Liber de conscribendis epistolis, ac de progymnasmatis...

151쪽

ab ipsorum ciuium honestis moti bus,legibus, institutis. In alijs vero rebus laudandis, cuiusque rei natura inspectanda est,ac bona, quae illiinsunt consideranda. Quin &factha que dictipraeclaram habebunt la dationem,si,quibus cum virtutibus coniuncta ea sint,ostendamus.

De Cituperatione. cap. II . - .

ituperatio ei et oratio, qua ex ' nuntur mala, quae alicui insunt, laudationi penicias contraria.ltaque ex quibus rebus laudem constitue rimus, ex contrarijs rebus. erit vi peratio comparanda. LauS vero ac lvituperatio a Loco comuni ,in quo utraq; reperitur, hoc differui quod hic laus quidem,aut vituperatio c; muniter tractatur: illic vero pes nis ipsis accommodatur,&rems,

omparatio, est oratio ex cc limae aliquid si uir ,

152쪽

Praexercitat es oratorie. I, quod comparaturin maius extollat,aut ostendat aequale. Comparantur autem vel bona bonis, ut iustitia pietati. vel mala malis, ut furtum si crilegio, vel bona malis, , ut sobrietas ebrietati; vel parua maioribus, ut mus elephanto. Cadunt autem in c6parationem omnia, quae laudari posse,aut vituperari diximus,personas, Tes, atque secta, vel dicta. t Quare in Comparatione ijs locis utemur, ex quibus laus duci, aut vituperatio phtest,pro rerum natura, quae compa Tantur. Neque vero minutula quae

que in comparando persequi necesse est , singulasque huius rei partes cum illius partib us singulis minuta Um,a perexigue conferre, sed quae prae Pu a in utraque sint, magisciue a Iustua. Satis enim est, si pereonam

cum per na compares, ex praeci Prus locis, vel laudis, ver vituperavtaonis materiam sumere, quin ad sin

153쪽

Pro mutismata siue cgulas utriusque p ersonae describent,

das partes descenda8. De Ethopaeia. V Thopoeia est imitatio mora est: qnotum' qua scilicet subiectae sex sonae mores, vel affectus exprimum tur. Ei autem triple T. Aut enim no. Ne personae orationem ungimus, ctiali Ethopoeta dicitur: Aut notae quis dem permnae, sed defunctae, & tunc idolopoeia vocatur. Aut personaei simul fingitur, di oratio. tum Proetisopopoeia appellatur. Quae tamen tria imitationum genera hoc Etho poetae nomine coplectimur. Et quanuis Ethopaeia & in dictis versatur,. se Ais, prior quidem pars huc maximme spectat; altera vero ad dei ti- ptiqnem referenda erit. Diuiditur

ur; Vt. talia verba Hecuba

et, sina s

154쪽

quae mores solum pingit, ut Qui l

videret. In mixtam, qtae morCS Pa riter, & affcchtim exprimit, VLoratione Achilles uteretur, occiso Patroclo , Clim pugnare decreta isset. Contilium enarri ad mores per tinet, affectius ex amico occiso conmci tatur. Denique huius progymnasmatis usus eo spectat, Vt Ommia per sonarum affectus tirutere, aptaS CUique sentetias, ac verba tribuas, quq vel iram; vel timorem, vel prudent tiam,Nel temeritatem, vel l titiam,aCcq teros denique animi asi eius, atq3 motus exprimant. In Ethopoeia vero tractanda tria spcctantur tem Pora,Pri lcns, preteritum, suturum Presens ut recenseatur, qtiq adsunt propositaque nobis sunt, GHqqUe, Rctus nostri sunt causa, De li ta, siue tristia illa sint. Preteriis, ut hec ipsa cu superioribus conferantur u el lGrii,

155쪽

laetis , vel tristibus; vel nostris, Malienis. Futurum,ut adducantiar codistia,aut remedia , quibus malis praeresentibus subueniri possit: vel prospera conseruari: rerum euentus,t,

mores, spes, aut aliquid aliud quod iturum tempus spectet, quod quidem ex praesentibus proficiscatur,

sonsideretur , ac oratione exprie matur.

