Origenis Philocalia, de aliquot praecipuis theologiae locis et quaestionibus

31쪽

c Onatuor sunt minima super ter-

tacitis sit, habitat in regis munILIODadu S.

V ver moerspieuis dictis non utar, sed potius inscriptaone.

Inscribitur autem liber Paroermae. Haec tanquam aenigin

ta rutor. Eius odi enim homines solent, qu1bus aliud verbis exprimitur , aliud in intelligentia enunriarur , mmultas species diuidere, quarum unam paroermaS Cue ce-Proinde in Evangeliis Saluatorem nostrum dixiste scribitur: haec in parcemiis locutus sum vobis . sed N emthora, cum no adhuc vobis in parcemHS loquar.Non igitur formicae sensu praedite sapietiores sunt sapientibus, sed, ut in paroemiarum specie significatae. Idcm rii. ictum , - cseteris animalibas. Verumenimuero Iuciaeoru& Christiano rum libros Celsus opinatur esse valde limplices & rudes,& oui eos allegorice interpretantur scriniorum meti vim afferre.Sed isti Celsum nobis frustra calumniam struxisse demonstratum sit. Praeterea conu icta siti ip nus de serpetibus & a ovilis disputatio, qua eos homInibus: esse sapientiores pronuntiat.Qojn & declarare volens pluribus ense de Deo eximia pertinere,Non modo ad homines,verum etiam ad pleraque bruta de Deo cogItalia, de quo alio quae V tam discredantes sunt sententiae inter homines ubique ter-

rarum acutissimos, Graecos & Barbaros, inquit: Si homo, ' quia diuinam notitiam percipit, excellere caeteris animan-

' tibus censetur,qui hoc praedicant, sciant Istud pleraque sella animalia sibi vendicare : idque meritissime . Nam quid'' futurorum praenotione de praelignisi Catione diuinius E ZIt- γ' qui istud homines cum ab aliis hominibus, tum maxime

a ab auibus discunt, & qui illarum indicia intelligunt, sunt

'' vates.Si igitur aues & aliae animantes vaticinae, diuinitus '' praenoscentes,signis nos docent, tanto videntur propius '' ad diuinum colloquium natura accedere, esseque sapie a 3 tiores,&Deo chariores. Ferunt etiam eruditi homines eas

a' habere colloquia nostris sacratiora, & se earum sermonesa' nosse,& opere ostendere illos sibi esse notos, dum praecli-'' centes quicquid aves locutae sunt, quia aliquo abeunt, S. 33 aliquid faciunt, declarant se abire dc facere, quae illae praedixerunt.Elephantis porro nihil sanctius, nihil erga Deos fidelius esse videtur, omnino sane quoniam notitiam habent. Vide ut in his quaestiones apud Philosophos agit

taS, non modo Graecos,verum etiam Barbaros, qui partim inuenerunt, partim a daemonibus didicerunt auium de aliorum animalium qualitates, de affectiones, e quibus di uinationes aliquae inter homines versari teruntur,in suum 1 ysium arripit, & pro concessis exponit Primum enim quisitum est, an sit aliqua augurandi ars & absolute, per an

mantes diuinatio,necne.Deinde apud eos, qui confitentur diuinationem ex auibus, non conuenit de modo diuinan

di & causa. Alij enim motus istos animantium fieri dicunt

aliquorum deorum aut daemonum ariolantiUm ope, quibus impellentibus aues diuersos volatus, garritus differenteS, caeterae animantes hos de illos motus conficiunt. Alij putant earum animas esse diuiniores, & ad id accommodatas: quod minime est credibile. Oportebat igitur Celsum, dum disputarione proposita, bruta hominibus diuiniora dc sapientiora demonstrare studet, pluribus hanc

diuinandi artem, quasi veram vereque consistentem sta, tuere: Deinde essicaciter dc certas argumentis rationes coriarias quae eam tollunt, refellere: Certis etiam argumentis rationes docentium huiusmodi animalium motos a diis vel daemonibus proficisci ad diuinandum euertere . Postremo de brutorum animalium anima V elut diuinio re gere. Sic enim disputationi ipsius ostentantis se esse Philo sophum, circa istorum habitudinem, prout potuimus, institimus, euertentes bruta sapientiora esse hominibus, Sesensa de Deo habere sacratiora,aut omnino habere, item Que inter se colloquia sacra agitare. Nunc vero nobis vi xio vertes, quod supremo Deo credimus,uOSPORulat cete-dere auium animas diuuatoribus esse cogitationibus & Tcutio tibus quam homines . Od quidem si verum, aues Celso praestantiores habent de Deo cogitationes.Nec mirum, si Celso habeant praestantiores quI Vsqueadeo homi

nem deiecit,quandoquidem,quantum Cello Videtur,aues maiora & diuiniora habent sensa , non modo quam nos Christiani,aut Iudaei nobiscum easdem Scripturas usurpa-tes,verum etiam quam Graeci Theologi . Homines enim erant Nam Celsi iudicio perfectiuS Dei naturam percepit vaticinarum auium genus, quam Pherecydes , quam PythagoraS,quam Socrades, quam Plato. Sic sane oportebat nos venire in auium disciplinam, essique tanquam doctoribus uti,ut Celsi lententia,nos docerent artem diuinandi. Sic etiam a dubitatione de Deo homines eximent, sententia, quam de ipso perspicuam perceperunt, tradica. Quare Celsum cossentaneum, qui aves hominibus antecellere existimat, auibus uti doctoribus, praeter eas Graecorum Philosophorum nemine . Porro e multis pauca de rebus

propositis dis Ieramus, & ingratam mentiendi libidinem

erga suum coditorem refutemus. Homo enim etiam Cel-

sus, cu in honore effet,non intellexit propterea, non quide comparatus est inmetis, & aliis brutas animalibus quibus tribuit vaticinandi facultatem,sed illis, quibus primas co cedens supra Aegyptios bruta animalIa, tanquam Deos colentes,se,atque adeo Vniuersum genus humanum subiecit, quantum in ipso fuit, quasi deterius de minus de Deo sentiens,quam belluae rationis expertes. Imprimis igitur quaeratur, an sit ex auibus & reliquis animantibus , quae L

putantur vaticinae, diuinatio,necne Non Cnim contemne-da in utramque partem disputatio, quae interdum persu det eam non suscipiendam, ne ratio relictis diuinis oraculis, auibus utature interdum testatam multis expetientiam

praebet,quod multi e maximis periculis sint liberati, dum

diuinationi ex auibus fidem accommodarunt. Verum in presens detur, reuera esse auguralem scientiam, ut eo etiasic dato atque concesso, multam esse hominis stuprae bruta animantia,& quidem vaticina, dignitatem & praestantiam demonstrem,nulldque modo ad illa comparabilem. Quμ- circa dicendum, siquidem diuina aliqua natura in ipsis futura pri noscit,& usqueaded est locuples,ut volentibus futura declaret, perspicue esse cossentaneum, ut prius sua cognoscant: ubi cognouerint, caueant volare in illa loca, in quibus homines contra ipsas laqueos & retia tendunt, aut sagittarij, pro scopo usi volantibus, tela coniiciunt. Praeterea oporteret aquilas insidias contra suos pullos praenoscentes,quando serpentes sursum scadunt, ae in pullos saeuiunt,&homines voIuptatis lususque gratia, aut aliquo alio commodo dc usu,ipsos comprehendunt, nunquam illic nidificare,ubi struendae essent insidiae: Et ut uno vetabo finiam, nunquam ullum istorum animal ab hominibus Mcam,tanquam hominibus diuinius atque sapientius. Praeterea si aliter pugnent cum alitibus, augurales certe aues de bruta senium diuinitatis, futurorumque praescientiam habentia, si Celso credendum,ea caeteris significarent: neque passer ille Homeri nidulasset eo loco, in quo draconi praeda & cibus fieret,una cum suis pullis omnibus, de dram co ille,cuius alibi idem meminit, cauisset ne corriperetur ab aquila. Ait enim homerus poeta admirandus de Pr1

sum illic magnum monstrum, Draco terga crum iis

Distinctis maculis, arae sublapsus ab imo Prosiliens pede.Sic Saturnius es volabat, Ipse vago lapsi, ramos amplexus .in altum

Eu itplatanum eligitque cacumina Porum Nidus in arce fuit, mero bis quatuor intus

Passeris includens puletos,qui frondibus altis

Haerentes, exultabant implumibus alis.

uos omnes vano matre bifore vocantes

Cum Dracope fero depastim dens uost, h

32쪽

PHILO CALI A. A matrem circum sua pignora frustra

Sollicitas querelis quatientem vocibus alas Corripuit,atroxque auidam demisit m aluum.

Protinus ins xum mutatum Iuppiter immons composuit. Sednos horrenda Deorum sitimus stupido mirantes omnia visu:

Praecipue quanam ratione ad sacra deorum Tam dirum venisset opus,mon rumque nefandum. De secundo vero, Haec inter super ecce volans Iouis ales acu tsi Vnguibus inuoluens maculosum terga Draconem,

Immanemque S inecem,qua partesinima

Troiam hostiles certabant vesiere muros, Circuit. Isse ferox conuerso gutture retro Imprimit insummo rapiri spectore dentes. I Ea dolore amens ,resolutu unguisus anguem

In medios Troas dem sit, O inde volatu eam potuit celer eproripit ales in auras,

Ingenti clamore sonans. Haec monfra videntes Troiani trepidare omnes,s credere laevum . Augurium esse Iouis,cuipraebuit ubera caprae:

