Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

811쪽

Philosophis, aut Theologis, pra cipue senibus. Neque enim senex senem irridebit ob aetatem. Domesti' et acres sint virii partim ob tutelam, partim . ob morum similitudinem. Neque sine horum custodia umquam prodibis in publicum. Abstinebis a viiijs,N dissimilium conversatione, tum convivijs. Nam loca ipsa amoena numquam te irridebunt. Piscatio ,& etiam aucupium, voluptates honestae sunt. Latrunculis cum paribus certare L potes. J Ne

tamen umquam res eruditioni, eru- .ditionem aetati, aetatem moribus anteponaS. Vteris pueris, ad servitutem. Promptiores enim ad munia,&a contem tu tui remotiores. Cum caeteris autem caveas loquacitatem

quae senes reddit despectos, & nimis familiares) cum quibus versaris

acris magis, quam levis. Principum & magistratuum gratiam prome- Iearis magis , quam aucuperis. Quodvis dictum petulantis adolescentis ita calide & pertinaciter prosequa-

812쪽

18 HIERONYMI CARDANI sequaris, ut exemplo alijs sit. Exercearis aliquo in negotio, in quo praestes omnibus. Solum etiam te delectare poterunt plantae. lapilli, ecty- 'pa, figurae, atque ejusmodi ι & propria stirps. Vt vero quod summii inest neque contemnaris, neque odiosus sis, illum per quem omnia tractas, cave ne laeseris. Imperio, non consilio, utitor. Spem cum re conjunge: ut donec vivas, plus habeat, quam te mortuo. Sed & inexspectatis bene --fichs, illius rem augebi S.C A p v Υ CXXXII.

- Peroratio.

LX AEc igitur de his die a sunt,

' quatenus scribi potuerunt: nam in opere ipso sunt conjunctiones, &comparationes , & occasiones ; α moderatio i quae ex generalibus regulis habetur ; & amicorum monita, & exempla eorum qui plurimum

possunt, & qui sunt prudentes, Sc

813쪽

usus ipse in omnibus dux. Quod etsi damno assiciaris , noli existimare, te ob id non profecisse; aut haec quae scripta sunt, non recte se habere. Etis enim quidam adeo sunt stulti, ut seipsos cum alijs perdant, ira, improbitate, ignorantia: quorum Occurium, conversationem, ac cum illis negotiationem prorsus fugere oportet. Sed tamen metuendum, est

tibi, quum qui damnum intulit, ex damno lucri quid fecerit. Signum

enim est, te non recte egi ilia. Me- , mento autem in omnibus, ne immortalem rem, vel impetu animi,

vel lenocinio praesentium bonorum, aut quae speras, cum mortali ac volatili ulla ratione commutes. Plurimum autem juvant epistolae Principum: in his enim plurima cognOlcuntur quae hic scripta non runt: tum exercitatio horum praeceptorum, atque usus. Prodijt autem in publicum liber earum primus : in quo mediocria sunt plura, quaedam etiam bona valde, multa insulsa.

Haec sic dignoses: Quaecunque scri

814쪽

o HIERONYMa CARDANIbuntur a ministris magnarum rerum, & de rebus secretis, optimae sunt: Quae de magnis rebus, etiam

ab ijsdem, licet manifestis, sunt etiam bonae: Similiter & quae a Principibus ad hujusmodi viros. Oportet autem, ut dixi, etiam delectum habere: ut in quibusdam exemplum

actionis etiam sumamus; in nonnullis modi agendi;in quibusdam etiam

solum excusationis exemplum. Natura quoque ineptis, quum Vel non totam artem didicerint, vel non

sensim, ut in naturam transeat, Vel non accurate eam quantum oportet

tractarint; vel si omnino simplices fuerint, tantum abest ut profutura sint haec praecepta, ut ridiculi futuri sint, α tum ob consensum, tum ob confidentiam majoribus damnis, atque turpiori dedecori obnoxij: Frustraq; accusabunt hanc disciplinam: cujus tamen utilitatem, quanta sit, nos exemplo, quamdiu fuimus Bononiae, ostendimus, tametsi omnibus oppressi incommodis, multisque infamiae falsis notis, quu omnia in con

tra.

815쪽

PRvDENTIA CIvrLIs 76Atrarium vertendo hostes longe lateque superaverimus intra quinque mensium spatium 3 re & celeritate miraculo similibus. Verum illud cogitare decet, quod haec no ut traduntur exerceri possunt, tum quia o stant mores, consuetudinesque,tum

leges perperam editae: & quod qui

PIaesunt, non rem ex tua sed tua sententia tractare volunt & cupiunt r& ob id saepe eontinget, ut nisi loco. tempori, tum vero rationi tractandarum rerum quae scribi nullo modo potesti te ipsum praeceptaq; haec accommodare noveris, frustratum te his, eademque inania esse existi . mes. Quum vero haec boni causa scripta sint; nec fieri possit, quin optima etiam in malos usus trahi queant, velut felicissime venena in salutaria medicamenta; quicunque sine necessitate summa j male his

praecepti S utetur, praeter conscientiam sceleris, metum futurorum, δύAdrastiae, sciat, laxatis rationis Mpietatis frenis, sibi, dc perturbationibus animi host ilibus indulgendo

