Svecia, sive, De Svecorum regis dominiis et opibus. : commentarius politicus

71쪽

Oelandia insula amaenara fertilis,

pecorvitaque ac jumentorum dives, equos etiam sylvestres alit Nec desunt Venationes craucupia Arcem

Burcholmi Ecclesias habet triginta duas Gotlandia infula pecorum dives est, habet 5c abietum frequentissimas sylvas, nec non lapides ad structuram utiles. In ea et civitas Visby;

olim, cum Regno Sueciae parebat, emporium celeberrimum nune aute ui

in oppidi formam redacta. De hujus

insulae, sicut etiam de Scaniae, Hallandiar de Blehingiae dominio, inter re ges, armis, inter scriptores vero, calamis, diu varieque certatum est aliis jus, aliis vero praescriptionem praetendentibus; quorum controversias brevitatis causa non attingo. Parent autem hodie regi Daniae. Scania frugi 'bus atque pecoribus apta sylvis, venationibusque gaudet. Huic etiam quidam auri, argenti, aera sic plumbi inexhaustas attribuunt venas, nusquam ibi repertas, nisi illam forte commemorare velint auri argentique venam, quam vicini suppeditat freti telonium . . Sed condonandum. ethillis, quod Scanetiae vel Scandiae ejusque particulae Scaniae discrimen non animadverterint. Ab hac quasi bra-

72쪽

Iinlandi , quam quidam quasi pulchram terram si dictam autumant: ratione adserentes quod ea regio undequaque amaenior Gavecta, melioresque fructus proserat, minusque sit montosa paludinosa. Quae denominationis ratio, ab aliquo, qui neu

tram aut alterutram provinciam un-

Quam peragravit, conficta videtur. Finnones autem ipsi patriam suam Somi, a squamis , quibus eorum domus, ob piscium frequentem capturam, consperguntur, vel moma vocant, a paludibus denominantes Sueci vero antiqui, quod a Finnonibus cum proprios habebant Reges saepius infestabantur, terram ab hostilitate Fiendeland vocarunt,quod usus postea contraxit in Finland Regio frugibus, pecudibus, umentis, piscatione, aliisque ad humanam sustentationem

necessariis dives Homines sunt laboris patientissimi Eos ornandes amrmat olim fuisse omnium Scangian Oxum mitissimos, cum hodie videantur aliquanto duriores Linguam Finnones peculiarem habent, reliquis Scan-2ianorum populorum linguis plane

diver

73쪽

diversam , quae cum aliquot habeat proprietates, reliquis Europaeis linguis

non communes, eas hic obiter recensere libuit. Primo enim in tota sua lingua carent litera F. neque ullam habent dictionem, quae incipitur DB. D. vel G. vel a duabus consonantibus. Quae res innones ad discendum alias linguas inhabiles facit, nisi hoc vitium ab ineunte aetate arte corrigatur. Si enim in pueritia non addidicerint aliam linguam, ad ultiores facti non possunt discere pronunciationem earum vocum quae a praedictis literis, vel a duabus pluribusve consonantibus incipiuntur sed priores consonantes semper elidunt, ut pro rex dicant Rex, pro ratus, Ratus, pro spes, pes, prodere rodere, strepere, repere, E c. Pro bonus dicunt ponus, pro dominus, ominus, pro guberno, cuperno, pro filius, vilius Ideoq; nobiles,mercatores Sc sacerdotes, rus ici etiam ditiores curant, ut eorum filii ab incunabulis vecicam discant linguam, eaque ratione eos ad aliarum linguaru proprietates pronunciationemque sese accommodare assiaefaciunt. Secundo in tota sua lingua , nulla omnino observant genera, sed unicum tantum habet articulum se, qui utrique sexui, D omni-

