장음표시 사용
2쪽
D. IACOBO B I I. L I O, S. MICHAELIS IN
E REMO COEN O BI ARCHAE, G. GENEBRAR-dus 1 neologus Parisiensis,Diuinarum,Hebraicarumque
literarum professor Regius N conquiren se libro nondum euulgatis magni iEius S vere amanti Origen ut eos ante publicatis adiungerem; ir docti me, o quod in Ges pluris facio, religiosi me, Philochiam exrio aggregatam a tuo isto Gregorio Nammeno, O e 3 chates di mo magno Eas io ad I Deoaortim Thyaneum , e regia bibliotheca hurn modi bonis Graecis referta sum conlec t m. Hic nonputo te quaerere,quantasm voliptate a cym,qai mesu taliam lectione delectari. Ptaque semet acceptum in manibub legi, robaui,verti,tuo nomini dedicam. aeuo enim tantum thesaurum a tantis viri3 coletectum , insitu es uteis conclusis diutius recondi G
nere 'is diarias S multiplices quaestiones destriptura,de disciplinis exteris A de te Deo. e materua e libertate arbum,ae radesinatione e causa bonorum S maloram aduersus impios erudite oesbtiliter expccatas, intra priuatos muros includeret ' uis bonras fragmenta compluriam librorum honorum. quos retti l t S maeno pere commendauit antiquitas, caeteris inuideret y Nam vel id fructus ex hoc Breuiario consequimur, quod quo-aammodo extincta opera reuiuiscunt, O eorumpictura ante oculos Aponitur, t e fragmentis de toto corpore liceat iuuicare ac (ut aiunt) ex unguibu3 leonem cognoscere. Taceo plurima de sumi ex iis libris,qui hodie extant, Di, neque leguntur di quae nobiae etiam magno usui fuere ad nonnastos istorum locos corruptos resiluendum atque explicandum. Recte autem liber est Philocalia inscriptus, ut aliquid dicam de nomine, quoniam haec vox primis no bae 8-
Ecclesiae sculis de rerum incorporatarum Ssummarumphilosophia usurpabatur,ut potes inleciti e D. Q uousim retractationibus et qui etsi improbat, eood contra Academicos scripserat, Philocaliam S Philosophiam esse Ver--
T,S eodemparente procreatas . ais mox reginet, atque hoc nomen honorandum agnoscit, quia Latine interpreta- Lib. 1.
tum,inqui amore ignis at pulchritudino: S est vera a ammasapientiae pulchritudo in rebus incorporalibus as- tra ca-que summis,ut non iam Philosophia est Philocali orores duae dici debeant,quam eadem ipsa. Ita otiidem ice. Sed-- βmaiorum traditio sententiae apud me tenet principatum, O ad vitandam confusionem, Philosophia de rerum humanarum,s Quinarum etiam,sed humanis ratiocinationibus perceptarum cognitione, Philocaliam de rerum diuina rum coelesti reuelationes verbo Dei comprehensarumsapientia,malo interpretari. Ex quo O causam duco, cur Or, ae , genu Philocaliam a nobis Latine ut cunque expressam in tuo nomine primum apparere velimus. Nempe tu est mo- i- i Phil sphra es dediti mus,tu te ea in tuis rebub aduersis sar Boethij conflaris, quihuis hoc ocymnioplurimis a men. domano bonorum a notheta valdefusi exercitatus:tu verae S absolutae pulchritudinis es amanti mus besema modum arderes Spq illi tractatu3 loquuntur,quos quotidie Latine Gailice me magno cua e tipiorum omissu emitiis. Deinde tuum Gregorium tam deliter o docte Latina lingua a te repraesentatum habet auctorem. Gregorim ad Gregarim Gregorij interpretem confugit ab eius alis vult tuto esse S uiuere. hec eum cumsuo Basilio miraberis latum m- m M mi se operae, Ut e varisi Origenis telis, umoma contexeretsi recorderis eosdem eius tam in se odioseos,iam ama- m. tores,admiratores,aemulos, prope alumnos,ut o ia eiu udio si me legerent,diligentinae obse uis euisai se adeo notam hanc , D quae characterem signiscabat,in ipsius voluminibus pingerent ad indicandisis poetilia iis eius do mata a communi Patrtim definitione discrepantia. C emulabantur Platonicos, est hoc dupliearum C Graecorum, ut tradit Laertius Diogenes,in Platonis operibus adhibebant, quo sententiarum S dogmata Platoni,propria ira quibu ipse a caeteris Philosophis omnino di sentiret,notarent atque desigUarent. Caetera tu facile,pro numma quae in te Ieruditione,antiquitatis, linguarumque trium notitia, a iunges, ct exaretito S pro . ad Theodorum Thyaneorum i copum epistota bio ac elegantia, metan num in hunc librumpraefantem non dificile recognosces . Vale ira domino. Lutetiae. On s Octob. IS 3.
3쪽
Eandem unum maptum esse instrumentum. De Mismate perfnarum dium ripturae.
se oone comprehendi , quasi m ipsi praepcnant 'stitia a stigatione cori ntesu et el-μὴ
nimali actum es uniuersum mundum , qtine ades homines, ou.d minore labore quam nos bruta animalia Mi ant,sapientiora hint,m Deo chariora habeant quoque notit(am Dei, CH v-nsant futura:in quibus CV demigratione gnimprum, et auguriis, deque augurandi errore- 'De libero arbitrio: m pturarum, quae illud viaentur tellere, s- lutio atque interpretatio. I. Duae rationalium Supra terram versantium Fruehumanorum animorum disseso,tacite declarata aediscatione Turris, m con u-Dne linguarum ubi m de multis dominis, qui dispersis pro itatus rationesunt praepasiti. Cap.22. De fata, cidi qui cum Deus praeno sat ea quae ab tinoquoque geruntur libertas nossra constet. Praeterea quanam modo ita tiansmicat, se es ientes rerum humanarum,sedsigna tantum. Praeterea hamines exactam storum cognitionem habere uon posse, Iedpotestari diuinaesigna esse exposita. siuae horum causa: ubi m Ciementis Romani Polscis in oratione ad Patrem in Laodicaea,maxime necessarium theorema, in qua Pidetur Ueram De materia,quod non fit in Sita,neque malorum caussa Cap. 2 . Sententiam qua e pr otione concluditur,non tollere - , --- ,:atque haec ea re sis elictiqnem,
In illa ,Indurauit Demium cor Pharaonii. Cap. 2 T.
ORI GENES DE AMORE PULCHRI Collectionem hic liber comple itur Quaestionum
scripturq,& Solutionum,e diuersis libris as Origenelucubratas, coaceruatam a Gregorio de Bassilio diuinis sa Dientibus: am in tabula, eorum alter GregoriuS aheo-
Ums ad Theodorum qui tunc Episcopatum Thyanem' dministrabat,misit, ut seques ad ipsum Epistola declarat.
Theodoro Thaneo Episeope. UEstum etiam sunt tuae literae,qu5dque prius Fanteuertis tempus diligentia , ante tempus nobis festum celebrare tribuis. Ac sta quidem 1 tua pietate. N os autem maximum eorum, quae habemus, vitaeontinet,eloquentas studioiii 3 iiqβ' a ui, dignare, & significationem nobis dare utilita , atque spiritu fauens. PHILO-
4쪽
SIUE DE AMORE HONESTIG. GENEBRARDO THEOLOGO
De diuinitus insipirata scriptura,quoque modo eam legerere intelligere oportet. Ouae ob
icuritatii eius ratio. Cur aliqua eius secundum literam videantur
impossibilia , vel absurda.e quarto de Principissis diuersis aliis operibuae Origenis.
