De præstantia linguæ sanctæ oratio habita in Collegio Romano a Jacobo Maria Ayrolo ..

41쪽

nisi brevientur dies illi, aliqua tantum; si brevientur

autem, omnis caro futura sit salva : nam illis etiam breviatis diebus reprobi utique erunt multi, qui salvi non fient.16 Adde quod cum hebraicet voces,nec sane pau-ce,in latina editione non sine spiritus Sancti consilio, servatς sui , cujusmodi sunt, Em nuta , Raca, Corbona, Manua, Pascha, Golgotha , Gabatha, Cherubim, Seraphim, Amen, Mosenna, squa in Voce ob imperitiam hebraicς linguae lapsum esse Hilarium in epist. ad Damas. Hieronymus testatur j atque id genus alia: inuarum partim propter Sanctiorem auctoritatem, ut inquit Augustinus I. a. de Doct. Christ. c. II. quamvis interpretari potuisent, retenta est antiquitas; partim Vero , ut in cap. I. episad Eph. idem Hieronymus auctor est, in aliam linguam Iransferri non possunt : quam indecorum est voces hujusmodi, quando in Scripturis occurrunt, psittaci instar effutire; quam periculosum, & errori proximum, si rudis hebraicae sis linguae, construere: velut errant subinde nonnulli, dum hoc nomen, Seraphim, adhibentes ajunt, Seraphim apparuit: S raphim volavit: cum Seraph dicendum sit singulari numero, nam Seraphim plurale est .

1 Postremum illud est , quod cum in sacros Codices s quς humanarum est rerum conditio

partim Typographorum incuria , injuria temporum partim, velut irrepserant olim, irrepere iterum

possint errores, & menda s quibus vitiis Tridentinum , ubi Vulgatam giam emendatis Θ imprimi

mandavit , intellexit plane illam carere omnino non posse ὶ hebraicae linguae cognitio , per quam errores hujuscemodi deprehendi valeant, & emendaris Diqitized by GOoste

42쪽

3 dari, quanti vel ex hoc uno capite facienda est ' Sie ubi Psal. 4 r. a. Sitivit anima mea ad Deum fontem vivum , legunt quidam , sortem vivum legendum, ex codice hebraico patet. n ων in γ a nRux Haec enim vox MeIunum est ex Divinis Nominibus sortitudinis imagine Deum Significans . Similiter

Ps. ios. 4o. E fus es contemptio super principer, non

vero contentio ex eod. textu leges.

Vox enim ' a bue eontemno, non autem contendo exponitur . Rursus Psal. 16. 4. Ut videam voluptatem Domini, genuina lectio est, non vero ut vide m νο-luntatem .

v ma nun, Dicto enim illa πa voluptatem sive amariaitare non vero voluntatem hebraice nat. Atque id genus alia quamplurima,quae subinde vitio librariorum, de temporum Vulgatς editioni accidere errata possunt, ad hebraicam veritatem,velut Salmemn. proleg.3. Pau lo post referendus, & Bellarmin. lib.1. de Verbo Dei

cap. II. insinuant, corrigenda erunt.

28 Si ergo ab ea , me Arsum es Ierusalem

Mater nosra, peregrinantes solatio habemus San-GM 4- - Hor Iibros, veluti Sanctos decet, non sicut caeteri,a.mis ras qui spem non habent: si in praesentis seculi eat inoso loco tamquam lucerna nobis lucet sermo propheticus, donee dies Harescat, rifer oriarur in cordibui no-λPπ- - φ siris si sacrae literae nobis sunt instar mensae, quam in conspectu nostrostara vit Dominus adversor eos, qui φ' tribulani nos , hostes veret fidei hereticos, & infide-Ies : qua nos alacritate eniti par est, ut eam linguam, quae tam grande nobis solatium adhibet, tam neces

43쪽

3 Isarium lamen accendit, tam pinpue convivium instruit, cognoscamus: & magna quae in Scripturis sanctis abscondita est, j dulcedinis multitudine uberius, & Iiquidius, ex ipso hebraico fonte haurientes perfundamur. Hanc quisquis semel gustare dulcedinem coeperit, necesse est ei, veluti gustato melle, caetera omnia videntur insulsa:aliis ut se literis amplius , aliis nequeat scientiis oblectare. Et merito sane tanto enim cetteris facultatibus sacrarumLiterarum scientia jucundior sit oportet, quanto praestantior. Est autem 1 cientia hqc omnium prςstantissima, veluti meta,& finis ultimus studiis omnibus, & scientiis constitutus: quippe quae caeteras omnes sibi facultates subiugat, ineasque exercet principatum, juxta illud proverb.9.3.

