장음표시 사용
261쪽
L1BER SE cure Pu L. 22seero nem. Item si cui matrimonium dissuadeas,
his licebit uti., Prima suerit, si pietatem spectes,
matrimonium est impedamento properantibus ad Christum : Secunda i vitae jucunditatem,innume ras curas secum adducit infelix conjugium . atque hic protinus aperit se latissimus campu. de comparatione commodorum ecelibatus,& incommodorum matrimonito Tertia, si libertatem, quam
multi,&vitae anteponant , hanc inprimis adimidconjugii vinculum. Deinde ad partisulares veni es,quae possunt esse innumerabiles se ut: Non hae ducenda est, non hoc tempore: Aut, tibi non est ducenda uxor, pauperi, seni, studioso, valetudinasgio. Crestit autem nussurus propositionum etiam hoc pacto'. quoties a fictione incipimus . quemadmodum pro Mil. Cicero : Fingite a Milone Per ita dias occisum Clodium , tamen qui civem tam pestilentem prosalute Reipubl.periculo capitis sui sustulerite medio , summis etiam honoribus dignus videatutideinde adseria maccedit sed non occiditis Crescit item , quoties praeparandi causae
duriorem aliquam propositionem extra rem pro Positam praemittimus. ino mollior videatur ea Η Vam conamur evincere. Veluti si vis in con-s altatione persuadere cupiens, ut Romanus ponti feκ Venetos bello adoriatur,. juxta proverbium ν o dicitur, iniquum esse petendum, ut aevum feras, sic rem prius labefactet. Sunt auctores ne H aqvam contemnendi, qui putent imperium . ac profanam ditionem nequaquam conVenire, neq;
dignitati summi pontificis neque tranquixitati ec clesiarineque Christianae pietati , cui una rebuSO
Manibur neglactis , dia debet considere. AtqVe
262쪽
a;o DE COPl A RE R. haec propositio,velut obiter ex abundanti plurimis
argumentis probari poterit. Do inde ad alteram descendeti. ad hunc modum. Haec quidem atque hujusmodi multa, alius fortasse diceret: verum donemus convenire, tamen longe alienum est a clementia Christi vicem gerentis, qui dicit: Discite a me,quod mitis sum, & humilis corde : hujusmodi principatum armis,tumultu, coede, sanguine veIpetere, vel repetere. Post ad ter iam veniet,ut maxime fas sit, tamen parum est tutum, propterea quod anceps eventus bellio unde periculum sit . ne, dum temporariis,ac fluxis rebus: Ecclesiae statum restituere conatur, penitus subvertat; Atque
id quoque compluribus exemplis, ac similibus co- firmari potest. Deinde digredietur ad tertiam hoc
pactoriit deceat, ut licear, ut vincas: tamen tanta, malorum colluvies etam bellum justissimum consequitur, ut non tanti vel profano principi, modo Christiano, debeat esse terras, aut urbes aliquot ferro repetere, nedum ei, qui sanctissimi titulum praese fert.Posset adjici & haec propositio e circumsta tiis personae: ut alium pontificem deceat. Iulium tamen non decet: si is sit Julius, cujus mite ingenium, & singularis vitae sanctimonia. a bello videatur abhorrere. Quae posteaquam argumentis pio- barit,tum ad id de quo proprie consultatur, descen det hac ratione: Vt nihil horum nos deterreat,quae commemoravimus: tamen in praesentia bellum cuVenetis suscipere, parum esse consultum videt ut Et haec a circumstantiis sumitur. Atque hane pro
positionem rursum divideto Primum ue quod sine summo rei Christianae discrimine bellum id mo,
tri non po4sit. Devide quod st deo Romana, a
263쪽
pud quam pie factis semper summa suerunt praemia. parum meminisse videbitur officiorum, quae saepenumero ea gens summo cum vitae discrimine . in Christianam contulerit religionem. Postrem quod ne causa quidem idonea est, cur etiam adversus nihil promeritos, arma movere oporteat: Nisi quis has non propositiones, sed rationes esse malit. Tametsi nihil vetat, quo minus eadem sententia propositio sit,&ratio. Item, si quis persuade - re studeat regi cuipiam, ne bellum suscipiat cum Christianissimo Gallorum rege, his propositioni bus munire viam ad caussam poterit. Primum bello conflictari, non esse hominis ad benevolentiam nati, sed brutorum animantium, quibus natura,. arma quaedam addidisse videtur. Haec est generalis : huic subserviet altera propositio umo nec mnium animantium, sed serarum duntaxat: Rursum huic tertia subservier: Atque adeo ne ferax quidem hoc pacto inter se dimicant, quo mort les; Neque enim tigridi cum tigride bellum est. Neque leoni cum leone: At homo non in aliud animal aeque saevit,atque m hominem. Tum ferae non certant, nisi aut tuendi foetus causa, aut famis in rabiem actae: Hominem inanis ambitio , ac tituli nescio qui leves & affectati, ad tam sanguinolanta.bella concitant. Huic jam succedet quaserae circumstantiis, quasi novus gradus: Vt hominum sit bellare, certe barbarorum est, ac feris non admodum dissimilium. non eorum qui legibus vivunt Adde quintam,ut horum etia sit, haud.
