Antonii de Haen, quondam S.C.R. apostal. majestati a consiliis et archiatri ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave institutiones pathologicas

41쪽

haec omnia exempla ad unam communem classem reduxerit , hodiernae Chemiae luce instructus ignorare tamen nequit, quantum inter Varios vaporum species intercedat diversitas: legendus hic inprimis. praeter multos alios , qui hac super re bene meruerunt, Viros celeberrimos, Iril. MAcquER, Di Aiontraire decbinie , Art. GAS.)Venena haec Vul velociter occidunt, vel lenter

velociter v. c. arsenicum, Mercurius sublimatus cor-

rosivus; dosii susticienti data) lente v. c. plumbum,

stannum &C.

Notus fuit saeculo praecedenti pulvis dictus fuc-eessionis, poli ire de succe ston, qui diabolica arto ideo

excogitatus, Ut in tempus praesinitum homines interimerent, pro Varia ejus praeparatione & dosi, quique a femina Vrincipe, quam ob familiae gloriam nolui, nare non licet, datus eum in finem fuit; sed, severa inquisitione a LυDov1co XIV. instituta, penitus exstinctus & oblivioni traditus est. Occasione hujus nefandae historiae inpulsus fuit BoER HAAVE , Ut CXa minaret omnia venena, & conderet hoc caput, quod posthac his Institutionibus inseruit SYLVIus in vita HEURN11, primi Jeydensis in. Medicina Professoris , narrat similia. Nobiliis mus Dominus de No Raec ARM Es , ab Hispanis quibusdam Veneno potionatus in virulentum taediosissimumque teterum inciderat: ipse & causam morbi sui noverat, ct in medicabile malum esse sciebat: ut tamen lenimen haberet, convocavit multos Medicos famosiores; sed, ne irritus esset effectus consultationis, singulos seorsim audivit, & consilium notavit. Joannes autem HE R-VIVS, ut junior, postremus ingressus est. Symplomatibus ille intellectis, certisque indiciis captis, deprehendit , ictero ipsusn laborare, patriae nostrae inso-

42쪽

lenti, sed Italiae hequenti; nam plures silmiles casug.

ibi viderat; nimirum virulento a Ueneno hausto; undu gubernator mirabatur, solum juniorem omnium veram causam divinasse. Lenta vi veneni tandem nobilia vir 'cessit fatis. Sunt vero Venena eadem vel Velocia, vel tarda, prout dantur. Arsenicum magna copia occidit bre, vir sed pauca copia non quidem tunc occidit, sed corpus miserum reddit, cruta aliquando resoluta &α

FOREST Us L 18. c. 28. in scholio exempl habet hominum, qui per annum, qui per duos, qui Perplures supervixerunt annos, Habet etiam historiam familiae ubi trium nobilium divitumque statrum is,

qui natu minimus, arsenicum in vini dolium Conje cerat; unde, qutim longo tempore bibissent, demum coepere doloribus ventriculi & intestinorum adfici. Videtur tune arsenicalis labes plus soluta sitisse : qui apud ipsos pransi, Ccenative, similiter. Tandem dolorem pungentem ad ventriculum & sitim inexple bilem experiebantur , demum febres putridas horum tres mortui sunt. Inventum arsenicum crustas formasse ad fundum cadi. Igitur venena vel .Velocia ingesta, adplicata, causae morborum facta vi propria , vel corruptione

prius inducta partibus insectis, indicant1 cn in venenatae ablatisa haec quinques SS. explicabunt. S. II 2D. Igitur primum horum quinque sc

ri jam adplicata illi mi asmata inspirans , ji sensebi

43쪽

mis eam flammis vii is , magnisque conburendo est saepe res invisibilis, essectu imodo cognoscenda. Erat apud BataVos puteus ingens, latus , profundus, in quem a longa annorum serie omnes adjacentis urbis f& pagorum omnis generis sordes injiciebantur. Nascitur per certos ventos contagiosa febris ardens cum maculis purpureis. Post multa in vanum adhibita incipiunt causam pestis detegere, & obplent voraginem : pestis sistebatur, nec rediPit. V1RGILI Us in peste animalium Georg. 3. narrat, pestim jam omne genus animalium adficere, ipsasque aveS, Contra remedia data, morbum fieri ferociorem; ΜELAMPUΜ caeterosque Medicos jam spem deponere omnem, immo ab animalibus pestis spoclem in homines tranSire. - Balatu pecorum & crebris mugitibus, amnes Arentesque sonant ripae, collesque supini. Jamque catervatim dat stragem atque -adgerit

ipsis

In stabulis turpi dilapsa cadavera tabo r. Donec humo tegere , ae foveis abscondere discunt. Nam neque erat carnis usus, nec viscera quisquam

