Antonii de Haen, quondam S.C.R. apostal. majestati a consiliis et archiatri ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave institutiones pathologicas

11쪽

S. ΙO56. DIAETA AD LONGAEVITATEM. 7 mathematicis consummatissimus in adolescentia, sexde,

cim annos natus dedit eruditionis & judicii plenissimum

commentarium in ΡΕΑUΤυΜ : IO. vitae anno scripsit librum de rebus coelestibus G' disertationem de umbra, eodemque anno lucubrationes suas in CATULLUM, TIBULLUM , PROPERTIUM. Juvenem litteratiorem ignorare se scribebat CAsΑUno Nos : Josephus ScALIGER testatur, quod mundi verum ornamentum fuerit,

quodque in juventute ad talem sapientiae & virtutis gradum conscendisset, ad quem plurimo labore vix senes Pauci conscendunt. Hugo GROT1 Us etiam ipsum magni fecit. Sed haec ipsa causa, cur viginti quinque annos natu S, patre adhuc vivo, moreretur. Narratur exemplum decennis pueri in Italia, qui varias linguas loqueretur, multos Pogias, VIRO ILIUM, HORATIUΜ, memoriter recitaret: cujus fama permotus

Legatus Hispaniae apud Ducem mantuanum, petiit a Du-Ce, ut Vellet jubere, coram sisti puerum. Dux vocari illum jussit, sed stupens ad audita Legatus r superant Puerile ingenium & vires, inquit; ante tempns stupidus& fatuus erit. Vera aiebat Legatus, sed puer mox ingeniosissime ad Legatum: nunquid ergo Tu in Tua juventute multa didicisti Τ Notate, quod Legatus CX eruditissimis saltem non erat, id quod puer mox detegebat. Occupationes saepe νcriatos; haec vobis omnibus probe inculcanda. Varietas delectat. Si serio studio

occupati aliquando ingenium nimis vexaretis, sequamini hoc consilium. Ad secundam quamque horam prae ter propter studia interpolatu Ioni corporis agitatione lectione aliquot versuum ex HOMERO, PLAUTO, TE RENTIO, HORATIO aut VIR G1L1o, vel alicujus his toriae ex Livio, TAcreto, SUETON1o, aut historia ecclesiastica: vel sumite librum aliquem pium, moralem,

iamoraTini per semiquadrantem horae huic lecturae, Vel

12쪽

Iecturae loco sumito aliquod Musices instrumentuna, ct recreate animum: eritis ad studia Prosequenda aptiores , sine detrimento sanitatis , aut ingenii.

f. Ιo57. Cibi simplices De. ς capitis facile, diaetam hic non praescribi Mathematico, solutionem probleiratis, aut togarithmum quaerenti, sed diaetam ad Iongaevitatem. Qui multum studiis debet inpallescere, sumat jura carnium, Ieves carnes, & olera mollia: est diaeta ad ejus sanitatem; sed non blandiatur sibi de longaevitate. Solo jure carnium sustinuit se & amanuenses suos famosissimus cujusdam Reipublicae primus Minister: his sani manebant, aliis nutrimentis aegroti futuri; verum diaeta ad sanitatem in peculiari homine, non est semper diaeta ad longaevitatem. Plerisque maxime senibus examinatis, durioribus delectatos fuis

se deprehenduntur. Sed est modus in rebus. Infanti AUCTOR NATURAE Jac concessit, quia diatiora non fert, & quia lac matris ipsi convenientissimum. Postea paniS convenit , ubi jam dentes aliquot habet; tarde caro. Sic adscendendum & in perfecta aetate duriora danda: adpropinquante senio sensim ad minus dura descendendum , quia dentes deficiunt: & ut perspiratio in pueris optime peragitur, si parum, sed saepius, nutriantur, ita senes sensim minus, sed aebrius , debent adsumere,

ne desit in illis perspiratio. ΙO58. Potus aquae boni No.; de aqua &ejus usu iam antea actum. Tres quartae orbis terra-xtim partes ea pro potu utuntur. Si legamus Itineratores , Brasiliani erant olim homines maxime proceri , viventes ad centum , centum & decem annos;

victu duro & aqua nutriti: verum, ubi Lusitani, dein

13쪽

IO58. D1AETA AD LONGAEVITATEM. 9

dein Batavi, postea Hispani, denique iterum Lusitani

vastissimum hoc regnum occuparunt & spiritum ardentium fortiumque vinorum abusum ibidem introduxere,

