장음표시 사용
231쪽
perdidit. Eam sententiam in summa comprehensam quasi convolutam, hunc ad ins dum licebit evolvere; Si PIurimas possessonum sormas enumeremus,sique varia Speidendae rei vias explicaverimus. Quid quid vel matris , veI patris nomine hereditate obovenerat : quicquid aliorum assinium morte advenerat: quicquid ex uxoris dote , quae quidem neu liquam erat vulgaris,accesserat: quicquid ex lega tis accreverat accreverat autem permultum a quicquid ex principis acceperat liberalitate: quic quid peculii castrensis conflaverat; pecuniam omnem,Vasa,vestes,iundos, agros, una cum ipsis revillis,&pecoribus.Breviter,rem omnem seu mobi lem,seu soli. Denique familiam etiam ipsam,foedis simis scortorum amoribus, quistidianis commes sationibus. mptuosis obsonationibus, nocturnis perpotationibus,popini cupediis, unguentis, alea, lusibus .paucis diebus ita absumsit, abligurivit, ab sorbuit, ut ne teruncium quidem sibi reliquum fecerit. Iic duo illa verba, Rem universam, di luxu perdidit:suis partibus explicantur. Adjiciemus
In genere dictum est. Id ita poteris explicare, si singulas disciplinas, omnem doctrinae speciem , fingulatim recenseas. Nullum omnino doctrinae genus est: in quo non sit exquisite versatus: Nulla disciplina, qua lite non ad unguem perdidicerit, δίita perdidicerit,ut in una qualibet sola laborasse videatur. Adeo mire poetarum omnium Omnes ia-
232쪽
aoo D E COPIA RE R-bulas tenet. Adeo Rhetorum flosculis abundaevAdeo Grammaticorum laboriois ea nones excussit. Dialecticorum argutias callet. PhyIices arcana pervestigavit. Vltra mundanae sapientiae ardua s peravit. Theologorum abdita penetravit. Mathe mathicas apodixes perceptas habet. Si castresummotus, sic numerorum rationes, sic terrarum dimensiones,urbium,montium, sontium situs , nomina; intervalla: si e vocum concentus atque discrimina callet: Adeo quicquid est historiarum tum veterum, tum recentium meminit. Qvicquid bonoru auctoru, qui equid vel antiquitatis,vel novitatis, id omne tenet. Ad de his pareGraecanicae acLatinae
literaturae linguaeque peritiam, denique quicquid unquam eruditionis ab egregiis auctoribus reper- stum ac traditum fuat, id universum unus hic abis- llute perceptum cognitumque habet, ac memi
omnibus naturae sortu aeque dotibus praeditus-Hoc si cui libeat explicare. commemorabit si gula corporis commodat deinde singulas ingenii- atque animi dotes: postremo genus, opes, patri iam successus,&quicquid a fortuna solet obvenire Rursurn, Tertium exemplum erit Hippias om Bistius.Ηoe si quis velit dilatare, referat licebit o annia illa, quae in ejas viri descriptione recenset Α- pulejus in ploridis , non fine varia verborum es . Pia. - . Extat hujus rationis exemplum aptissitivum, aispud Lucianum in Harmonide. Etenim cumpo tuisset summatim dicere την ἀυληκυ-ἐκμε-
233쪽
LIRER S e C u N D u s. ' et orμα ηκα,i. e. universam amtem tibiis ludendi perdi- iei; maluit explicatis partibus copiam ostentare ad hunc modum.