Sapientia si dest scientia Sacra) misit ancillas suasi caeteras facultates scilicet) ut vocarent ad areem,

ad maenia civitatis sad Ecclesia Catholicam nimirumὶ velut I .P.q. I art. s. Angelicus Doctor exponit.

Atque utinam prςstatissimarum facultatum vocibus,& monitis auscultaremus: sive enim Philosophiae v camus, hebraicum nobis idioma commendaret Philosophia: sive Mathematicam colimus, ad hebraicum idioma nos adhortaretur Mathematica sive scholasti-cς, aut polemicae, aut morali Theologiae navamus Operam, hebraicum idioma triplex nobis iuculcaret

Theologia.Quidni enim eam nobis linguam enixe facultates omnes &scientis commendarent, sine qua propositum illis finem, scripturarum intelligentiam scilicet, assequi persecte non possumus. χρ Caeterum quae de hebraicis fontibus adeundis dicta sunt hactenus , non eo velim spectare , ut Vulgatae editioni, in iis, quae ad fidem, & -- res pertinent, tamquam Regulae ab Ecclesia nobis

44쪽

propositς, aliquid detrahatur: cum verissime dixerit Augultinus libr. contra epist. fundamenti cap. q. Evangelio ego non crederem, nisi me Ecclesiae Catholiacae commoveret authoritas. Cui sane tanti Doctoris sententie consonat solemne Sacrosanctς Tridentinet Synodi Decretum quod extat sesso. ubi. Ad coemecnda petulantia ingenia decernit, ut nemo ,suae mmdentiae innixus, in rebus ei, ct morum, ad aedi cationem doctrinae Chrisianae pertinentium, sacram Seripturam ad suos sensus contorquens eontra eum

sensum, quem tenet, O tenuis sncta,mater Gel - ta, cujus es judicare de vero sensu, interpretatisne Scripturarum suHarum; aut etiam contra in nimew confensam Patrum ipsem Scripturam sacram iurerpretari audeat. Itaque si quando hebraicum textum Vulgatet editioni repugnantem invenero, relicto sonte tanquam vitiato, rivulum consectabor, quippe quem fonte ipso puriorem decurrere, tanta munitus authoritate, minime dubitem. Licet enim

uenter scripturarum ripulis fine anteponendi) ut loquitur Bellarminus lib. a. de Verbo Dei cap. II.)quando constar fontes non esse rurbatos: nunc tamen hebrmeos fontes multis in locis turbidos fluere ibidem cap. r. idem Auctor ostendit , per hec verba .

His igitur duobus sententiis refutatis restat tertia, quam ego veris ampuro, quae es Driedonis lib. 2. de Teias domatibus inscripturis cap. Io. aliorum, qui docent scripturas hebrateas non esse in universiis

e e omnino integras, ct puras, sed habere suos quosdam

errores, quipartim irrepserint negligentia, vel jn rcvria ΓΘariorum sp aesertim cum in hebraeo fariisse errare ob literas quosdam simillimas , qualer

sunt

45쪽

sunt a ova: ' non: nctri: ) , in partim ignorantio Rabbinorum, qui puncta addiderunt. Cum enim variis modis legi, sipunctis eareant, hebraicae dictiones possim, non es mirum, si aliquando ipsi quoque in annotationepunctorum a vero aberraverint . Ceteram non tanti momenti sunt ejusmi ere res spaulo infra idem Author subjungit) ut in iis, quae adfidem, bonos morespersinent Iacrae Scriptu-rs integritas desideretur. Unde illa exploditur eorum opinio , qui Uulgatam editionem ita per Concilium Tridentinum probata volui, ut omnis pariter hebrii, S graecis fontibus auctoritas adempta sit. Ut enim egregie in hanc rem disserit is , qui Concilio intemfuit , Alphonsus Salmeron Proleg.3. a nobis citatus in dissertatione biblica, quam edidimus hoc ipso anno : Nihil ibi s in Trid. Synodo videlicet) de exemploribus graecis, aut hebraicis agebatur: tantum imur tot editiones latinas, quot nos a secula parturi rant , quaenam ex illisprae staret . sermo erat: res His reliquis latinis, unam hane in aram tarteris, tamquam Periorem, puriorem, dilucidiorem, Osuis fomtibus , unde es orta, magis consentaneam monunti vit . Liberum aurem reliquit omnibus, qui Scripturas sacra; profundius meditantur, fontes graecos, a que hebraeos, quarenus opus sit, consulere, quo π 'am viris librariorum, aut temporum injuria corru

tam edicionem emendare valeant. Non tamen ut eam

tamquam falso interpretatam, praesertim in rebur ad Idem, vel bonor mores spectantibus, aut errorem intolerabilem continentem condemnens ; ut haeretici μ- dienter impudentibF- faciunt . Hactenus Salmeron, cujus sententiam sequuntur Bellarminus, Dri edo , Vega, Serarius, Sixtus Senensis, Andradius, & alii. F FOn-