tes, minime sumus contenti comma
nibus sententiis &perspicuitate eorum, quq incurru et in oculos,sed preterea assumimus ad apparentem nobis demonstrationem eorum quae dim
V UE cimus, diuinarum scripturarum No
u bis creditarum testimonia,& veteris, quod dicitur, Testamenti dc noui, atque ratione contendimus nostram fidem confirmare, necdum vero de scripturis, ut quidem diuinis, disputauimus: age nunc de iis pauca per modum compen-
dij disseramus. Proponamus etiam,velut de diuinis literis, ea quae nos ad id impulerunt : & primum quidem, cur ab ipsis literis, dc iis quae sn ipsis declarantur, dicta usurpemus, de Moselegislatore Hebraeorum, MIesu Christo, s lutariu Christianae religionis dogmatum auctore ista proferentes. Cum permulti legumlatores extiterint apud Graecos dc Barbaros, inuenti quoque sint doctores veritatem se profitentes asserere, nullum tamen fuisse accepimus legislatorcim, qui aemulationem studiumve exteris aliis nationibus , ut tuas ipsius leges susciperet, inserere potuerit. Quin dc Philosophorum veritatis notitiam pollicentium, atque prodeuntium cum multo apparatu Logicae demostrationis, quae multum probabilis videretur,nullus potuit sibi probatam veritatem diuersis nationibus, vel potius v-nim gentis praecipuae multitudini insinuare, etiali omnes optauerint obseruari ab omnibus, si fieri posset, hominibus suas leges,quas praeclaras arbitrabatur, vellentque doctores haberi ubique terrarum eius, quam imaginabantur, veritatis. Verum cum non possent prouocare peregrinas
multasque nationes ad obseruationem suaru legum, suseme disciplinae perceptionem, istud essicere principio non sene aggressi, recte considerantes illud esDe de iis quae fieri nullo modo possunt. At uniuersa tam Graecia, quam Barbaria, quae per totum orbe terrarum patet, nostrae legis aemulos
habet infinitos, qui relictis patriis legibus,& his quos putabant Deos, cGplexi sunt obseruationem legis Mosaicq, dc verbornm Iesu Christi disciplinam, quavis in se inflamata
eorum odia sentiant, qui simulachra venerantur,& qui legi Mosis adhaerescunt, quamuis etiam,vltra odium, mortet
periclitentur ob susceptum Christi Iesu Evangelium. Sed si attendimus,quo pacto tam paucis annis latum valuerit ille sermo , tametsi profitentium Christianam religionem alij insidias sint perpessi, non ulli etiam propter ea de medio sublati, alij amiserint suas facultates , ut sine magna doctorum copia ad orbem ubique prie dicatione imbuendum, Grici de Barbari sapientes & insipienres, sese adiunxerint ad Christi Iesu piam fidem , maius humanis viribus
opus dicere non dubitabimus,praesertim cum Christus dominus docuerit cum omni potestate Sc credulitate suum
sermonem vim roburque essit obtenturum. Itaque merito
voces totius censeri debent oracula, vi cu dicit, Quia apud rectes & presides ducemini propter me in testimoniu ipsis gentibus. Et rursiam,Multi mihi dicent in illa die, domine, domine, nonne in nomine tuo manducauimus de bibimusE &in tuo nomiue daemonia eiecimus Et dicam eis, discedite a me operari j iniquitaris, nunquam cognoui vos.
Haec quidem dominu temere protulisse, ut non essient vera,fortasse olim cosentaneum Crat. At cum deinde euenerint, quae cum tanta potestate effata erant, apparet Deum
vere corporatu salutarem doctrina hominibus tradidisse. Quid vero attinet dicere Christum fuisse praenuntiatu, neque cessaturos Principes ex Iuda, neque duces ex femoribus, donec veniret ille cui repositum est, regnu videlicet, adessetque gentium expectatio Manifeste enim ex ipsa hic G - ' storia apparet, de iis quae hodie cernuntur,quod a Christi temporibus nulli deinceps reges Iuditorii extiterint,sublatis rebus omnibus Iudaicis, quibus erant insignes, nempe rumteplo, altari,re diuina,indumentis potificiis. Impleta enim
est Prophetia,quae dicebat,per dies multos sedebui filij IOrael sine Rege, sine Principe, sine victima, sine altari, sine sacerdotio, sine responsis. Hisque oraculis utimur aduersum eo qUi asserunt, dum urgetur his quae in Genesi a Iacob ad Iudam dicta sunt, permanere adhuc Principem ex generet Iudae, qui populo dominetur, non deficientibus de semine
ipsius Principibus usque ad Christi adventu, quem sibi ipsi describunt. Si enim veru est, quod ait Propheta, Quia dies multos sedebui filij I ael sine Rege,sine Principe, line hostia,altati,sacerdotio,responsis et dc vero ex quo subuersum est teplum,nec hostiae offeruntur,nec altare inuenitur, nec
sacerdotium,perspicuum est defecisse Principe ex Iuda, reducem e femoribus eius Ac quonia Prophetia inquit, Nodeficiet Princeps ex Iuda,& dux e femoribus eius , donec veniat cui sunt reposita: constat venisse illum cui reposita sunt,quiq; est ipsa expectatio gentium. Quod apertum fit e multitudine genitu, quae per Christu in Deum crediderur. Et certe in Deuteronomii cantico, prophetice declaratur insipietium gentiu electio, quae futura erat propter Prioris populi peccara, nec vero per altu, quam per Ielum extitir. FIpsi enim sinquit prouocauerunt me ad aemulationem in eo qui non erat Deus, re irritaverunt in idolis suis. Et ego prouocabo eos ad aemulationem in eo qui non est populus,& in gente stulta irritabo eos. Licet aute facillime Pe spicere, quonam pacto Hebraei, qui dicuntur ad aemulationem prouocassie Deum irgo qui non erat Deus, & irritas, se ipsum in idolis suis, prouocati sint ad aemulationem in
eo qui non est populus , & in gente stulta, quam quid mel egit Dens per aduentum Christi Iesu, discipulorum ipsius. Cernimus igitur vocationem nostram,quonia non is et multi sapientes secundum carnem , non multipoteNTCS, non multi nobiles,sed fatua mundi elegit Deus, ve sapien tes confundat, dc ignobilia & abiecta, de ea que non sunt, ut ea quae erant prius, destrueret. Ne ergo glorietur carnalis Istael in conspectu Dei, caro ab Apostolo ergo voca rus.Sed de iis,que in Psalmis prophetatur de Christo, quid dicendum est In eo maxime; qui inscribitur Canticu pro dilecto, cuius lingua dicitur esse calamus scribae velociter discribe is, speciosus forma pic filiis hominum, quando ciui- Edem diffusia est gratia in labiis ipsius. Argumentu enim firmissimum diffusae relatio in labiis ipsius est, quod breui tepore transacta ( gnum enim Ac aliquot menses do- a id MG cuit uniuersus orbis doctrina dc Dei cultu per ipsum in- TI. Daneastituto impletus est. Orta est enim in diebus eius iu- auferatarstitia,& abundandantia Pacis, Permanens usque ad com Luna.