tametsi vix possunt reddi latine, tamen ob Graecanici sermoni& ignaros verra imit potero. Docuisti me jam exacte adaptare tibiam, atque iΠ eius lingulam inspirare tenue quiddam ac modulatum serum commodo, facilique contactu submittere digitos in elebra sublatione ac demissione vocis, ashaec ad numerum ingredi, di ut modi congruandad chorum,praeterea quod cuique harmoniae generi proprium est observare Phrygiae, divinum am-petum. Lydiae, Baechicum iurorem, Dori eae gravi intatem, ac modestiamdonicae iucunditatem. Quod
sim proximo exemplo placuisset in singulis disci plinis facere, quodlite Lucianus fecit in una Musicae parte, vides quanta sermonis copia fuerit fu
In his non abs re crediderim illud admonere,si a uide ab initio proponi summam rerum , & eandem alia sermonis specie repeti, &ita redeundum ad genus,quasi singulis enumerandis iam sis dela rigatus,etiam sinissilerit praeteritum. Praeterea cavendum, ne partium ordinem confundamus tumultuaria verborum congerie, sursum ac detuliam
234쪽
bor DE Copi A R a K. miscentes omnia, ne molestam vocum turbam nul la conditam gratia conglomeremus, sed vel ordine scito,vel apta distributione, vel eleganti descriptione legentis aut audientis taedium excludamu LAd hanc formam, pertinet dc illud , quoties totum. cpiod non formis , sed partibus constat , in eas disiacitur, ut: Uc totus monstrum est, hoc pacto dilatabitur Si pilus hominem in corpus atque ani irrum partiatis, deinde singulas corporis partes, singulas item animi partes attrngas: Et animo de corpore monstrum est: quacunque vel animi vehcorporis parte contempleris, monstrum Ieperies r aput tremulum . oculos caninos, os draconis, vultum furiae, ventrem abdomine distentum, manus ad rapinam incurvas, pedes inrortos; totam
denique corporis figulam inspice , quia aliud quam monstrum prae se seruntὶ linguam & vocemulam beluinam observa, portentum diees, ingenium excute, prodigium inventus , more expende, vitam scrutare , omnia monstrosa comperies Mnesingula persequar, quantuS quantus est, nihil nisi mosstrum est. Hic si quis velit in singuim velut depingendis immorari,fatis apparet, quanrum bertatis Q accessii rumorationi. Item aliud exeam
A summo capillo ad imum usque ealeaneum pluvia commaduit: Eaput, humeri, pectus,venterstibiae, totum denique corpus pluvia distillabat. Minutius quidem illud , haud tamen indignum quod admoneatur, ad hane formam resurri posse, quoti
es de specie loquentes , genus adjungimus . ia' quod
235쪽
L1BgR SEeu NDas, aΟ3 piod sere fit amplificandi gratia. Quum omnis e ruditio plurimum affert & ornamenti , & adju mentimortalibus, tum praecipue philosophia. I'tem omni quid aetati sceda est libido, verum senectuti multo foedissima..Item: Cum omnibus in rebus plurimum habet momenti prudentia , tum praeeipuEin bellis. Simplex enim erat prudentiam in bellis plurimum habere momenti: Hujus gene ris est illud Cic.in orat. pro domosea, pontifices: cum multa divinitus, Pontifices, a maioribus nostris inventa atque instituta fiant, tum nihil praeclarius, quam quod vos eosdem & religionibus deorum immortalium, & summae Reipub. praeelle voluerunt. Quanquam quid attinebat unum hoc referre, cum hujus formae exempla nusquam non snt obvia.
Huic admodum affinis est ecunda variandi r tio: quoties non contenti semel exitum rei proponere, ex quo reliqua quae praecesserunt per se queant intelligi, singulatim ea quoque commemora mus, per quae ad eum exitum perventum est. Huius praeceptionis hoc erit exemplnm : Cicero C tilinae conatus oppressit. Id ita Iocupletabi,. Cati- linae.nefarios eonatus per juvenes perditissimos . totius Romanae civitatis exitium atque internec . em molientes M. T.Cic. consul,sua sagacitatestatim odoratus est: singulari vigilantia pervestigavit. summa prudentia deprehendit: miro in Rem blicam studio prodidit:incredibili eloquentia con-
236쪽
υE Gort A R E R. vicit: gravissima autoruate repressit: armis extinxit: magna felicitate sustulit. Item aliud:Ex ea virgine fiIium sustulit: hae rati. one dilates licebit: Eam virginem quod esset singulari forma, misere deperibat. Deinde amoris impatiens , simplici puellae animum promissis sollieita. vit: munetabus corrupit: blanditiis delinite, offieiis
in mutuum amorem pellexit: improbitate victu denique consuetudinem cum ea habuit, ae devirginavit et aliquanto post tempore uterus virginis coepit tumescere,foetu videlicet concepto Demum exactis novem mensibu Sparturiit, ac puerum pin
Item, aliudexemplam : Vrbem cepitolia poterinampliari t Principio feeiales rem repetitum missi. qui pacis etiam conditiones offerrent: Quas eum oppidani non acciperent, copias undiq; comparat
machinarum maximam vim comportat, admovet exercitum una cum machinis ad urbis moenia. Illi contra e muris aeriter hostem repellunt; tandem hic superior in convessu , conscensia moenibus ur- hem invadi hac rerum Potitur.