quum

816쪽

761 HIERONYMI CARDANI quum cupido sit infinita , mortales casus varij & incerti, natura fragilis& imbecilla male pereundum. Sunt praeter haec quaeda in quasi conjun- ha, & ad argumentum rei facientia, elut qui praeferuntur libri de Antonini vita, ad ostentationam scripti:

quum illam maxime vituperent. Quorsum enim se adeo laudare , atque haec scribere, quorum plurima manifeste falsa deprehenduntur, si sua latere voluisset λ Ideo cum maxima cura legendi sunt. Dissicillimum est enim inter multa perperam dicta, paucula oportuna seligere. Sed & in privatis affectibus Musica multum

potest, & antiqua in mentem reVΟ-cat, eandemque percellit, sicut in . publicis rebus samma illa coeli, &Cςmetae , generalesque constitu tioncs , quae mirum in modum hominum mores institutaque mutant:& quae sequuntur ad illas, magna

mole cogitantes incitantes, & vim inferentes. Memento etiam receia suum,& reflexionum, tum redituum atque remissionum nostrarum.

817쪽

PRvDENTIA CIVILIS. ae vero extra & supra artem sunt , tria sunt praecipue: In naturalibus juvenescere , in privatis negorijs , quod jam perhi aut prope est, ostendere potuisse non perire ue quod

in medicina maximum esset: , in. publicis rebus, foedera sancire, ut tuta essent ab utraque parte. Sed primum fucata ratione peragimus, Viμ tam futuram pro praesenti subjicientes: eam quae superest, diligenter custodientes, filiorum cura, tamquam imagine nostra, & gloria. Privatorum negotiorum Galenus ja- stat se modum quendam inveni sie, Io Artis curat. cap. 3.ὶ Probo exemplum illud: sed magna felicitate opus est, ut in hujusmodi occasiones incidas : & qualecunque fuerit, in tam ardua re laudo inventum; quando nil melius excogitari possit. Sed adeo multa requiruntur, ut Vix e pluribus uni vel semel contingere possit. I n publico foedere quaesiti sunt viri probi communes amici, in quOxum manibus arces pro pignore deponerentur et aut Respublicae, qui

818쪽

64 HIERONYMI CARDANIbus mercatores libi negotia habentes in pro magna summa auri-utraque parte pollicentur. Sed difficile est integrum virum invenire: & si

sit, etiam ut uterque ei se credere Velit. Demum potentioris metus, vis discrimen non leve afferunt. Respu- blicae quantum delinquant, noVimus Romanorum exemplo , qui

agrum, cujus judices essent, sibi ad-judicarunt : Val. Max. lib. I. cap. 3. Sed & decernere longum, postquam per calumniam litigator negat prius a conventis disceuisse. Sed tamen melius est hoc, quam simplici juramento fidere. Est etiam quartum, sed non absolute desperatum, Verum dissicilimum, quum indefessi hostes,&plures,ac potentes. Herculeus labor Hydra Lernaea repraeses tatus raquo vel vi, vel fatigatione, vel taedio, vel desperatione, vel casu vinci, etsi saepe viceris, necesse est : ut Troia a Graecis, Numantia a Romanis,&nos hic Bononiae pertinacia hostis victores Vincemur. Auxilium etiam Hydrae ue exurendum esset caput, non

solum

819쪽

PRvDENTIA CIVILIS. 76ssolum amputandu. At nobis non licet. Quamobrem hujusmodi viris e- uigenda est, ut dixi, civitas , in qua Princeps inhabitet. Alijs, qui primum non possunt, secundum non observarunt, non alia est via, quam non ulcisci, sed ex inimicis amicos.& factionem cui dixiὶ suscitare. Sed

primatum deponere oportet, & alteri cedere. QEorum duorum unum mihi non licet, ob dignitatem I alterum non possum, ob aetatem &shu- dia. In hujusmodi occasionem expectare melius est 3 interim remorari. Denique quamquam finis noster hie non sit, proximus tamen illi est, quem boni malique Principes, ac privati expetivere; & in quo omnia, praeter naturae dona, bona constituista esse videntur ; est Veneratio: ut contra continere hominum studia

in hoc dissicillimum. Ob idque illa

etiam dissicillima. Veneratur Deum& Principes, & familia bene constituta herum suum. Complectitur autem quatuor illa conjuncta & indivisa simul ; amorem, timorem, ais elum

820쪽

66 HIERONYMI CARDANIctum naturalem, & opinionem maximam probitatis, sapientiae, atque potentiae. Essiciunt autem venerationem maxime consuetudo, religio , & juramentum. atque haec ubi desit, parum boni adesse potest: minus tamen obest Principibus. Hoc ipsum deesse quid timentὶ Post metum est amor. inemplum amoris absque veneratione, est parentum in filios. Verum ne illud forsan admireris, quod multa esse dixerim, quibus universum hoc negotium

tribuatur, velut scientia animi, veneratio , persuasio, movere aste-etus, potentia, & tranquillitas: Id accidit dupliciter. Primum ut finis ipse diversa ratione accipitur rideoque ut, modo illum adeptus fueris, nihil referre sputes: J veluti tranquillitas alia est habere quod velis, alia ut his quae habes contentus sis. Ita ergo duo erunt, quibus adipisceris finem , prorsus

diversa, & pene. . contraria. Secundum: ut causae sint ordinatae,

atque perffetae singulae: velut ex