5쪽
AL - ra Lunae nominata est, & co-G 1 fluminibus usque,dfinbu reae' Praeterea darum esse tignum domo H David Viridio enim concepir,& peperit filium nomine Emminuetu quod est interpre atum , Nobiscum Deu vi&Propheta ait. Nobiscum Deus. Scitote gentes, revincimini, qui potestis vinci . Victi enim sumus re sa-Perati qui ex gentibus sumus , captI a gratia verbi deI. Sed de locus natiuitatis eius praedictus est in M1chea, his verbis : Et tu Bethlehem,terra Iuda, nequaquam minImaa S s' es in Principibus Iuda. Ex te enim exibit dux, qoi regat Populum meum lsrael. Sed & septuaginta annorum Hebdomades impletae sunt, usque ad ducem Christum, quas
Dan. . Praedixerar Daniel Proplieta. Venitque is,qu1 in Iob dictus r L . o. est Cetum ingentem consumpturus, qui re dedit Pote . amtem familiaribus discipulis suis calcandi super serpentes,
ta scorpiones, & omnem virtutem inimici, qui nihil ab huiusmodi laedebantur . Consideret autem aliquas Apo-i 'i' stolorum in omnem locum discursus, qui a Iesu mIssa tunc Vt Euangelium ptae dicarent, & cernet Dei mandatum, re ausus hominem superantes . Quod si consideremus quo pacto homines nouam doctrinam & peregrinos sermones audientes agenserint, & dum vellent ipsis Insidiari, a diuina quadam virtute, quae eis aderae, expugnati sint, de eo nihil dubitabimus. quamuis etiam portenta patrarunt, Deo testimonium reddente sermonibus Ipsorum per ligna, & prodigia, re diuersas virtutes. His sic breuiter de-H monstratis de deitate Iesu, dum de eo oracula Prophetica attulimus, simul ostendimus scripturas, quae de Ipio pru-phetauerunt, diuinitus esse inspiratas, quemadmodum taliteras, quae eius aduentum, doctrinam, omnis generis virtutem dc potestatem praedixerunt, sicque Gentium electionem confirmarunt. Quibus etiam illud addendum, Prophetarum oracula diuinitus inspirata, &Mosaicae te is spiritalem sententiam maxime efful lisse,ex quo hunc in mundum Christus aduenit.Neque enim perfacile erat ante aduentum Christi clara cxempla proponere ad ' docendum veteres scripturas diuinitus esse inspiratas. Christi autem aduentus , eos qui poterant suspicari legem re Prophetas minime diuinos, aperte docuit coelethi v luti gratia esse conscriptos. Sed dc qui cum omni studio& digna attentione Prophetica dicta considerauerit, ex
ipsa lectione percipiet diuini assiatus aculeos, & per ea, quibus afficietur, persuasum habebit, non humanos, sed Dei esse sermones. Lumen igitur, quod inest Mosaicae legi,
opertum velamine quodam,simul effulsit cum Iesu aduentu, dum velamen sublatum est,bonaque quorum umbram habuit litera , in notitiam breui tempore prodierunt. Operosum nunc fuerit enumerare lingula, quae a propheris olim praedicta sunt, ut qui dubitat, iis veluti diuinis
perculsus, ambiguitatemque omnem atque dubitationem deponens, toto se animo tradat Dei sermonibus.' I Porro si minus doctis,in singulis scripturae sententiis, fensus qui hominis captum superat, non videriar Occia Trere, nihil mirum est. Nam in omnibus quae in hoc mundo Dei prouidentia dispessentur, quaedam quidem satis euidenter
apparent prouidentiae esse opera: alia voro tam occuIta
sunt , ut dubitandi causam praebere videantur de Deo arte ineffabili atque virtute uniuersa dispensante. Non enim tam aperta est ratio essiciendi, tam aperta energia dei prouidentas, in sublunaribus atque in sole, luna, de astris: nectam perspicua in humanis accidentibus Sc affectionibus, quam in animis & corporibus animalium , cum qui ea animaduertunt, facile percipiant cur, quamque ob cautam hi sunt impetus, hae visioneS re naturae animantium , haec corporum fabrica . Sed quemadmodum nihil capit dea trimenti prouidentia, ob haec quae non comprehenduntur apud eos mi prouidentiam lemel egregie perceperui: sic sane nihil scriptur1rum diuiniLatI per totas ipsas fusae detrahitur, ex eo, quώd ingeni, restri imbecrantas in via quaque dictione minime possit peruenire ad arcanu senutentiarum splendorem , in humili & contempta ocutio
r- - ne iacentem. Habemus enim thesaurum in lictili ut vh
sis ut fulgeat exuperantia potestati Dei, neque e nobis, Rqui sumus homines, esse existimerus. Nam ii demon strationum rationes apud hominet Pri ae , nostris libituco in prehensae, humanum genus colauertassent, nostra ce te fides merito fuissiet potria in sapientia homanum, non autem in Dei virtute atque pore state. At nuUc cuilibet alia tollenti oculos perspicuum verbum & pDedicationem nostram apud multitudinem non valuisse ex persiualibus bus sapientiae verbis, sed demonstratione spirituu& potestaris. Quocirca cum virtus cini eicis, aut e Liam coelesti iasu perior, nos impellat ad eum solum colendum quinos i
Procreauit, tentemus derelinquentes marioru Christi et 'monem , id est, prima sepientiae elemen Pa ad perfectio nem ferri, ut quae perfectis loquitur sapientIa, nobiscum
etiam colloquatur. Sapientiam enim pollice ut ille, qui . ipsam possedit, ut inter perfectoS praedicaret: sapientiam
autem non huius mundi, neque Principum huius seculi, quae dissoluitur . Haec autem sapientia In nobIS clare de scribetur,& reuelationem patefacter mysterii temporibus aeternis absconditi, nunc vero manifestati rum per scriptu
ras propheticas, tum per aduentum domini ta fatuatoris nostri Iesu Christi, cui gloria in cuncta secula. Amen
His sic cursim commemoratis, scripturaS I cIlicet Iacras diuinitus esse inspiratas, necessiarib sequitur,ur modum ipsarum legendarum atque intelligendarum pertractemus, plurimis peccatis efficientibus, ne homines teneant, quo pacto incedere ad sanctas lectiones oporteat. Duri emincorde & idiotae qui extiterunt de circumcisione in salua rorem nostium minime crediderunt, dictionem oraculo rum quae de ipso: vaticinantur, se sequi extiti man es , &sensibiliter non cernentes ipsum praeda calle captiuIs remissionem, neque aedificasse quam sibi fingunt, ciuitatem Dei, neque exterminasse currus ex Ephraim, dc equum ex
Hierusalem, neque butyrum de mel comedisse, neque priusquam nosset aut elegisset praua, elegisse bonum. PIirerea arbitrati sunt prophetatum, quod debeat lupus animal quadrupes comedere cum agno, & pardus cum lice
do stabulari, vitulus,taurus de leo simul pasci, de a pusillo puerulo duci ad pascua, bos vero de urius simul in pastibus recubare, eorum catulis simul inter se educatis , leo quoque cum boue vesci paleis . QUA cum minime cernerent sensibiliter euenisse in Christi a nobis crediti aduentu on admiserunt dominum nostrum Ieser . quin potius velut seipstim Christum praeter fas praedicantem cruci -- spenderunt.Iam vero hqretici legentes, quod scriptum eli, lanis accensus est in furore meo: dc, Ego dominus Telo ae. tes, reddens peccata Patrum in filios in tertiam dc quar' su Aseram progeniem: &, Poenitet me unxisse Saul in regem &, nae L coEho dominus faciens paccm,& creans mala.& alibi, Cnest malum in ciuitate, quod dominus non fecerit; & iiiu , O . s. Descenderunt mala a domino super portas Hierusalem: re iterum, Spiritus meus a Deo sui iocabat Saul: sexcenta--i. que alia his consimilia, fidem demere quidem ut Dea scri- , pluris, minime ausi sunt. At credentes ipsas esse opineis, quem Iudaei colunt, quasi opifex ille esset Imperfectus , nec bonus, Saluarorem aduenalle, ut Deum per femctiorem denuntiaret , quem negant esse opificem, exiitI- mauerunt, varieque de ipsi, tumultuantes, atque lcmet
deficientes ab opifice, qai solus est Deus ingeraus ,
mentis seipsos tradiderum excogitatis hypothesibuS,qui
bus multa velut spectra de effectis visibilibus & inuiliblibus confingunt. Quμdque deterius est, simpliciet nonnulli,qui de Ecclesia se esse gloriantur opifice quid mnullum maiorem existimant, rectam Iia hoc reneHte namque sentcNtiam: verum talia de ipso suspicantur, qtia nefas suspicari de immanissimo & iniquissimo line Harum autem omnium falsarum opinionum, repletatum,& simplicium de deo sermonum causa nulla et i esse videtur, quam quod sacra scrip ixd 3P duin spiritalem sensum, sed secundUm 'x'SAT A isi ob num intelligitur. Que Ocirc* m3 QR rasos itus sin-
non hominum ess e scripta sed ex inspirat One p cti, voluntate Dei uniuersorum Parcit id PQ mi uta
6쪽
A di atos, & ad nos perlatos, & tenent regulam Ie-
,. ress, ta Cucuti cundu succellionem Apostoloru coelestis E , Fae. clei T,ce L S intelligeuciae vias, quae videntur, demonstra re conabimur. In primis, quod dispensationes quaedam mysticae declarentur per scripturas, omnes, etiam simpliciores, qui verbo fidem adhibensi, credunt. Quamam vero ipsis lint,qui mente pollerar, nec arrogantia agitantur, te nescire confitentur. Si igitur quaerat aliquis de filiabus Lor , quae patri adm1xtae sunt, de duabus uxoribus Abra , . ham, de duabus sororIbus quae nupserunt Iacob, de clu bus ancillis quae ex ipso conceperunt, nihil aliud dicendum videtur, quam haec et Ie mysteria a nobis minime intcliccta. Sed de laoernaculi constructio cum legatur, qui aeredunt huiusmodi scripta figuras esse occultarum qua rundam rerum, singula ad tabernaculum pertineotia ad