Brasiliani haud ultra tam provecti sunt senii, quam

olim aqua solum utenteS.Cerei dia o a inum moderato usu; Ut enim

verum fateamur, post No Ac HUM, qui vires vini primus expertus est inscius , involuntaria ebrietate, Videmus vini usum apud omnes nationes adhibitum. Nimia νalde nocent; ut dictum saepius: certe obrigescunt homines ante tempus; si non citius sibi provocent alios morbos. Ia pueritia lac ς sapienti CREATonis instituto; deinde aqua in robore aetatis, ut exemplo totius fere

orbis patet: sed ubi infans jam ablactatus, non illico

ad aquam puram, ea enim foret nimis magna mutatio, sed ad aquam cum lacte est adducendus, sicque per aetatem ad aquam : omnis cita consuetudinis mutatio semper nocet, etsi ex prava in optimam fiat. Iu senes lute vinum molle , edentulum ; edentulus dicitur, cui excidere dentes; sed PLAUTUS in Pse duis, Act. 3. Soen. 3. dixit: - vinum aetate edentit Ium vinum hoc est mollissimum, sine acredine. Sic habetur roborans, non exsiccans. Vina h3rum regionum non satis novi, sed tale edentulum Vinum est Vinum gallicum, Vina plura hispanica, canariensia, de Palma , huc referuntur.

'b Sed talo molle vinum parca oo ia, saepe re petita, ingerendum Imbres, alebat SOCRATES Pincernae, nimium vini sibi propinanti , imbres recentem herbam stihmcrgunt, resciunt rores blandi. de II.

14쪽

Ita narravi vobis olim vixisse illum delphon-sem virum , centenario majorem, qui ad BoΕRΗAAVIUM Veniebat, non ut peteret consilium, sed ut

Ostenderet, prout aiebat, quousque quis sine ullo Medico pervenire posset. Potus per totam vitam fuerat eo ordine ab illo adhibitus, ut nunc est dictum ; nisi quod post centesimum annum spiritum vini biberet, qui forte nimis exsilCcanS. S. IO59. Interim ab lineritia summa; ut sunt Ionga ieiunia, quibus carnem mam castigabant Erenaicolae: diatos adcuratissimo ς quas iidem quoque observabant; & cum C ORNARo observabant omnes, qui in juventuto Corpora exhauserant. Dicetin exsiccantes,

emaciantes, rarissime interpo stoc, mirifci visus; -- servata a 2. 3. retro saeculis docent, longaevos fuisse, qui curam sudatoriam per decocta lignorum, vel quod Iuosi essent, vel maxime, quod suspicarentui, a ve teri labe quid superesse, subierint.1O59. Dcrescente fenio introductio nuti L. menti per adposita externa, IJ Halitu; ν. HIPPOCR ATEM lib. de alimento sub finem ς & ARBTAEUM CAPPADOCEM, lib. 2. de Curat. acut. C. 3. DIOGENEs LAERTI Us in Vita DEMOCRITI narrat, DEMOCRITUM, animam agentem, rogatum a sorore,

ne morte sua CERER 1s sacra interpellaret, jussisse calentes continuo panes ex furno sibi adferri, quorum Continuo odore & olfactu animam per quatriduum suo retinuisset domicilio. - ΑΤHENAEUS Vero,

Paullo aliter id tradens, ait, eum id dolore fragrantis mellis effecisse. Hinc spiritus, quacunque arte parati. grati, ne VOS excitantes, perperam adhibentur ab illis, quin

15쪽

S. 1O59 ' DI ET A AD LONGIRVITATE IT. 11rum nervi eo incitamento non egeant: efiiciunt per omnes suos odores, quibUS caput, crines, cubiculum,

strophia, lectos &c. inbuunt, ut nervi olfactus citius obcallescant, & in provecta aetate ab auxiliis hisce senectutis ultra non adficiantur. ab Iotu; tib 3. Regum, c. I. sic habetur: AReX DAVID senuerat, habebatque aetatis plurimos dies; quumque operiretur vestibus, non calefiebat. Dixerunt ergo ei servi sui: quaeramus Domino nostro Regi adolescentulam virginem , & sci coram Rege ,& foveat eum, dormiatque in simu suo, & calefaciat Dominum nostrum Regem. Quaesierunt igitur adolescentulam speciosam, in omnibus finibus Israel, ct in- Venerunt ABIsrici, lanam itidem , & adduxerunt eam ad Regem. Erat autem puella pulchra nimis , dormiebatque cum Rege, & ministrabat ei; Rex vero nos

Cognovit eam.