74쪽

s AE omnibusque generibus attribuitur, ut, se es, hic vir, se Varmo vel Naine, haec mulier. se Aelehin, hoc animal. Ideoque nisi Suedicam vel aliam in juventute didicerint linguam , dissicillime in aliis linguis discunt observare

discretionem sexusin generum eam. que aut prorsus omittunt, aut incon-Venientem apponunt. Quae tamen istius linguiproprietas, maximo est ad-jumento extraneis innonicam linguam addiscentibus, quo citius eam discant. Quod enim in aliis linguis dis centibus solet esse dissicillimum , in ea prorsus omittitur.Tertia ejus proprietas est, quod voculae quae in aliis lin- suis a praeponendo praepositiones vocantur, in Finnonica lingua semper postponuntur. Rythmos praeterea noa simili vocum finitione, ut reliquae gentes, sed a simili binaru ternarumq; vocum initio observant, octonis versum syllabis claudetes. Sed de his satis. Habuerunt Finnones olim Reges proprios atque plurima cum vecis bella gessierimi, donec tandem a Divo Erico S vectae Rege, circa annum Domini tiso suba isti, Christianamque fidem suscipere coacti sunt. Non autem totam criniandiam subegit, sed post eu Birgerus Ieri Tavastiam iri Turgillus

75쪽

DEscRI O. 9 vero unis Oneta retiam regno Sueci ς adiecit, castrumque Viburg, ut eos in obsequio contineret , Ruthenorumq; irruptiones prohiberet, circa annum

Domini iis condidit. Di ditur Finlandia in meridionalem Sc septentrionalem, Cajaniam , Savolaxiam, Tavastiana, Nylandiam Z Careliam. Meridionalem a septentrionali Finnonia Aujarolii filivius, Abo civitate Episcopalam pr. eterlabens, disterminat. Ea secus sinum Finnicum versiis ortum protenditur. In occidentali parte Veterem habet arcem usto 'nunc dirutam. In orientali arcem ditionemque Raseborgh. Septentrionalis Finiandia secus Bothnicum sinum , ad arcton protendutur, utramque Satagundiam , temo dc asto complectens famosumque flumen, salmonum variorumq; aliorum piscium captura nobilem habet, Cum o-elis dictum, circa civitatem Bior neborgh in mare illabentem Inter praefectum Bior neburgami Abooppida sunt Raumo, Nystadii S mad-hendat, ubi olim monasterium erat celebre, Vallis gratiae nominatum-Cajania, quae S Bothnia Orienta.

lis, fluvios habet multos, inter quos

tamen

76쪽

tamen praecipui sunt Κimiel is, regionea Bothnia separans, Iso ess4 Vlael Nuper conita habet oppida lavi

Vasa nec non castra, Cajaneburgum Vlaburgum. Savolaxi plurimis lacubus suuiisque scatet, qui poene omnes per Voxen flumen in Ladogam lacum exonerantur. Hi cum Ladoga laci, inter Scangianos lacus, soli vitulos marinos vel phocas alunt. Suntque praeterea variorum piscium abundantia divites, luciorum praesertim, quoru In induratorum copia maxima Viburgii transportatur Arcem habet munitissimam, NUOrt vel castrum novum appellatam anno 147 a quodam re gni aulae magistro Erico Axelson conis

ditam , atque Divi Olai arcem ab eo

cognominatam.

Tavasti mediterranea regio. abi cidente Finnoniam habet septetrionalem a septentrione a janiam ab ortu Savolaxiamri Careliam, a meridie vero Nylandiam , ditionemque Rase-borg. In ea est insignis ille lacus e-jende. Arcem Tavasthiae velTavasthus condidit Birgerus Ieri, anno Domini I 2so, ut Tavastios, quos regno sueciae adjecit, Christianamque religionem suscipere coegit,in obsequio retineret. In

77쪽

In hujus provincim septetrionali parte, Rautalambi vel ferri paludes sunt, ubi incolae ferri inconditam quandam massam ex imis lacuum madis expisi cantur, unde minimo laborei penissisque ferrum variis ulibus aptum

conflant.

Nylandia sic dicta, non quod olim

nullos habuisset cultores, semperque inculta acuisset, ac nuper inhabitata su sed quod ejus coloni, qui eam Odo inhabitant respectu reliquorum, nuper ad ea loca pervenerui. Helsingit namque aliiq; Sueci, ut superius commemoravi, illuc suas deduxerunt colonias Pagorum enim reliquorunaque locorum nomina pleraque testantur, innones Caretiosque ibi prius habitasse Glebam satis habet uberem, nec non piscationes, aucupia, e 'nationesque opimas . Oppida habet Borgo dc Hesing rs. Carelia Scanet illatus orientale claudit, duobusque fluviis, altero nomine Pinsyoki, versus septentrionem , per Vigo orero, in sinum album altero Vero ouevet in nega lacum illabente, a Rustia dividitur Eaque rationeScanetiam quasi peninsulam reddit, isthmo saltem trium milliarium Germanicorum relicto, Maanselae nomia

nato.