Aut undis abolere potest, aut vincere flamma: Nec tondere quidem morbo illuvieque peresa Vellera; nec telas possunt adtingere putres. Verum etiam invisas si quis tentaret amictus, Ardentes papulae atque immundus olentia sudor Membra sequebatur: nec longo deinde morante Tempore contactus artus sacer ignis edebat. U

44쪽

Ita tempore pestis conburendae sunt vestes peste mortuorum; quod tamen avaritia detestanda prohibens malum propagat. Est praeterea aliud hic notandum; bonus Bopκ- Η Α AVI Us acriter semper inVehebatur in morem Batavorum , qui cadaveribus templorum profunda roplent, laudabatque V. V. & multarum gentium adhuc vigentem morem, cadavera conburendi. 'b Certe pestis tempore foret utilissimum : jam vero spirat per pavimenta templorum cadaverosus foetor, vivos inficiens, & tempore pestis tetro halitu pestim communicanS.

Unde non sat Iaudanda mandata Principum, sepulturam intra ambitum urbium, templorumque prohibentium, Legenda hic inpriinis bene elaborata Diatribu CL HABER MANN , ante paucos annoS Vindobonus edita, de salubri se- fultura. β) Aerem corrigendo, qui miasmata defert'.qrtod si optime νaporibus optimis rerum accel arum, vel calefas Farum, quin obpositam habent νim νeneno cognito. Ut in peste, deinde in causticis assalicis inlitibus putridis conducunt fumi aceti. Ait SORANUs in a ita HIPPOCRATIS. . - Quin etiam quum in Illyrios, Paeonas, & Barbarorum regionem pestis ingrueret, earum gentium Regibus rogantibus, uti sese ad illos conferret, a Legatis odoctus, quinam illic venti ut plurimum perflarent, illos, re insecta, dimissit. Quum vero recta conjectura judicasset, morbum in Atticam perventurum, id quod futurum erat praevidens , tum urbium, tum discipulorum curam suscepit. PLINIus vero l. 7. c. 37. describit eamdem

45쪽

dem historiam, & ait, ideo Legatos Illyriorum Paeonarumque re infecta dimisisse, quum, qua parte venti

illas regiones intrarent, ab illa nulli montes essent, quorum inter angiportum VentUS ad Civitates ferre r. Regionem Vero atticam, quum per montium angiportum ventus ab illa parte , peste adsecta, adstaret, duo erant remedia : cogere IJ Ventum, ut non posset intrare regionem atticam, nisi supra ingentes ignes, diu noctuque accensos, ad partem illam regionis , quae erat ante angiportum. Ignis quum infectiones aeris alias lustrat, sic etiam potest lustrare a Urem pestiferum. 2 )Obplendo illam inter duos montes angustiata, perquam ventus intra . Quum enim miasmata juga montium non transirent, sed depressius in atmosphaera haererent, aequum erat hoc consilium, pestem averruncandi, quo aditus adriS pestiferi per angiportum inter montes Penitus obcluderetur: ut aer nullus posset ultra adflare, nisi supra montium cacumina, ad quae nunquam adscen

2., aEra pestiferum per se non solere pestim generare, nisi I aer in ea regione antea existens, aptus sit ab

aere pestifero adstante mlasmatibus adstatis suscipiendis; a J nisi adsit commercium aliqυod aut hominum peste

adfectorum , aut mercium , aliarumve rerum in aliis pestiferis locis infectarum. Alias enim non adsequor, ZYDEN HAMUs ait, qui sat, ut in eodem coeli tractu, dum unum aliquod oppidum peste gravissime adfligitur, aliud, non longe dimitum, omnem commercii necessitudinem cum loco contagioso caute inhibendo, prorsus inmune se praestiterit. Quemadmodum non ante NUl-tOS Znnos pesti, per universam fere Italiam inmaniter

assanti , Magni Ducis cura , atque prudentia, aditum in Hetruriae fides penitus interclusit.