3 Aquila igitur erat vaticina: Draco vero nam dc eo V- tun Lur animanti augures non item et nisi quis ex eventu coniecturam sumens, dicat etiam draconi eandem facultatem fuisse, quam Aquilae, cuius ungues alioqui non potuisset euadere. Sunt de alia plurima, ex quibus colligitur, non praescientiam inesse brutorum animae, sed ut poeta re

vulgus sentiunt ipse olympius Iuppiter in lucem misit. Quin de Apollo accipitris auspicio quaedam significat. Is

cnim dicitur Appollinis celer angelus. Nostra autem sententia daemones quidam praui sunt, & , ut sic nominem, Titanici, Ac Gigantei, erga verum Deum de coelestes angelos impij. Hi lapsi e coelo,& circa crassiora corpora de immPura super terram volutantes, habentes aliquam futuroruperspicientiam,tanquam terrestribus corporibus vacui,&talibus operibus occupati, volentes a vero Deo hominum genus abducere, insinuant se animalibus rapacitate feris de agrestioribus de nocentioribus,eaque quoliber,& quam dolibet, impellunt, phantasias istiusmodi animalium ad

hos de illos volatus re motus conuertentes , ut homin CS brutorum animantium diuinatione capti, Deum brutorum Dominum non requirant, neque puram pietatem C-xaminent, sed mentem suam in terram deiiciant ad alites, dracones ,vulpes dc lupos. Obseruatum enim a talium peritis essicaciora praelagia per huiusmodi animantes fieri, C quod daemones no pollini in mansuetioribus tantam vim exerere, quantam in illis, propter malitiae similitudinem, quae tamen in animalibus non est proprie malitia, sed quasi malitia.Vnde hoc quoque, si quid aliud in Mose sum admiratus, admiratione dignum pronuntio, quod consideratis animalium naturis differentibus , siue diuinitus edoctus ipsorum qualitates, de quid cognationes cum quibus daemonibus singula animalia habeant, siue suapte sapientia pervestigatis eorum ordinibus,omnia quidem immunda declarant, quae Aegypt ij dc caeteri homines putant esse vaticina, quemadmodum quae non sunt ciusdem generis munda . Nam etiam in immundis apud Molem est lupus, vulpeS, draco,aquila, accipiter,& his similia:& maxima ex parte non solum in lege, sed de in Prophetis inuenies istius

genetis animalia in exemplum pessimorum at Tumi, n C unquam in bonam rem lupum aut vulpem nominari. Itaque

videtur quaeque daemonum species habere inter animalia Quampiam speciem sibi similam. Et quemadmodum inter homines aliis sunt potentiores non semper quia meliores: ita fieri potest,ut daemones demonibus sint potentiores in rebus mediis dc indifferentibus, utentes aliis animalibus a iij, quo decipiat homines iuxta voluntatem Principis huc ius secuti,ut eum Scriptura nostra nominat,nunc per hec, nunc per ista Draesagientes . Ac vide execrationem daemo

CAPUT XX. iu

num , quo modo etiam e mustelis quidam capiant praesa- D 'gia,N tecum ipse ripula, utru sit melius admittere, a Deo eiu Hi moueri aves de reliquas animantes ad diuina-tIonem an vim suam in eis exercere, non in hominibu S. hommIous tamen praesentibus, malos, & ut sacrae nostrae luerae Nom Inant,Immundos daemones. Quod si propterea diuina est autum anima, quia per ipsas futura praedicantiar, quin por i de hominis anima sic senti mus, quando exhorum I e bis sumuntur omina. Diuina igitur iuxta hoc fuit

apud Homerum ancilla pistrinaria, sic procis ominans: Vltima nunc cetUent, extrema h poculasmant. Et haec quidem diuina erat, non Vlysses, tantus alio oui homericae Mineruae amicus,sed intellecto diuinae pistricis omine gaudebat, ut Poera inquir,

Omine pistrico gaudebat diuus Vlisses.

Iam autem, si aves diuinam habent animam, de Deum sentiunt, aut s ut Celsus nominat Deos, certe etiam nos sternutantes, e quadam in nobis diuinitate de vaticinandi in anima is ultate, sternutamus. Nam etiam istud testantur multi,proptereaque Poeta ai P.

Orant emuit icta nProinde de Penelope, Sternutans omen vertas mihi nate dedi LVerus autem Deus ad futurorum notitiam brutis an iam antibus non utitur, neque quibuslibet hominibus, sed animis hominum sanctissimis de purissimis, quas quidem numine corripit,& vaticinas reddit. Quocirca si quid aliud dictum mirifice in mosis lege, etiam ista in his sunt recensenda No augurabimini,neq; ex auibuS sumeris auspi- Ieasti. A. cium .Et alibi,Nam gentes, quas Dominus Deus tuus de- lebita facie sua, ipsae omnia & dominationes obseruan T. Tibi autem non ista dedit Dominus Deus tuus. Ac mox subiungit, Prophetam excitabit Dominus Deus tuus de Drat. 8 fratribus tuis. Quin & olim Deus per augurem auertere ab Lc augurandi disciplina, curauit Spiritum in augure dicere: Non enim est augurium in Iacob, neq; diuinatio in ista l. t. . ad In tempore loquetur Iacob, & Istaeli verbum suum perficiet Deus. Haec dc similia cognoscentes, damus OpCram,ur arcanum illud mandatum seruemus, omni custoctias sua Prba .cor tuum, ne forte in mentem nostram obrepat aliquod daemonium , aut spiritus aliquis aduersarius cogitationes mnostras vertat pro suo arbitrio: precamurque ut luceat in

cordio us nostris illuminatio notitiae gloriae Dei,inuisente nostram imaginationem Dei spiritu,& suggerente diuinas in cogitationes . Nam quotquot spiritu Dei aguntur, hi filij Dei sunt. Sciendum autem praescientiam futurorum nou FeIIe rem omnino diuinam: Est enim per se media, aeque ira bono Siv malos cadens. Et quidem medici e medicinaquq dam praenoscun t, etiamsi prauis fuerint moribus. Sic etiam Stabernatores, etsi improbi extiterint, praeuident signa, reventorta repestates, re aeris mutationes , quada experien tia & obseruatione Nec ex eo qui sciua eos diuinos di Xerit si prauis moribus afficiantur. Falsum igitur quod a Celso ceas feritur, Quid dici possit diuiniussu tutorum praenotion et repraesigniri carione 3 falsum praeterea multas animant eS sibi vendicate diuinam comtatione : Nullum brutum Dei habet intelligentiam Falsuiuitem bruta animaNtia prope friai diuino colloquio, quando etiam homineS alioqui excelletes, si improbi sint; longis Eme absint a Dei colloquio, quod solis vere sapientibus,re certe piis conceditur, qUales fiant nostri Prophetae re Moses, cui testimonium perhi- Exsil. id. ber multae puritatis graria Dei verbum, o quiens, Moses solus accedet ad Deum: caeteri non accedent. Iam illud ecquam impie ab ilio nos accusanre ut impios, dicitur, Non

33쪽

G solum sapientiora esseeliatiora. Qtiis vero MLqn uecibi rem

magis, quam iiram' si eliatiora animalia brutalio sequitur, siqssi Platonem,& Pherecydem, num bUS,Crid -; ininus a Deo diligi; qu*mm ceti q*VA coli verti merito quis precabiLUV.yxeusso Deo charus sit, filique ipsorum similis.

cram Vβ R ethbi esse implecatum. Quis enim DO CP d si 'A 'r c sitimus iis, quos putat Deo long* cud issimo r& ipse similiter ametur a Deo' Porro dum vult

colloqu a brutorum nostris esse sanctiora, non quibus1-bet attribuit hanc sententiam,sed intelligentibus. Inteli

Centes autem sunt vere boni: Nullus enim malus intellim gens. Hoc igitur modo loquitur: AIunt viri eruditi etiam D colloquia inter bruta fieri,nostris certe sanctiora, eaque ea, intelligere satis declarare, ipsa re, dum praedicunt hoc aut D illud facturas aves, aut abituras aliquo Ita ut praedixerant. At proculdubio nullus intelligens ista commemorauit, nullus fasiens sanctiora dixit brutorum animalium quam hominum colloquia. Alioqui iuxta rationes Celu sanctaora erunt, quam grauis Pherecydis ae Pythagorae, re Platonis & Philosophorum disputationes: quod non modo est improbabile, verum etiam absurdistimum. Sed cito esse aliquos, qui ex hac inarticulata ta incondita auiumri voce didicerint praedicere abituras aliquo , facturastae hoc

aut illud: Dicemus hoc quoque daemonas quibusdam symbolis siue signis patefectile nominibus,non in aliud, amul eos decipant,eorumque mentem abstrahanta coelo &a Deo in torram,aut etiam inferius . Caeterum nescio ubinam Celsius Elephantorum iuramentum audiuerit,esseque hos nobis religiosiores erga coeleste numen, habereque Dei notitiam .Multa enim de admiranda scio de huius ani

mantis natura dc mansuetudine narrari: at de eius iure1ugando non memini apud quenquam aliquia tradi,nin fortasse mansuetudinem de foedus cum homine seme1 inire, iusiurandum perpetuo seruarum interpretetur: quod etiafalsum est.Nam etsi raro,nonnunquam tamen eoS oblitos consuetudinis, efferatos contra homines legimus,& ob id e dominorum sententia necatos,ur inutiles. Quoniam autem mox in argumentum pietatis, qua nos Llis interiores videri vult, adiecit Ciconias, educationis vicem reddere

suis parentibus: respondemus ne hoc quidem ex ossicij agnitione, aut ratiocinatione aliqua,sed naturae instinctii facere,in brutis exemplum praebentis hominibus,ut genitoribus gratiam referant. Quod ii Celsus sciret quantum interiit, ratione haec fiant an natura,numquam magis pias ciconias hominibus dixisset. Praeterea velut pro pietate brutorum animantium dimicans Celsus, producit Arabi. bicam Phoenicem in medium , post multorum annorum I interualla in Aegyptum deuolantem, eoque deferentem Patrem suum mortuum, & in globo myrrhae sepulturn, ut in Solis fano reponat. Id narratur quidem: feci si quidem verum est, potest esse naturale . Et fortasse diuina prouidentia largitatem suam hominibus commendare voluit,

tam numerosa varietate animalium, quibus ornauit mu-

dum hunc,adeo ut non desit ales, & animal in suo genere

unicum,no Ut ipsam auem miremur, sed eius conditorem

potius, Quoniam autem post haec omnia sic Celsus con- cludit, Ergo non homini omnia facta sint,sicut nec leoni, nec aquilae,nec delphino, sed quo mundus hic,ut Dei opus V intererum & perfectum,ex omnibus fiat, ideo diuersa sunt V omnia, non v t inter se,sed Vt uniuersitati congruant:Nam V haec Deo curae est. Hanc numquam destituit prouidentia,'' nec detrimentum sinit capere.Hanc nec post certa seculo- ' tu interualla intermisit, nec iratus hominibus, quibus no ' mactis indignatur quam simiis aut muribus : Nec illis inb ' natur.quorum unum quodque in sua parce suam sortem

est consecutum. Age, paucis ei occurramus. Puto autem iam ex ante dichi; satis ostensum,homini & omni ration li naturie omnia esse facta. Potissimum enim 'opcer rhxionale animal omnia creata sunt Dicat igitur Celsus,non

GENIS

esse facta homini, ut neque leoni, neque caeteris quae no- Κminat.Nos autem asseremus Deum non ista fecisse leoni, neque aquilae, neque delphino, sed omnia propter rationale animal, & ut Dei hoc opus integrum perfectumque omnibus partibus absoluatur . dam huic ut recte dicto assentiendum est.Sed non solam uniuersitatem Deus curat,vt Celsus opinatur, sed praeter eam praecipue qui quid rationis est particeps, nec unquam curare desinet. Nam etiamsi detrimenti aliquid capiat rerum Vniuersitas,

Propter vitiatam rationalem naturam, non cessat tamen

prouidentia: quominus peccatum expier,& post interuaIlum temporum ad se conuertat omnia . Nec sim iis irascitur aut muribus, sed homines legum naturae transgressores poenis castigat,eisque per Prophetas minatur,atque etiam per eum, qui aduentu suo seruauit genus hominum, ut tertiti ad bonam mentem se vertant: contemptiores autem sermonis emendator ,poenas, ut par est, luant m ritas, quemadmodum Deum decet punire noxios in ipsorum utilitatem, quibus emendatione tali opus est. Caete

tum quia iam quartum volumen satis excreuit, hic finem sermoni faciamus. Faxit Deus per suum filiusqui est Deus. verbum,& sapientia,& veritas, & iustitia, eae quicquid ei sacrae Scripturae de Deo loquentes tribuunt, ut quintum quoque ordiamur in lectorum utilitatem, eumque verbi ipsius in nostram animam illapsu praeclare absoluamus.

