Leonardi Iacchini Emporiensis ... In nonum librum Rasis Arabis medici ad Almansorem regem, de partium morbis eruditissima commentaria. Opera ac diligentia Hieronymi Donzellini philosophi ac medici Veronensis, emendata ac perpolita

551쪽

bamus enim i quid bonis lite risivi coepit fortuna arrideat, di

ficultates omnes, quae a sophis is inininent, unius aetatis patio finiendas Quo magis animus erat poti diutina dissidia arma deponermae rei eventum tacite expectare. Caeterii in caluinnia S, conuitia, ho tiles inquam, atq; inde festos animos, quis aequo animo ferat Quis rursus generosos viros, meritis laudibus fraudari: Vt interim tacearnilurimos partim longa persecutione deterritos, partim nouis artibus illectos, in barbarorum castra quotidie confunere. Quoit, ut Reipub literariae interesse putem, ut pro virili dimicemus, ne intempestiuo isto silentio, aut manus dare videamur, aut labefactatos quosdam prorsus concidere sinamus. iterum vi criam me ab uno, lector, o innes noris quales sint, quibuscum nobis negotium est: cogressus cuiusdam meminisse statui: ut qui una cuin magnae apud vulgus authoritatis viro, non pridem habitus sit. Is iam a mea eo leuitatis. ac petulantia processerat, ut in spem veniret, obliterandae Galeni gloriae. Qxiare publice coepit conuit ijs impetere de ridiculis titulis dehonestare eum viruin, quem sui caeteros si leam magnus ille Simplicitis, tribus quondam clarissimis cogno-

fica adiectione ipsius inuentionem habere As iste palam Galeno obloquitur, dicaces quosdam atq; impudentes iuuenes nactus, qui Galenum scitiae, Se iditatis arguere audeant: Arabes vero scrip tores euehat: polliciti se plurima prope die edituros a qui b. Caleni gloria periclitetur. Quibus pertentatis, clim ne vel minimum qui dem profecisse se cerneret: non secus ac si furbs ageretur, apertis telis in nos,noi raq; irimere coepit. Atque equidem nescio qua sorte fac iam sit, ut me ex Galenica familia postremum, tunc primum diatebra exiens Scorpio, offenderet. Cuin enim hisce diebus, sorte quada in una nobile in mulierem inuiseremus, videretq; vir alioqui sagaciis ianus, summa in agedorum omnem mihi cominitti coepere tandem ea animi dicta erupere, quae in agna vi multo antea cohibebat. Me vero fortassis honestius erat isthaec negligere volui tamen aliquado eorum mores atq; eruditionem, iactata in i toties experientiain omnibus innotescere simul uti Homeri consilium

sulciperem, qui aliquando ait:

Quare totius disputationis historiam fidissima narratione con scribam

552쪽

Octauum iam mensem grauida v xib*' b d

ii uenae sectionem in i x 3 33 uodlinodo media sunt..istis qui praecessit, uni 'n' uiri respectu, quae

Nam valentioribus heu ablutionibus seu pharma , existit:tum quia non satis adhuc const- qμ' M.Sperandcpostremo, cum symptomata non adeo unam hum erat morbus, neque mali inoris sit, vimisque vim pilus facile ser e videatur,ni error accidat,insalu-

553쪽

A TITHESIS . AD haec ipse Quod ad sanguinis missione attinetitam enim

circa morbi notionem,&morem,&quae ad corporis naturam pertinet internos conueniebat in tuam sententiam lubens venio verendam inquam, imo omnino omittendam. Quin potius demiror, quo pacto tibi in inentem venerit, quasi eam Hip-Docrates omnino non tollat, dum ait, Gravidam misso sano inebortu pati Cum vero addebas, Putredinem sanguinem initti suadere: pertrita illa sententia permotus videris, qua optimum, Galenus ait, in omni febre, quae ex putredine est, venam incidere Noui etenim iuniorum ingenium, quibus mos est ententias quasdam. inexplorat authoris mente, haud sine laboratium iactura suscipe

re. Nam si his verbis te mero subscribas, long errabis: quando neq;Galenus ipse id obseruat, ubi febrium curationes aggreditur intato igitii melius maiores nostri, qui ctincta experientia comprobarunt, eo sententiae peruenere, ut dicerent: Non in synochi modo, sed generatim in unaquaq: putridarum febrium differentia salubrem esse sanguinis missionem ne fori tibi persuadeas, in solis synochis utile in esse. Id unum non omittam, cur venae sectionis loco,

ubi id facere noriubebas, aluum non solueris, in principij praesertim, et docet Hippocrates. Quod san praeceptu ita hactenus patres custodiere, ut si forte fortuna in morborum inith omissum sit.

