Antonii de Haen, quondam S.C.R. apostal. majestati a consiliis et archiatri ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave institutiones pathologicas

31쪽

8) Sdd. ubi indicatio inpar simul uiuet, tunc

semper erit satisfaciendum maximi. Homo est phr niticus &.furibundus, estque jam per quatuor dies, ut vita opus habeat viribus ad coetionem. Verum phrenitidis vehementia spem coctionis mihi nullam facit & vires aegri videntur adhuc v. s. fere posse: hic postponitur indicatio vitalis, ut satissat anim ii. Si in cholera vires vitae non detritae, postponis tur vitalis indicatio indicationi naturali. 0 juvantia D nocentia principue indicam. AEger febri acuta laborans & summe debilitatus , a cipit a suo Medico jura carnium , emulsiones, ut viribus crescat, sed incassum : dolet Medicus, quod ad vires conlapsas nulla nutrimenta juvent; u e familiam periculi monet. S uenti visitctione idolnaturam erectiorem, immo materiae molientem coctionem. Gaudet summopere; sed interim fatetur aeger, se, quum vino carens semper sit debilis, parum vini adsumsiisse, nat iramque inde penitus recreatam esse. Morosus Medicus mortem minatur, si ita pergat, immo se non rediturum, nisi promittat religiose 'sus ore obedientiorem. Homo territus torvi Medici minis abstinet a vino, relabitur in antiquam debilitatem & vel perit, vel metastases malas patitur,

aliosve morbos. - Prudens Medicus notat, a viro adsumto naturam coctioni paratiorem: petit modo, velit aeger abstinere a puro vino, sed cum decocto

hordei, vel panis , subinde tantillum sumere. Sic pergit natura roborari & homo recuperat sanitatem. Ex obposito in casu SYDEN HAΜI mutatio constitutionis epidemicae emciebat, ut qui in priore constitutione vomitus juverat, jam mortem inferret: a

nocentibus hic indicatio sumenda.

32쪽

Regulam hanc dictator HIPPOCRATEs optime semper commendavit. Hinc nescius saepe, an sudores, alVOS , VomitUS, Conpesceret tempore cruditatis , vidit modo , qua ratione id ferret natura : si bene ferebat, sibi dimittebat; sin minus, auferebat. In libro de prisca medicina docet, eX hac unica regula natam

artem medicam totam.

Iob Contraria tolluntur contrariis; nimiae vigiliae sopientibus, sopor nimius irritantibus; plenitudo nimia evacuantibus, seενεαγγεία replentibus; acida diluentibus , absorbentibus , inmutantibus , aJkalina , oleosa empyreumatica acidis saponaceis; calida refrigerantibus, frigida calefacientibus.

XI Natura gaudet consueris, aegre fert in follinquinque; ita, ut stricta diaeta saepe noceat iis, qui voraces olim fuerunt , 1i in morbis primae viae multum adsectae non sint. Homines in noso omiis a vulneribus aliquando non bene curantur, diaeta stricta; reduces ad familiam curantur cito, diaeta solita. Homo semper farinosis delectabatur ; si in morbis magno feratur in ea desiderio, concedatur aliquid, inprimis, ubi incipit paullulum convalescere. Iet In maximis malis cito , Jemel, ten randa summa remedia. Sit ileus , hernia incarcerata , ischuria &c.; sunt mala, quae dilationem non ferant, ita enim mors sequitur: ergo omnia, quae ars habet, simul & semel adhibenda. 13 In mitiori mala sensim, is repetendo,

danda remedia leniora. In Colica consueta flatulenta non illico mercurius potandus datur, nec fumus ta-

33쪽

baci inmittitur intestino rector sunt mitiora hic propria ; enemata, lenia purgantia, epithemata &c. levis nausea forte ab inhibita perspiratione, aut crapula, nata , non est illico vomitoriis obpugnanda: quiete, abstinentia, diluentibus, restituta perspiratione, saepe curatur: si malum crescat, ad fortiora deveniendum Juniores Medici saepe peccant adversus haec ultima duo aditomata: vel enim segnius maxima mala, vel nimis strenue mitiora adgrediuntur. Bonorum principiorum usus hunc errorem corrigit. Axiomata nunc enumerata 13. , quamvis si 'aplicia, magnam in se doctrinam continent, & sunt res per se verissiaeae, quas unusquisque, quamvis non sit Medicus , ita se habere, Percipit.

Quum jam toties dictum fuerit, indicationem hanc

praeValere Caetoris, ideo totum caput de C ΑΗ-D1 Acis dicatur illi; sed hac di sitationum pagina Aucaeo R pauca praefatur de viribus vitae. . IO88. noscitur ex suis viribus r si vires omnino integrae, vita adest maxima: quot gradibus

34쪽

PATHOLOGIA.

declinant vires ab illa persecta integritate, tot gradibus vita a maxima recedit ver S minimam. Vires illae aliter nobis non innotescunt, nisi per effecta sua: in fano magna, perfecta; in aegro minora; quo autem minora, eo morbus periculosior ;aclitusne morbus fuerit, an Chronicus.