quaquam tamen Christianorum. Quandoquidem Christiana religio nihil aliud est,quam pax. Licebie adiicere istam; ut deceat , non expedire tamen
264쪽
m D v C o Fr A R litis suscipere, quod omnibuspematis, via vo Plus malorum est, quae belli caussa susuiu
in bonorum, quae victor etiam consequatur. Id jam contentione erit explicandum, sed a quoque reperietur τ ut expediat non tamen essetia rum s N anticipitem esse besti exitum,nimsemper vincere, quotum melisriniatis, stqvi supera mapparatu; Ipsas etiam copias in suum
macem nonnunquam arma vertere. Aemur his
Propositrones magna ex partegenera Maim: 1 ad particulares veniret ieevi quae sumenturapro, foribus circumstantiis : Vt omnia mittamus, tibi non est belligerandum, piaesertim cum tali ,-- haec in multas dividi potest, vel quiapite
belli Imperitus, vel quia novus rex last de caeteriso Nam exempIa rationum duntaxatcstendo. Rursum, non cu m hoc rege bcluserandu m, i am potente,ta m de patre tuo bene rit M itot vinculis tibi adstricto , tam in re ipsum etiam ossicio is . Aut mn hoe mulo, non, hocleispuit, non his praesidiis. Ad eundem modum se Bassibus alicui , ne litetis Graeeis o ster ni t mum hane tentabit propositionem i uegnopere ad christianam felicitatem ullas literas Pertinere,aut etiam omere. Eam ubi probabilem essecerit argumen rum ad rem venaetin spiram urdentius eme causam, cur literis caeterisOptiam demus, certEa Graecis abstinendum. VH quod tantumhabeantnegotii, ut his distendis vita mortalium Mioqui fugax ac brevis δε, imbecilla, non sumat vel saetas maxime suessiciat non tan
tum a rivit fiuctus, ut erae mediocribus laboribus parare.
265쪽
L TE εκ S E Cu N Bus 233Graeeiae subversae,&oppressae fortunam comitarinto quodam eos quoque qui literis hujusmodi
sese dediderinta Aret si aliis discendae sunt , illi
certe non esse discendas. Quae iam E circumstantiis sumitur, euiusmodi plures sumi possunt. In hujusmodi propositionibus illud observandum arbi eror, ut voad fieri potest, ita disponantur ut apri ore,ad proximam Panque, quasi gradibus commode licear destendere. Qua quidem in re mirus est Lucianus, ut in Tyrannicida quem nos Latinum fecimus: Si tantum conatus essem facinustam egregi m,eum tanto capitis distumino , jam praemio dignus eram . Deinde hinc digressus. A Wi non tentavi solum,uerumetiam filiam repulsis custodibus occidi r num praemium feram y Hinc rursum discedens . At patrem sustuli , data mortis Sccasione. Item, ista bdicato, quem ipsem quo que Latinum fecimus o Non licet abdicare, quem semes abdicatum , denuo in familiam receperiszaeum si maxime liceat, ob istam tamen causam non licet: Postremo, si ea usa maxime fit idonea, tamen ea est magnitudo superioris beneficii , ut eius respectu neglagenda sint delicta patri. Quod si tur
bopropositionum nososiander, tribus aut quatit os uni versam caussam complectemur, ac deinde ire tractando unammamque, si videbitur , in aliaω propositiones digeremus. Summas illas nonnunquam in divisione proposuimus. Divisionem ap-' pello quasi limen argumentationis, , vae proponi mus in summa quid, quoi ordine simus dacturi: nonnunqVam in ipsa eaussae tractatione, ab illa aa aliam , veluti grad bus quibusdam descendimus. V ι si natura patum inter se cohaerebunt, ipsi com
266쪽