De Descriptione. Cap, 1 g. in Escriptio est oratio, quae rem to tain,de qua agitur, Aligenter exprimithac velut oculis stibiicit, ut cer Di potatis videatur,quam audiri. Describuntur personae, res, loca, tem pora. Ac descriptiones quidem modo Tetae sunt, quia res veras deseri, bimus ti Udo fict*, cum res qu*quq ipsas fingimus, quas depingere volumus. persona ab his potissimum cunuantus describi potest , a ngtio et ne,seu patria, a se o,ab glate, a to

156쪽

F-xercitationes oratoriae. sius corporis habitu, a fortuna, ab stadijs, a comunibus affectibus. Res autem ab antecedentibus, &-in ipsis rebus insunt,qusq; ex eis prouenire talent; ut si urbis expugnamtionem describas. Loca ab ipsis rem bus , quae in eis continentur, ut do mus, ut Eorti, ut portus. Tempora item ab ias,quae eorum sunt propria, ut si aut .e atem,aut hyemem describere velis, Qui autem describit pr(claros pictores imitari debet, atque reruimagines ita exprimere, & suis quanque coloribus depingere , ut decoram in omnibus seruetur. Oratio vero ipsa variari debet multiplici schematum figura De Theli. Is Hesis, quam Cicero Propositum InTvi*- vocat,est qu(stio,qua aliquid generatim quaeritur, Miseri autem ab Hypotesi , quam Latini vel causam, vel controuersiam appellant: quod

157쪽

Cetero in Topi i

illa nullis circunstantijs circuns i, bituta ut A 1 eli petenda siit eloquenc vero certis personis, temporibus includatur, ut An Anicinio eloquenti; danda sit opera Ac Thesis quidem duo sunt getaera, co

gnitionis alterum, cuius scientia est finis, ut An Sol in agnitudine multi partibus terram superet: alteruastonis, quod refertur ad efffciendum aliquid,ut Aa accedendum sit sapien ii ad Rempub . dministrandam. Tractatur autem hesis primum pro 'mio , qui sit ingressus quidam ad alagrimentationem: deinde locis suaso Dis honesto, utili, facili, necessario: quibus locis admiscenda enant ex 'empla, similitudines, testimonia siue uniana, siue diuina, qui pilarimum ad perstiadendum valent: & si erit, quod obijri possitirestitandu'Epilogus proposite rei exhortati Rebia honeitas ut turpis de hortano *

158쪽

D aere civit Henes Oratoriae.

eonstabit . Ac eiusdem quade queressiones mire iunt, Vt V intilianus Lrb.r.C. ait, ad exercitationem dicenda ipeciose, atqtae. DereS ad in tituen ASvero declamationes adolescentibUS accommodatissime, cum ab eis eadequq stio in utramque partem tractan possit. Vt si alber contra poelma,

alter pro poesi dicat. Item si e duobus propositis in viro maior sit dignitas quq ratur. V t utrum poetica, an Oratoria ars hominis sit dignitate dignior. Vtrum litteraria, an militi qsit prcstantius studiu. Et quide ipsc Q or. Ii-

Cicero iam princeps in Repub .hs se iC. c. s. CAercere sol cbat. Magna autem es interThesin,ac Locum commianem similivdo; Sed hoc tamen disteriant; quod Locus communis ad amplIE '. candam,& augendam causam assumitur: Thesis ad amplificandam de probandam.

159쪽

T lissatio, siue legis inductio et

oratio, qua legcria aliqua vel co, probamus, vel confutamus, reprehendimus. Est autem lex, ut definit Cicero, ratio summa insita a natura, quae iubet ea,quae facienda sunt, prohibetque contraria. At que hoc quide exercitationis genus summis prope oratoris s operib' adscribit Quin tilianus, quippe quod ad iudiciales

causas proxime accedat. Dissere a te ab Hypothesi,hoc est, capio,quod in hac certa persona ponitur et in thgislatione vero personam quide ex primimus, sed incertam,aut non omnibus notam. Di rt etiam a Thes, hoc est, proposito, quatenus persi

figuram tabet, qui inThil nulla est. Est igitur Legislati' duplex:

Comprobatio propositae Iegis, vel confiitatio. Tractatur vero primu pro Tiario , quod constare potent breui

160쪽

yraexercitationes at a.

breuiipsius legis vel laude, vel vituperatione. Huie subiicietur contrarium, ut aliquod scilicet argumentuex e quod contrarium sit legi, et1-ciatur,ad eam vel confirmanda, vel reprehendendam. Deinde ex his locis reliquam aut comprobationem, aut confutationem petes. Legitimo,

ut idipsum legibus , vel diuinis , vel

humanis cautum esse doceamus: Iusto,ut legis aequitaterri ostendamus.

V tui, ac Possibili, quibus rei utilitas,facilitasque proponatur. Si quid vero obiici possit , eidem nobis occuraerulum , ae respondendum erit. Cim reprehendenda lex est, loca gruisuperioribus contraria. Atque haec quidem sint progymnasmata illa, siue praetexercitationes oratoriae, quibus QAntilianus adolescentes cxercendos putat , ante quam ora toru facultatis artem tractare incispiant. Quoniam vero omnis oratio. incul-