Ab hae rursum non ita vehementer abhorret tertia locupletandi sermonis ratiinquotieS rem non nudam exponimus, sed altius etiam caussas repetimus. a quibus initiis sit profecta:veluti si cui nousatis sit dixisse, bellum intercessisse Gallis cum Nea T. Politani saerum etiam addat, quae fuerint simus talis caussae Aluis instigator, quae suscipiendi bella occasio, quae vincendi spes, quae utrisque fiducia Hoc praeceptum ut est dilucidius, quam ut egean
237쪽
LII E R Secu MDus 2 os praeceptione, ita difficile sit exemplum nisi plurimis verbis proponere. Quare supersedebimus , dc sectorem ad Sallustium ac Livium relegabimus..
Nee admodum discrepat ab his quaita locupletandi ratio. Quoties non simpliciter proponimus negotium, sed enumeramus etiam illa, quae nego tium comitantur, vel consequuntur, Quod genus sit: Bellum tibi acceptum feremus Hoc pacto poteris dilatare rem Exhaustum in barbatos milites aerarium fra tam laboribus juventutem, proculca
tas segetes, abacta pecora, incensos passim vi eos, ae villa desertos agros, eversa moenia, compilatas domos, direpta fana,tot orbos s enes,tot orphanos. liberos,tot viduas matronas, tot virgines indigne constupratas, tot adolescentium licentia deprava- tos mores,tantum funeram, tantum luctus, tan tum lachrymarum: praeterea extinctas artes, Op
pressas leges, obliteratam religionem, confusa di . Vina, humanaque Omnia, corruptam civitatis dis.ciplinam, VMiversum, inquam, hoe malorum agumen,quod ex bello nascitur,tibi uni feremus acceptum,siquidem belli fueris autor.
Quinta loeupletandi ratio videtur potissimum
adis εργε σν, quam evidentiam Vertunt, pertinere. Ea utemur,quoties vel amplificandi, vel ornandi vel delectandi gratia, rem non simplieiter exponemus,sed ceu coloribus expressam, in tabula spectandam proponemus,ut nos depinxisse, non nar-
ae , lector speelasse, non lagisse videatur: Id ita IZ - praest
238쪽
praestare poterimus, si prius ipsi totam rei naturam
omnesque circumstantias. ac veluti faciem .animo Iustremus. Deinde ita verbi ac figuris idoneis es, fingamus, ut quam maxime fiat evidens perspicuaque lectori. Hac virtute praecellunt cum omnes poetae, tum praecipue Homerus, quemadmodum suis indicabimus locis. Constat autem praecipue descriptione rerum, temporum, locorum, persinna
. Deseriptio Rei. Rei deseriptione locupletabimus orationem cuid quod fit,int factum est, non summatim aut i nuiter exponemus: sed omnibus fucatum eo loribus.ob oculos pociemus,ur auditorem sive lecto. rem iam extra se positum, velut in theatria, avocet. Hanc ab effingenda rerum imagine Graeci s πήπωσιν vocant. Etiamsi hoc vocabulum commune est, quoties aliquid oculis subiacitur. Veluti siquis expugnatam civitatem dieat, cuneta nimitum in summa complectitur,quaecunque talis so tuna recipit; utar enim Quintiliani verbis : At si perias haec, quae verbo uno in ciuis erant, appare bunt effusae per domos ac templa flammae, & r entium tectorum isagor, εο ex diversis clamotibus unus quidam sonus, aliorum fuga incerta, alii in extremo complexu suorum cohaerentes, & in fanistium feminarumque ploratus, male usque in illum diem servati fato senes:tum illa profanorum sacro- crumque direptio, efferentium praedas, repetenti 'umque discursus, di ante suum quisquis praedosiata catenati, & conata retinere infantem suum mater:&sieubimajus luerum est, pugna inter victores is