DE LIBERO ARBITRIO, ET LScripturarum quae ipsum videntur tollire, dissolutio atque interpretatio.

E tem. terti. de Principiis. Cap. I . ne dignas fateantur

VoNIAM praedicatio Ecclesiastica

de iusto Dei iudicio tiactationem co- p lectitur, quae sane, dum vera creditur,auditores ad recte vivendum, de ad peccatum omnibus modis fugiendum hortatur, siquidem in nostra ecse potestate res laude & vituperatio: age etiam de libero aabitrio seorsum pauca disseramus, praesertim cum quaestio maxime necessaria videatur. Vt autem quid sit liberum arbitrium intelligamus, eius notio declaranda est, ea ut olligenter explicata, id de quo est quaestio, constituatur. Eorum quae m

uentur, nonnulla in se motus habent causam,non nulla extrinsecus duntaxat mouentur.Extrinsecus sane solum motus habent causam,quae feruntur u eluti ligna,& lapides, re omnis materia, quae sola habitudine continetur.Sed silentio praetereamus,quod dicitur motum corporum este fluxum : nam ad propositum istud nullam affert utilit tem In seipsis vero motionis habent causam atque principium animalia & stirpes, denique omnia quae natura & Mnimo continentur,in quibus metalla numerant. Praetereat nis etiam ipse per se mouetur,fortasse & sontes.Istorum curae in se mouendi causam continent, alia aiunt e eipus Ie moueti, a seipsis alia: e seipsis inanima,a seipsis animata. Da animata a seipsis agitantur, phantasia ingenita vim atque impetum prouocante. Rursum in nonnullis animalibus phantasiae impetum prouocant, natura phantastica liue maginatrice impetum certo ordine re definito comm uete: Exempli gratia, In Araneo texendi phantasiata impetus consequitur ad texendum, natura imaginatra ce praefinite ad istud ipsum concitante, & animali nullius alterias rei potest imaginante ipsius naturam, periualiOno induente.Idem contingit in Api ad fingendos fauos. nimal rationis particeps praeter naturam HUagma habet rationem, quae de phantasitae formis Indicar, miiciens,alias ita suscipiens,Vt animal ipus aga ux iam taquoniam in rationis natura atque vi, qu/:dam tuncta adminicula ad honestum de turpe contempquae si sequimur, dc honesti atque turpis AoLm- -

34쪽

PHILOCALI A.

A mus,honestum eligimus, turpe declinamus et laude profecto dignissimus, dum rius ipsi honestis actionibus tradimus, vituperatione, dum contrarias amplectimur Caererum non est ignorandum intentionem naturae ad omnia

dispositae multipliciter versari in animantibus, secundum prus videlicet & minus, Ira ut prope rationiS facultatem, ut iac dicam, vestigandi munus sit in canibus , di bellan- fia equis. Iam vero aliquid extra positum accidere, phantaliam hanc illam nobis ciens, citra controuersiam non est de Ias, quae In nostra potestate ea istunt. At iudicare, ut hoc modo aut illo propositis vramur,non alterius ossicium esst, quam rationis nobis insitae , quae vel propter occasiones nos ad impetus ad honestum re consentaneum incitantes inclinat, vel ad contrarios conuertit. Quod si quis ipsum extrinsecus mouens, tale esLe sentit, ut ei nullo modo possit occurri, mandis intendat suis affectibus & perturbationibus, ne voluntas de consentio, de praecipuae animi partis inclinatio, de quasi momentum in eam rem proo ter huius in odi perivationes incumbat. Non enim, verbi QTatia, mulier ei qu1 temperate vivere, & continere se a coitu decreuit, apparens,atque ad aliquid contra propositum agedum inuitans, perfecta causa est cur propositum ne inar omnino enim delectatus titillatione de illecebra voluptatis, non deliberans ipsi resistere,neque institutum firmare, in intemperantiam incidit. Contra alteri, qui pluribus d B sciplinis est instruetus,in eisque se exercuir,eqdem quidem titillationes dc illecebrae contingunt. At ratio, quippe que

vehementius est roborata, de in meditatione educata , de sentetiis ad virtute pertinentibus cAfirmat aut cerPe prope confirmationem perducta, illecebras expellit, & libi. 2inem dissipat atque dissoluit. His autem sic a nobis perpetratis,reS extrinsecus obiectas accusare, de seipsos culpa liberaro,se similes lignis lapidibusque ab externis motoribus tractis declas antes, neque verum est, neque consenta, neum: sed haec oratio hominis est cupientis notionem liberi arbitri, corrumpere. Na si ipsum interrogemus, quid liberum arbitrium, respondebit, si nihil extrinsecum occurrat, quod nos in cotrarium prouocet. Rursum imbecillem corporis constitutionem acculare, contra rationem est perspicue. Nam ratio atque doctrina intemperantes re agrestiuimos conuertit, si monita sequantur et de ita mutat in melius,ut saepenumero ex incontinentissimis castissimi euadentes,non iidem videantur esse qui prius.Sic ex mori bus agrestissimis quidam ad tantam mansuetudinem permueniunt, ut qui numquam agrestem viram egerint, agres es esse videantur comparatione huius,qui ad mansuetudinem est immutatus. Contra alios cernimus compositis. imos & honesti mos, deterioribus colloquiis deprauatos, coposita de honestam vitam excutere, adco ut in intemperantiam, vitaeque confusionem incidant media i qpe aetate.

C postqua iuuentutis instabilitas, quae tum est maxima,pr

teriit. Ratio igitur ostendit extrinsecus incidentia non esse in nostra potestate.Vt autem hoc vel contrario modo istis ratio utatur, disceptas dc indicans qui oporteat externis obiectis occurrere , nostrum est munus . Quod autem munus ossiciumque sit nostrum,non aucem IpHuS, honeste vivere,& id a nobis postulet Deus, neque ex iis quae extrinsecus accidunt, vel ut quidam putant, faso cogamur, testatur Micheas Propheta,dicens, Si annulariatum est, o, , homo, quid bonum, aut quid Dominus requirat a te, nisi

ut facias iudicium,& diligas misericordiam, de paratus sis

Dint. 3 o. ire cum DominoDeo tuo. Et Moses, Posui ante faciem tua via vitae dc via mortis, ut eligas quod bonu es ,& incedas cum eo. Et Esaias,Si volueritas & audieritis me, bona terre si comedetis. Si nolueritis neque audieritis me, gladius exedat. 8o. det vos. Os enim domini locutum est hoc. Et in Psalmis, ,, Si populus meus audi Ter me , dc Israel in viis meis ambu-,, lasset, in nihilum inimicos eorum humiliassem, Mina ,, fligentes eos iniecissem manum meam. Quibus os edit,in si populi fuisse potestare, audire & incedere aia viis Dei. Sed Atav.f. de Saluator dicens, Ego autem dico vobis no resistere ma- lo. Et, Quicunque iratus fuerit fratri suo, reus crit iudicio.

T. Et, Quicunque inspexerit mulier; ad concupiscedu eam,

CAPUT XXI. ys

moechatus iam est in corde suo. Et cum dat caetera quaeque mandata,quid aliud indicat, nisi quod in nostra potestate eit obseruare quae mandanturi Et propter hoc recte rei esse Dcimur IudicIO si ptae uaricemur. Vnde &, Omnis qui au-cit (inqui verba mea,& facit ea, similis est viro pruden-ri,qui aedluc ult domum suam super petram, ct caetera Qui autem audir haec,& non facit, similis est viro stulto, qui arclificauit domum super arena.& reliq. Et illud quod citcu has, qua a d Atris eius sunt, Venite Patris mei, & Qer. Esurivi enim, & dedistis mihi manducare: sitivi,&dedistis mihi bibere et euidenter ostendit se his dare promissiones, velut laudas suae auctoribu ,& d contrario aliis, tanquam

vituperandas ex sese,ai , Discedite maledicti in lanem eter num. VideamuS qUomodo C aam Paulus velut pol cestatem

arbitri, habentibus nobis loquitur, re tanquam in nobis apsis vel salutis,vel perdira Dr habentibus causam, ait: Aut diuitias bonitatis ac patientiae ac longanimitatis contemnis, ignorans, quia benignitas Dei ad Poenitentiam te adduciti Secundum duritiam autem tuam, & cor impoenites

thesaurietas tibi iram in die iudicij dc reuelationis iusti tu dicij Dei, qui reddet unicuiqu e secundum opus eius , his quidem, qui secundum patientiam boni operis, Horia &incorruptio, qui quaerunt vitam aeternam : his autem qui ex contentione, de qui non credunt quidem veritati, credunt autem iniquitati,ira, indignatio, tribulatio & an m-stia in omnem animam hominis operantis malum, Iudaeo

primum & Graeco. Infinita quidem alia in sanctis Scripturis inuenies arbitrij libertatem constituentia: At quoniam in contrarium,id est citra liberum arbitrium, licere seruare mandata, &saluari, item ea transgredi de perire quaedae veteri ta nouo Testamento dicta contendunt e aliqua ex parte proferentes ea, illorum solutiones inspiciamus,qur ex has cuae proposuerimus,etiam caeterorum, quae ita militer arbitrij libertatem videntur tollere, absolutio fiat

euidens. Sane quamplurimos mouent ea, quae de Pharao ne a Icuntur, de quo Deus per oraculum frequenter ait, Ego indurabo cor Pharaonis. Si enim a Deo reduratur ' dc per hoc quod induratur delinquat,non sibi ipse extitit causa det i chi. Quod si ita est, non videbitur Pharao sua fuis epotestatis,& iam consequenter asseretur, quod a simili, nec caeteri qui pereunt, habeant arbitris libertatem, nec a seipsi, caulam perditionis accipiant. Praetcrea quod in EZechiele scribitur, Auferam corum lapidea corda, & immittam eis carnea, ut in praeceptis meis incedant, & iustitias meas custodiant: mouere possit aliquem , quasi Deus detv et incedere in suis mandatis, vel suas instificationes custodire, dum id quod obstat ad custodienda mandata, cor lapideum aufert, ct melius, nempe carneum, imponit de inser1r. Praeterea inspiciamus etiam illud, quod in Evangelio Dominus & Saluator respondit ad eos, qui quaerebane ab ipso, quare ad turbas in parabolis loqueretur Ut videntes(inquit non videant, de audientes non audiant dc intelligant,ne forte conuertantur, de remittatur eis. Sed de illud a Paulo Apostolo dictum est, Non est volentis neque currentis,sed miserentis Dei. Et alio loco,Et velle de perficere a Deo est. Et iterum in alio loco, Ergo cui vult miseretur, de quem vult indurat. Dices itaque mihi, Quid ergo ad huc culpamure voluntati enim eius quis resistetpo homo,

tu quis es, qui contra respondeas Deo=Numquid dicit figmentum ei quis e finxit, tu me fecisti stra An non habet potestatem figulus Iuli, ex eade massa facere vas aliud quidem inhonorem,aliud autem in contumeliam haec de his similia per se satis sunt ad multos conturbando S, ne homines puten cur sui esse arbitrij, sed ex Dei voluntate vel salvetur aliquis, vel pereat. Incipiamus igitur ab iis quae ad