46쪽

Ergo & aer emendandus , & ipsae res peste adfectae. Egregius Physicus HALYs dedit anno praecedente Tryctatum de optima methodo Iustrandi res, naves, homines, Smyrna cum peste in Europam Uenientes , ubi praecipua intentio est, sulphuris fumo omnia perlustrare. Contra HALEs10M scripsit Dale INon ΑΜ, Chirurgus & Embryulcus, eXperientia se nosse, mercatu ris , navibus, & hominibus, pestem ex loco in locum non differri, sed aUre austrino, humido ; pestem iterum pelli aere sicco, frigido: aerem porro illum humidum australem eo aptiorem esse ad pestem generandam, quo sordidiores sinat civitates & regiones eo ineptiorem , quo regio nitidior; hinc, ex quo post ultimam pestem londinensem urbs multum renovata & copiosiori aqua irrigata fuerit, pestem, olim tam stequenter reducem, hactenus nondum conparuit Te. Tamen contra hanc sententiam est 1 experientia omnium saeculorum, ubi pestis visa est tali navium contagio inrςpsisse, & ubi bonae cautelae habitae, seclusam esse: 2 aliud argumentum petitur Contra hanc sententiam, quod gens batava, nitidissima a saeculis fuerit , aquis ubique inrigata, & quod tamen medio elas m

saeculo pestis dirissima ibi loci grassata sit: 3b ipsa

Hetruria, ideo a peste libera, quod nullum Cum Vicinis commercium habuerit, abunde confirmat, minus adhu C ab aere, quam a commercio hominum & mercium pestim cum aliis rogionibus conmunicari. Sulphur, Antiquis dictum το Θεῖον, pustrandis rebus infectis optime conducit. Pulvis pyrius accens Scommendatur maxime, constans sulphure, nitro, Carbonibus. Di EΜERBRoΕKIus laudat etiam fumum ta- baci; immo tabaci Mercatores, ob atmosphaeram Uap Iς

47쪽

3 re tabaci in sedibus semper replotam, pesti minus obnoxios haesisIe, addidit ; quae tamen experientia non omnino probata in Belgio fuit. Vestis II1PPoc RΑ- aes merito το - ον est, quasi aliquid divinum & inconprehen libile An ideo sulphur sic etiam Vocatum, quod adeo proficuum in peste 3 Acetum eXspirans, ubi calefit, acidum suum, egregius quoque aeris lustrator, ubi in adre aliquid quod inputrodinem Vergit, unde copiosus sit ejusdem usus. Spiritus salis quoque. Sal marinum in sartagine positum crepat spiritum salis diffundit. In concinna satis haec foret methodus, acidum salis a basi ali alina sejungeri-di. Optimum est, ut I scdici eo tempore indusia vestesque omnes quotidie lustrent tali vapore; sed ille sulphuris adhuc praestantior est; ut aceto madefaciant pul-1US aegrorum, anteqUam explorent; ut muccinia eo tempore aceto madentia sub naribus ponant ; ut aceto &aqua saepe OS colluant; utque adsuescant exspuere salivam, aliter deglutiendam, dum sunt in aedibus infectis SYLVIus , qui ter pesti interfuerat incolumis, mane sumebat unciam unam aceti pane intincto : sic diutius manebat in viis primis. Si mane osset oblitus , veSPeri capite dolebat. Vide ejus Trai latum de petile Α, sub

Inem operum.

Si vero alicubi vapores acidi caustici dispersi per Atmosphaeram morbos saciunt, vapor aikalinus est conciliandus. BOERRA AVκ semel methodo helmontiana spiritum sulphuris parans & utcunque minus sibi cavens, fuit eius vapore fero subfocatus, contracto pulmone : praesto mox erat spiritus salis ammoniaci, quem naribus inspirans brevi a constrictione liber fuit. Diabolico consilio ars inventa est, qua pulvis in

palpabilia 2 prae paucitate invisibili in libro, in epis

48쪽

tota ponitur; ut, qui aperiat, mox moriatur: unde publica lege semper cautum, ut litterae omnes pri mosulphureo fumo bene inpraegnentur. γ Aerem mutando, di pando , renovando, pera encum arte Iasium, inprimis s smul per ignes magnos accensos transmitti queat , arte hippocratica, si Coga , tur aer, qui per latam aperturam inter montes flabat, inunc parta obpleta per angustiam adflare, & lutiretur magnis ignibus , dum phr illam Viam celerius ire cogitur ; dissipat priorem, ipseqtie purior illi substituitur. ') Aerem pestiferum producunt multa e 1 AEr inclusus , non renovatus, multorum hominum in nosocomiis, in carceribus &C.; in io, cis, ubi milites sunt in Cantoninui Squatieren tempore hyemali, ubi aer non potest apertis fenestris renovari, & tamen -IOO. in parvo loco simul decumbunt.