46쪽

Fontefergo , quatenus opus sit, consulere, inconcusisa nihilominus Vulgata: editionis stante authoi itate, usuiu habet necessarium , tum ut Uulgatam ipsam amendis, quae quandoque irrepere possent, vindicemus : tum ut eam profundius meditantes, facilius intelligentia consequamur : tum denique, ut Heterodoxos ad fontem provocantes, ubi Vulgata editio, quod sere semper fit, cum fonte concordat, ipsorummet armis jugulemus , Evangelici Patris familias oeconomiam imitantes, qui profert de thesauro suo

3 o Cum ergo hebraica lingua antiquitatis, cum suustitatis , cum pulchritudinis laude linguis omnibus antecellat; cum tantopere sit ad Scripturarum intelligentiam necessaria, tum quia quaedam ab interprete verti non possunt: tum quia inter vertendum , Scripturarum elegantia plerumque deteritur : tum demum quia, sive vocum ambiguitas, sive hebraicus idiotismus, sive typographi errores , &menda ex necessitate versionem obscurant; quid obstabit, quominus ingenui, & ingeniosi, sciendique cupidine inflammati adolescentes tam antiquum,tam sanctum, tam elegans, S ad scripturarum intelligentiam tam necessarium idioma condiscant ta 1 At obstat dissicultas. Dissicultatem studium hujusinodi, nec modicam, praesefert: esto. Nunquidii sunt, quos alloquor, sapientiae Candidati ,. quibus iacilia tantum arrideant, quos proinde virorum so tissimus Gedeon monito illo excipiat Jud. T. 3.

uisermidolosus, ct ti dus es repertatur. Dissicubtate nimirum exacui sortes viros, di incitari, non

47쪽

retudi oportebat: nam Virtus in arduo semper,vitium

contra in proclivi positum est. Difficilis est hebraica lingua: Novatores tamen difficultatis hujusmodi nihil

larva deterriti exemplaria hebraica nocturna versant manu, versant diurna: linguarumque nobis pariter,& Scripturarum inscitiam objectantes,subinde insultant. Quos ergo Codices sacros scrutantur illi, ut distortis, & falsis interpretationibus vitient, quanto aequius est eniti nos , ut fartis, atque tectis pro virili portione servatis illorum detegamus staudes, audaciam exarmemus. Ut intelligant quanto validius Heb. ix ancepι iste,& ex utraque parte acutus divini verbi Nais ' ρς o dius a catholica dextra vibretur, praesertim cum tantum roboris ad illum tractandum scholastica Theologia , cujus ipsi ope destituuntur, nobis suppeditet. 3 2 Caeterum quod ex abundanti permisimus, difficilem nimirum esse linguam hebraicam, id vero

aperte, & palam negλmus: neque negamus modo, verum etiam omnium illam linguarum facillimam, atque expeditissimam pronunciamus. Cum enim ex declinationum, & coniugationum primo, eX praeceptorum deinde circa syntaxim, ex vocabulorum tandem multitudine , linguarum dissicultas potissimum aestimetur; hebraica lingua mille, paulo amplius, radicibus tota comprehenditur: quarum si quinque,

vel sex alphabetico ordine digestas diebus singulis

memoriae mandaris, quinque, veI sex mensibus universam didiceris . Declinationibus caret: nomina quippe omnia hebraeis sunt indeclinabilia. Comparativae per monosyllabam in minprae, superlativa vero per disyllabam 'sti meod dialde omnia resolvit . Hinc illud Cant. I. lndi ' detin dona sunt ubera tus prae vino, id est, meliora. Et Genefis cap. I. versii 3r.

48쪽

riditque Deus cuncta, quae fecerat, ct erant palis bona, id est,optima. Conjugationes quatuor tantum un-merat: quarum primam si teneas, facile cς eras paulum a prima deflectentes noveris.COnIugatio autem,

quantumvis perlacta, ct integra, viginti duabus fere vocibus constat. Quid hoc ad grςcas, & latinas,

quarum latina Amo centum circiter , grςca Vero supra centum numerat Voces. Et, quod magis mirere, tam paucas voces hebraica conjugatio

per masculinum , & foemininum latinis & graecis conjugationibus incognitum genus distinguit. Porro hujusmodi paucitas vocu ex eo procedit,quod hebraica et ingua modos geminos tantum indicativum scilicet, & imperativum, & gemina tempora prς- teritum perfectum sciliceto futurum computat nam tempore prςsenti caret, cujus loco participium adhibet . Hinc illud Thr. 3. r. 3ni rura viri' Ego vir