modis uansitionibus in hoc repertis. apte comi cternus. Nam asseetianti eopiam inprimis illud ἡ-jectandum, ut eas reperiat propositiones uastavieqvid ad caussain pertineat , absoliv. ebmpla liantur: Doinde ut recte di vi dantur, post emo, ut ordine quam maxime ad caussum idoneo disma tur. Siquidem eo pacto fiet, ut neque eo pia resum consula sit oratio, dum semper habet auditor certum aliquid , de in quod tendat antarium, & quod meminisse possit, di quod expectet. Tum is qui dicit, nusquam haereat, dum in prompto est, quo sese recipiat in viam. Sed propositionum inventi nem negat,ut dixi, Fabius arte tradi posse, cum ea tamen tum prior sit,ium difficilior. Uerum adiuvabit principio quod ubique valet plurimum,natura, di ingenium. Deinde iurisprudentia, praesert min genere judicitati, Philosophiae moralis, historiae, di plurimorum auctorum cognitio, in genere su sori,ac demonstrativo. stremo rerum plurima xum usius,exercitatio,& imitatio. Nam ex similμhus facile similia , aut etiam diversa colliguntur. nquam ex ipsa rei natura vulgares propositio nes rePeriri poterunt propriae ex eircumstantiis rei diligenter expensis: Denique felix ingenium adj
vabunt Rhetorum praecepta. de caussarum capiti bus, quae Fabius status vocat, Graeci σώεις. Porro genus suasorium proprios habet locos, unde prinpositiones petere liceat,rectum, lauda bile, utile,tu facile, necessarium, iucundum. Demonstrat, vum item suos habet, nempe bonorum P . indines, di quae his compre venduntur. ' i
267쪽
Vndecima loeupletandi ratio sumitur ex aeeumulatione copiosa probati num ,& argumento viam, quas Graeci appellant. Nam ad ejusdem Propositionis confirmationem variae rationes adhibentur, di rationes aliis argumentis confirmantur. Piobationes autem partim sunt , id est. artificiales .partim id est, ab arte semotae. Posterioris generis argumenta ducuntur po . tissimum a praejudiciis, a rumoribus, a tormentis, a tabulis, a jurejurando , a testibus. Prioris ge neris sumuntur primum ab his signis, quae finitima sunt ἀτεκνοις. Horum alia sunt neeessaria . quae α vocantur .' alia non necessaria quae dicuntur. Deinde ab argumentis a
cnam haec a signis distinguit Fabius) quorum aliud est credibile, aliud veluti propensius , aliud non
repugnans. Haec plerunque ducuntur a circum- stantiis, quae quidem duplices sunt, personae ac rei. Personae ferme sunt hujusmodi i Genus, natio, patria, sexus, aetas, educatio, habitus corporis,lari na, conditio, animi natura, studia,affectatio, anteis facta, antedicta, commotio, consilium , nomen Rei sunt haec: caussa, locus, tempus, occasio, ani cedentia rem, adjuncta,consequentia facultas, in strumentum noduL - ' Δ,
Sunt item loci generibus, atque etiam partibus caussarum omnibus ommune S. Nam superioreS, etiamsi tranctantur interim de alibi, tamen ad judiciales controversias,&in his quidem , conjectu- tales sunt accommodatiores. Ducuntur autemgque
268쪽
generaliter argumenta a finitione seu fine, pilone,etymologia,quae sinitionis ceu species qua dam est. Ab his , quae ad naturam definitioni fipei tinenti genere, specie, proprio , differentibus partitione, divisione, cuius vatiae sunt forma: : mordio, summa, incrementor ab inductione simi sthum,di ssimili u m, a contrarii s,repugnantibu Siaconsequentibus: a relativis: a caussis:ab eventis: Pe in paratione, quae trifariam sumitur: a maiore a minore: a pari:a iugatis:& si qui sunt alii. Nam nequa de ordine, neque de numero, neque de vocabulis satis eonvenit inter scriptores. Scripserunt autem ide his copiosissime Aristoteles. ae Boetiusta accurate M. T. sed subobseur & brevissime Qinn-nsam oportebit autem eum, qui semet exercer ad eloquentiam, singulos excutere locos, as velut postiatim pulsare, si quidpossit elid. ς usus efficit, ut deinceps spont8oeeurrant.Item ab ea, quae rursumplaribus Ioeis est communis, inione : a caussa propriis. Plurimum autem valet ad probationem. atquσadeo ad copiam, exemplorum vis , quae Graeci παραδείγματα vocant,&adhibemur aut ursimilia, aut dissimilia, aut contraria, Rursum, aut ut ma lora,aut ut minora . aut ut pariao Dissimilitudo M inaequalitaseonstat genere, modo, rempore a Ioco, ceterisque ferm Eeircumstantiis, quas supra recensuimus. Hoc autem genus complectitur &.. fabulam,& apolagum,proverbium, iudicia, p/ra bolam,seu collationem , imaginem,& analogiam.