BACO VERULΑΜIUS pag. 554. AL. 25. , nequo negligenda stini, inquit, fomenta ex Corporibus vivis. Fic1Nυs ait, neque id per jocum

DAVIDE Μ contubernio puellae, alias salubriter, sed nimis sero, usum fuisse. Debuerat autem addere,

quod puellam illam, more virginum Persiae oportuisset inungi myrrha ct similibus ; non ad delicias, sed augendam virtutem fomenti ex corpore Vivo. - BAR PAR OSSA aetate extrema, ex consilio Medici Iudaei,

puerulos continuo stomacho & ileis adplicabat a 4

fomenta. H

Fuit hic BARBA nossΑ II. succedens fratri suo BARBAROss Q it I.: ambo christiani graeci cxinsula Lesbo, nunc Metilina. Ut ex paupertate' emergerent, sdem christianam ejurantes Mahometani facti sunt, dein Piratae : tandem Piratarum regnum .igerin Vm , omnium christianorum horrorem , funda Vortliat

16쪽

verunt. Homo .bellicosus , crudelis, a juventute semper terra marique bello occupatus, non videtur ad aetatem eXtremam pervenish, ut innuit VERULAM 1υs,& ut PAUi us Iovios & THUAN Us scribunt. Anglus Auctor AIOR GAN, in Historia Barbaries , dat ipsi tantum 63. annos. In diarrhaeam incidens consilio Iudaei Medici ventri continuo puerulos nudos adplicabat; unde per aliquod tempus vitam prolongavit ; sed febri dein accedente mortuus est Constantinopoli anno IS48. Balneo, 4) Cosmate, 5 Unguento Oc. Reliquorum 7 paragraphorum , quum aliunde Patere videantur, expositionem hic omisi.

memoriam omnia huc usque dicta de morbis eiusque symptomatibns , & docet adplicationem bonam Veramque medicamentorum & auxiliorum artis ad dictos casus Res adtentionem meretur, Haec enim quinta PaVS INsΤITUTIONUM MEDICARUM illa est, quam candidati plures, licet aptos in Caeteris se praebeant, minus apte solent intelligere. Hoc ita esse, BoER-HAAvius olim in Lugdunensi Academia conquerebatur.

17쪽

S. IO69- THERAPEVTIRE. 13Ut ergo quatuor illa, Medico incumbentia, ossicia expleantur; nempe, iit Vita conserVetur, ut causa morbi tollatur, ut morbus auferatur ipse, ut morbi abigantur essectus, corpus aegri arte mutandum cst; si enim non mutetur, manebit idem: ergo & illa quatuor mane bunt adversa. t Ut autem Medicus praefixum in finem Corpus inuistet, oportet nosse, quibus id esticiat, instrumenta. Haec Vocantur auxilia , remedia juPantia, medica

menta.

L IO69. Haec autem tac. Nam non curamus hOminem universalem, sed singularem, ab alio homine aegrotanto inmensum differentem. Hinc debeo nosse 1 quid in illo poculiari hominet aegrotante mutare debeam ;ρ quibus instrumentis id eniciam; 3 quinam sequantur effectus, ubi talia instrumenta ad Casum peculiarem, mihi ut mutem datum, adplicata, sunt. Ergo adprime mihi & morbus & homo aegrotus est cognoscendus; ut primo cernam bene ea, quae sensus adtenti detegere in illo possunt, quae quae adcurato ratiocinio rescire circa ejus statum possin. Sic video demum, quid in eo, ut ConValeScat, mutandum sit, videoque , quaenam, id ut obtineam, instrumenta adhibenda sint. Si ignorem haec, Casu meuS aeger CORVA-Jescet , si tamen convalescat; & iii mortis periculum a me conjicitur. Si enim male adplicata remedia semel gulam transiverint, non sunt ultra in mea potestate,

sed agunt, quod a natura sua justa sunt. f. IO7O. Ipsum illud qui unque Lilium sit, quod

sc deprehensum in agro mentem Medici ita instruit . S. IO69.b vocatur indicans. Oc. Sumam exemplum, ut intelligatis. Uocor ad pleuriticuta hominem. Indi

cans

18쪽

cans est dolor, inspiratione & tussi auctus, intolerabilis, in subpurationem, aut gangraenam, abiturus. Iudi catio est ablatio illius doloris, si velim hominem servare. . Iudicatum est v. f., emollientia lateri dolenti ad-ylicanda, diluentia, solventia , nitrosa , sapOnacea , titulo medicamenti & alimenti ingerenda per os & anum, ut phlogistica dispositio inmutetur. Quomodo inveniuntur haec tria in angina 8 In angina inflammatoria est indicans dolor & angustatio insanimatarum faucium , aut laryngis, tanta, ut homo vel aegre respiret, vel aegre deglutiat, vel utroque simul vitio laboret. Ludicatio est periculum maximum vitae in eo aegro, quum nutriri nequeat, aut laboret nobilissima functio respirationis, vel adsit utrumque; adeoque ablatio ejus doloris. Indicatum est V. s. in pede , enema, remedium laxans, emolliens, Cataplasma gutturi circumdandum, linctus emollientes saponacei,

similia gargarismata , potus diluens, quatenus possibilis est deglutitio. S. IO7 I. Indicans proinde poterit 6se omne id,

quod cognoscitur in ingro , vel circa eum. D ingro. quatenus morbus in eo progressus plures, minoresve, fecit: circa ingrum, Varia sunt adtendenda. Habet v. c.