procedente quoque tempore censuerint non dimittendum. Caeterum audio sciolos quosdam e quibus tu fori es, omnem eiusmodi imminutionem abhorrere. Verum quod contetiosos animos, hinuictam pervicaciam apprime norim ad reliqua, quae proponeban-Vir, reuertar. Quae igitur de victus ratione disserebas pace tua di xerim haud temere admittenda videtur. Ego namq: Galenu in Set medicorum optimos imitatus, plurimi cosuetudini tribuo: Ii nanque, ne i dum corpus minus valet, nec nisi perlogum otium, usu iniri utari permittui. Quid igitur, obsecro, victuin omnem suetum suo bito immutasti quantitate Sc qualitate, tum nutrimenti, tum potionis long euarias. Aut quonam pacto ptisana succo, matrem una Segrandiore in iam foetum se uari posse confidis et An potius necesse erit utruq deficere: Sed quid multis moror quin potius sectamur vetustissim Hippocratis ententia, qui plus grauius si errari ait in

tenui victia, quam in paulo pleniore. Quanqua in avini potu, lud dcapitis doloretentetur, abstinere opti inuin sit, ac Dro eo granatorii in succum propinari: quippe Qui cu in iucundus sitae caput mini. mi tentat. putredini, Ut sit Quid ali xid, aduersatur, ut scribit Avice

na, tum alibi tuni ubi pes uentibus febribus opem fert. Nam de

554쪽

ptissanae succo, quem tu prae caeteris selegisse videris, liud opus est verba facere mitto quod insuetus cibus, quod tenuior multo quare ipsa exposcat, sed quod Galeno utore, in proposita eborante omitti debeat. Hoc, inquani, haud leue aestima dum est, tibi pr se

tim quem intror(cum te Galeat cum iactes locum hunc latui fle. Isieitur eo libello, quo dicato opere de ptissanae praeparatione, Viri

sque, isu, di putat, aperto is sitissana interdicit, quibus astracta es aluus Qua e lim gra haec nil sponte deis Mat, detur proculdubio ptissanae vis. Quanto igitur melius, quanto consultius fi-

in imu cosuetu Ii: absit euitatis duntaxat i ii succi

Hoc enim egris conducere, ipsi onae, subuenere,' nos hacte- 'us comptiuauimus. Q denim initi exempla quaeram,qΠ- se testibus indigeat Quasi numerum eorum recensere qui qumat quos maximis correptos in orbis, tum ego ipse, tum praeceptores mei persanauimus. uos quidem interire par erat, siquidem e tale sit ut dicitis acuta laborantes, coluetis cibarib enta trire.Non praeterierim, quin side cibandi hora, quid sentiam, exponam Em ctare enim siris inclinationem, quod tu suadere videri nemo , rudens laudauerit, ut quae nimis longe absit. Vbrataque febris m. Crescere coeperit, maturandam renutritione in iudico nec gratis fame diutius cruciandum puerulum. Ita nani veteribus ino fuit, ut si quando febris tempora protraheretur,principio' summo vigore uitatis, in ipso incremento nutrirent xum haec sublata de industria voce, Hetruscis verbis pronunciasset, assensisse quoque considentes mulierculas,nempe puerili pietate permotas, atq; omnia isthaec laeto quodam murmure excepisse cognosceret tempus dari ratus, quo coceptam iam antea ferrugineam bilem euo ineret: tur entibus iam prae ira oculis, atq; ore spumant m me laxis habenis repla irruere. Nam de medicamelis, inquit, si verum fateri licet, inconsiderat admodum videris potionibus apium incoxis te die-oue ullam vel minimam indicationem ab eo quod eraure alit, tim hin; si se An modo te fugit apium cotile dona Vul aperire, de abortum facere Nain quod ineses moueat Galenus testatu Aui-cenna vero praeter haec, in alum quoq; praegnantibus esse ait,' comitialem insuperim orbum excitare, grauissim sano tenello foetui incommodum Quid igitur laeti obsecro patentibus eueniet, si qui dem epilepti cum pueruin exceperint Porro quam utile sit apiuin

febribus curandis Galeni sciscitare: qui libro Therapeutices viij. non minus febribus aduersari dicit, quam Nepetam Origanum. Ad h-c cuin .prout lepus ec locus exigebant, respondere coepi illa in

