Nouus commentarius in aequatorem planetarum...

4쪽

COMMENTA

RIVS IN AEQUATOREM

PLANETARUM. PRIOR FABRICAM AEQUA

atque utilitatem, hoc est, veros motus, ac passiones in Eodi ci decursu contingentes, aequatoris ministerio inu stigare docet: ex optimis Authorum tamveterum, quam recentiorum Scriptis, deprompta Methodus.

AUT HORE FRANCISCO S AR O S I οMathematiis Regio.

Apud Bartholomaeum Macaeum, in monte D. Hilari), sub scuto Britanniae.

M. D. LXXXXI.

6쪽

AD MAGNIFICENTISSIMUM DOMINvM IOANNEM a Nusa,Aragoniae proregein, Francisci Saretosi Cellanes in aequastorem planetartu Praelatio.

nes gentes, celebres fuisse Illustrissine princeps,e certissi omis scriptorum monumentis accepimus. Unde videtur si derum ratio quondam,sive utilitat siue voluptate stude, tium,commedata furisAmortalibus. Haec,Atlanti nomen perpetuum:halc,Herculi duodecim laborum gloriam pei

ac, Sulpitius apud Romanos, Pauli eκercitu eclipsis foramidine liberato, mortalena gloriam meruit. Eadem quois ratione,Thantes Se Hipparchus in Graecia,insigne nomen adepti. Nec priuatis tantu hominibus,sed regibus quo ipsis,in mundi administratione occupatis,eam disciplinam curae suisse,Ptolemaei,& Alsons1,eruditi labores testantur. Ataqui,si aliquo tempore, quod usum rebus humanis attulerit,in honore fuit: nostro certe, vel hoc solo,illustrissima esse debet:qubd ea duce, remotissimae

nationes veteribus ignotae,non cognoscuntur modo,sed frequenti quo* nari satione, a nostris nominibus adeuntur.Iam& afrolabi,& aeraque alia instrumenta quibus & stellas ipsas,& stellarum, urbiumst; distantias, solis quoque cursum, definitis prope momentis deprehendimus ae eertissima sunt, δύ hoe aeuo frequentissima. Quae ipse, impellente ad id rerum no orum desiderio, avide disquirens, in astrolabum sorte incidi, longe omanium quos ante videre contigerat )meo iudicio praestantissimum. Qui Absensi tabulas mira breuitate praeuertens, supputatione multo facillima,omanium planetarum motus ostendit. Cuius insignis sorma,& authotis ingesnsum,& artificis manus,non sne utriusque eximia laude indicabat. Cumq; de his ruhil esset literis proditumilatebant in tenebris,nemini quξd ipse sciren adhuc nota.Mouit itaque me adscribendum,non tam aucupandi noa

minis ratio, od in argumento minus difficili,& magis amplo Potuit comtingere, quam communis studentium utilitas. Quae si modo fabricam &υsum doceremus iasi exigua fore videbatur. Quanta porro sit futura,legem tium sit iudicium. Nostra quidem temeritas, aequatoris planetarum struseturam & vstim, iis duobus libris,non fine publica utilitate,prestitisse sibi persuadet. Quod vero tibi princeps clarissime,lioe,quantulumcunque laboris nostri potissimum cosecrauerim, multis argumetis ad id me impulsum, vellem existimes. Nam, R ista tua in literatos omnes procliuis facilitas, Mingenua beneuolentia, poterant literasissimum quenque in hoc adigere:vitibi in primis, suas dicaret vigilias: cuius se, εἰ benefici,s, de gratia, multum nominis assecuturum consideret. Magna haec: M si quis,tui generosi animi indolem curiosius contempletur: maxima certe iudicanda. Sed nec hoc omanino impulit: quanquam,&ipsum fuit incitamento. Se quum opusculumnos nitri, ullam gratiam apud literatos inire posse, sua tantum authoritate

dissiderem: sub tuo nomine publicari maxime volui: quod, δἰ dignitatem

7쪽

volumini, x legendi auiditatem lectoribus,& rerum qase hic continetur dissicultati facilitatem adiiciet formidinem quoi detractoribus si qui for te fuerint incutiet. Nam, ut in confesta est:optinios quo scriptores omni seculo vexavit 1imidia. Consules igitur boni studiorum primitias hominis tibi deuot atque ex animo offeretis. Nec mihi verendum putome ad te reis publicae negochs occupatissimum ut cuius solicitudine Aragonum res adsm 19renturo nostro libello pateat aditus. Nam, quamuis altiora Sc magis Insignia, in tuis quotidie manibus versentur: iubebis, pro ista tua humani late inter magnarum rerum turbam,opusculum nostru ad te introire:quipape sic soles,quum iura populis dicis: aut quum de re quapiam esse tantes audis: inter diuites de equestris ordinis homines, pauperes quoque ac Ne beios, citra discrimen admittere. Quod praeclarum iustitiae opus, a nostro Cesare inuictis imo,cum ingenti humani genetis laetitia ut audio)sectit tum,vos proceres imitamini. Quod si ut spero) sectast mihi praemium insgens:& studiosis omnibus ad optima quaeque audenda,non paruos admouebis acule .