certa quaerunt accommodare. Et quidem dum credunt alicuius rei figuram esse tabernaculum, non erranta. at dum aptarar rationem eiuS, cuius typus tabernaculum , ad rem certam, cinngruenter scripturae, alIquando aberrant. Praeterea omnis illa descriptio quae existimatur vel de nuptiis, vel de procreatione liberoru, vel de praeliis,vel de quibusclibet aliis hystoriis, que apud vulgus narrantur, aperte est
figura latentium sacrarumque rerum. Quarumnam aut mfigura sit, interdum propter habitum non valde se confirmantem,interdum propter animi leuitatem, aliquando e-tIam , cum quis maxime se collegerit, omnemque prouidentiam adhibuerir, quia tamen supra modum res Inmentu sunt difficiles, non admodum apparet, nec singulorum
B ratio satis ostenditur. Quid attinet dicere de Prophetiis,
quas omnes scimus aenigmatum de rationum Obscurarum
esse plenas i Quod si ad Euangelia accedimus, illorum etiaaccuratus intellectus,ut quae sit mens Christi, eget gratia, et cor. a. quam habuit is qui dicebat , Nos autem mentem Christi habemus,ut sciamus quae a Deo donata sunt nobis, quae reloquimur, non in doctis humanae sapientiae verbis, sed in doctrina spiritus . Iam vero Ioannis Reuelationem si quis
legat, quomodo non obstupescet ad tantam occultationem arcanorum facramentorum, quae & ostenduntur non intolligenti scripta 3 Apostolorum autem epistolae cuinam eorum qui iudicare norunt, videbuntur esse apertae Nilitellectu faciles , cum infinita illic etiam maximam occasionem praebeant maximarum & plurimarum notionum, veluti per foramen3 Cum haec ergo ita habeant, de innumerabiles errant, non sine periculo pronuntiatur aliquem
nossie vel intelligere ea, quibus claue scientiae opus est, Matth. 13 quam Saluator dicebat esse apud legis peritos . Atque hic mihi narrent, qui nolunt apud eos, qui Christi aduciatum praecesserunt, veritatem extitisse, quo pacto scientiae clauis a Domino nostro Iesu Christo dicitur apud eos esse , qui ut isti aiunt, carebant libris arcanis, Ac perfecta mysteria C complectentibus E Sic enim legitur, vae vobis legis peritis, ,, quia tulistis clauem scientiae, Ipsi non introistis, de volen-- tes intrare prohibuistis.Via igitur apparens, qua oporteat versari in scripturis,ac earum lensum percipere, huius no-pis, , , di est, sicut ab ipsis oraculis exquiritur: Apud Salomonem in Prouerbiis inuenimus tale aliquid iustum descriptis di- ' uinis dogmatibus. Et tu (inquit describe tibi haec triplici-'' ter in consilio de scientia & ut respondeas verbis veritatis rudita ' his, qui proposuerunt tibi. Tripliciter igitur describere o-' - portet in suo animo sanistarum sententiarum sensus , ut ' H simplicior aedificetur a carne litere, ut sic nominemus Perceptaone , intelligentia quae euestigio occurrui: qua autem altius ascendit ab ipsius, ut dicam anima . Perfectus ih r. a. vero de similis iis, de quibus dicit Apostolus, Sapientiam loquimur inter perfectos, sapientiam autem non mundi huius,neque Principum huius seculi qui destruuntur: sed loquimur Dei sapientiam in mysterio absconditam, quam praedestinauit Deus ante secula in gloriam nostram et Illion quam)aedificantur a lege spiritali, quae umbram habet futurorum bonorUm . Nam quemadmodum homo constat corpore, animo, & spiritu, sic etiam scrip rura, quam Deus quadam dispensatione in hominum , salutem dedit.
Proinde nos quod dicitur in libro, qui inscribitur Pastor, LIA, C A P V T L Immae imperarim est , vr D
duos libros scriberet, ac postea denuntiarit presbyteris
A; - λ dicera a Spitatu, ad hunc modum
o i, v*xbum legi ur, duos libros scribes dabisque unum alcrum G . Ac quidem commonebit viduas & pupillos: Clemens aurem mitrer ad 'PeLN S VLbes. Tu vero annuntiabis premuris Ecclesiae. Si qu dem Grapte, distinatur com nefaciendis viduit Pupillis,designat puram literam, Perquam admonentu amme pueriles,&em nondum patrem tibL vidi MC POL CL ur, proptereaeque pupilli nore minantur Item & aium T quae non anti, liue ut em in1- quo siponta copulam L, V meri viduae permanenc e eo, quod nondum digne Citiem stant, ut coelesti spontarungantur. Clemens sensum allum detineat, qui recedit alitera. Ad externas u es dicitur mittere ea quae dicuntur hoc est, ut sic explicemus,ad animaa, quae extra corpore de terrestres cogitationes Versantur. lam non per literas
sed per vivam vocem ipse Spiritus sancti discipulus iubes
tur annuntiare uniuersae Dei Ecclesiae presbyteris, qui nepe cani sunt prudentia. Verum quoniam aliquae scripturae corpus nullo modo habent,ut in sequentibus aemonstra bimus, alicubi duntaxat in uestigatio esse debet animi de spiritus. Ideo fortasse cum dicuntur pro pUrificatione Iudaeorum sex hydriae positae, uti quidem in Ioannici Euan- Ioan. r. gelio legimus, capientes metretas binas ta ternas , designantur qui apud Paulum in occulto sunt Iudari. Nam sane illi purgantur per scripturas, aliquando quidem binas Emetretas capientes, id est, ut sic dicam , per animae & spiritus sermones , aliquando ternas , cum nonnullae praererpraedicta habeant etiam corpus quod ad aedificandum confert. Sex autem hydriae conuenienter dictae sunt de iis qui in hoc mundo purificantur. Sex enim diebus (qui per, fectus est numerus) mundum hunc & omnia quae in eo sunt, legimus absoluta . Ex hac igitur prima perceptione Argeria
quanta manat utilitas , testatur eorum qui germane dc simpliciter credunt multitudo . Eius vero explicationis, quae velut ad animam refertur, exemplum ponitur apud Paulum in priore ad Corinthios Scriptum est enim (in- r. r. f. quir) Non alligabis os boni trituranti: quem locum dein- de exponens, infert,Nunquid boum cura est Deo An pro- Mpter nos omnino dicit Propter nos enim scriptum est, Quia debet qui arat, in spe arare, es qui triturat in spe per cipiendi. Ac plurimae sane passim occurrentes, multituditisque congruentes interpretationes, quae eos aedificant, qui altiora percipere nequeunt, eandem habent formam. Spiritalis autem enarratio in eo est, qui Dotest ostendere, quorum coelestium exemplari de umbrae deseruiunt hi, qui secundum carnem Iudaei sunt, Sc quorum futurorum bonorum umbram lex habet. Ac, ut summatim dicam, in omnibus secundum Apostolicam denutiationem quGrenda est sapientia in mysterio abscondita, quam prie destinauit Deus ante secula in iustorum gloriam, quam nullus FPrincipum seculi eius cognouit. Hqterea ait alicubi Apostolus, quaedam dicta Exodi dc Numerorum usurpans, Haec in figura contingebant illis: scripta autem sunt pro pter nos, in quos fines seculorum deuenerunt. Dein et Occasionem praebens percipiendi, quorum nam illa figurqesentiasiabiicit, Bibebant ex consequente petra. Perra au tem erat Christus . Sed & in alia epistola, ea que spectam bant ad tabernaculum declinans, hoc usus est testimonio, facies omnia scicundum formam tibi in mon re demonstratam . Preterea in epistola ad Galatas, vel GP, probro aD EMd. assiciens eos, qui cum censeant se legeret legem, Non intelli c. .gun , ad liqc legis intelligentit ignaros cos esse iudicans, qui Non putant allegorias versari in lus quq dicta sunt: di- cite mihi (inquit qui sub lege vultis esse, legem Non aum . . ditis. Scriptum est enim, quia Abraham duos filios habuis, unum ex ancilla, aliorum e labera. Sed qui de ancilla,
natu S est, secudum carnem natus est: qui e libera, Per promissionem: ques sunt per allegoriam dicha. hec entari duo Obseruanda Qui ope sunt singula eo- sunt testamenta &c. Obleruanda quippiram, quq ab ipso comm Orauru r. Qui sub legem, i
7쪽
E quit, vultis esse . non item, Qui sit lege estis legem non auditisi id est, non intelligitis re cognoscitast Et in episto- ' a la ad Colo flenses breuiter sensum toriuS legIs perstringes, Nemo (inquit vos iudicet in cibo aut poeu , aut in parte V festi aut Neomeniae, aut Sabbatorum , Quae lunt Vmbra ' futurorum. Praeterea in epistola adHebraeos de circum- V cisis differens Arabit : Qui exemplari & Imbrie deserumtne, S coelestium . Sed has ob causas fortasse de quinque libras molis minime videtur dubitandum iis qui semel Apono,
tum ut diuinum hominem receperunt. Iam de relIquamam
storia,illane etiam figuraliter contigerix , C*Πm M in . imprimis illud epistolae ad Romanos, Reliqui m*py
' millia vitorum, qui non curuau erunt genu antet Baal, e