in morbo suo continuo coram se dissicilia objecta , quibus visis irascatur & ad iurgia incitetur. Indicans hoc est, aeque ac morbus. Iudicatio est , quod, etsi morbus adhuc per se videatur curabilis , prava & dissicilis uxor, aut inmorigerae proles, hominem, in iram facilem , pejorem reddent, quam ipse morbus; immo effectum turbabunt remediorum. Indicatum hic est , actu aut auferre tales homines ex conspectu aegri, si fieri quaeat; aut monere, ut velint sapienter & placide cum aegro agere.

19쪽

S. 1O7Ι -72. THERAPEVTI KE. 15 Aliud exemplum. Pleuriticus idem aegrotat tempore calidissimo, aestuantissimo: ille aestus est aeque, ac ipsa pleuritis, indicans. Indicatio est iam periculum morbi majus, quia calor parum djsferens ab eo, qui est hominis , corpus ambit, pulmonem intrat; ita, ut interno eXternoque calore exuratur: etiam jacet in cubiculo & parvo, & a solis radiis sere tota die inradiato. Indicatum est, hominem ex illo cubiculo deserre in aliud, tum majus, tum frigidius; quod, si factu inpossibi, te, per omnem artem illi cubiculo aEr renovatus hst conciliandus , corpus leviter tegendum, plantae staticae in cubiculo ponendae, ut adr humescat & refrigeretur, maxime si aqua, in qua plantae, saepius renoVetur. Haec sum ciant, ut indicans, indicatio, ipsum indicatum, cognoscantur ex aegro ipso, & ex iis quae circa eum sunt S. IO72. Tamen omne id revocari potes 1 ad Mitam in ingro superstitem; ejus carinas, Naturam, Io quelas, gradus. Vita semper in aegro superstes est; sodea differre potest inmensum: ut queam de vita illa superstite judicare, debeo nosseio vita causas causae vitae sunt, cor agens sanguinem tu arterias, arteriae pellentes eum per Venas iterum in core causae vitae sunt, robur cordis det boni nervi ab eorum origine &c. naturam; ut se ipsam destruat, nisi alatur bono nutrimento; adeoque debent superesse saltem aliquae functiones naturales, ut alimenta possint ita mutari, quo alere corpus queant.

c) sequelas; si vita illa ali; sustineri possiit, mor,bus forte erit curabilis; si vero non possit bonis nutrimentis , incassum erit, quodcunque ars in morbum agat.

20쪽

Morbus Vinci non potest, nisii viribus vitae; his subcumbentibuS, ars medica inanis & vacua.d gradus , a vita maxima ad vitam minimam debeo nosse hanc vitam, ut possim judicare, utrum a morte vel prope, vel procul, aeger absit. Hos gradus Pathologia inito docuit. 2b Ad morbum, in eo proe sentem; duo enim in aegro mihi consideranda ; & νita ejus, & morbus. Si morbus non esset, homo vel foret sanus vel mortuus. Jam Vero, quum Vivat, est mihi morbus ejus cognoscendus: sed, ut in a ita cognoscenda varia simul erant notanda ; ita & in cognoscendo morbo. 1 ) Ergo ad causas morbi adtendetidum , an ille ortus sit eX proegumenis causis, plethora; an ex idio- syncrassa, cacochymia 8 An causa procatarctica fuerit vel aer, vel cibus potu Sue , aut medicamen, aut motus quiesve, aut somnus Vel vigiliae, an passo animi, aut adplicata externa 8 Ex his enim causis indicans petit, si fieri queat, eius ablationem. 2 Ladolem, a causa proecumena plethorae cum causa procatarctica irae, potest phrenitis oriri, aut apoplexia, aut ardens febris. Homo ex idiosyncrasia ita est dispositus, ut ab adplicato emplastro tumeat toto corpore erysipelate. Indoles morbi ex quibusdam causis est acuta, ex aliis chronica. Est in nonnullis cum signis Vitae pro tempore auctae, in aliis cum signis vitae pro tempore inminutae. Indoles

in uno calida, in alio frigida, est. 3b Sequelas; novi, apoplexiam in plethorico illo fortem solutu inpossibilem esse, debilem non facile,

terea , si inde vitam adhuc servet, in Paralysin facile incidere, incurabilem saepe per omnem vitam;

vel in latuitatem infantilem. Novi, hominem ex ira