555쪽

sermonem illico abrupit atque indignabundus ac si temeritati&inicitiae nostrae iuccenserenita auspicatos ait sese nobis aegros coinmittere: nempe audacissimis viris, qui ibi. innia tribuat, admi ceant, addant, auferant, temperent pro arbitrio, nitiersa, quasi a. turam rerum in manibus habeant. Ciae cum dixisset, ut plus inuidiae mihi pareret Drque desideri uti augeret, abiit. Porro long8 aliis ter, atque ipse animo conceperat euenit Nam paterfain ilia virdo estus ei trinodi quoque belluarum genus optime callens, curationem omnem mihi Permisit. Itaque ea dein curationis serie seruata, x septi inam diem ianitati restituta est Paucis vero diebus inter, iectis,ualetem foetum edidit. Ego itaque haec abs te perpesius ciam enim ad te sermonem omnem conuerto, senex clarissime tametsi uberrime retalia re saepius mihi licuerit, statui potiti re in omnem iteriri mandare mea interesse ratiis si quidem liat id amplius muli, erculis, Scindocta plebe, veru in doctis viris arbitris causam dica mus si inultat veterem Sc Galenicam disciplinam a rabido rvinca. num monibus pro virili tuear.

uaniram vim, a quam uatem in curat is aegrisco uetudo obtineat Leta praeterea nonnu i exHippocrate Osas na echiarantur colligitur permutandam cons et udine, baud tam ei importune.

GIT ' R disputationis nostrae initium diaeta esto,

posteaqua in eam inultis modis inuectus es. Repre-

ne iis iue diratione, qua praecepi inus, quod praeterra it consuetudinem sit, quod ad inodum tenuis, quod ci- AD 'V parum commodis usus fuerim Ego vero, via, horum radidi i consuetudine incipi alii sicut longo ab his digredior, qui cu in Thesaliis consuetudinem negligunt ita minus vobis consentio, qui caeteris fere posthabitis, omnem victus rationem ab usu desumitis Clum vero utrique decipiamini, pluris tame errore vestrum facio, quo scilicet plurimi periclitantur: de qua re forta sis aliis latius. Nunc enim satis fuerit rem capita perstringere: e quibus haud magno negotio Hippocratis de Galeni sententiam quiuis ex . ploret, quorum etiam cominentaria cotis utenda arbitror atque ea praesertim in quibus de acutorum victu accuratissim dispinatum est. Eo sane is uisitio eadem angebat ut qui citra controuersiae

in morbis curandis, ad insueta aegros deducant. Nam quis quaeso

iis a

556쪽

consuetum Victui permutari neget, si aesera quartam usque vel septima in integra inedia seruetur vel si sol aptis sana, aut piissanae

succo, alit oximelle regatur: vel si in mollistrato noctes, die Sq; qu escat, exercitari suetus: Haec igitur, atque eiusnaodi aegris praecipiebant . tametsi compertum haberet, magna inesse cosuetudini Spo- , ' testatem. Quod enim incolninoda inulta sequantur eos, qui cosue- tudinem repente permutant longa disputatione monstrabat Hippocrates: seu cibum praeter solitum capiant, siue ieiunet siue insueta cibaria potionesque ingerant seu exercitentur plus solito, aut quiescant. Necesse igitur erat, ut qui toties aduersus os uetudinem peccauerat, parte suas tueretur Quod iacit ab ea libri parte, qua inquit, ParS contraria iuuanda est. Nam licet cosuetudini fautor praecipuus fuerit Hippocrates ne tamen verita multitudine argvlnentoruin obruatur,no duin hunc dissoluere enititur, breui abno vii assolet,&obscura oratione. Dixerat enim iam alea aduersus quosdam, qui consuetudinem ea ratione permutandam censebant,

quod magnae illi mutationi, quae exsanitate in morbu est, magnam quoque invictu permutationem opponere oporteat Verba eiu modi et GaD I fiames, es t eas e Iris serisco Tme,