sunt secundu electionem: ut ostenderet non si tu is IV utilitatem e Christi aduentu percip*re , quos Israeli ricidi uinique generis His sicco citum, brandae sunt quae nobis videntur Interit genaarum pIoan. I. rarum formae, & primum illud assumendum , Spiritum sanctum prouidentia De per verbum quod erat In princI- pio apud Deum, ministros veritatis, Prophetas de Apostolos illuminantem, praecipue respexisse aa arcana mysteria earum rerum,qua inter homineS geruntur. Nunc autem homines voco, animas in cos por1bUS possitas,ut qui potest du doceri expetit, & se profuditatibus sensuum per voces H tradit,socius scientiae spiritus, & diuina con sina particeps fiat. Quia autem anime non possunt allter ad scientiq pe sectionem venire, nisii locuples & sapiens de Deo fuerit inspirata veritas,quae ad deum pertinet necessarao ut principalia primo loco explicantur: deinde vi gemit facr meta oualis sit naturae quo pacto filius sit Dei, qua de causa in carnem humanam sese demiserit, & omnino hominem assumpserit,quae nam horum vis & actio, in quos &Quando facta. Praeterea necessari' quae sunt de cognatis se Iiis rebus rationalibus,siue sint diuiniores, siue exciderinta beatitudine,item dc lapsus earum, causas earum, coni quens est reuocare ad diuinq doctrine rationes Sed & dit- ferentiam animarum , de unde istae differentiae ortae sint, tum deinde quid sit Lic mundus, dc quare factus, unde malum tantum ac tale in terris, dc an non tantum in terris, sed etiam alibi, discere est necessarium . Post haec secundo loco Spiritus animos sanctorum ventariS mImstrorum II- lustrans, propter eos qui nequeunt multum in mytterus
huius odi inuestigandis laborare, sub nudae de simplicia
narrationis inuolucro, predictorum rationeS Occultare instituit.Vnde dc simpliciter exponuntur sentibvia Dei ope Ia, de hominum opificium , eorumque genera21o qui exprimis per successionem multiplicatione indiuiduorum extiterunt. Idem fit in aliis histonis, quae iustorum actiones narrant simpliciter, de eorumdem ipsorum interdum Perpetrata peccata: quemadmodum & iniquorum & 1m-I piorum hominum prauas,in temperateS, auarasque acrIones. Ac quod omnium maxime mirum est,narratione p liorum, tam in vincentibus quam in victis, multa arcana
iis qui pervestigare possunt, declaratur: quodque admira bilus est,scripta lege ipsae veritatis regulae prophetice describuntur, omnibus his ordine de diuina quadam arte fia-pientiae delineatis: quae singula diuina quadam arte sapi tiae velut indumentum quoddam spiritalium sensuum tecta sunt. Et hoc est quod diximus, scripturae corpus quod sapientiae arte contextum potest complures aedificare, tam eliores effcere. Sed quoniam si omnibus literae fuisset
consequentia custodita dc ordo seruatus, habentes continuatum intelligentiae cursum,non Vtique crederemus esse
aliquid in scripturis sanctis intrinsecus,prqter 1d quod prima fronte indicabatur inclusum: Ista de causa procurauit Dei verbum offendicula quindam vel intercapedines intellio enthe fieri historicae , impossibilia quaedam
per medium inserendo et ut interruptio apsa narrationis velut obicibus quibusdam obiect1s leget1 resistat, quibus intelligentiae huius vulgaris iter ac transitum neget, re CX trusos nos atque exclusos reuocet ad alterius Viae mitiu, t ita celsioris cuiusdam de eminentioni tramitis, Per a
cuta callis ingressiam, immensam diu nae sapientiae latatu Ndinem pandat. Oporter autem et a istud mrelligere, quod cum praecipuus sit scopus intelligentae sipuatalis coni quentiam custodire in hisque geri deben P,Vel quq iam gesta sunt sicubi ouidem conuenerunt ea,qUe secundum historiam gesta sunt, uno narra io Dis sermone compos vir, altius semper arcanum sensum recondens: N bi autem spiritali consequentiq rerum gestarum histo Da conuenire nopoterat, interdu inseruit quedam vel minus gesta, vel ouet omnino geri no possient, interdum etiam que pollent quidem geri, nec tamen gesta sunt. Et non unquam paucis dictionibus,quit secundnm corporalem intelligentiam non videntur posse seruare veritatem,interdum multis insertis, hoc facit. Quod praecipue in legisatione usuuenire inuenitur, in qua multa sunt, quae ad tempora legis congruentia manifestam habent utilitatem: aliquanta tamen sunt, in quibus nulla ratio utilitatis ostenditur, interdum vero
de impossibilia constituuntur propter eos, qui pollent discurrendi & pervestigandi facultate,ut subtilitati inquisitionis literae seipsos tiadentes, Deo dignum sensum consequantur. Non solum autem de iis, quae usque ad aduentu in Christi sunt, haec Spiritus sanctus procurauit, sed utpote unus atque idem Spiritus, de ab uno Deo procedens, eadem simul in Evangelistis dc Apostolis fecit. Nam ne illas quidem narrationes, quas per eos inspirauit, absq; huiusmodi sapientia siue arte contexuir. Vnde etiam no parua permiscuit, quibus historicus narrandi ordo interpolatus vel intercisus, per impossibilitatem sui reflecteret metem te cientis ad intelligentiae inferioris examen. Quis igi-lut mentis compos existimabit primam, de secundam, dc tertiam diem,vesperum de mane extitisse sine sole,luna, dc . sideribusrEt vero primum diem sine coeloi Quis etiam a- esse . rideo insans, ut putet humano velut1 agricolarum more . Deum Paradisi arbores plantasse in Eden ad orientem,ar- Orgem
boremque vitq in ipso produxisse visibilem, dc sensibus
patentem , ita ut corporalibus dentibus manducans quis ex ea arbore vitam percipiat, dc rursus ex alia manducans
arbore , boni de mali scientiam capiat Sed de illud, quod Genesi. post meridem Deus deambulare dicitur in Paradiso, dc dam occultari sub arbore,equidem nullum arbitror dubia tare figurali tropo hqc a scriptura proferri, quo per hec t. qu dam mysteria designentur. Cain vero exiens a facie v IDei,manifeste lectorem monet,ut requirat quq facies Dexsir,& quo pacto quis exire possit ab ea. Verum quid attianet plura dicere, cum sit perfacile omni qui non plane sit hebes, congregare sexcenta talia de scripturis sanctis scripta quidem,tanquam facta,nec tamen facta secundum lia teram .Hqc vero scripturq species etiam in Evangelicis itabris affatim ciebroque signatur et Cum in excelsum montem Iesum imposuisse diabolus dicitur, ut ei inde unaue 'sa mundi regna monstraret, de gloriam eorum. Quid si cundum literam quomodo fieri potuisse videbitur, ut ve1 in excelsum montem educeretur a diabolo,vel etiam catanalibus oculis eius tanquam subiecta de adiacentia uni monti, omnia mundi ostenderet regna,id est, Perlarum regnum,Scytharum,Indorum, Parthorum, & quomodo em tiam re es ipsorum glorificantur ab hominibusESed & lia quam plurima his similia in Evangeliis in uomet, qudicunque attentius obseruauerit, in quorum narrationabus aduertet multa inserta esse, qhistoria quidem non recipiat spiritalis autem teneat intellectus . Vt autem ad eget
Mosis reuertamur,multq leges si per se observentu bludiditatem prcferunt, alic impossibilitatem : Absurditatem quidem , ut dum vultures edi prohidentur, cum nulluS C-tiam in maxima fame prete inedia adigi ad istud possit, au soleat: dc dum praetipitur exterminati quadem omne Trusculinum, quod non fuerit die octava circuncisium , qvalde est dimentaneum , cum oporteret, si lex se undhistoriam seruanda tradebatur, iuberi ur p ren; PT,
rentur qui filios suos non circumciderunx , *Π'
quos paruuli nutr1untur . Nunc autem dicit aer POmnas masculus incircumcisius, qui no circunciomahoctauo , exterminabitus de senere tuo . di Vrum ta
8쪽
, impossi bilibus legis inspiciendum es reperiemus Tra elaphum esse animal, quod subsistere omnino non poliat, quem veluti mundum animal edere nos iubet Moses. Sic Griphen, quem manducari prohibet legislator,nullus unquam narrauit humanis inanibus subiici. Sed & de eelebrato Sabbato accurate inspicienti sic dicit, Sedebitis unusquisque in domibus vestris, nullus mouebitur de loco suo die septimo . quod certe obseruare impollibile est secundum literam. Nullum enim animal potest toto die ita sedere, quin aliquo modo in loco, in quo sederit, moueatur. Proinde hi quidem, qui e circumcisione sunt, de quicunque in scripturis nihil amplius litera volunt intelligi, haec ne quidem requirenda arbitratur de Tragelapho, dc Griphe,& Vulture : fabulas autem quasdam inanes refriuolas commentantur , de prolatis frigidis quibusdam traditionibus de Sabbato dicunt, unicuique locum suum reputari bis mille cubitos. Aliorum vero sentetia, ex quibus est Dositheus Samaritanus, damnata huiusmodi expositione, unusquisque quo habitu & possitione die Sabbati
fuerit inuentus,ita usque ad vesperam debet permanere Sed dc quod dicitur,Non leuandum onus die 5 abbati,impos Tibile mihi videtur. Ex his enim aed infinitas fabulas Iuris M. et daeorum doctoreS deuoluti sunt, dicentes esse quidem onus hunc calceum, non autem illum .
