse, cui non ipse antecellam. equide, ut, quod res est, aperiam, fateor a prima pueritia ita me in litteris esse versatum, ut unam maxime spectarem eloquentiam , Unam colorem, unam admirarer. atque hoc me studio satis mea sponte flagrantem, acrius inflammabant ii, qui tum homines vivebant, Benabas, Sadoletus, Bonami
19쪽
cus: quorum nomina per orbem terrarum celebrata sermonibus, dc scriptis extingui nulla vetustate poste intelligeb1m.Polus hic noster,qui nunc in omni laude, omnique virtute tantus est,suis me scriptis capiebat,atque assiciebat
maxime. ego tum, ut erat aetaS mea , praeter verborum, Scnonnullarum sententiarum ornamenta nihil agnoscebam.
pu E & eleganter seribere, putabam est e id, quod unum si
assequerer,excellerem. sed Rhambertus meu , qui ex Ga- sparis Contarent,praestantissimi viri,consuetudine prudentiam hauserat, praeclara quaedam notabat in Polo : meque paulo aetate inferiorem, ex vulgata venalium magistrorum disciplina rudem atque impolitum erudiebat, Sc conformabat exemplo.tum quidem,quatam proficerem, reon me poenitebat:& ex iis,quq ieceram,fundamentis aliquid eius. modi,quale ego vellem, excitari aliqua lo posse videbatur. sed in rebus humanis, quis est, cui nihil unquam secus accidate cum in eloquentiae studio multus essem,nec latis valetudini parcerem incidi in morbum: qui chiri esset per se grauis,tum eo factus est periculosior,quod,vsu mihi librorum a medicis interdicto, magna sane est animi mei affectio, atque aegritudo cosecuta. post biennium denique valetudine recuperata, cum praeteriti temporis iacturam sarcire diligentia vellem, ad pristina studia rcdeuntem exceperunt domesticae controuersae: quas neque sedare minimo negocio, neque negligere sine graui mearum fortunarum exitio licebat. his quoque me dissicultatibus aliquado is,cui omnia debeo, ripuit Deus. Lucem iam,quasi diu per tenebras errassem, videbar adspicere:& quanquam ultorum annorum amisso fructu, erat sane cur ingemis.cerent,vitamque mihi haud satis iucudam putarem: tamen ocij sipe recreatus, facile impetrabam a me ipso, ut ex animo meo supei torum Inolestiarum, atque incommodorum memoriam obliuione delerem.Vigebat item,ut antea,pristina illa cura: nec erat quidquam in incis consiliis antiquius, quam ut abditas atque implicatas in mente cogitationes non modo aperire, atque explicare verbis, verum
etiam exornare, quasque pigmentis de coloribus illustrare possem. res erat nec exigui temporis, & maximi laboris tempuS non, quantum rei magnitudo ferret, suppetebat: cum ex vetere patris instituto in hoc imprimendorum lii Iorum munere, dc restituendae antiquitatis cura distine-
20쪽
rer. laborem autem, vel si abundarem tempore, perspecta valetudinis meae ratio recusabat. Vtrumque tam n cum voluntas vinceret: quotidieque aliquot horas,occupationibus ereptas sulo darem: ecce me nescio quis,homo certe satis a fortuna felix, praemiis commotum , & blanditiis captum atque irretitum, Romam abduxit. ubi cum aliquot menses non in iis, quae semper anoueram, litterarum studiis, sed inani ossicioru genere consumpsissem:& ille,quem secutus eram, monteS aureos pollicitus vix minima praestaret:collegi ipse me, neque solum studiorum meorum,quae intermiseram potius,quam dimiseram, verum etiam rei familiaris, cui nisi consulerem, ipsa quoque iacere studia necesse erat, habendam mihi rationem duxi. quo consilio in patriam reuersus, retuli me omnino ad veteres meas tum legendi, tum scribendi exercitationes: sed tum in domestica re constituenda, tum in emendandis antiquorum libris districtus, postea vero etiam erudi eda duodecim nobilium adolescentium Academia per triennium occupatus,quantulam habuerim excolendae facultatem eloquentiae,quantumque in tantis temporum angustiis per eam, quam ingressus eram latine scribedi viam procedere potuerim, facile,ut opinor,est cxistimare Nosti tu, Sauli,cuius acies ingeni j etiam ea, quae occultis lima sunt,assequitur: primum, cuius prudentiae sit quale illud est, quod in imitatione sit
Optimum, diiudicare: deinde, cuius industilae, quod optimum iudicamus,id re ipsa consequi. quod utrumque cum sit dissicillimum, id quod,ut vides,aetate nostra optimorum scriptorum paenuria declarat:cum tamen qm hoc in gene- rc claborent, plurimi sint satis equidem mirari no possum, cur tu me in epistola tua summum feceris in eloquentia,
dederisq; id, quod ego si accipiam,mei sane dillimillimus,
hoc est,impudens plane sim . nam, vi caetera, quae dixi esse ad studium huiusce laudis necessaria, mihi non defuerint: quae utinam mediocria fui flent:temporis quide ut pauibante exposui,multo minus habui, quam res tanta postulabat: fatum m hoc singulare meum est, ut otio nunquam abundem. abundem autem λ utinam non semper indigerem maxim d. nunc ad occupationem etiam accellit si icitudo: quam mihi ex immaturo Cardinalis Ma Tei, diuini hominis, interitu exortam utinam aliquando dies extinguat: ratio quidem hoc nondum potuit. ille mea studia Quebat