239쪽
LI B. S Eeu N D u s. 2GInus est tamen totum dicere, quam omnia. HactenusFabius. Idem huius evidentiae citat exemplum hoc exCaelio in Antonium. Namque ipsum OL fendunt temulento sopore profligatum , totis praecordiis stertentem, ructuotis spiritus gemina Te, praeclarasque contubernales ab omnibus spondis transvςrsas incubare, & reliquas circumiacere Passim,quae tamen exanimatae terrore, hostium adis ventu percepto excitare Antonium conabantur. Nomen inclamabant frustra, cervicibus tollebant, blandius alia ad aurem invocabant, vehementius etiam nonnulla feriebant. Quarum cum omnium Vocem tactumque noscitaret, proximae cujusque collum amplectu peti bat nec dormire excitatus,nec vigilare ebrius poterat, sed semisomno sepore ininter manus centurionum,concubinarumque iactabatur. Nihil, inquit Fabius,his nee credibilius fingi,
nec vehementius exprobrari,nec manifestius ostedi potest. Resert idem descriptionem eonvivii luxuriosi. Videbar, inquit, videre alios intrantes,alios vero exeuntes, quosdam ex vino vacillantes, quos dam hesterna potatione oscitantes. HumuS eravim munda, lutulenta vino, coronis languidulis Mspinis cooperta piscium. Sed hujusmodi exemplorum nusquam non magna copia , praesertima inpud poetas, ut dictum est,& apud historicos poetis proximos . Plaecipue vero narrationes nuncio rum in tragoediis, quoniam vice spectaculi subjicis
tur,dum ea reserunt , quae repraesentari in theatro aut non possunt, aut non convenit , hac virtute insigniter abundant. Ueluti cum in Euripis dis Heeuba Talthybius narrat Hecubae, quom
do sit oc a Polyxena: α in Iphigenia Aulidensi
240쪽
DE COPIA RER. nuncius exponit quomodo sitinterfecta Iphigenia.
Et in Troade Senecae, nuncius refertAndromachae,
quomodo periisset Astyanax ipsius filius. Hoc ad
exemplum indicasse fatis est,cum omnes tragoediae scateant hujusmodi narrationibus. Nec refert ad hoe institutum, verae sint an falsae, quemadmodii . in Electra Sophoclis senex ficte narrat Clytemne strae, quomodo in certamine periisset Orestes. . lquoque Tull.mirus est in hoc genere artifex. Verim illud arbitror admonendum, hoc genus de scriptionis praecipue quidem constare circumstantiarum eκplicatione, eapum praesertim, quae rem oculis maxime subjiciunt, ac moratam reddunt narrationem. Non mediocriter tamen adjuvar,
collationibus, similibus, dissimilibus imaginibus, metaphoris, allegoriis, & si quae praeret ea sunt figurae, quaerem illustrant. Quin epitheta quoque in
hunc usum, plurimum valent. Veluti eum dicimus aerios scopulas, turrigeras urbes , Coeruleum, audVitreum mare, curvum aratorem , superciliosum
philosophum, patulas fagos,atram specum,di apud
bellum , Hector variegatam habens galeam, homi- Hia Mars, murorum eversor, quo g nere nus' quam non scatet poeta. Neque solum in descriptione complectimur, quae prarcesserint. Quae adjuncta rei fuerint, quae consecuta: verum etiam ea qua
facta non sint, vel fieri potuisse,si hoc aut illud evenisset,vel fieri posse demonstramus: veluti si qui τdicat, vide in quod discrimen adduxisti Rempubl. qui temere congressus sis cum hoste. Etenim sistate sortuna superassent hostes, haec atque haec e-