AOM. Quae comod8 sic vertas: Ipsum Vero permutare,bona non pauca nobis affert dum tamen permutatio rect fiat: ex uationi.nibus praecipu8, quae in ciborum adiectione est. Quibus docet, tempestiud victum permutandum, praesertim sit cibos adiicere est animus. No multo vero postea plurima addit, e quibus satis liquet,

quando nam permutatio consuetudinis necessaria sit quando rur. sus, ut summum malum, euitanda Summa Vero eorum, quae sparsim ab eo dicuntur, iuxta Galeni sententiain, ea est Permutandam saepe in morbis victus rationem: neque id veredum modo id tempestiuo fiat. Fiet autem tempestiud ea mutatio, siue maior, siue minor, quando in corpore quoque aegrotantis insignis aliqua mutatio facta fuerit. Hoc uno obseruato, ne repenteoquantum tamen per velocem morbi motum licet contingat. Sic enim minus sano laedet. Quae vero incommoda ex mutatione cosuetudini euenire

dicebamus, omnia inde contingere ait, quod intempestiue facta sit, priusquam scilicet status aegri permutetur. Quasi ut Galen. infert eommodi fieri velit, cum in alium statum corpus ducatur. Hos sta

tus expones ipsemet, quaternario nUmero comprehendit. Primus

sanorum est equo ad Secundxim, qui laborantium ad vigoremis que est, perueniriir Tertius ad morbi integram solutionem termianuin habet: Quartus demum conualescentium et Manifestiam igi

557쪽

tu ex his, non esse eam consuetudinis potestatem,ut victum imis mutata prohibeat. Qui tram id verum sit, ut si per morbi vim con, cedatur, consuetis maxi in sit utendum Sua in enim unaquaeque indicatio potestatem habet: e . solertis medici officium, validio. res sectari, dum nonnihil interim Sc caeteris quoque satisfaciat. Neque est quod mirere Galenus tantopere in Therapeuticis libris, conluetudinem efferente: aded, ut vi in ipsus maximam aliquando dicat Iis enim nihil aliud habere voluit, qua persuadere si esse ne gligenda, neque te inere omittendam. Similiter Hippocrates partes eas, quae pro consuetudine sunt, multis arsumentis tutatus est. Iam enim mos inualuerat consuetudinis omnino negligendae quod ex ipsi iano verbis c obcere est. Nam quod lib. Therap. vitis Galen ait

est ad eos scilicet, qui nulla ipsius habita ratione 3 in victu praecipiendo, 3 in auxilus inuestigandis aperte a consuetis desciicebat.

Si putatio de acutorum uictu, quod ad quantita, tem,c qualitatem attinet comparatio item succia integram pessanam , panderis ratio qua

cani ci possit.

Eprehendis rursus institutum a nobis victum veluti plus usto tenuem ac si inde aegram deficere pericul sit. Qia 'niam vero tuam hanc sententia, nullis arguinentis o probabas siquidem aritoritati tuae Galenicam obiecero, mirunt una Sc criminis, suspicionis absoluar. Hippocrate igitur Galeno arbitris, in aream descendamus, si libet atque ab ipsis quaeramus, quanam via nihiliquod salte nota dignum ut invictu delinquamus. Respondebunt arbitror his verbis: Conbcere autem oportet,&fortitudinem simodum maiusque morbi, laborantis naturam Sc vivendi morem tam in cibis, quam in potibus. Quibus an prima illa complexus est, ad quae respicies, quam minimum a iusto modo re cedas. Cum enim modum morbi, ait, speciem, Minotum, de morem intellexit Per hominis vero naturam,&aetatem dc temperamentum, tum naturale, tum acquisititium sexumque, labitudi

nem corporis coin prebedit. Siquis itaque singillatim unum quod que horum consula isti Nereor, ne apud probos medicos, plenioris victus potius qua in tenuioris arguar. Cum enim aetatis foret in cinanti tam proximae corpori h bitu subpingui,vixdum exacto