Pharaonem dicta sunt; quia a Deo dicitura Nd UratUS, ne Do-pulum dimitteret, cum quo etiam pariter Apostoli ille

sermo ractabitur,Ergo cui vult miseretur , & quem vult indurat, Hic enim praecipue aburun Ur haeretici quidam, Propemodum liberum arbirriUm Tollentes, quod naturas introducant perditas,salutis minime capaces,& alias quae saluantur, nec possunt ullo modo perire . Vnde de aiunt Pharaonem, quoniam Natura erat Perditiet, Propterea in-

ca est. et s

veccacc

Primus li

Secunduae

cccccc

Sextus.

35쪽

G duratum a Deo, qui indurat terrenos, spIritalIum autem miseretur.Videamus ergo quale aestua quod alterunt,& interrogemus eos primo, ut respondeant nobis , an terrenae Maturae,quam perditam dicunt,aderant fuisse Pharaonem. Si respondeant, terrenae et Ergo quia naturae terrenae erat, credere Deo vel obedire resistente Naeura omnino non potuit. Quod si hoc ei erat per naturam, quid opus erat indum rare cor eius, ta hoc non semelsed frequenter,nisi quoa Ytique poterat persuaderi.EL omnino quidem, vi pose non terrenus,prodigus de signis flexus,persuasus fuisset: sed eoehebat Deus, ut ipso non credente neque obtemperante, ad multorum salutem magnitudinem suam magis Oixenvderet:& per hoc cor eius dicitur indurare.Haec autems1cta sint primum aduersus illos, ut illa eorum subruatur a1scrtio,qua putant naturaliter perditum Hice Pharaonem. Sed dc de his, ouae ab Apostolo Paulo dicta sunt, imi itero uartus adaersus eos agemus . Quos enim indurat Deus ecu nouloeus ilia opinionem vestram Nempe eos, quos naturae peraitae I

r. citis, quassi aliquid facturos , si non tassent indurat 1: aut

profecto saluandos, quod non essent perditae naturae. Tucdeinde nobis dicite, quorum misereturψCIS. I Oniae eoru

qui saluandi siunt At in quo isti secunda misericordia indigent, qui semel saluandi sunt per naturam,& aa oeatitudinem veniant naturaliter, nisi quia etiam ex his ostenditur, quod quia perire poterane , Idcirco mIlericordiam conle-- quuntur,ut per hoc non pereanr, sed veniant ad salutem,ri &pio tu reona pollideant Et haec quidem diista sint aduersus istos. c serendum autem aduersus illos, qui se existimant intelligere indurationis sententaam , quo pacto diacant Deum efficienter cor indurare, Sc aliquid addendo bstud facete. Observent enim Dei mentem, re quidem vera iusti de b ni,aut duntaxat, ut hoc eis nunc concedatur,i sti,& ostendant quomodo bonus de iustus,aut iustus duntataxat,videatur iustus,dum cor hominis indurat,qui ex ipsa

induratione peccat,& perit,& quomodo in hoc Dei iustiatia defendetur si ipse iis causa perditionis existit, quos pro eo quod duritie increduli extiterunt, ipse postmodum iudicis auctoritate damnauit. Quid etiam culpat eum, diacens, Tu autem, quoniam non vis dimittere populum Emd 12 in eum , ecce percutiam omnia primogenita in Aegy- D pto, de primogenitum tuum, de quaecunque alia scripta D iunt per Mosem, quae Deus dixit ad Pharaonem . Necessedi, est enim omnem, qui vera credit, quae Scripturis afferuntur, & Deum esse stastum, pro iis omnibus reddere rationem, quo pacto per hoc nihil prorsus Dei iustitiae derogetur, Quoniam licet bonum eum neget, iustum tamen dc mundi creatorem fateatur. Alia enim respondendi est ratio aduersus eos, qui malignum mudi huius asserunt creatorem. Quoniam autem aiunt se de eo disputare, ut de i

sto, etiam nos, qui non solum iustum,sed de bonum Deum fatemur, dispiciamus diligentius, quo pacto bonus de iustus cor Pharaonis induravit. Vide igitur , si forte aliquo exemplo, quo in epistola ad Hebraeos usus est Apostolus,

i possumus ostendere, quomodo Vna eademque actione Deus alterius quidem miseretur,& alium indurat,no proponens ut induretur ille qui induratur, sed dum benignitate sua, ad quam propter malitiae subiectum mali insitic induratio sequitur, id quod duratur,indurare dicitur.Te

ra enim bibens super se venientem imbrem, dc germinans herbam opportunam illis,a quibus colitur, accipit ben dictionem a Deo: proferens autem spinas dc tribulos, reproba est, dc maledicto proxima, cuius consummatio in combustionem. Igitur Vuum cst opus,quo Deus imbrem terrae largitur. At una cum sit imbris operatio,alia quidem terra diligenter exculta,fructus affert bonos: alia quae negligenter culta est, spinas & tribulos profert. Et quamuis

durum videatur, pluentem Deum dicere,fructus bonos ego feci, de spinas in terra,vere tame dicitur. Nisi enim imber extitisset, nec fructus nec spinae essent exortae superueniente vero pluuia in tempore dc modo, utrumque terrae

produxit. Proferens igitur spinas & tribulos terra , super se venientem saepe bibens imbrem,reproba est de male diacto proxima . Imbris igitur beneficium c tiam super deterio tem terram decidit. At res sabxecta cum negligereturum, N

Sic certe si na & virtutes, quae . De nux P, imbres quid1&, Deo desuper ministranrur: sed voluntates fiunt

Similiter si sol vocem sortitus dic qx, LS

co,cum contratia sint resolutio de siccatio, sum ratione subiectorum, dum una eademque calorii VIT- tute sol quidem ceram soluit,limum v ero arefacit & ltrin- rat: non quod virtus eius aliter in limo , dc aliter opereturna cera,sed quod limi alia,alia cerae sit qualitas . Ita ergo v-na eademque operatio Dei, quae per Molem in signis de virtutibus gerebatur, Pharaonis quidem duritiam arguebat, propter eius malitiam, reliquorum v ero Aegyptioru, qui Israelitis admiscebantur, obedientiam de facilitatem. Quod vero scriptum est, quod paulatim emolliretur cor Pharaonis. ut aliquando diceret, Non longe abeatij, iter o d. 8.tridui abibitis, sed uxores vestras relinquite:& caetera alia,

paulatim cedens signis. Quid enim aliud ex his indicatur, nisi quod agebat quidem in eo aliquid sagnorum de mirabilium virtus , non tamen totum operabatur Si enim a Deo est induratio, quemadmodum plurimi putant, non utique inueniretur vel in paucis acquiescere. Praeterea non' absurdum vel e communi consuetudine modum loquendi mitigare. Frequenter enim benigniores quique Domini, Lad eos seruos, qui per multam patientiam & mansuetudianem dominorum iiii olentiores improbioresque fiunt, dicere solent,Ego te improbum feci. Ego tibi causa tantoruscelerum,qui non te statim per stingulas culpas punio. Ne cessie est enim nos tropum vel figuram sermonis aduertere,

in ita demum virtutem dicti intelligere, nec Jnferre calumnias verbo,cuius interiorem sensum diligetius exploremus. Dcnique Paulus ista perspicue disquirens , ad peccantem inquit, An diuitias bonitatis eius, & patientiae, di longanimitatis contemnis, ignorans quia benignitas Dei ad patientiam te adducit E Secundum duritiam autem tuam & impcenitens cor thesaurigas tibi ipsi iram in die ..irae de reuelationis iusti iudicij Dei . Quae enim dicit ad ..peccantem Apostolus, dicantur ad Deum: dc certe comgruenter inuenientur ista de ipso dici, secundum duritiam eius de impenitens cor sibi thesaurigantis iram: quia numquam duritia eius ita argui, & in manifestum venire pomtuisset, nisi signa de prodigia tam multa extitissent, tamque magnifica. Quoniam autem creditu difficiles via dentur probationes , dc violentae existimantur adhibe mus etiam propheticae authoritatis assensium,& videamus

quid Prophetae pronuntient de iis, qui benignitatem Dei

cxperti, non recte vixerunt, sed postea peccauerunt. Vt quid Domine, errare nos fecisti a via tua E dc quare indurasti cor nostrum , uti non timeremus nomen tuum Z . . Conuertere propter seruos tuos, propter t1ibus haere- ..ditatis itum , Et paruum aliquid haereditatis capiamus de monte sanino tuo. Et in Ieremia. SeduXisti me , DP ire M.rmine, de seductus sum: tenuisti, dc potui. Illud enim, Vt

quid Domine, indurasti cor nostrum, ne timeremus CC,

dictum ab iis , qui misericordiam precabantur, morali tropo sic est accipiendum et Ut quid in tantum pepercisti nobis, nec vilitasti nos cum peccaremus, sed reliquista

nos, donec ad summum peccatorum perueniremus Derelinquit aurem, dum non punit, ut singulorum mores ex

arbitrij libertate exquirantur , dc meliores e cruciscu mysticho innotescant. Reliqui autem non lateant, non qui dem Deum, qui nouit omnia antequam fiant,sed rationabiles creaturas,& ipsos qui postea curationem consequu tur, beneficium minime cognoscentes , nisi seipsos con demnauerint. Quod quidem unicuique confert,ut suam conditionem & Dei gratiam sentiat.Nam qui nomnixerit prius infirmitatem vel qgritudinem suam,etiam neficiis assiciatur,non seipsum tentans,neque condem 'virtutem sibi a gratia coelesti administrata peculiaricctribuettionem. Quae res sine dubio arrogantiam generari, dc causa fit ruinae. Quod etiam de Diabolo

36쪽

MD. 1mpleta est In eo sententaa, quae dicit, Omnis qui se exal- si tar, humiliabitur. Omnis qui se humiliat, exaltabitur.