78쪽

nato Regio astissima, olim totum illum tractum, qui inter Κymene fluvium, vel ejende lacum ac negaejusque fluvium Sueci, qui circa Se

imax in Ladoga lacum exoneratur, ac

denique levam fluvium, e praedicto lacu in sinum innicum illabentem,

interceptum, una appellatione complectebatur. Regionis denominatio innuere videtur, ejus incolis olim a pecoribus vel armentis vidium suppeditatum Caria enim Finnonice pecu- des vel armenta significat, un e Caria, lain gentile, in terra pecoribus abundante natus, vel pecoribus victitans. Cum Finnones proprios habebant reges, Carelia tota ad Finlandiam pertiis nebat. Postquam autem Sueci Finnones assiduis bellis defatigare, Finiandiaeque provincias uti commemorabamus pedetentim sibi tributarias facere conabantur, Rutheni, ne sibi Suecorum vicinitas formidabilis foret, crescenti potentiae occurrere statuerunt, Careliamque occuparunt De cujus Dominio postea diu varioque. Marte inter Suecos Rullaunosque certatum est: Suecis eam aliquando totam occupantibus, Ruthenisque eos rursum reprimetibus, donec Magnus,

79쪽

Georgius Novogardiae Dux pactis foederibus, eam inter se diviserunt, constitutis imperiori terminis in Syster-be dc reliquis versus septentrionem locis quae in tabula punctis quibu1dam dillincta vides. Ante aliquot autem annos, cum van Vasilievit et Sus hi Muscovitarum magnus Dux a Polonis suisque admodum premeretur, inque tantas angustias redactus esset, ut nisi fidus quidam Achates ipsi opitulatus fuisset, non solum de ejus omniumque optimatum vita, verum totius Imperii patriaeque salute actum fuisset, Caroli LX Sueciae regis auxilium imploravit: Qui misi aliquot millium armatorum exercitu, Duce Iacobo de la Gardie, Comite de Lecco, nune regni Sueciae Archimareschalio, hostium vires fregit, ac Muschoviam urbem Imperii Musco vitici sedem , ipsumque magnum Ducem, Optimatesque ab obsidione liberavit Praefatus autem Sushi, simulans se tanti ac cepti beneficii memorem,ob latas supini petias, datis diplomatibus, Carelog Ο-l odia sive exholmiae ditionem to- tam una cum civitate Marce, Carolo IX, eiusque succesibribus ac regno Sueciae in perpetuam possessionem aD

signavit Sed more emisia his stetit;

80쪽

6 AEMissis namque clanculum literis, a. stellanum suum Notteburgensem, d ta diplomata, stipendiaque quae miles Suecicus meruerat, in via intercipere, atque in dicto Notteburi, castro in. victissimo, reservare jubet; ex holmiamque Suecis tradere recusat unde orta inter Carolum Ruthenosq; contentione ac Moscua sede Imperii, cum ipso Magno Duce in Poloni potestatem cedente, Carolus sibi promissam vi occupat exholmiam, utque diplomata reciperet,arces Ruthenicas complures occupat,in Novogardiam magnam ingreditur. Postea fatis concedente Carolo , filius ejus Gustavus Adolplaus patri inImperio succedens, bellum continuavit, Otteburg Umque inedia ad deditionem coegit, diplomataque recepit , Ruthenosque tamdiu cladibus defatigavit , donec tandem modernus Musco vitarum Magnus Dux Michael eodoro vita compulsus es , anno salutis humanae 16 II, antecesibris sui praedicti vani VVasilie vitet Sus hi, super Carelogor odejusque ditione data diplomata confirmare ac insuper arces otteburgum, vanogor od Iam agorod DCapuriam earumque ditiones, Ingriam

idelicet, eidem uectae regi Gustavo