Verbi gratia, non reputari onus, si calceos quis habeat stane clauis: onus vero esse, si calceos cum clauis habuerit.
Et si quidem supra unum humerum aliquid portauerit, onus indicant,non autem si suprautrumque portauerit. Iam
vero si etiam de Euangeliis similia requiramus, quid videbitur absurdius, quam Nemine in via salutaueritis et quod Mara. TO. putant simplices Saluatorem praecepisse Apostolis. Sed de illud quomodo nonvidetur incredibile,quod in dexteram quis maxillam percussus,praebere etiam rubetur sinistram, nisi sane patiatur aliquid praeter naturam e cum omnis qui percutit dextra manu, sinistram percutiat maxillam J Sed
de illud in impossibilibus habendum, quod in Evangelio
scriptum est,ut si oculus dexter scandaligauerit te, eruatur: quoniam etiam si ponamus aliquem cernendo posse scandaliEari, quo pacto duobus oculis cernentibus, ad unu dexterum , scandali culpa refertur Praeterea quis damnans seipsum in eo, quod conspexerit mulierem ad concupisce-- e dum eam,reiiciens culpam omnem in unum oculum dextrum,merito eum eruerit E Atqui (inquies Apostolus decernit,dicens, Circumcisus aliquis vocatus est, non adducat praeputium Primum quidem, qui voluerit Apostolum ista dixisse praeter sententiam propositam, incelliget, quomodo enim de nuptiis dc castitate praecipiens, non videbi- - tur ista temere inseruisset Deinde quis eum assirmabit ini- que agere, qui vitandae obscoenitatis causa,vulgi opinione ex circumcisione contracta, tradit seipsum ad reuocadum praeputium i Haec Vero a nobis omnia dicta iunt, ut ostendamus diuinae potentiq sacrarum literarum largitricis scopum fuisse, non ea sola quae nuda locutione proponuntur,
plicare s sunt enim illa interdum falsia iuxta literam, immo etiam abhorrent aratione,neque fieri possiunt, sed preterea civ dam ad rei gestae narrationem ei se attexta , quae
interius considerata &intellecta , utilem hominibus de Deo dignam legem proferunt. Ne quis autem sius picetur nos reicere omnem scripturae historiam, quasi non facta,
quoniam eius aliqua non facta esse sentimus, nunamque legissationem secundum verba esse seruandam, quoniam eius Quaedam iuxta literam absurda videantur & impossibilia,aut quae de Saluatore scripta sunt,sensibiliter non e se vera,lehem que dc praecepta ipsius secundum litera nota deber eruari respondemus a nobis euidenter inquam-olurimis seruari historiae veritatem et ut Abraham inspelunca duplici sepultum esse re vera in Hebron, re Isia ac de Iacob ,& eorum singulorum uxores: Sichemam Iosepho in portionem vere esse attributam: Hierusalem vere fuisse metropolim Iudee,in qua aedificatum sit a Salomone templum Dei& alia infinita. Multo enim plura sunt, quae secundum historiam verum habent intellectum, quam quae nudum sensum continent spiritalem.Deinde quis non as
firmet mandatum 1oc: Non ora patrem dc matre , ut bene Blit tibi, et1am sine ulla spiritali interpretatione esse utile, atque ieruandum E maxime cum de Paulus iisdem verbis repetiuerit. Quid attinet dicere de caeteris , non adulterabis,non occidesmontarium facies, non falsum testimoniu didiceS Pra Verea in Evangelio praecepta ponuntur, de qui 'bus non est quaerendum,debeantne seruati fecundum literam necne,quale est illud, Ego autem dico vobis, quicunque iratus fueric fratri suo, dcc. Item, Ego autem dico VO-bis, non iurare OmUino. Ec apud Apostolum, Commosset e viti e
inquietos, contolamini pusillanimes , sustinete infirmos,
patientes estote ad Omne & alia quam plurima. Veruntammen si quis attentius lega ,in quibusdam ambiger, utrum 1 Them ,
illa vel illa historia putetur Vera secundum literam an mi - - nus vera,& illud vel illud lar ceptum virum secundum literam obseruandum sit, necne. Quocirca eum, qui incidit in diuinas literas, oportet seruarc saluaroris hoc iussum, p. in x Scrutamini scripturas, studioseque explorare,ubi preceptu
secundum literam sit verum,ubi impossibile,& diligenter vestigare e similibus vocibus intelligen Liam eius, quod se
cuncium literam, quae ubique per rotam scripturam spargitur, est imposiabile. Quoniam autem, Vt Perspicuum erit
legentibus, impossibilis quidem est perpetua secundum Escripti literam consequentia, non impossibilis autem, sed
verus p cincipalis scripturae contextus, senten Liae diuinae I e,ob studiosus spiritales enuntiationes iuxta literam impossi- G-ee, rarabiles , cum enuntiationibus non modo nihil habentibus impossibile, verum etiam veris, iuxta historiam de virarumque allegorias,inter se debet coniungere dc compar Te. Posuimus enim omnes omnium scripturatu locos sensum habere spiritualem,non omnes autem sensum habere corporalem . Multis enim in locis quod corporale est reexternum impossibile covincitur. Quaptopter multo stustio ac labore nitendum est, quatenus unusquisque legentium cum omni reuerentia intelligat se diuina, non humana verba tractare, quae sanctis libris inserta sunt: quo ruintelligentiae characterem huiusmodi esse arbitramur. Centem quadam praedicant super tetrras diuinae literat electam esse a Deo, quam appellant plurimis nominibus. Interdum
enim uniuersia liqc gens Israel dicitur: interdum Iacob: dc maxime cum diuila est gens a Ieroboam filio Nabab, decetribus quae sub eo factae sunt, appellatae sunt Israel: aliae vero duae, de Levitica tribus, quae seminis Dauid imperio
paruerunt,Iuda. Vniuersia autem loca, quae habebat gens ista, quaeque a Deo acceperat, Iudaea dicebantur, cuiuS memtropolis Hierusalem, quasi plurimaru urbium mater, quam rum nomina in aliis quidem libris sparsim frequenter inuenieS, simul autem in unum contexta in libro Iesu Naue x'
continentur Cum ergo haec ita se habeant, elevans quodammodo ex terra, ct erigens intelligentiam nostram Apostolus, quodam loco ait, Videte Israel secundum carne: a,
velut significans alium esse Israel , qui sit secundum spiri- tum. Et iterum alio loco dicit,Non enim filij carnis hi fi- , , iij sunt Dei, sed neque omnes qui ex Israel sunt hiIsraeliiq. 'Sed neque qui in manifesto est Iudaeus neque quae in m M Dnifesto est circumcisio , verum qui in occulto IudaeuS, Ddi circumcisio cordis in spiritu , non litera . A qm Si enim iudicium Iudaei ex occulto sumitur , intelligendum est,quemadmodum Iudaeorum corporale est genus, sic Iudaeorum occultorum dc aliquam es e gentem, aDima ipsa nobilitatem istam quibusdam arcanis rationabus P s
sidente.Sed Sc plurimae Prophetit de Israel de Iuda VaticinamVr, de exponunt res ipsis euenturas. Numquid autecautae ipsis in scriptura factae promissiones, quae iuxta lite ram sunt humiles, nec Dei pollicitationibus dignae, Op Us habent mystica anagoge;Si ergo promissiones intellectu ales lunt, per sensibilia spiritalia pollicentes, etiam hi, quibus promissones factae sint, non sunt Corporales . Verum De in re Omnibus nota immemoremur, de Occulto IUdaeo , de interiore Isra Ellia, ad institutu reuertamur . Igitur dicImus Iacob patre esse duodecim Patriarcharu, ac Illo S pri moru plebis, rursu in q, hos Israelitaru, qui deinceps e X PHLe-Xut. Si igitur corporales quide Israelitae, reaucuntur ad prio
9쪽