H Considera autem ut propterea occul rata sint prudentioribus & sapientiorious diuana mysteria, ne quemadmodum clicat Apostolus,glorietur omnis caro in consipeii Dei rere ueIata sint paruulis, his videlicet, qui pia infantiam ad

prae stan tio ra con tendu in P, dc meminerunt, quod non iammis virtutibus,sed ineffabili Dei gratia ae misericordia beatitudinem sunt consecuti. Igitur diuino iudicio derelin- qu Itur Is qui derelinquitur, re patientiam habet Deus super nonnullis peccantibus, non tamen sine certa ratione sed ad utilitatem ipsorum , ut ad animae immortalitatem sempiternum aruam, non celeriter cooperetur ad salutem , sed tardius ad ipsam adducat, ubi peccans plurima

mala fuerit expertus . Sicut enim medici interdum , cum pollini celerius obducere vulnerum cicatrices,pra entem

elissimulant & differunt sanitatem, melioris firmiorisque

Iam talis pro ipectu, dum melius esse norunt moram facere

In tumoribus vulnerum,&maligni humoris fluentes paulisper sinere meatus, qua festinare ad superficie sanitaris, ta obtusis in venis fomite venenati humoris includere, qui v-taq; exclusus a salutis metibus, serpet sine dubio in interiora membroru, atq; ipsa vitalia viscerum penetrabit, non ia morbu corpori,sed vitae illaturus exitium . Hoc modo dc B Deus, qui noscit occulta cordis, & praenoscii futura, permulta patientia pei mittit, fortassieetia per externos casus extrahens occultum malum ad eum purgandum , qui permultam negligentiam de incuriam peccatorum in se semina recepit, ut eiecta foras atque ad superficiem prouocata, euomi quodammodo possint & digeri, ut etiam si videatur quis grauioribus astici malis, dum membrorum omnium sustinet conuulsiones, possit tamen cessare aliquando,& desinere, & satietatem capere malorum, de sic ad statum suum post multas moles Ias reparari. Deus enim dispensita animos, non ad istud solum vitae nostrae breue rempus, quod intra quinquaginta fere annos concludi

Tur, sed perpetuum de aeternum tempus. Incorruptibilem enim facit sationabilem naturam , sibique cognatum, Eclaeo non excluditur breuitate huius vitae nostraea curis Scremediis diuinis animae, quae immortalis est. Sed assuma-

I nem.'quaedam petra habens paruam dc exiguam terram, in quam si ceciderit semen, cito memoratur exoriri: sed cum exortum fuerit, quoniam radicem non dedit in profundum , ascendente sole, aestuare dicitur, de arescere,

Quae utique petra sine dubio anima est humana, pro sui negligentia indurata, & propter malitiam saxea effecta. Nulli enim a Deo cor lapidem creatum est, sed per mali tiam unicuique & inobedientiam cor lapideum fieri dici- C tur. Quemadmodum igitur, si quis increpet agricolam,

quare non citius semina super terram petrosam iecerit, videns aliam aliquam petrosam acceptis seminibus inerminassie,respondebit agescola, quia idcirco tardius semino istam terram, ut possit semina, quae susceperir, retinere.Expedit enim huic tali terrae. ut posterius seminetur, ne forte citius germinante segete,sol omnia exurat. Arque huic agricolae,iaquam dicenti consentanea,& scienter suum o ticium praestanti credemus . Sic sane Deus uniuersie cre

turae suae peritissimus agricola dissimulat, Ac differt in aliud tempus haec, quae nobis videntur citius debuisse consequi sanitatem, ne superficies eorum potius quam interna curentur. Si vero quis nobis ad hoc obiiciat, Quare ergo quaedam semina cadunt etiam super terraim petro Lam, id est duram aliquam dc saxeam animam: dicendum ad hoc, quia animae inconsideratius volenti praestantiora, neque firmiter in ea via perseueranti, non vult esse melius, ut cognoscar anima vitium suum , seque ipsam

condemnet,ac consequenter se culturae reseruet de tradat, ut postea multo tempore naturalem culturam consequa

tur. Innumerabiles enim nobis, quemadmodum dixerit

ahq Usinunt animae, & infiniti earum mores, & diuersissi- Dmi singularum motus dc proposita,& appetitus, de impe-

tui, quorum unus duntaxat est praestatissimus oeconomus qui nouir rempora,& congruentia auxilia,& institutiomnes & vias, uniuersorum Deus & pater: qui nouit qua rhtione etiam Pnaraonem deberet adducere per tor signata submertionem ad id, quo Pharaonis dispensatio desiit. Non enim, quia submersus est,substantialiter interii e Pu tandus est . In manu enim Dei & nos & sermones nostri, e , omnis prudentia atque operum disciplina est icut Scri ptu Ia dicat. Acque naec quidem pro viribus nostris differ vimus, capatulum Scripturae discutientes, in quo dicitur Deus indurasse cor Phara niS,&,Cuius vult miseretur iliquem vult indurat. Nunc videamus etiam de iis, quae E- spe diet echiel dicit, Auferam cor lapideum, dc immittam eis cor tui si carneu, ut iniustificationabu mei incedant, de praecepta in Amea custodiant. Si enim cum Vult Deus, aufert lapideum Ix ircor, de carneum dat, ut praecepta sua seruentur,neque malitiam deponere in nostra videbitur potestate . Auferri e nam cor lapideum nihil aliud est, quam malitiam,qua quis obduratur, abscindi, a quo Deus vul P. Neque quod mittitur cor carneum, ut in praeceptis ambuletur Dei, dc eius mandata seruentur, aliud est,nisi obedientem fieri, dc non resistentem veritati, de honestarum actionum studiosum. Quod si hoc promittit Deus se facturum,& antequam auferatur cor lapideum, deponere illud a nobis non postitamus, manifestum est abiicere malitiam non esse in nobis

situm, sed in Deo: Et si nihil facimus,ut nobis insit cor car-

neum, sed Dei est opus, non erit nostrum opus secundum virtutem vivere, sed omnino diuina gratia : Haec quidem dicent hi, qui volunt ex humilibus locis libertatem arbitrij tollere. Quibus respondebimus hoc sic intelligi oportere, sicut si sit aliquis imperitus dc indoctus: Is quidem

sentiens imperitiae suae notam , siue adhortatione cuiusquam, siue prudentium quorumque qmulatione pulsiati

tradat se alicui, a quo confidat se posse diligenter imbui,

re ad artes atque virtutem erudiri. Is ergo, qui iam prius obdurauerat in imperitia in se in disciplinam tradens, ma- agistro obtemperaturum in omnibus repromittit, etiam magister pollicebitur ablaturum se ab eo omnem imperitiam , dc inserturum peritiam, non quo abnuenti discipulum vel renitenti hoc se promittat facturu m, sed offerenti se, atque in omnem obedientiam mancipanti. Ita dc diuinus sermo promittit his, qui accedunt, ad se abla turum De esse malitiam,quam appellar cor lapideum, non utique ab iis, qui nolunt, sed ab iis, qui aegrotantes seipsos

medico exhibent,sicut in EvangeIiis inuenimus aegrota tes accedere ad Saluatorem, rogantes ut percipiant sanitam Eem,c Ita demum curatos. Et est quidem, verbi gratia ut curentur caeci, dc videant,in eo quidem, quod precati sunt 'aiu in ore & crediderunt ei, possiese ab eo curati, opus P Ulorum, qua curati sunt: in eo vero, quod eis redditur vi lus, opus est Saluatoris. Sic igitur diuinus sermo promittit claturum se essie eruditionem accedentibus, auferendo cor Iapideum & durum,id est,abstergendo malitiam, ut posmint per hoc in diuinis ambulare praeceptis, ta legis malamata seruare . Sequitur illud Euangelij, quod Saluator dim Tenc luseoat, ropterea his qui foris sunt, loquor in paraboli vr muris

vicientes non videant, dc audientes n6 intelliganc , nc Mau. Ic quanta Oco Nue Itan tu r, & remittatur eis. In quo dicet, qui vesiuerso disputat, Si omnino hi , qui manifestius au- Ut, corrigentur Sc conuertent ut , ita ut digni sint Percipere remissionem peccatorum , non est autem in P Oxum potestate , ut audiant manifestum sermonem, sed in eius utique potestate . qui docer , ut apertius d manifestius doceat et is vero qui docet , pXopterea set dicit manifeste eis non praedicare verbum , ne fodire audiant dc intelligant , dc conuertantiar & saluentur, non erit sine in ipsis vis alui fiant. Quod si ita est, liberi arbitrij non erimus, vel ad se lutem , vel ad perditionem. Er si quidem non esset a lectum quod dixit, Ne foIte conuertantur , dc remit adit

37쪽

i' , citrum,nis responsio, qua diceremui, G tui eis, posset proh/h i/ piae sciebat non esse fu-Quod nolebat Saluo Q te,ni coelorum, dc Pro tutos bonos, in ellis I boli, . Nunc autem cum ad pterea loquebatur q/β D P & remittatur eis, diffi-iectum lix N* phiuium igitur notandum , vssi

sis Euangelii

non loqui, ut non conuertantur homines, re convcsi remissionem accipiant peccatorum

se nihihil omnino minus habebit ab eis qui in veteri d est amento accusantur. Si vero etiam ipsa vinxu cexpositione indigere, si qua in Evangeli 'pDiuntur, consequens& necessarium erit Vt etiam ea, quae in veteri Testamento criminantur, simili expositione purpenturiex quibus ipsos colligemus existimare umus eiu

demque Dei esse propter similitudinem, quae In utroque H scripta sunt. verum ad propositam quaestionem, prout

postumus, conuertamur . Dicebamus prius de Pharaone disputantes, quod citius curari interdum non cedit in bonum,si quidem grauibus morbis Implicati, seipsos ab iis, in quos inciderunt, liberauerint. Conremnentes enim malum, ut curata facile, dum postea non cavent in illud incidere,eo recidunt, Vnde in huiusmodi Deus immortalis, qui occultorum cognitor est, qui nouit uniuetia antequam fiant, pro multa benignitate sua differt celeriorem istorum curationem, & medicinam protelat In longius, atque ut ita dixerim,curat eos, dum non curat, ne COSProspera sanitas insanabiles reddat. Par ergo dc contem Deum est, ut apud eos, quibus foris positis Donum & Saluatoris nostri sermo fiebat, pro eo, quod scrutans corda re Tenes, praeuidebat, nundum aptos manifestioris eloquvrecipere doctrinam, profundioris sacramenti fidem vel to sermone contegeret, ne forte velociter conuersi ac si nati, id est,peccatorum suorum remissione celeriter accepta, versa facie iterum in eundem reciderent morbum, quem senserant sine aliqua difficultate curatum. Forta se autem dc luentes poenas praecedentium peccatorum, quibus in virtutem deliquerunt, eam deserentes, nondum tempus eliseuerunt,ut a diuina cura derelicti, suis malis: quae seminarunt, maiorem in modum satiati, postea advehementiorem poenitentiam vocentur, non celeriter in - ea declinantes,in quae deciderant, virtutis dignitate comtumeliis affecta , de semetipsis in deteriora traditis. Ergo sunt qui foris esse dicuntur, sine dubio ad eorum comparationem, qui intus esse, & manifestius audire verbum Dei referuntur. Audiunt tamen de isti, qui foris sunt, verbum, licet parabolis obtectum. Sunt autem