S. IO9O. Porro functiones vitales quid proprie

sunt Τ sunt propulsiones humorum per vasa omnia, tum, qua decurrunt per . Varia cava & partes Corporis; tum, quae per Viscera; tum, quae per ipsorum vasorum feruntur Parietes.

S. 1o91. Ut fiant hae nunc dictae propulsiones, requiruntur humores , & vasa e in humoribus &vasiis illis requiruntur Conditiones aptae singulorum. Humores oportet esse non spissiores, quam ut queant fluere per vasorum extremitates; nam ibi stagnarent; non fluidiorcs, aut undique transprimerentur: Oportet, eosdem non esse pauciores, quam ut rite possint

propelli ; non oportet esse copia plures, quam ut conprehendi a corde & vasis possint. In solidis opus est, ut habeant vim talem , qualis requiritur, ut massam fluidorum continuata actione propellant ; liquida enim ipsa id non faciunt, quietura in aeternum, nisi moveantur a solidis. IO92. Haec autem, nunc dicta, solidorum actio pendet a contractione fibrarum ; fomitto ab ΗΑΕs1o hic adlatam actionem solidorum, fibris conpositorum, harumque contractionem, in fluida; ex Physiologicis aliunde cognitam.)CAM

35쪽

CARDIACA ET DLETA

'ita gradus his et suos ; in sanitate persecta, maxima est; in morbo minori minor; in

morbo maximo, ad mortem n UUC tendente, ParVa, dein minima, tandem nulla: a frigore quidem aliquid adhuc post mortem fibrae agunt, sed id ad vitam aliquam constituendam non sufficit. Cor ergo, arteriae, ac cerebellum hic concurrunt ad hanc vitam constituendam. Indicatio itaque Ditalis maxime indicat Conservationem virium cordis, arteriarum, & cerebelli. Quomodo id fiat, praesenti capite nunc examinandum S. IO95. Quum vero cor lyc. cx pulsu enim Vires maxime metiuntur Medici ; unde de statu cordis primo judicant, eamdemque ob Causam UOCant, remedia , vitam languentem restaurantia , cardiaca, barbare cordialia; qua voce nemo bonus Latinus unquam Utitur. Proprie tamen cardiacum remedium significat id, quod Vires cordis excitat, eoque sensu hoc capite sumitur. Notandum vero, quod usu sic receptum sit,

ut vitalia proprie remedia, in restrictiori sensu, sint dicta

36쪽

dicta cardiaca; quia 'cor praecipuum instrumentum, quo vita continuatur. f. 1O96. Varia quidem No.; nam debet ex indicatione patescere, quodnam genus cardiacorum in dato quovis casu adhibendum. Omisi hic denuo 35. IO97-eXpositionem , nullis dissicultatibus septam ; ne inmensum excreScat sermo.

Methodus medendi, divisiono antea facta, primo adnitebatur vitam conservare, qua sine reliqua medela nihil; 29 morbos praevertere, eQS ino veluti in semine subfocare; 3J morbos jam natos tollere; 4b symptomata nimia morborum peculiari cura mitigare, & morbis incurabilibus saltem aliquod adferre medicamen; id est palliare. Primam partem: methodi medendi absolvi; alteram nunc explicandam adgredior.

III 6. Morborum causas nUnc delere, ante. quam per aetatem in morbos adolescant, jam est ani-

37쪽

mus. Sunt, ut scitis , variae, de quibus in tota Pa- thologia AEtiologia Pathologiae actum. Sed considerantur hic potissimum causae morbi, qui sine causa pro tarctica accedente morbos faciunt. Mala conformatio corporis hic primo consideranda venit: nata haeo vel a gravidae Matris imaginatione de qua Vero multa sane dicenda forent; ut in universum adsumi plane nequeat - vel inprudentia obstetricis, vel neglectu Nutricis, aut Custodis, de quibus omnibus , quomodo emendanda, dictum partim in AEtiologia, partim in morbis parturientium ac puerperarum. ') Sunt & tales a rachitide , a Casu , a pra-Va consuetudine ; quibus fit, ut corpus difforme sat instructura sua: unde intus locata UiScera, Vasa, nerUi, glandulae, turbantur in stu, actione. Si maneant haec, asthmata, epilepsias, fatuitates, aliOS morbos, temporu

u J Considerantur hic causae cavitatis vitiatae , ct quidem primo cavitatis auctae 1, ut est anastomossis, diape- desiis, diai resis, diabrosiis: deinde cavitatis inminutae, per emphraxin, ilenochoriam, thlipsin, symphysin, synizesin.