558쪽

Vere, cum iterum acuto morbo premeretur, mediocri l nutrime est insueuisset, foret a paulo plenius ijs diebus nutrita, quiniori

omni tentrioris victus indicia sunt cuin rursus grauida foret, a Phincubiariorem vietum exposceret, mediocris vive di modus Omnium collatione colligi videtur, sed qui tenuitate potius respiciat, Erit axi te in hic proculdubio perptissanam. Sic enim de ea Galenus

ait, in lib. I. de acutorum victu: viuei servo i , κτῶμνη is /As no os T. V. peritissanae, inquam, mediocrem modum hoc est, Oxibarbi mensuram, eodem autore. Neque eni in id quoq; monere praetermisit, omni uin bonorum nobis autor, quasi praesagiret, futurum

aliquando, ut Barbarorum illuvie abolita arte,omnia confusa, at incerta forent. His positis, aut ni fallor fatis aperi mos ratis, nempe quod tam ediocri victuiti debuit, quodque mediocris is demusit, qui per ptisanae Oxibaphuieti superest ut oste damus,nihi in victu instituendo 1 nobis erratum. Posuit, ut supra diaeimus, Galenus quoddam veluti exemplum mediocritatis, utpote qui quatitatem eam satisfacere hs arbitraretur, qui mediocrem victum exigerent. Neque enim satis erat,si acuto morbos, aut per acutos, hoc vel illo

cibari genere nutriendos dixisset ni pondus, mensuramue addidisset. Nos vero, quod vestra diligentia, senes peritissimi, cum a. lij plurimis artis ni rumentis, tum parandae piissanae modo careamus, coacti semper sumus ad eius succus confugere modum augentes, ita ut pro pii an a nobis deseruiat melius rati leuem hunc errorem committere, quam magno aegrorum damno ad deteriora cibaria confugere. Necessarium itaque nobis erat, ut de succo pii sanae itidem ex eplum aliquod apud Galenum inueniremus. Porro ipsum aliqu*ndo memini homini fere iam defecto succi ptissanae

cyathos re propinasse. Quam quidem mensurae rationem ita supputare possumus: Succi ptissanae Oxybaphum, quod melli proportione respondeat,uncias tres: dimidixin pend re videtur at cyathus uncias duas, duabus sermo adiectis drachmis. Quae si vera sunt iam sorbitionis eius pondus unciarum sex cum dimidia fere extitisse videtur neque inuitus crediderim Galenum id dedita opera obseruasse Oxi Daphum enim piissanae sicuti dupla nutriendi vi in habet, ita mediocris modus esie dicitur, cum tamen dimidiiunsere pendat Consequens igitur tuis quae dicta sunt, circiter septiinax iaciam, aut paulo infra, eam mediocrem succi potione esse. Quemmio dum licet nonihil praetergressi simus, cum neque letale noxam inde aegram subituram conliderem, volui aliqua ex parte morsus tuos effugere satis gnarus, in acutis morbis, praeserti in ita affecto corpore, non omnino certa esse praesagia salutis, alit necis. Haec obiter

559쪽

DE ACUTIS MORE CURAT. Tiobiter de ptis sinae 3 succi tum viribus, tum utendi modo sint dicta, quae talia etsi nil certi, firmitae prae ferant fuerint saltem praeli dii quaedam, e quibus alias vel a nobis, siquando plus oti nacti erimus, et clarioribus ingenijs, hoc quo o medicae artis caput illustretur. Nam cum maxim nec est trium sit, hominum consideratio. ne penitus excidit, nihilque est quod aequ negligatur.

plicaratur.