alij , praeter eos qui foris sunt, qui Tyrij appellantur,

qui omnino non audiunt, quamuis praecogniti, quod lim in sacco de cinere iacentes , poenitentiam cgissient, si factae fuissent apud eos virtutes, quae apud alios factae sunt,& tamen non audiunt, ne ea quidem, quae hi qui foris sunt,audiunt, credo, pro eo quod longe horum inferior & nequior ordo esset in malIlIa, quam eorum qui foris esse dicuntur , ut illo tempore , postquam terribilius erit eis,in die iudicij, quam illi, apud quos factae sunt virtutes quae scriptae sunt, opporLunius audientes vehementiorem agant poenitentiam . Vide autem , an non potius nos praeter disquirendi studium,etiam pietatem plane seruare contendamus, dum de Deo & Christo eius, omni ex Parte rationem reddere tentamus, Ut qui in tantis dc tali

bus de varia Dei prouidentia,animae prouideat. Si quis

igitur de probro affectia requiLat, , quod cernentes prodita Tgia, & diuina verba audientes, non iuuantur, cum T rij tuis Dent poenitentiam actu si, si tot & tanta apud ipsos facta dictaque essent: cur igitur talibuS P edicauit Saluator, in ipsorum detrimentum, ut graia iud peccatum ipsis ima putaretur , hoc modo respondendum viderur: Deus qui

uniuersarum mentium conditor est, aduersus suam prouidentiam queratas praenoscens psTcipue eorum qui dicut, Quomodo credere poteramus, cum neque viderimus ea, quae aliis praedicata sunt, neque audiuerimus , quibus au ditis alij conuersi sunt: volens arguere occasiones huius

modi querelarum, di ostendere quia non dissimulatio diuinae prouidentiae, sed humanae metuis arbitrium, causa sibi perditionis existit, contulit etiam indignis & incredulis gratiam benefactorum suorum, Ut postquam acceperint,

nihilominus conuicti tanquam impij, quod ne post tanta quidem dona se ad utilia dediderint, ab huiusmodi auda cia desinant, de in eo ipso liberati discant,Deum beneficia

in aliquos differre & tardare, nec concedere Ut cernant Acaudiant ea, quibus visis auditisque grauius dc aegrius peccatum arguitur, quam eoIum, qui post tanta Sc talia non crediderunt. Videamus nunc & de eo , quod dictum, Non volentis neque currentis, sed miserentis Dei. Aiunt enim hi,qui contra assumunt et Sinon est volentis neque si stacti scurrentis,sed miserentis Dei, statuari non est in nobis posta rasolvit,. tum. At enim natura nostra talis est, ve vel saluemur, vel Vm .p. certe in voluntate sola eius,qui cum vult, miseretur & sal- Luat. A quibus primo quaerendum, Velle bona, aut bonum est, aut malum & velle currere, ut perueniatur ad

bona, laudabile est vel culpabile. Si quidem dixerint culpabile, aperte insanient, contra Sanctorum actiones, qui de volunt bona, de ad ea currunt: in quo vituperatione dignum nihil faciunt. Sin respondeant, bona velle esse bonum , itemque ad bona

currere,ira terrogabiiuus rursum, quo pacto perdita natura meliora velit. Tanouam enim arbor mala bonos fructus profert: si quidem bonus fructus est velle meliora. Quod si tertium dixerint, quia medium est velle bona, recurrete ad bona id est,neque bonum, neque malum, dic mus ad eos, Si medium est velle bonum, de currere ad bona,ergo dc id quod his contrarium est, medium erit,id est, velle mala,& currere ad mala Sed certum est,quia non sit medium velle mala,& currere ad mala,sed aperte malum. Ergo neque medium velle bona,& currere ad bona. His igitur tali responsione depulsis, ad expositionem iam sententiae properemus, Non est volentis,neque currentis,i ea miserentis Dei. In libro Psalmorum Salomon (eius enim est Oda graduum,e qua verba assumimus i Nisi Dominus, inquit,aedificauerit domum, in vanum laborant qui aeddi Psal. In ficant eam.Nisi Dominus custodierit ciuitatem,frustra va-gilant qui custodiunt eam. Per quae verba non dehortatur Mab aedificando, dc a custodia ciuitatis eius quae intra nos est,sed ostendit, quia quaecunque sine Deo aedificantur re

quaecunque sine eo custodiuntur, vane aedificantur,ta sine Icausa seruantur. In omnibus enim, quae bene aecincantur& bene seruantur, Dominus vel aedificationas, vel tutelae auctor conuenienter adscribitur, ut uniuersis uemadmodum igitur,si conspicati aliquod magni iacum

opus, & praeclari aedificij moles, dicamus cantiS,aut custodientis,sed Dei omnium' et Tra, qui efficit ne haec ciuitas quicquam ab hostibus paratur,non errabimus, quoniam praeclarum opus cumaera rum actione ad Deum quidem perficientem reseramM,

sed humanas vires aliquid fecisse subintelligimu)-co Apostolum dixissie intelligendum est Non enim set

consequendum finem voluntas humana, Decim mortalis athletarum cursus ad cosequendum braum pernae Dei vocationis in Christo Ieiu, nil, b β'petui, tas nostra bona, promptuque propolixss, . in nobis esse potest industria, diuino Vclieturum d adlus,niatur auxilio. Et ideo valde covenientermici' p . uti. Quoniam non volentis, neque cur enris, e v est

38쪽

A te Dei: : quemadmodum & si dicamus de agricultura il-- id, quod s rapium cst , Ego plantavi, Apollo rigauit, sed

si Dcus Incremerum dedis ira neque qui plantat, est aliquid, i. oris. Deque qui Gga sed Eurancrementum dat Deus Sicut ergo cum bonos & ubcres fiuctus ad perfectam maturitate pertulit seges, nemo pie & conuenienter dicet opus esita

agricolae, arat op US Irrigantis , sed Opus Dei: ita etiam nos a petae CLIo, non quidem nobis nihil agentibus & otiosis cincitur,at a nobis tam e no perficitur, sed Deus eius plurimam parcem operatur. Vt autem euidentius istud credatur, a nauis gubernatione sumamus exemplum. Nam praeter ventorum flatum , & aurarum temperationem, Mitellarum splendorem , quae ad nauigantium salutem si mul conferune, quantum mometum ut ad portum adpellatur haoere dicetur ars nautica Si tamen nauis undis refluctibus fatigata , ad portum salua peruenit, nemo sanilensus, irris misericordiae Dei, nauis salutem ascribet. Sed nec ipse nauta vel gubernator propter reuerentiam audet cicere, Ego saluatia nauem sed totum ad Deum refert, non

quod sentiat se inihil ad saluandum nauem vel artis adhi- huisse, vel laboris, sed quoniam arte & industria supra

modum maius est, quod a prouidentia proficiscitur. Ita etiam Oc in nostrae salutis cursu multipliciter Dei actio libertatis nostrae virtutem exuperat: Ob eamque causam dictum existimo , Non volentis, neque currentis, sed Dei milerentis. Si enim,ut isti existimant , exponendum, Non D volentis, neque currentis, sed miserentas Dei, superfluautaque erunt mandata. Frustra etiam ipse Paulus culpat quosdam decidisse a virtute, dc amplectitur alios velut praeclara operatos . Praecepta quaedam Sc instituta e sa- perfluo tradit Ecclesiis. Frustra etiam nos ipsi vel volumus, uel currimus ad bona . Sed certum est, quod haec frustra non fiunt:certum, quod nec Paulus stra era consulit, hos reprehenderis, illos complectens . Superest ergo, ut concludamus istos locum Pauli non rectj expone- Quintu, re. Post haec sequebatur, velle dc perficere esse a Deo. Ibeu, di- Vbi quidam aiunt, Si ex Deo velle est, re ex Deo est ope- si u=. rari, siue male agimus, siue male volumus, ex Deo est.

I Ap. a. Quod si ita est, liberi ergo arbitrij non sumus. Rursum

cum a Deo penci eat velle dc operari, dum meliora volumuS, dc praeclara operamur, non nos id facimus, sed nos quidem videmur facere, Deus autem donauit. Nare ne in eo quidem nostrae erimus potestatis. Ad quod respondendum est, quia sermo Apostoli non dicit Quia velle mala ex Deo est, neque velle bona. Similiter ne isemeliora vel deteriora operari, sed uniuerse velle, de uniuerse currere . Nam quemadmodum a Deo habemus, ut limus animalia, de ut simus homines, sic etiam uniuerse

ut uelimus, atque (siquidem generaliter dicam) moueamur. Porro quemadmodum habentes ut simus anim alamoueamur,ut verbi causia haec membra,pedes vel in nus agitemus , non conuenienter tamen nos a Deo ha- C bere dicemus hoc aliquid, verbi gratia, motum ad verberandum, aut occidendum , aut furandum. Sed generalem quidem actum mouendi a Deo sumus consecuti, nos autem motione ad deteriora vel meliora utimur: sic certe operari, quatenus sumus animalia, a Deo accepimus, &velle ab eodem opifice. At nos voluntate ad praeclara, contrariave utimur, quod eodem modo de effectibus sentiendum . Sed de eo quod dixit Apostolus sibi ipsi occur- nisu, si reni, Ergo cui V Ult, mIseretur,&quem vult indurat. Diaevi diluita ceS CLEO mihi, id adhuc conqueritur Voluntati enim , . cius quis restitet Enimuero homo, tu quis es, qui contra respondeas DeoE Numquid dicit figmentum ei qui se finxit, Quid me fecisti sic aut, Non habet potestatem figu-'' Ius luti, ex eadem massa facere, aliud quidem vas in honorem,aliud autem in contumeliam Dicet enim aliquis. Si- ' cui figulus ex eadem massa facit alia quidem vasa ad ho- norem,alia autem ad contumeliam, ira Deus alios ad perditionem,alios ad salutem facit. Non est ergo in nobis vel saluos fieri, vel perire, per quod non videmur nostri esse

arbitrij. Respondendum est ergo his, qui ita intelligunt, si

p O cst fieri , ut postit Apostolus sibi ipsi contratia prolo- Dquit Quod si hoc fientiri non potest de Apostolo, quomo- I. r.