8쪽

p, FRANCISCI SARTO SI CELLA

NI LIBEL PRIMUS, FAB ICAM AE a V toris complostens. CDe fabrica orbis planetas deserentis. Problema 1.ῆGITVR SΤRUCTURAM INGREDssienti,duae aequatoris partes potissimum offeruntur: orbis scilicet planetas deserens, m panum 1; zodiacor v. At, quoniam plaeraci ad tympani descriptionem attingetla,neces se est ignorare, nisi desere vi strueuiram an atὰ cognoueris: ipse,operi nostro initium daabit. Struci urus igitur deseretem, aeris,auris chalci,cupri, papyri ve materiam undi Ic5 planatam accipies: in qua circulum occultu centro a ducito, ad eam quantitatem,ad quam, uatorem fabricare volueris:quem in sex partes secabis id, facile, cum,ex is quarti Euclidis, semidiameter circuli,chorda sit sextae partis eiusAdem. Eiusq; diuis1ones elementis b e de s g signabis: a quibus tres diametros b a e,rec a c&dag,protrahes. Circinum deinde,ad septimam paratem idiametri comprime:cuius pedem mobilem in punci o b, immobis Iem vero in punito h collocans, super lineam b a figito:ad euius quantita, tem circulum occultum designabis .Posse circinum ad tertiam partem 1 midiametri b a extendens,pedem ν illius mobilem in puncto li,immobis lem vero in linea h a infigens,circulum etiam occultu protrahes: quo exisguus ille circulus,nuper protra ictus in punctis i h secabitur.Sinues etiam circulos,in semidiametro d a,sese in i m secantes:in semidiametro quoques a,in n o se diuidentes lineato. Rursus,ad quartam partem semidiametrib a circinum aperiens,eius altero pede in centro a sim, altero circumacto,

circulum occultum ducito: qui circulum i h k in punctis p q, Ssemidiametrum c a n punctor,&circulum I min punctis L s,&semidia metrume a, in puncto i, & circulum n o, in punctis v v, & semidiametrum g a,

in pucto x,secabit. Praeterea, circino multo arctius compresso,alterum eius

pedem in c,cum posuetis, altero signum A, inter c b reponito. Simili mo, do in e fixo circino, inter e d, B punctus collocetur: C,quoque inter g f, haerente tamen in g circino, designetur. Caeterum,a puncto q ad A: S abs,ad B :& ab v,ad C,lineas rectas protendito.Postremo,superfluas partes,

scindito. Sciedum tamen,nos,cum illos circulos iuxta certas quantitates ex

b a semidiametro desumptas circinauimus, minime voluisse,ut ea ratione, circulis esset definita mensura seruanda: maior enim & minor esse poten: at in illa magnitudine,deferenti venustatem,& ad diuturnitatem robur addere voluimus. Nec praetereandum est, tres illas partes,quibus epicissi deuexhuntur, tetragona quoque figura,nullo facto discrimine fabricari potuisse: fuit tamen Visium consentaneum, ut qui epicisos deserrent, epiciclorum fit gura donarentur.Sed de deserentis fabrica iam satis multa. a.iii.

9쪽

AE VATORI Rh Desctiptio circulorum epicisos repraescia tantiumun quibus signa Agradus argument1 111Bibentur. Problema L. Dculum paulo manorem eo, cuius set diameter, in sup petioli problemate tertiam sem1diametri b a parte conuinebat.In alia,a deserentis materi protrahe: deinde paustulum contracto circino, cundum circulum ducito,inter quem S primum, singulos argumenti gradus describes.

10쪽

LIB.

Cum rursus circinum contraxeris, tenius circulus circinetur: inter quem dc secundum, numeri graduum,quini, decemve sese saperantes desiignentur. Postremo, circino compresso,quartum circulum caeteris minorem protrahi

to: m huiusq; S terti, medio,signorum numeri excipiatur. Circuli quidem

ipsi dividantur in partes sexaginta,hoe ordine .Primo, in duodecim partes, regula post, centro S cuim diuisioni adiunges, ab ultimo circulo ad primis, linei reeta protrahes. Mox duodecima qua parte,in sex partes diuidito: dc regula, centro S diuisionibus ut prius admota, a tertio circulo ad primu, lineap duces. Postremo,qua harvi partiu,in quinin secabis:& argula,cetro de diuisionibus rursus applicata, a secudo circulo ad primu,linca reeta pro duces. δἰ ita circulu, iciclum, repraesentantem,insigna de algumeri gradus

diuisisti. Tres similes epici cli fabricentur: quorum primum Luna, duos postremos caeteri planetae sibi ve dicent:qui in mediis deferentiu partibus alli

dentes,per canes es quosdam seu rimulas,ad centru mundi nuc accedaiat,nuc ab eo recedant:nontinet circumacti moueatur. Adnotabimus tamen nuine

ros graduu 8c signora, in Lutiae & aliorum planetarum epiciclis, dissimili modo inscribcclos esse. Mouetur siquidem Luna in superiori parte epicicli,

contra signorum successionem primi mobilis. reliqui vero planetae,in eadem superiori parte secadum successionem. Quare in Luna,a linea augis mediae epicicli dextram versiis,numeros signorum& graduu inscribes: in aliorum vero planetarum epieiclis,a linea augis 1 nediar sinistra versus, eosdem numeros designabis. Hos nempe circulos,eu vices habeant epiciclorum licet veri non siit epicisos tamen vocamus. φ si percontetur qaisipia, curnam in episciclis veris Lagna Se gradus argumenti non inscribsituri' is intelligat: Lunar, Iouis,dc Saturni exiguos epici clos, prae paruitate,impedime lato clite: quos xum vice, ponetur ones res: horumcis,cu oponuerit,nil desiderabis: qui eu scisis adulterinis affigentur: ut illorum qumcunq; motum, siue ascensu, siue descensu,seu dem p circuitu sequatur. In his quoq; ostensolibus,planeotaru centra signabutur,iuxta proportiones a Ptolemaeo,N Ioanne de mon te regio obse1uatas. Sed quoniam de his multis verbis iamiam disseremus: in illud tempus remitto. Nunc vero quod divimus,figuris ipsis consipicito.