Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

801쪽

PRvDENTIA CIvILI s. T Tad amorem vehementem pertinent.

T ertia caussa est, quoniam jam effoetis viribus, ob musicae studia nihil praeclarum ad virtutem perficere sustinent, aut possunt: unde dominis in gratiamnem devenire nequeunt.

9 Quum aliquando sanassem potentem virum: atque is inre justic sima me paene ad desperationem compulisset, ubi obviam Distus mihi est qui a secretis ejus erat, inquit, Cur non ad me potius scripserasi ego te hac cura statim liberastem. id foedius 3 scripseram ad dominum deincies: hunc palam est interriapisse negotium : gloriabaturque. O miseram illorum usque adeo felicitatem lSed defendi potest, divisa esse munia, ut ex condicto privata intimis

relinquantur. Ergo Vides quomodo humanae res agantur; & quae rerum fortuna; & quid agendum. Ius jam eorum est, tum illis majorum. arctamque consuetudia

Sed ut reliqua peccata ut reor) non aequalia in omnibus, sed majora in ambitiosis, ignavis, & flagitiosis. IiΣ - Io Qxrum

802쪽

7 8 Hi ERONYMI CARDANIio Q Eum Regis Gallorum Lecratus primum locum occupasset in Concilio Tridentino, Legatus Philippi Hispaniarum atque Indiae Regis, sedit ante scribam, nullo ordine, ex adverso Legati Pontificis, ne alteri cederet. Quumque judicium praecedendi Pontifex devitaret, ne alterius Regis offensam subire cogeretur; quorum unus & amicus &potentior; alter jure prior, & alienato animo esse videbatur uel consuluit Hispaniarunt Regi, ut semper Episcopum mitteret, si Gallorum Rex Episcopum non misisset, quod jure sacerdotij praecedat Episcopus: aut si ille Episcopum, ipse e Proce

tibus unum, ei cessurum jure sacerdotij, non regni.

ii Quum legatus Epidauriensium apud Turcas captivos quἡ-dam ut fugerent juvisset, intercepto duce itineris periclitabatur. Dum recurrisset ad purpuratum e primis, pethi, Vbi rem cum illo tradi asse tylespondente eo, In cubiculo; jussite uncta inverti. Itaque judicio ad

803쪽

PRvDENTi A CIVILIS. 749 purpuratos relegato , consuluit caeteris collegh ille, ut an verum esset indicium, ex conditionibus f cubiculi, &c. J quaereretur. