장음표시 사용
251쪽
Ioeuputandi ratio. Superioribus affinis sexta locupletandi ratis. quam Graeci Latini partim egrestionem,alii digressionem, nonnulli. excursum appellant. Ea est, definitore Quintil.alicuius rei, sed ad
tilitatem caussae pertinentis, extra Opdinem excudirens tractatioo Adhibetur autem vel laudandi gratia equalis est apud M. Tuli pro L. Co eL popularis illa virtutum Cn. Pompeii commemoratio, in quam ille divinus orator nam Fabii verbis vitar veluti nomine ipso ducis , cursus dicendi teneretur, abrupto quem inchoaverat sermone,divertit, aut vituperandi aut ornandi, aut delectandi, aut praeparandi. sumuntur autem ex iisdem ferme Io.cis,quos modo retulimus. Ab expositsone rerum gestarum: a descriptione locorum, regionum peris sonarum: Item, a tractatione fabularum, apolo--olumi Propterea locis communibus, quoties amplificandae rei graria in gloriam,in luxuriam, ibbidinem, avaritiam, et pem amΘIem, tyranniisdem, iram, ac reliqua vitia dicimus, atque in his.ca ursa velut aliquantisper Omyssia, diutius immo ramur. Aut contra, quoties frugalitatem , liberalitatem, eontinentiam, studia literarum, pietatem , taciturnitatem ,laudibus eisn imus. Hi tan eum momenti habent ad copiose dicendum, ut clari aliquot auctores,eos ex professis tractaverint: appellant. Sunt de illi loci communes, hic non dissimileε, quoties liberalitatis commoda ponimuε ante oculos, contra servitutis incommoda, mutabilitatem fortunae, mortis aequana omnibus
252쪽
ato DE COPIA RER. necessitatem , quantum valeat pecunia in rebra mortalium, vitae humanae brevitatem, atque id ge nus alia innumera describimus. Porro longius immorati licebit excursonibus.
vel in initio dictionis: qualis illa Herculis Gallici
apud Lucianum,& Lamiarum, apud Puttian uindescriptio: Vel in fine, quo jam fessus recreetur audditor Quemadmodum in Georg.fere facitUirg. Iamedio, si quando digredi licebit, celerius eo rede undum, unde digressus sis, nisi parscaussae iam ab soluta digressionis ansam praebebit et veluti possnarratam caussam, quo ad secuturam argumenta
tionem auditor reddatur alacrior . Aut post probaltionem,sive omnino post locos inamoeniores, que
taedium subtilitatis discutiatur : Aut nisi res ipsi locos hujusmodi suapte sponte offerat, qui inviten ad diutius immorandum.
Septima locupletandi ratio sumitur ab epithetis. Diamedes epitheton facit speciem Antonomasiae, finitque hunc in modum: Epitheton, ei
praeposita distinctio proprio nomini, aut ornandaut destruendi, aut judicandi caussa. Ornandi in diva Camilla. Destruendi,ut scelerumque invento Vlysses: Iudicandi, ut Larissaeus Achilles. Sumuntur epitheta ab animo: ut, Plato Philosophorua sapientissimus. A corpore: Thersites Graecorun omnium deformosissimus in bonis externis: nequi id simpliciter, nimirum ab omnibus partibus bonorum, quae proficiscuntur a fortuna, A genere ut Moecenas generosissimus. μb opibus: Croesu regum opulentissimus.Λ forma: Nireus formosissimul
253쪽
LiBAR SEeu Noux MImus. A viribus: Milo athleta fortissimus. A patria Uylles Ithacensis' Abactu. movistrorum domitor Hercules: Ab eventu: bis capti Phlyges. In summa, ab omnibus sortunae commodis,aut incommodis. Neque refert an haec epitheta sint adjecti vano mi
na,nec ne, modo quocunque pacto proprietat quε' damottribuatur, non per Enis tantum, verum et iam rebus; ut praeceps iuventa; praeceps S amens ronsultor amor; esca malorum voluptas; moiosa,
ac dissicilis senecta ; vitiorum expultrix Philoso- hia; humanae vitae speculum comoedia; vitae ma- istia historia: In poematis licebit naturalibus epi-hetis uis, ut 'candidam x, liquidi sontes, frigida ao volubilis amnis, aureus sol 3 In oratione prosa Ion oportebit adhiberi , nisi emphasin quandam rabeant, & ad rem propositam pertineant; ut, Non m petrabis causam tam iniquam ab Aristide iu-iissimo:&eoiam Catone severissimo morum cen-bre audes agere Floralia 3 Id potissim iam fiet in irationibus exemplorum,aut sententiarum. Ari farchus eruditissimus, dc idem diligentissimus. icero, eloquentiae princeps r Plato, certissimus iactor.
Octava dilatandi rario sumitur a circumstantiis,
uas Graeci περις εις vocant. Eae partim sunt remam, ut caussa locus, occasio,instrumentum, tern QS,modus, atque id genus aliae. Partim perso nal u,t nati patria, sexus, aetas, educatio, disseiplina, abirus corporIs, fortuna, conditio. animi natura, cidium, anteacta, commotio, consilium,nomen.
onducii intem ad multa circumstantiarum aptus
254쪽
aetempestivus usiis: Primum ad amplifieandum atque extenuandum , de quo mox paucis di risiimus. Deinde ad evidentiam, de qua paulo ante diximus: Praeterea ad confirmationem, & proba bilitatem. Facit enim ut tota oratio densi ac crebris argumentis undique di sserta sit . & eommunita aetametsi non explices, quasique in aciem edueas, tamen pugnant per sese, caussamque non me diocriter adjuvant' ur quemadmodum ..licet aliud agentem , tamen agnoscere liceat palaestri Eaus muscae peritum:Ita.ubivis ex hujusmodi. circumstantiis commode suo loco admixtis Rhetoren intelligere possis, quod quoniam per Omnem Drationem fusum est.Exemplo brevi ostendi non pot
Nona dilatandi ratio constat amplificatione. E iis eomplures .rmiae reseruntur a Fabio.. Nos ea breviter attingemus, quae ad praesens pertineant infiitutum. Prima amplificandi tatio constat in aeremento quoties gradibus.al quot pesvenitur nmodo ad lammum, sed interim quodammodo supra summum .Hujus exemplam est apud Mia Tulin quinta in Verrem actione. Facinus est vincet civem Romanum, scelus verberare, parricidi ut Reeare: quid dicam in crucem tollerex verbo sciti digno tam nefaria ias appellati nullo modo potes
Ad hoc genus pertinet de illud ia cum congestia odi ne quodam circumstantiis,in contextu, α curi
semper oliquid priore majus insequitur. Hujiexemplum est in secunda. Cicer Philip . de vomit Antonii. Opem non visu modo foedam, sed etias auditu Si uiter camam in tuis immanibus illis pi
255쪽
LIBER'o e C u P u S δ-s.culis hoc tibi accidisset, quis non turpe diceretiIn Cae tu Vero populi Romani negotium publicum gerens. Magister equitum, cui ructare turpe esset, is frustis esculentis vinum fedoleatibus, grem Iummum, & totum tribunal implevito Hic singulae voces incrementum habent. Etenim per se deforme fuerat. vel non in coetu vomere, in coetu etiam non populi. etiam non Romani, vel si nullum negotium gereret, vel si non publicum , vel si non magiste i cquitum. Haec si quis dividat, ac circa sngulos gradus immoretur, augebit quidem oratio
ni S copiam tamen minus enicaciter amplificabit. Huic contraria est: comparatio. Nam ut incremen to ad superiora tenditur: ita comparatio a minoribus incrementum petit. Fis: autem comparati
vel fictione, vel exempli collatione. Fustione quam hypotyesin vocant , ut in prima parte eXempli , quod modo retulimus ex Cicer. Fingit enim hoc inter coenam accidisse privato. Ejusdem est illud in Catil. Servi me hercule mei, si me isto pacto metuerent, ut te metuunt omnes tui cives, domum meam relinquendam putarem. Collatione exempli, quoties propositio velut simili exemplo efficimus, ut id quod exaggeramus aut proximu illi, aut par aut majus etiam videatur:vclut Cic. pro C Iuent. caexposuissct Milesiam quandam a secundis haerediis 'bus pro abortu pecuniam accepisse: Quanto est,znquit, Oppianicus in eadem injuria majore supplicio dignustSi quidem illa cum suo corpori vim attia bsset,seipsam eluciavit. Hic autem idem illud effecit per alieni corporis cruciatum. In hoc genete non solum totis, sed etiam partes partibus compa ratur: licut in hoc loco proMilone. An vero vir am
256쪽
az COPIA RE A. plissimus Scipio Tyberium. Gracchum medio eclia ter labefactantem Rempublicam, privatus intei feeit Z Catilinam orbem terrarum caede atque incendio vastare cupientem , nos consules perferemusὶ Hic di Catilina Graccho dc status Reipubί orbi terrarum δε mediocris labefactatio caedi, & incendiis, de vastationi , & privatus consulibus comparatur.
Quae si quis ditare velit, plenos per singula locos
habeat. Amplificamus&ratiocinatione: cum aliuderescit,&aliud augertar, hoc modo in Tuistis fauci bus,istis lateribus, ista gladiatoria totius corporis firmitate, tantum vini in Hyppiae nuptiis exhauseras, ut tibi necesse esset in populi Romani conspectu vomere pomi die. Colligitur enim quantum vini biberit Antonius, quod illa totiuς corporis gladiatoria fit mitas non quiverit ferre, ει conco quere. Ad hanc Armam referendum est, quoties res atrocissimas quasque in summam ipsi extuli Amus invidiam,elevamus consulto, quo graVioravi deamur,quae secutura sunK Quod' genus est illud Cicero. Levi unt haec in hoc reo metum virga rum Navare lius nobilissimae civitatis pretio rede mit: Humanum est. Atiocissimum quiddam expe
ctetur necesse est cui hae quae lunt atrocia, con T. parata,humana atque usitata videatmir. Ampi ficamus de congerie verborum, ac sententiarum idem signi fi canti um,qirae ratio finitima est figurae σκωθροις AE .i. e. coacer attonis de qua prius dictum est.
Vtitur hac M. Tuli. in actione pro Ligariot ini denim tuus ille; Tubero, districtus. in acie Pharsali. ca gladius agebat rcuius latus ille mucro Petebat
qui sensus erat armorum tuorum Z quae tua mens Oculi Zmanusiardor animit quid cupiebas quid 'mptas
257쪽
Lra ER S E C u es D u, azspeabas Hic velut acervo elevit oratio. Idem fit inisterim omnibus altius, atque altius insurgentibus jut in hoc exemplo. Aderat janitor earceris,carnifex Praetoris, mors terraerque laciorum;& civium Romanorum lictor SextiusiAmplificamus etiam quasrgorrectione quadam: ut Cicero in Verrem ι Non enim furem, sed raptorem, non adulterum,sed e X Pugnatorem pudicitiae, non sacrilegum sed hostem Laci orum rei igionumque, non sicarium, sed crude Iissimum carnificem civium sociorumque in Vc-
strum judicium adduximus. Totidem autem sunt minuendi modi,quot sane amplificandi, Pertinent ad orationis copiam &vulgares amplificandi modi cum vel adverbiis,vet nominibus, vel aliis partibus appositis amplificamus, vel in laudem, vel in vituperium. Μajorem In modum me Cieero delectat Diei non potest quam tibi faveat socer: Verbis consequi nequeam quam me delectet Cicero. Uerum de his augendi rationibus priore libro diximus.. Notu&α usitatus est,&ille modus amplificandi,
cum speciem augemus generi collatam: ut cum o nines disciplinae liberales plurimum homini con-elliant vel Ornamenti,vel commodi, tum in primis eloquentia: quanquam hanc quoque rationem superius attigimus.
Decima dilatandi ratio inde sumitur, ut quam
maximum propositionum numerum reperiamus.
Est autem propositio Rhetoricaeui probandae adhibentur argumenta. Porro quemadmodum invenienda sit propositio. Fabius negat arte com
258쪽
a2S DE COPIA RER ..prehendi posse:ceterum i Agenio, atque usu conssae ea facultas. Atque inde fit, ut cum plures eadem didicerint,generibus argumentorum similibus uta-τur, alius tamen alio plura quibus utatur, in veniata Sumuntur autem propositiones partim ex his,quae iunt caussae vulg. ris, partim ex his, quae sunt pro- . priae caussae. Exemplum sit hoc,quod placuit Quintiliano:cum Thebas evertisset Alexander, invenietabulas quibus centum talenta mutuo Thessalis, dedisse Thebanos continebatur. Eas tabulas, qVOdi esset usus commilitio Thessalorum , donavit his, ultro. Postea restituto a Cassandro,reposcunt The 'hani Thessalos Res apud Amphyctonas agitur: ce tum talenta di credidisse eos constat, & non recipisse Lis omnis ex eo quod eas Alexander Thessatis donasse dicitur, pendet. Constat & illud,non esse iis ab Alexandro datam pecuniam Thebanorum r. In hoc igitur argumento hujusmodi propositiones ac partes, seu columnae repemendae sunt. Prima, pars erit: ' Alexandrum nihil egisse donando. Secu-da:non potuisse donare. Tertia, non donasse. inc primae quidem partis prima erit propositio pro, Thebaniz, jure repeti licere quod vi sit ablatum. Pro Thessalis haec erit, tabulas non simpliciter vii
qualibet,sed bello sublatas esse. Jus autem belli,
plurimum valere in rebus humanis: hocregna, hoc populos hoc.fines gentium atque urbium contineis vi. Huic rursus aliam propositionem opponundThebani Non omnia in victoris potestatem venire
iure belli, sed in his, quae in judicium deduci possuri
nihil valere jus belli, nec armis erepta nisi armis posse retineri. Itaque ubi illa valeant, non esset
judicem ubi j idex sit nihil illa valere. . Atque ea
259쪽
quide aeaus circumstantiis sumitur,quibus ostedi potest, quid haec caussa distet a ceteris. Ad hujus autem propositionis confirmationem sumitur a Iocis exemplum simile. Ideo captivos, si in patriam suam redierim; liberos esse, quia bello parta nonnisi eadem vi possideantur. Tertia pro Τhebanis propositio ducetur de ipis ex causae propriis. In eo iudicio potissimum esse spectandam aequitatem, in quo Amphyctiones judicent.Aliam enim apud ce tumviros,aliam apud judicem privatum,in eisdem
quaestionibus esse rationem. Atque haec quoque eo v/lent,ut appareat hanc caussam distare a cete
ris, in quibus ius belli valere debeat. Porro secundae partis pro Thebanis propositio fuerit: Non potuit donari a victore ius, propterea quod id de mum victoris sit . quod teneat: ius cum sit incor-POrale, apprehendi manu non Dsse. Ruisu m ad huius probationem, adlabetur argumentum a dis simili:aliam esse conditionem haeredis . aliam i ctoris. Ad illum jus,ad hune rem transire. Iari Qx causae propriis altera sumetur propositio, superiori veluti subserviens: nempe haec ut donemus ius alias ad victorem transire, certe ius publici crediti ad victorem transire nullo modo potuit. Pro
pterea quod si quid populus credidit , id olfinibus
debeatur. Et quamdiu unus superfuerit,is si totius summae creditor. At Theban s non omnes' in Alexandrini manu fuisse. Atque haec quidem -n eget probationibus. Tertiae partis vulgaris. hoc est, cuivis causae congruens propositio erit huiusmodi.Non donavit Alexander, cum tabulas donaret:neque enim in tabulis esse ius.Eaque propo
sitio muli. argismenus defendi potest. Λ sim,
260쪽
aa S ME ori AR a Ii- neque enim quisquis hei editatis habet tabulas, idem hereditatis habet jus. Et si forte creditor tabulas amiserit, non continuo liberatur debitor. At tera propositio conjecturalis est: Alexandrum nota hoc modo donasse Thessalis tabulas, ut honoraret. sed uraeciperet . Eaque variis conjecturis erigprobanda. Terria jam non proprie ad hunc gradum attinet, sed est veluti novae controversiae initiunn Suia itur autem e propriis materiae 2 estque hujusmodi r ut omnia donemus Thessalis, jus belli vastite in iudiciis, & apud hos judices, Sc in publico cin tu,atque idem de caeteras: tamen si quid amis re Thebani ab Alexandro victi, id a Cassandiorestituti receperint Oportet , maxime cum id velivCassander Item si quis suadeat M. Tuli. ne conditionem ab Antonio oblatam accipiat, nempe uxvivat exustis Philippicis.his seime propositionibus poterit uti: Non esse cuiquam egregio viro tant,
emendam vitam, ut immortalem famam amittat..
Mute generati subser viet particularis e citcu mstantiis sumta: Praesertim Cicero Ri, qui tot laboribus clarissimum, semperque victiarum nomen sibi pepererit 3 ac mortem ess -contemnendam tot praeclaris voluminibus editis foecundisia medemonstra sit: maxime cum iam seni non multum aevi superesse videatur. Rursum altera principalis sumetur aeireumstantiis. Nihil infelicius esse, quam Cicero nem virum optimum, debere vitam Antonio, mirinium pessimo. Tertia con iecturalis erit calli se hoc agere Antonium, ut exustis prius Philippicis, in quibus intelligat, & suam infamiam sempiter-mam,& Ciceronis immortalem v loriam esse sitam tDeinde erepta vita, totum quoqbe extinguat Ci-