praeterea si qua sunt similia. Atque Eorum quidem pleraque solent adhiberi non solum ad fidem saxi
269쪽
nem poterit efficeret ne i qe lanian exit nanis vet-borum congeries.
mur, sed paucis, ne librum, non somment jumscribere videaάur. Ergo ad rerana m cymam,
exempla primat tenent: sive deliberes, sive exhor. teris, sive conisteri , sive laudes,ssive vituperes;Et, uut summatim dicam, sive fide mi acere studeas ,sive movere,sive delectate. Horum igitur ut vim quam maximam, maximeque variam comparare, di in promptu habere conveniet, ita variis aractare oportebit: Varietas exemptorum ab ipso ge re nonnunquam perpenditur. Sunt xnim di antelatia, di antedicta: &publicae gentium consia et lipes in
eremptis sumuntur: & a discriminib*s auctorum, puta ab historicis, a poetis: & ex his a comicis , Tragicis, igrammaticis,Ηeroicis, Buxo icis. ΑPhilosophicis, quorum variae sant sectae; Α Theologis,a sacris voluminibus. A di istate nationum: quod genus fiunt,alia Rommorum exempla, Rinstituta,alia Graecorum: di inter Graecos, alia' Lacedaemoniorum.alia Cretensium. alia Atheni- ensium. Item alia Afrorum. Hebraeorum. Hispa noru Gallorum. AngloruiN, Germano in. r- sum a temporis varietate. Nam alla sunt prisca . alia inediae antiquiistis, alia recemi , nonnulla et-
270쪽
DE Co 'IARER. iam domestica. Praeterea qualrtate rerum: Nam quaedam sim militaria quae sim civilia:& quaedam clementer facta, quaedam fortiter,quaedam sapienteret atque item de ceteris: nam id quidem est inmnitum. Postremo e conditione personarum: Alia sunt principum judicum, parentum, servorum . pauperum,divituta, mulierum, virginum . puero rum. Haec igitur ad unumquemque locum pluri ma,variaque sunt adhibenda, non solum ex omni Graecorum,ac Latinorum scriptorum genere cohlecta, veru metiam ex barbaris annalibus a demum a vulgi rumoribus. Movent autem potissimum animos antiqua, illustria, nostrati domestica,id est. siam quaeque gentem . situm quaeque genus. Aut longe minora . ut mulieris. pueri, servi, barbari.
Ruomodo mactanda sint exempla.
Porro non variantur modo, verum etiam augenturin crescunt intractatione. Cujus rationes' aliquot indicabimus. Primum augentur commen.
datione. Ea plerunque silmitur vel a rei, velaba horis laude,vel gentis, unde ducitur eAemplum: Ueluti siquis Lacedaemonicum factum,aut dictum adhibeat, praefari poterit: Eam gentem sapientia,& rei militaris ae civilis disciplina ceteris longe antecelluisse,&exemplis pulcheirimis sempei ah undasse. Si quis h Plutarcho citabit exemplum. praefari licebit eum auctorem unum omnium cne gravissimum , quippe qui summam philosophaae scientiam, cum historicorum eloquentia conjunxerkait neo non solum historiae fidem, verum et