G mores plebis, primores plebis ad Patriarchas , Patriarche ad Iacob re eos qui adhuc fuere sia periores: Intellectuales I eistae, quos designabant co P rates, nonne e populis, re populi e tribubus, ct tribUS Zb UNO Ali o ortum non
iam conoralem habente,sed meliorem, prouenient: Et hic ex Isaac descendet,& rursum Ilaac ex Abraham,sicque co- sequenter, donec referantUr omneS ad Adam, quem Apostolus ait esse Christum. Omne enim principium har Iarum oue ad Deum uniuersorum referuntur,posteraOI1DUSspiti tibus a Christo coepit, qui secundo loco nominatur post uniuersorum Deum de patrem: sic omnis animae conditorem, ac Adam pater est omnium corporum. Uu Q 11 etiam Eua parit, quae Ecclesiae ab Apostolo comparatur, non mirum est, cum Cain ex Euanaicatur,& Omn CS em-ceps relati similiter ad ipsam Euam, essigies suae t Ecclesiae,a
Maera. I 3 lis dicta sunt,nos percellant, cum dicat alarit OI,QUIa DG sum missius nisi ad oves domos Iliael, non Ita tamen acta-
cipue Christum aduenisse existimemus dio enim fina car- . . nis hi sunt fili j Dei. Rursus Apostolus cie Hierusalem taliata quaedam docet, Quia quae simum est Hierusalem, libera H est, quae est mater nostra. Et in alia epistola, Sed accessistis
H ad Sion montem, & ciuitatem DeI V mentis Hierusalem ., coelestem, multitudine Angelorum collaudantium,& ec-ITeb. I a. elesiam primitivorum,qui scripti sunt m ccetis. Si ergo est H in anima omni genere Israel,& in coelo criniaS AII qua,que Hierusalem nominatur, consequens est, Vt hoe ciuitates, quae cientis Israelitice dicuntur,metropolim ha oeant Hierusalem corIestem. Quaecunque igitur prophetantur de Hierusalem,& de ea narrantur,si Pauli verba, quasi Dei in eo sapientiam loquentis audimus, de illa certe ciuitate, quam appellat Hierusalem coelestem,& de omnibus locis vel urbibus, quae terra: sanctae Vrbes esse dicUntur, accipere debemus. Nam ex ipsi g fortasse ciuitatibus Saluator nos ad altiorem erigens intellectinn,inbuit iis qui bene commissam sibi pecuniam dispensariant,praefecturam quinque aut decem ciuitatum . Si ergo Prophetiae, quae de Iudaea, Hierusalem,Iuda, Is ael, Iacob prophetatae lunt,dum non a nobis carnaliter intelligutur, mysteria quaeda talia significant,conseques etia est illas Prophetias,quae de Egypto, H ptiis,Babylonia, Babyloniis, Sidone, Siaoniis, 1 yro, Tyriis, & reliquis getibus prolatae sunt, no statu cie corporibus & terrenis his AEgyptias & Babyloniis,& Sidoniis &Tyriis intelligi prophetatas, verum etiam de spiritualibus.
Si enim sunt Israelitae spirituales, sequitur etiam ang prios es Babylonios esse sparituales. Neque enim ea quae EZe- re. et et chiel prophetauit de Pharaone rege largypti, conuenire a I licui hominum possunt, qui regnas te videarur in Aegypto, sicut manifeste exitus ipse indicat lectio nas . Si mi iter ea quae de Principe Tyri aicuntur, non possunt intelligi de taliquo homine, qui Tyri principatum tenuerit. Nec ea qUse
de Nabu go donogor multis locis commemora Ur, S. maxime in Esaia possunt accipi de illo homine. N eque enim D- ' i cecidit e coelo, neque Lucifer erat,neque mane oriebatur super terra Nabu go donogor homo. Sed nec quq proautur in EEechiele de Aegypto, velut quadraginta anniS eXter minanda , ira Vr pes hominis non inueniatur mea,&sic Expuinnanda, ut per omnem terram eius humanus sangu susque ad genua CXaltetur, nescio an aliquis mentem habens, ioc de Aegypto terrena,quae Aethiopibus aestu selis colorem atrum toto corpore con Trahentibus adiacer,possit accipere.
FORTASSIs autem, quemadmodum hi qui de hoe
mundo morte discedunt, ex his quae hic egerunt,prout dioni fuerint iudicati,ioco qui infernu S appellatur, locos disterentes consequuntur pro ratione peccatorum,Ira etia Ue. cx illis locis,ut sic dicam, morientes,in Infernum hunc ae-
scendunt, digni iudicati, ut in differentibus totius terre. x
Ptium in Iuda: am. Veruntamen quo D am Saluator noster congregatum venit oues, qUT Pesitru i domus Israel,cum plurim ex Israelitis non acquieu Iisent doctrinae eius , hi qui ex gentibus erant,vocata sunr. Latenr au Lem, Ut ardi tramur in his omis haec Nam regnum coelorum simile est thesauro abscondito in agro, quem ciam inuenerit homo,
abi condit,& prae gaudio illius vadit,& omnia que hao et, vendit, dc emit agrum illum. In quo dilucidius considera, an non solum ipsum & superficies scripturae, ager IIt re pletus plantis omnium generum et ille vero altior & profundus spiritalis sensus, qui non patet omnibus sed defossus est subter plantas quae conspiciuntur, ipsi sint thesauri sapientiae & scientiae abscondita, quos Spiritus sanccus per Elatam tenebrosos & inuisibiles & absconditos thesauros Vocat, quorum portas aereas, quibus clausi sunt & absconditi,solus Deus possit confringere, seras ferreas,vee eoque comminuere,v t cuncta in ulniantur quT in Generi de G
diuersiis animorum generibus scripta sunt, & veluti de se- .minibus, quae sunt prope Iirael, vel longe. Sed & quae sit illa descensio in Aegyptum septuaginta animariam , Mo- modo illic fiant veluti sidera coeli in multitudine . Sed
quia non omnes qui ex ipsis eran(,lumen rimi huius mundi (non enim omnes qua ex Israel,hi Iiraelitae sunt ex ipsis
septuaginta animabus fiunt aliqui etiam sicut arena, quae est ad Cram maris,innumerabiles Quemadmodum autem cuncta dei dona citra comparationem maiora sunt mortali substantia, sic & accurata ratio sapientiae, quam de istis omnibus Deus habet, cuius cli spelatione haec scripta sunt, patre verbi annuente, erit in anima, quae eximie adprehensionem sapientiae sese cum omni studre dc conicie-tia humanae imbecillitatis purgauerit. Quod Ii aliquis sei psum nimis temerarium praebuerit, non m elligens arcanum diuinae sapientiae dc verbi, quod fuat in principio ae, pud Deum , Deus de nesciens ista iecuri dum verbum dc Deum Ssapientiam quae apud ipsum est, quaerenda esse dcinnenienda, certe necesse est huiusmodi hominem ad fabulas de nugas, de figmenta prolabentem,seiplum periculo impietatis subiicere. Quocirca recolendum est praeceptum Salomonis , qui in Ecclesiaste sic dicit, Ne i stines me f. s.
proferre sermonem ante faciem Dei. Quoniam Deus in .e coelo est superius, tu autem inferius in terra . Proinde sint sermones tui pauci. Conuenit autem sacras litera credere
nullum habere apicem Dei sapientia vacuum . Nam qui mihi homini praecepit, dicens, Non apparebis in conspem is,
stu meo vacuus,multo minus ipie quicquam vacuum di- cecet . E plenitudine enim ipsius accipientes Prophetae M loquuntur , de spirant uniuersa de plenitudine , nec quicquam habetur in Prophetia , aut lege , aur Euan- elio , aut Apostolis , quod non sit de plenitudine. Vnde quia sinat de plenitudine, spirant plenitudinem iis
qui habent oculos cernentes quae sunt plenitudinis, ct aures audientes quae fluunt de plenitudine , dc sensum odorantem eorum quae manant e plenitudinerarao rantiam. Si quando autem legens scripturam, ostendas in sententiam, quae sit pulcher lapis ostensionis , de petra scandalis incuse te ipsum. Itemque puta lapidem Istiusmodi offensionis,& petram scandali eo sensu accipiendam,ut quod dictum est, reipsa existat. si crediderit, Nora con fundetur. Crede primum, &sub illo scandalo,uc putatur, multam sanctam utilitatem inuenies.