Haec porro classis altera causarum morborum est exposita cap. de morbis organicis. Quoad curam , si e terne pateant, Chirurgicam manum, si internae, medicam opem postulant. Porro quomodo interna illa vitia emendanda, tota SYΜPTO MAVOLOGIA , &SVAE EI OTic B docuit. Obstructiones, inflammationes, haemorrhagias varias, quomodo curemus, ibidem Vi- 'diniUS.

Quos in peculiari Tractatu edam. De As-

38쪽

PATHOLOGIA.

' 3 Classis talium causarum per se morbum facientium sunt omnia, quae premant, distrahant, laxent, dissolvant ligamenta, aut coercenteS membranas tunde luxationes, contorsiones, herniae, prolapsus: de his quoque actum cap. de morbis organicis. ) Classis conprehendit omnia , quae Urant, secent, ictum inserant, Pungant, rodant , distendant, contundant: de his autem longe lateque egi cap. de vulneribus contrWionibus.1117. Tales igitur causae haerentes in parti bus firmis majoribus, sensui patentibus, aut saltem detegendis, requirunt sui ablationem per artem chirurgicam : quo & scirrhi, cancri mammarum, &C. referendi; sunt quidem morbi per se; sed hominibus

caetera sanis fiunt tandem causae morbi universi Corporis, ct imortis. Auctores chirurgici, qui hic nominantur post tempora, quo BOER HAAVB hunc librum scripsit, habuere egregios discipulos, qui tradita a suis magistris fideliter coluerunt, inventis au Xere novis, apud Omnes fere nationes, ac maXime, quod fatendum est, Gallos. Collectiones publice editae hoc testatum faciunt. Facile patet, inpossibile plane esse, ut hic

vel minima pars virorum celeberrimorum, qui circa Chirurgiam , sensu latissimo consideratam, artem ob uetriciam, ac doctrinam ophthalmiatricam bene meruel unt, hasque artes saluberrimae partes inventis auxerunt novis , hic nomisaetenus solum adducatur e suadeo itaque omnibus, qui horum Cognitionem quaerunt , ampliorem , plus, quam Vulgo creditur, utilem ac necessa- riam, legant relegantque Bibliothecas chirurgicas, magno labore congestas, Cel. HALLERI, 2 quae nuper Viu-

39쪽

3. III 8. PROPHYL. THERAPEVT. 35Vindobonos ex osscina Tratineria a prodiit, CI. DAVIGIL ris. S. III 8 vero in interioribus hinserunt eadem, aliis remediis, licet in operatione ultima Duilibus, sunt obpugnanda, in operatione ultima omnia similia sunt . intera A externa ; nempe sive per Miem chirurgicam

externa, siVe per artem medicam interna, petunt sui ablationem : ergo remedia interna eXternaque, auferen

do caulas, sunt similia. Hic nunc solventia concretum, solutum auferentia, remedia, conveniunt, sit malum sit curabile. Scirrhos, scrophulas, aliosque glandularum tumores, ars per interna remedia aliquando frequcratius feliciter curat. Anastomoses, reXin, dia pede in sanat per lenia adstringentia , roborantia. Oblirueta vasa per emphraxin, ne nochoriam, thlipsin, curat per evacuationem humorum, per remedia deobstruentia. Humores solida laedentes, & ad morbos disponentes, pro vario genere acrimoniae, spilsitudinis, tenuitatis, ars medica per interna curare novit speciscis obpositis ; ut toties in AETIOLOGIA visum, & ut mox patebit in indicatione curatoria corrigente suida ad finem hujus Tractatus. Inter quin qu tam vergena sat primaria, primoge his agendum erit. Venenorum historia, necessario in Medicina tradenda, huc refertur- Est venenum causa infinitorum ci lethalium morborum; quae causa

) Ingratus sane ac injurius forem erga tanta merita DL L. B. de Set URc1: , nisi hoc addidissem. De W.

40쪽

si illico queat auferri , , corpus a morbo & morio Praeservatur; sim minus, Violenter aegrotat & passim moritur: ergo de his agendum.

ANT DOTA.

S. III 0. Caput hoc vocatur de Antidotis; sive de remediis

Venenum vocatur Umne id , quod vel ingestum, vel adplicatum corpori, praeseriim humano, rationem non video , cur ad Corpus humanum restringi deberet; illud adeo mutat, ut vita eidem superando inpar , morti subcumbat, aut vita maximum in Currat Periculum. Venena velocia ingola vel adplicato: ingesta, V. C. dum napellus, dum arsenicum &C. Ore adsumtum fuit; ti plicata, dum saliva canis rabidi, Venenum Viperae , cuti externae, vulneratae adplicatum eii, vel dum halitu tantum inspirantur, V. g. Vapores Caustici, ut in trotta dei cane Neapoli, ut in vapore, aut fumo cespitum CSorfi) aut carbonum, inclus is homo subfocatur; ut per spiraculum dolii odorvini actu fermentantis hominem occidit. Etsi HAENI Usi haec