cio videbatur secundum eos iuste culpare eum, mi Corin inlauerat scortatus, vel eos qui deliquerant, dc Pinniten tiam non egerant, in impudicitia, & scortatione, & immundi id, quam gesserant i Quomodo etiam collaudat eos, quare chia egeriant, sicut Onesiphori domum , dicens, Det Dominus misericordiam Onesiphori domui, quia frequenter me refragerauit, & catenam meam non erubuit, sed venasset, si icite me Quaesiuit, & ita uenit,Det tili DominuS inuenire misericordiam apud Domi- .

num in illo die. Nonne est Apostolicae consuetudinis cui se pare eum, qui culpa dignui est, id est qui peccauit, & col- .. laudare eum, qui laude dignus est,id est, qui benefecit e Rursium, dicendo creatori S esse opus, ut vas aliud sit in ho- .. norem, aliud in contumeligm, stablato veluti libero albi trio, quo pacto illud Apostoli, NOS omnes assistere oportet ante tribunal Christi, ut ferat unusquisque nostrum in A. V corpore suo, prout gessit, siue bonum, siue malum, con- stabit E Quae enim boni retributio ei, qui malum facere . . non potuit, ad hoc ipsum a creatore formatust vel quae poena digne Irrogabitur ei, qui bonum facere, ex ipsa conditoris sui creatione non potuit' Tunc deinde quomo- . . do non contrarium est huic assertioni illud Quod dicit, re

In domo autem magna non sunt tantummodo Vasia aurea & argentea, sed de lignea & fictilia, & alia quidem ad

honorem, alia autem ad contumeliam 3 Si ergo qui emun- dauerit semetipsum ab his , erit vas in honorem sancti si catum,& utile Domino ad omne opus bonum parariam. Si ergo, qui se emeundauerit, efficitur vas ad honorem: qui autem immunditias purgare contempserit, es citur vas ad contumeliam et nulla tenus istorum causa est condi tor, quantum ex his verbis licet colligere. Nam facit qui dem creator Deus quoddam vas ad honorem , & facit a lia vasa ad contumeliam, non a principio vel ori ine, secundum praescientiam. Neque enim ex ea ante iudicat, aut ante iustificat: sed illud vas, quod se purgauit, ab omni immunditia, illud tacit vas ad honorem: quod vero vi liorum sordibus se inaculauerat , illud vas ad contumeliam facit. Itaque non ex antiquioribus causis, quam constitimo vasorum ad honorem & ad contumeliam, efficitur alius ad honorem , alius ad contumeliam. Quod si Lemel admittimus esse aliquas causas antiquio Ies vase honoras, & vase ignominiae, quid absurdum cstalcen et entes in locum de anima dicere, quia antiquiores causae elititerunt, cur Iacob diligeretur, in Esau odio haberetur: In Iacob, antequam corporaretur, & in Esau, an tequam In Rebeccae utero exoriretur 3 Sed & illud quodum est , 'od ex eadem massa, & honoris S contrimenae vaS nat, non nos poterit coarctare,unam etenim

naturam omnium esse dicimus rationabilium animarum, sicut unaluti massa subiacere figulo designatur. Cum ergo una omnium sit natura rationabilium creaturarum,an- 1 tiquior quidam causia effecit,ut hi quidem sint in honore, Ill I autem in contumeliam. Quod si conturbat Apostoli o- ae . Cratio, quae dicit, O homo tu quis es,qui contra respondeas Deo puro ostendere, quoniam ad fidelem quem queresst c& iuste viventem,& habentem siduciam apud Deum,talis an crepatio non refertur Talis erat Moses ille. Moses enim .loquebatur. DEUS autem respondebat ei cum voce: & sicue respondebat Mosi, ita respondet de Samstus quisque De . Qui vero talem non habet fiduciam, videlicer qui eam perd1dit, vel de iis non quaerit, ut discar dc proficiar, sed ut contendat dc resistat,& ( ψt manifestius dicam quiralis est, ut dicat , Quid ergo adhuc conqueritur Z Voluntati enim eius quis resistet i ad hunc recte incr pa io ista dirigitur , quam dicit Apostolus , O homo,

Tu quit CS, qui contra respondeas Deo e His vero, qui dimueriaS animarum introducunt naturas,& sermonem hunc Apostolicum ad assertionem sui dogmatis trahunt , hoc modo respondendum est: Si ratum habent ex una massa fieri ta eos Qui pereunr , dc eos Cui saluantur , atquc

39쪽

ADG creatorem, tam eorum qui saluantur,quam eorum qui pereunt esse creatorem et Item esse bonum, qu1 facit non lo-

- ibit, quibusdam bonis operibus in hoc mundo,

uo secuto,potem cssici vas ad honorem sanctificatum, aevnte Domino ad omne bonum opus paratum . Den1queu ui in hoc seculo , ut Israelitae essent, a Deo formati sunt, re indignam vitam generis sui nobili rate gelierunt, atqui ab omni familiae suae generosiitate deciderunt,ilti quodammodo Z vastis honoris in vasa contumeliae conuertentur: Et multi rursum, qui nunc Aegyptas sunt & Idumaei, hi ae-litatum fide ac conuersatione suscepta, cum fructus urae

t itarum fecerint, in Ecclesiam Domini ingredientur, nec Aegyptis amplius aut Idumaei reputabuntur, sed It- 1aelitae existent: Itaque secundum propositum suum alije deterioribus in meliora conuertentur, alij e melioribus in deteriora decident et Nonnulli manebunt in bonis , aute bonis ad meliora proficient,& semper ad superiora con-Hendent: alis manc bunt in malis, vel si ultra in eis malitia diffuderit, deteriores fient. Verum quoniam sermo Apostoli in his quidem, quae de vasis honoris vel contu 'i m h helliae dicit , Quia si quis seipsum mundauerit, etit vas ad

ram. honorem sanctificatum , de utile Domino ad omne opus bonum semper paratum: nihil videtur ad Deum, sed totum ad nos retulisse: in his vero, in quibus ait, Potestatem habet figulus luti de eadem massia facere aliud vas ad honorem , aliud ad contumeliam , totum videtur ad Deum reduxisse, non est accipiendum sibi esse contraria, sed utroque sensus ad unum vocandus, do e duobus Vnusessici debet intellectus , vi neque quae in nostro arbitrio sunt, putemus sine adiutorio Dei posse essici, neque ea Ebeus in manu Dei sunt, putemus absque nostris artibus aestudiis,&pioposito consummari. Neque enim Deus so--pim. lui qumdam ad honorem aut ignominiam facit, nisi ta quam materiam quanciam differentiae habeat nostras voluntates vel ad meliora vel ad deletiora declinantes. Sed

ista sussiciant,prout potuimus, de liberi arbitim quaesitione

agitata.

V AE S V PER TERRA , R O tionalium des, humanarum animarum dispersio tacite declarata ex Turris aedificatione ad n amfacta linguarum confisone. Vbi es de multis dominis

iuepraesidibus qui diser m oro analogia constitutioni, Praefectisunt.

C A P. XXII.

E quinto tomo contra Cessim

VNC videamus, quid deinceps loquatur Celsus. Igitur Iudari propria gente constituta, latisque gentilibus legibus, quas etiam nunc circumferant , simul cum religione qualicunque, sed tamen patria, faciunt more aliorum hominum,

quorum suae quisque patriae institu ta sequitur qualiacumque fuerint. Id quod videtur etiam utile , non solum quia leges aliis aliae venerunt in mentem , dc seruandum est , quicquid semel publice placuit, v erum etiam quia, ut est credibile, partes tertie ab in tio distributae sunt aliae aliis praesidibus , vehat prouinciae. Itaque in singulis recte fit, quod receptum est mori bus, nec vi,are per singulas regiones instituta iam inde

ab initio fas saniamque est. Hic Celsus ostendit Iu Rdaeos olim fuisse Aegyptios , deinde PV priam gentem

constituisse, legesque a se constituta, ex Illo retinere tempore, dc ne eadem ipsius verba repetamus,utile hoc eis, visuis ritibus utantur,sicut caeserae' gCUte S suis Q Uaeque vinia Ac mox profundiorem quandam causam exponit,

turis

cur Iudatis patria instituta seruare expeGlat,innuens quos dam esse terrarum praesides, de quasi in si, echo res, qui earum legislatores ad ferendas leges adiuuent. Itaque vide- Praefidet cur significare Iudaeorum quoque regionem & gentem re- regionum

gi de inspici ab uno quopia praeside,vel pluribus, cuius vel quorum auxilio Moses suas leges ad populum tulerit. Et . . oportet (inquit leges seruare,non solum, quia placuit a- liis eas ferre aliter: de seruandum est , quicquid semel publice placuit: verum etiam quia credibile est partes terrae . . mox ab initio distributas alias aliis praesidibus , de velut taprouinciatim gubernari ab eis. Deinde quasi oblitus Cel- . .

yus eorum, quae contra Iudaeos dixit, nunc in uniuersa ph retrias leges seruantium laude ipsos quoque complectatur, dicens , Itaque in singulis recte fit, quod semel receptum est motibus . Et videnum, quantum in ipso est, Iudaeum in suis legibus viventem velit ab eis non discedere, qua si non sancte facturus sit, si discesserit Z Dicit enim, non esse sanctum dissoluere, quae a principio per singulas regiones constituta sunt . Quapropter libenter ipsum de cum ipso sentientes rogarem , quisnam sit ille, qui ab initio partes terte suis prauidibus distribuit, ut 1nter caeteros Iudaeorum quoque prouincia sorte uni cui- Lpiam pluribusue obuenerit. Num enim, ut Cellus diceret , Iuppiter uni pluribusve aliquibus attribuit Iudaeorum gentem dc regionem, voluitque ut qui Iudaeorum prouinciam sertitus esset, tales Iudaeis leges d eharet: an forte praeter Iouis voluntatem id factum est EVtrumvis respondeat, vides in quas angustias secius oratio conticiat. Quod si a nemine uno distributae sunt regiones tertie suis praesidibus, ergo temere, ut nullo di-uaedente, suam quisque arripuit et quod dc ipsum absurdum sit credere , nimirum tollens omnem e rebus pro uidentiam. Quomodo autem,& in quas prouincias distributa terra administretur a praesidibus , narret nobis cui vult, ostendat quam recte fiant in singulis , quae fiunt praesidum arbitrxtu et tum quam recte se habeant

Scytharum leges de occidendis patribus , quod exempli gratia dictum sit, vel Persarum, non prohibentes matrum cum filiis, aut patrum eum filiabus connubia. Sed quid me opus est varias Gentium leges ex scriptoribus colligere , & dubitare per singulas , quam recte fiant quae a praesidibus sanciuntur ' Dicat autem nobis Celsus, quomodo non sit sanctum violare leges pathias de ducendis filiabus de matribus, aut de beato, ut Putant

sine per suspendium , aut per rogum , in. quem si quis

vivum se mittat, aiunt purgari animam, dc una cum corpore absumi peccata Om Dia.