videns paupertarem meam, id est, qui video. Philos phice nimirum: si enim tempus juxta philosophum cst numerus motus secundum prius, & posterius; cum Prssens tempus, instans quippe indivisum & i

secabile, prius, dia possextus minime admittat, PN-sens sane non habet rationem temporis. Quo nos i

stituto plane divino Lingua Sancta salubriter admonet, velut prςsens tempus, transiens nimirum, pro nullo tempore; ita sane pr sentes res, quippe fluxas, pro nullis rebus habendas: qternitatem dumtaxat, quae semper maneat, loco prssentis; sterna, quς nunquam intereant loco durantium esse computanda. Cum tam multis autem,quibus Grici & Latini utu tur temporibus verborum, di modis haec lingua coreat; non ideo tamen minus feliciter res ipsas explicat 1 Diqiti su Dν Gorale

49쪽

cat, quippe cui, quemadmodum nihil superfluum inest , ita sane nihil necessarium desit. Syntaxis negotium brevissimum est , cujus nimirum regu-lς Omnes una, aut aliena pagella circumscribantur.

Ea est enim hujus linguet natura, ut indole & sponte sua quodammodo ipsa se construat. Ad radicem qui mpe , seu thema si unam aut alteram ex iis , quς serviles dicuntur in literam adjeceris, nomina illico,&verba formasti: nominum prςterea, ac verborum aflixa: pr positiones etiam, quς cum similiteratque affixa in unam cum radice dictionem coalescant, fit plerumque per unicam, ut hebraicam vocem ita compositam plures Iatinoru elegatissimo compendio

voces reddantur. Sic ubi legimus Psal. 1.2. Et in lege ejus meditabitur die ae nocte: quatuor hς Iatinet Voces, in in lege eius unica dictio hebraica concludit imma ubiit horatho. Deinde si declinationes nominu,si comparativa , S superlativa, si prςsens tempus, si modos Optativum, S conjunctivum,quibus caret hςc lingua, computes;syntaxis portio quanta prςcidituri et quidem syntaxis quam magnum grςcis, S latinis negotium facessat, & quam multa involvat pretcepta, re gulas, exceptiones, scholia, appendices, prolixa cane volumina, quibus documenta hujusinodi continentur ., satis ostendunt. Quibus & illud addendum est, unicum fere librum,sacrum Codicem scilicet,hebraicet lingus studiosis ad cognoscendum esse propositum; cum in latina , & grqca lingua multitudo librorum sit pene infinita. 33 Itaque linguet hujus dissicultas maximam partem in opinione consistit. Atque in hoc pretiertim negotio verissimum es Ie effatum Senecet illud evincitur : Non es in rebus di ultas ,sed in animis. In re diffi-

50쪽

dissicultatem lectioni, & scriptioni initio aliquam facessit characterum, & punctorum novitas, & insb- lentia: quq dissicultas hujus linguae praecipua illius mihi videtur similis, quam Mathematicς tyronibus

exhibet quinta libri primi Euclidis propolitio Isse-lium triangulorum, quet ideo dici vulgo consuevit Pons asimorum. Cςterum velut ponte illo, ita hac novitate intra paucos dies, labore & ingenio nec immodico, superata; Iatissimus ad progrediendum campus aperitur. Habent etiam s ne quid dissimulare dissicultatis videamur) verba quaedam anomaliam, verum & hqc exiguo labore, ac tempore vincitur; neq; cum multo Iatiori Grςcorum anomalii videtur comparanda. Ex quibus emcitur, hebraicam linguam, ex communi magistrorum consensu, ne decimam quidem ejus laboris, εc temporis partem requirere, quod sive grςca, sive latina postulat. Si quis enim aliquot is eam menses impendat smen ei non

annos in inquit Erpentus , bonor facilP promessuis

ciet . Bimesris, vel trimesris, ut mediocriter quis addiscat, industria sufficiet: annum vero non requirit, ne omnis eiur di uuar fluiter superetur, inquit

Amma. Verum quid magistros necesse est hujus rei testes inducere quos plusculum sortasse,quam concedit veritas,ad homines alliciendos,dissicultatem extenuare quispiam suspicetur) cum luculentiores afferre in mediu possimus testes discipulos. Vos appello, qui annis seperioribus, & pr sertim anno proximὸ elapso

huic linguae vacastis Auditores nostri, nonne intra tertium aut quartum mensem cum strenuam interim speculativis disciplinis operam daretis in labore nec improbo, nec insano ita profecistis; ut nedum legere , & exarare hebraicos characteres; ne dum ex sa