vero adiecisti Consilium Hippocratis tibi cordi esse,

Proinde horrere te vieitim te nitiorem: iam locum non habet quando monstratum est, quem instituimus, non modo tenuem dici non possie, sed inediocritatem potius excedere Caele Cim res ipsa dignotione digna est neque in errore adeo graui silenduin iudico . Igitur quod Hippocratem suspicias, vir praeclare consilium laudo 'ain quo quaeso, aut ore securius morbo mira curatione, 'lariS,aut quo tutore alio calumnias aeque leuites Sed vi . . i, ne duin te Hippocraticu fingis, Varigna nas, aut Sationarolas illos tuos oboleas. Meminis in obsecro eorum quae nuper obieci tibi, clune Hippocrate locu illum citasses legisset in . qua in)me ex eodem autore. eiusmodi verba Multo minus adie-moni v ame oportet Nam cpenitus auferre saepe prodest porro Lib et, conliseritis pleniorem usquequaque vi ina A erba ea non esse. Qui Asrum ' bus auditis, no iecus ae laqueo praepedita vulpecula, in eam adem vocem prorupisti Num igitur contraria aliquando lentit Hippicrates Igitur loca haec, quod etiamniam multorum ammos perturbant, paucis examinare est animiis: liaud profecto in tui gratiam: quippe quem multo antea nostra fastidire, ac sinistro oculo specia re non ignorem. Quanquam id mihi omen haudquaquam in Gu- seu in existi inandum sit. Nain tela in ludum(vti ex multis conbcere uere aeriare meque interim Poeta solatur cum ait, OE Ordine freti rust aer aer. Quantitatem Pitur nutrimenti, quam tuto aegro offeras, artifici quadam coniectura est assequi, quod etiam paulo ante dicebainus Antiqui tuto nutries, si a recta vivendi for inula quam minimum dii es. Quain etiam adeo dilieenter obser Libita uandae voluit Hippocrate, ut ex ea una omnem per saluandi cuti

560쪽

Lih-i aegri spem pendere iudicet. Caeterum coniecturam eam assequi linquit Gelen. non unicuique est, aeque facile sed spectatis tantum inodo viris, qui natura prudentes cum sint, in ea arte probe exercitati fuerint. His inquam, quibus non luxus,non laqueata domorii tecta, non ingeti an raedia cordi sunt sed vetustissimae, M sanctissimae artis decus, Galenique, atque Hippocratis, quibus duci bus effulsit,inclyta memoria Cum igitur eius in odi viros monstra se haud fasilesit, aegrorum pericula miserati, ambo verba ea adiecei re, qupe, ibi modo proposui. Quae etiam ad eos scripta esse Galenus voluit, qui parum felici ingenio existunt Iisitaque stir deduin ait, ut in nutrie dis aegris, siqti id per imprudentia peccatur, ad parcitatem potius attineat quod scilicet longa obseruatione compertum habeant, exuperatias parere nonnunquam noxas inemendabiles: Contra, si qua noxa ex parciore victu subeat, facile emendari. Nam cui primum dilabi virescenseris, cibi exiguum osterens, aegruinx;b.io. restitues. Haec consulit Galen. Quod etiam aliquando opere mon-Ther stratum, scriptis mandauit Cum enim squalens ille, qui Thessaliorum inscitia eo deductus erat, ut vix oculos attolleret: non du bitauit tamen absque cibo eo imbecillitatis deducere, uti velut lignum iaceret, ac vi impellentem sentiret quod certus foret, posset se,cxl in libuisset, paruo negotio noxa in omne intollere. Alibi itaque, .u laesito inquit quae ex inedia, neque adeo velox est, neque ita eis

uidens, nc uti quae ex cibo . Caeterum utilionibus animo inhaereant quae diximus, non ab re fuerit,noxa recensere, qua ex plenio exib., re victu euenire ipsi met prodiderunt. Si dolor magnus&conti- Acuti nuus inquit Hippocrates homine habet,&sputum glutino ira, ni quis dolorem vel secta vena, vel alui subductione soluerit,iti sanam autem dederit, praecipitem aget in mortem. Quod vero deptissana ait, nemo dubitarit, de alijs quoque edulij intelligi debe.re, quaeptissana grauiora sunt. Noxas igitur letales,minu Scommo- da nutritio efficit. Multos namque aegros reperiri, Galenus ait, Adu a b initio nutriaS, ante quartum praeso cabis. Nonne vides Philonis filia in cuin benefico morbo laboraret, quod intempe iud coenaverat, peri se cum igitur tot lata l. irimineant, siquando in grauiore morbo pleniore victu, quam par erat, Vtamur consulto admoduin suadet viri probatissimi,ubi quod ad amussim conueniat, coniectasse non licet, ad tenue victum declinare eius namque noxas facile emendari. Quinde princis sine dicorum uicen na,vt hinc tandem raAtrucae, canere incipiam sententia hanc scitissimo uti solet, explicauit his verbis: Cum 'noras morbi natura.denuiore victu utitor Quo loco ita metam opti in interpretis ait;-