Quomodo etiam non sit pium dc sanctum soluere legeS Taurorum, exempli causa, hospites pro victimis Di nae mactantium , aut Afrorum filios immolantium Eade Celsi ratiocinatione sequitur,impie Iudaeos facere, si praeuaricentur leges patrias, de non colendo alio Deo, praeter huius mundi opificem , eritque iuxta ipsius opia Dionem fas Sc pium, non naturale, sed arbitrariunx. Est enim pium apud alios venerati Crocodilum , dc vesci animalibus apud alios consecratis, apud alios vitulum,& rursum apud alios hircum pro Deo colere, Atque ita fiet, ut unus& idem pius sit aliorum legibus, aliorum contra impius : quod est longe absurdissimum . Pondebunt fortasse pietatem in hoc stam , si fiaciuxta leges patrias , quod externae obligent neminem, nec statim esse impiu,qui ab aliis impius habeatur, modo ne discedat a ritu patrio , licereque huic aduersari legibra fialiorum, de eorum Lacra deuotare: Id quod videndum,n magnam confusionem in ius de fas inuehat,si nullam ii vpropriam natura habeant, ad cuius formulam examin d

40쪽

PHILO C A LIA.

is p ictas . Itaque si pietas, sanctitas, iustitia adaia quid teteruntur , ut adem sit pium dc impium pro diuersis nabitudinibus Se legibus, vide ne consequens sis, ut temperantia quoque Inrer illaccias batur, quae dicuntur ad aliquid, dc fortitudo & prudentia, &scientia, Ac reliquae virtutes, quo nihil cogitari possit absurdius . Haec , Lunis au em ratio videtur Celso concludere , ut omnes homi-

, iacit nes secundum leges patrias vivant, nec ob id reprehensavi rem dansuri contra , ve Chri itiani, dum patria instituta dese- tu us rutae,nec Vnam aliquam gentem velut Iudaei constitiiunt, hi red- sint in culpa , Iesu doctrinam amplectentes. Dicat igiturra, inte- nobis, v rum conuenienter qui philosophantur, oc do hae pet cen P non esse superstitionibus vacandum, patria instituta M. deserunt, ut apud se vetItis vescantur, an praeter ossicium istud faciunt. Nam si propter Philosophiae praecepra, Phtrias leges iuxta superstitionis disciplinam non seruant, ct paternis institutis vetita comedunt, quidni etiam Chrastiani, cum diuinum verbum nolit tolos venerari statuas de limulachra,& Dei opera, sed transcendere, animmumque ad opificem dirigere, tale aliquid facientes ac

Philosophi superiores, inculpate istud facient E Quod si Celsus, de qui cum eo sentiunt, ut sibi propositam nypothesim retineant, respondeant, etiam Philosophicis inititutis deditum patrias legos seruaturum et considera , Obsecro , Philosophos apud Aegyptos suille maxime ridicumlos, quod esse caepae abstinerent, ut patriis legibus obtemperarent, aut infinitarum aliarum corporis partium , vermB bi gratia, capitas de scapulae, ne praecepta a patribu S accepta transgrederentur. Sic igitur qui verbo Dei adducitur ad Deum uniuersorum colendum, at propter patria initituta deorsum desidet apud statuas de humana simulachra, nec vult animi mente re studio ab summum opificem ascendere, similis erit iis qui Philosophiam discunt,

re metuentes ne in pericula grauia incidant, talibus vesci impium existimant. Atque haec quidem satis erae ad Celsi verba respondille simplicius , dc minerua communiore. Sed quoniam putamus aliquos saec nostra lecturos exquisitius , age pauca proferamus arcanae cuiusdam contemplationis de aliis alibi iam inde ab initio pr*sidibus, de quasi inspectoribus, dc commemoratis absurditatibus, ut eam opinionem, quoad fieri poterit, repurgemmus . Mihi videtur Celsius non recte intellexisse hanc de

diuisione terrarum doctrinam secretiorem, qaam NOHnihil attingit etiam Graecorum historia, inducens quosdam ex iis, qui dij creduntur, inter se certas Ne de Attica, tum apud Poetas faciens, quosdam ex Deorum genere usurpare sibi certa loca , ut prae caeteris familiaria . Barbarica quoque, praesertim Aegyliorum , hystoria habet quiddam simile de diuisione Aegypti in praefecturas, quas vocant Nomos, inter quos Salia obuenisse Mineruae, quae dc Atticam posside r. Caeterum Aegyptiorum sapientes infinita talia dicent, fortasIe etiam Iudaeos secum acci-

C pientes ac dicentes eorum regionem ad eundem modum esse diuisam. Et de iis quidem nunc satis, quatenuS extra diuinas literas tractantur. Diuinus autem Moses,

quem prophetam & germanum Dei famulum credimus, stat ri Deuteronomi j can Pico mentionem facit diu ita ter rar, sic loquens : Quando diuidebat altissimus gentes, quando separabat filios Adam , constituit terminos gen- D tium secundum numerum Angelorum Dei: de facta estra pars Domini populus eius Iacob , funiculus haereditatis

et iacit iplissi- Ui in libro, qui Genesis inscribi;

'U'mtur, idem Moses de hac gentium distributione historice

' sic prodit: Erat terra labis unius, & vox eadem omnibus '' Cumque proficiscerentur de Otiente, inuenerunt cama' pum in terra Sennaar, de habitauerunt ibi. Et paulo a' post, descendit Dominus , ve videret ciuitatem dc tur' a rim, quam aedificabant si ij hominum . Et dixit Dominus, a Ecce unus est populus, de unum est labium omnium, adi istud coeperunt facere, nec desistent a cogitationibus suis,aa donec eas opere compleant . Venite, descendamus, depa confundamus ibi linguam eorum, ut non audiat v nu

'' quisque vocem proximi tui . Atque inde diuisit eos Do-

mmus ex illo loco super faciem cunctarum regionum. Sc d lata in Salomonis, ut iusserabitur, Sapientia, ubi diuisionis

terrarum tempore confusionis linguarum factae meminat, de Sapientia sic legitur: Haec in consensiia praui ratis, Sap. 1 O. cum se nationes confudissent, sciuir iusium , de conserua

uit sine reprenensione Deo, de in filiis misericordiam for- φtem cui odiuit . Quibus de rebus prolixa, sed arcana est disputatio,in quam competit illud, Mysterium regis cela- to .et. re bonum est , ne in quasib et aures sermo de animabus non migrantibua in corporibus proiiciatur , neue Matth 'sancta dentur canibus neve margaritae iaceantur ante porcos. Impium enim esset vulg5 prodere haec arcana

Dei sapientiae, de qua pulchre scriptum est, In male uo- OAD tam animam non an Proibit sapientia , nec habitabit in corpore subdito peccas . Sed facis est, quae sub historia ce tantur, historice proponere V qui possunt, sibi ipsis quaerant loci huius intellectum . Intelligantur ictitur omnes

super terram diuina quadam lingua una utentes, de quotquot inter se consentiunt, conseruent se in hac diuina lina gua, nec se demoueant ab Oriente, tantisper dum sapiunt ea, quae sunt luminis, eiusque sempiterni fulgoris. Hi ubi se demouerunt ab Oriente, sapientes quae Orienti non conueniunt, inuenient camum in terra Sennaar, quod interpretatur Dentium excussito, & quo significatur alimentum eis periisse,ibsque habitabunt. Deinde materia- e , lia quaeque in unum contrahere,& coelo coniugere solenta si fissi etes, quae non ad hoc natura sunt, ut per materialia conte-

dant ad immaterialia,dicent, Venite, faciamus lateres, &coquamus eos igni. Iamque consolidantes luteam male driam, fingent pro lapidibus lateres, eosque luto ferruminates probi tumine, aedificabunt ciuitatem dc turrim , cuius fastigium ipsorum opinione ad coelum pertingat. Et quato quisque magis vel minus ab Oriente discessit, quanto magis minusve operae consumpsit in fingendis ferrumi nandisque lateribus, struendoque aedificio, talo mapis minuive molestis tradetur Angelis, audaciae poenas exacturis ab eo,abrepturisque aedificatorum quemque in aliquam linguam di regionem terre se digna, aliis verbi gratia terra aestuosam, aliis nimio frigore graue habitatoribus,alij cui tura dissicilem,rursum faciliorem aliis, item aliis bestiaruelenam, aliis minus isto bestiarum genere occupatam. Hecsi quis potest, ur historiam partim res gestas narrante partim secretius aliquid v elantem, confici crare, videat eoS, quiptallinam linguam seruarunt, eo quod ab Oriente non disscesserant, manentesque in Oriente Orientalem linguam

Letinuerant, solos factos portionem Domini,populumque PU eius vocatum Iacob nomine, de Israel funiculum haeredia reti talis ipsius: h1que soli praesidem habebunt, non in poenam si ' sicut alij. Cosideret igitur qui potest pro humana facultate, etiam in eoru ciuitate, qui ut eximia pars Domino sunt attributi, peccata admitti,primum ferenda,& talia ut non mererentur omnino derelinqui propterea: Deinde plura, tolerabilia tamen, Idque longo tempore, numquam non radhibitis remediis,ita ut per interualla resipisteret, tu duoties dc stiluerentur pro peccati magnitudine, non secu quam alias regiones sortiti, primum leuias punitos,ur quam si puerili castigatione admoniti,reuerterentur ad propria deinde vero traditos saeuioribus Dominis, ut scrip Lura no

minat, Allyriis, deinde Babyloniis. Deinde adhibitis curam tionibus videat, quomodo postremo malitia crescente, per praedones Principes abrepti, de in longinquas regi omnes dispersi sint in alienorum praesidum parres . Caete xumprTses eorum data opera conniuebat, dum illi diri Perentur a caeterarum gentium praesidibus , ut dc ipse Cptimo iure tanquam illatas sibi iniurias ulciscens , nactus potestatem, vicissim inuasis aliorum gentibus, quotquo POsIet, inde adducerer, eisque sub suas leges subactis, rationem vivendi praescriberet: atqUe ita ad eum finem adduceret , ad quem adducturus erat . ni peccata

Obstitissent, suae gentis olim sibi attributae homines, de

Per hoc erudiret eos qui possunt haec animaduertere et Nimirum longe potentiorem caeteris esse hunc , qui a peccaro immunei etiam tum sortitus est.