ab Ubi post magnum praelium corpora non sepulta in Campo diti jacent. In Noordhollandia a balena in littore putrescente : ita Venetiis a pisciculis in littore maris adriatici putrescentibus. ) In urbibus diu obsessis, ad quas ex agro Confugere innumeri homines, & pecora, & in quibus duplo, triplo numerosiora praesidia, quam alias esse solent. Locantur ibi multi in parvo spatio, &desunt demum herbae recentes, immo & omnia necessaria, ut noxia quaeque adhibeantur ad alimentar accedit numerus mortuorum, quia jam omneS in urbes .

peliendi, ubi vix spatium bene illos sub terram desodiendi &C., 5 Ab aquis corruptis , stagnantibus.

49쪽

S. o 2 O. ANTIDOTA. ο5δ ) Eum fugiendo, vel ad alteram partem montivm uJlorum et ranseundo', fugere Ionge inde consultum est ; nisi montes adsint , qui alti satis retinent aera infectum, qui in magna altitudine nUnquam infectus est;& tunc juvat modo transire post illoS montes.

6 J A frumento corrupto. 7 Ab animalibus mortuis, & lanionum sordibus copiosis in cloaca putrescentibus, & diu retentis.

8 A putrefactione etiam vegetabilium exempla sunt: pestilentiales febres adscriptae putrefactioni brassicae copiosissimae. 9 9 Apud PR1NGLE, de morb. caStrens. Part. 3. c. 7. , ultra qO. Judicum, Adsessorum, & aliorum , qui ad Judices pertinent, moriebantur, dum anno 175O. potit dietam rebellionem carceres essent obpletillimi & hi homines misere detenti tunc coram Iudicibus deberent conparere BACO VERULAMI Us narrat plurimos mort os, dum occasione rebellionis sub ELIsΑBETHA dies judiciales Oxonii habebantur anno 1577. In Marcerati hi producti aerem ita inquinabant, ut Oxonii ultra 3OO morerentur , & ultra 2OO aegroti inde deportati extra civitatem morieban

tur.

1 Ob Sordities nimia urbium & aedium e unde alunt, pestem nunc minus saevire, quod mundities major. De H. Latius haec omnia persequutus fui indissertatione germanica circa varias tufectionis aeris

50쪽

et ) Tollendo, vel corrigendo, id materiae venenatae, quod corpore jam inge sum, Vel o adplicatum 6t; VIRGILIUS Georg. 3. , Ubi enarrasset remedia, quae locis contagio adfecti S, Ovium in peste, pastores adplicabadt, ait: - Non tamen ulla magis praesens fortuna laborum est, Quam si quis ferro potuit rescindere sumntum

Ulceris os: alitur vitium, vivitque tegendo, Dum medicas adhibere manus ad vulnera pastor

Abnegat; & meliora Deos sedet omnia poscens. UVel, si id non potest, curcurbita scarificata, &muria salis marini, aut ammoniaci, aut aceto AUt Cantharidibus adplicatis locum tenere manantem: sit Vero ingestum sit venenum, agendum, ut postea dicetur. 112s. Venenum ipsum proe fens cognitum corrigitur adplicatione talium, quin νalent inertes reddere illas ejus qualitates, quibus nocet corpori ; sed Venenorum historia inperfectior ignota nobis multa venena re liquit, di mirum non est, venenorum inperfectam obscuramque historiam esse, quum tam mirae naturae sint. Venenum pestis adficit millenos in civitate homines ;equi, boVes, Oves, Canes , Optime Valent. In peste boum miserrima homines bene Valent caeteraque animalia. In ultima illa dirissima peste bovilla in Hollandia

decies vidi cum 2O, 3O, adsectis bobus ru Sticos ponere etiam suos equos: vidi porcos comedentes in sta

species, diario erudito Vindobonensitiing ante paucos annos Partim inserta; seo sim auctius edenda. Ἱ