X Commentariis in Psalmum so . in quibus praemissa a regaria, in parte insanae de Uria sic infert.
v o D si cui violentum videtur , parrem dem historiae allegorice inte prexara , AP -- 5-
non aequaliter perpetuare, peri pinum fide dici temere,alia autem vi nunc
et aut C mista quide dici temere,alla aurem mmia esse inquirenda.Na qui dilige ius Dd c Ploxau*x' io euim
10쪽
Alocu perlanent , reperiet Omnia non constare, taea ouae diculur de homine intere Pro, quam de ipsirus qualitaque bonitate,qui noluit domi suae versari & requiescere Quod
populus ester, re laboraret in castris. Nec vero fati mi hi liquet, quo pacto refugientes istorum allegoriam . re
existimanres verba proprer se esse conscripta, voluntarem
Spiritus sancti assequentur, qui hec scr1bi voluit, quibus
non tantum intemperantia , veru metiam crudelitas & in
humanitas Dauidis reprehenditur, audentis in Uriam facinus a quo libur, qui vel mediocriter bonis moribus orae ditus fucrit,valde MIenum . Ego autem dixerim. quemadmodum iu dri ia domini magna re explicata dissicillima preo ere videt Ur caulam, ur Imperitae animae interdum
errent: sic etiam scriptura: ipsius magnae, sensibusque arcanis & mysticis, cotemplatuque dissicillimis plenae, non facile explicantur Ad cauta videntur, cur imperite hominum aliena sentientium anim* hallucinentur, inconsiderat e dc valde temere criminantium Deum ex sc pluris quas non intelligunt, ut proinde in figmentum alterius Dei incidant. I tuo igitur retinebitur interpretatio cum manifestae orationis, tum sapientiae in mysterio abscondite, quam nullus principum huius seculi cognouit, secun dum reuelationem mysterij temporibus eternis taciti, manifestati autem Apostolis de eorum similibus,tam perscrimpturas Propheticas, quam per Saluatoris nostri verbi,
B quod in principio apud deum extitit, ad ipsos aduen(um. E secunda Homilia in Leuiticum , statim pastprincipetum.
Afreticorum illi impiissimi Sc execratissimi, qui
Et non intelligunt differentiam Iudaismi si sibilis..c de Iudaismi qui sola mente percipitur,ici est, Iudaismi manifesti & occulti, statim cum a Iudaismo,tum a Deo qui dedit scripturas & uniuersiam lege, distracti sunt, finxeruntque alterum deum ab illo , qui legem tradidit de Propheras, preterque eum qui fecit coeluta terram. Atqui res longe aliter habet: nempe qui dedit legem, dedit de Euangelium: qui fecit quae cernuntur, de dii quq non cernuntur, habentibus cognatione inter i e iisquq cernuntur dc quasnon cernuntur. Sic aute inter se cognationem habent, ut quae cernUntur dei opera,a creatura
mundi ex effectis intellecta conspiciantur. Cognationem etiam habent legalia dc Prophetica quae cernuntur, cu ii Squq apud eosdem aspectu fugiunt,sed intelligetia percipiuntur. Quo-niam igitur costat scriptura etiam ipsa, veluti e corpore quod cernitur, dc animo qui in ipso intelligiturta concipitur, atque spiritu qui est secundum exemplaria, ctvmbra supercoelestriam, age inuocates eum qui tribuit scripturae corpus de animum dc spiritu, corpus veteribus, animum nobis, spiritum iis qui in futuro seculo vitam aeternam possidebunt, ventutique sunt in supercoelestia &vera legis exemplaria,in presens non literam, sed animum vestigemus . Quod si idonei fuerimus, ascendemus etiam ad spiritum ima eorum rationem, quae de sacrificiis lecta sunt,
C LA V S A M ESSE ET O A S Dgnatam diuina cripturam
E toma in primum Psimum. Lausas Sc obsignaetas esse saecras scripturas diuina aiunt oracula, claue
Dauidis,fortasse & sigillo, de quo di ctum, Expressis signaculi sanctificatio domino, hoc est, virtute Dei qui ipsas tradidit, quae quidem signaculo
declaratur. Itaque de conclusione re
e. r. 2bsirenatione Ioannes edocet in Apocalypsi , dicens, Et
,, Angelo Ecclasiae que est in Philadesphia,scribe: Haec dicit
San hus verus,qui haebet clauem David, qui aperit, & nul- Dius c auder, qui claudit de nullus aperiet. Noui tua op ra . Ecce P tui ante te portam apertam, ac eam nulluSpotet L clauaere. Et paulo post: Ac vidi in dextra seden- Dec. 6.tas luper in TONum librum scrio tum & foris obsigna- tum sigillis septem. Vidique Angelum alium fortem es- mantem voce magDa, iactis dignus est aperire librum, & loluere signacula erus p ullus poterat, siue in coelo, siue Uin terra, siue lubrer Perram aperire librum , sed nec intueri ipsum . Et fleui, quod nullus dignus reperiretur ad ape- nendum neque intuendum librum. At unus seniorum
dixit mihi, Ne plora . Ecce vicit leo de tribu Iuda , radix MDavid, ut aperiat librum, d septem eius si nacula De ''sola obsignatione sic Esaias : Et vobis erunt haec verba omnia, velut sermones libri huius Obsignati, quem side- derint homini scienti literas, dicen es, Lege ista, respon- dcbit,Non possium legere. Obsignatus enim est. Et dabi- tui hic liber in manu hominis ignorantis literas, qui cum ei dicent, Lege ista, respondebit, Nescio literas . Haec enim non modo de Apocalypsi & Esaia dicta esse existi mandum est, verum etiam de uniuersascriptura diuina citra controuersiam , quae quidem apud eos qui possitat diuina oracula percipere, plena est qnigmatis S parabolis, dc obscuris sermonibus, aliisque variis obscuritatum formis humanc naturq ad concipiendum dissicilibus. Quod
declarare volens Saluator, clauet veluti consistente apud Scribas cic Pharis os, minime contendentes Viam apet' Eriendi inuenire, ait, vobis legis peritis, quia tulistis clauem scientiit, ipsi vero non ingredimini, de ingredientes -- non sinitis intrare. Et post pauca. Inchoaturi Psalmorum interpretationem , elegantissimam traditionem ab Hebraeo nobis uniuerse de omni diuina scriptura proditam premittemus. Dicebat enim ille totam diuinitus inspiratam scripturam esse similem propter certitudinem quam habet, multis domiciliis uno ae- ' padificio conclusis atque comprehensis : Unicuique autem domicilio adhiberi clauem conuenientem , sicque variari claues circa domicilia, quae non congruant sigillatim seris quibus admouentur: Opus autem esse maximum distinguere claues, easque adaptare domiciliis, quibus aperiendis sunt accommodatae. Sic diuinas scripturas intelligi, quae cum sint obscurae, non aliunde occaliones, ut intelligantur, accipiant, quam ex mutua aliarum cum aliis in se dispersam expositionem habentibus comparatione. Vnde
etiam Apostolum huius modi intelligendarum schipturam rum viam stabiicientem dixisse arbitror, Qtfae Sc loquimur .. non indoctis humanae sapientiae verbis, sed in doctxina .. spiritus,spiritualibus spiritualia comparantes. Et post pauca , comparans beatitudines singulariter .. propositas, beatitudinibus plurali numero usurpatis, in- pquit, Quod si verba domini, verba casta,argentum igni- eerum, probatum,terra expUrgatum septempliciter, cum omni accuratione ac studio exquisite Spiritus sanctus ipsa per ministros verbi subiecit, ne quando nos fugiat analogia, secundum quam sapientiaDei in omnem diuinitus ii spiratam scripturamvsque ad quamlibet literam perueni P. Vnde dc fortassis Saluator, Iota unum, aut unus apex non Praeteribit ex lege, donec Omnia fiant. Quemadmodum enim in mundi fabrica diuina ars non tantum in coelum, re solem, de lunam, dc astra, per tota illa corpora perma
nasse cernitur, Verum etiam super terram in materia ignombiliorem : Neque enim ab opifice neglecta sunt minutis
morum animalium corpuscula, multoque minuS anima
in ipsis positae, quarum singulae proprietatem aliquam in iaseipsis accipiunt, ut in bruto rationssque experte salutare neque germina,in quorum singulis radicibus , re foliis refructibus, de qualitatibus differentibus, vis inest summi artificis : Sic existimamus de uniuersis, que spiritus sancti instinct u scripta sunt Tradit enim Eoi prouidentia sapientiam humana prestantiorem ipsi hominum generi per huiusmodi literas,& verba salutaria aspergit,atque (v t sic d1 a sapientie vestigia, quantu unaqUeq; lirera ferre potest Oportet igitur eum , qui semel admiserit tcripturas illius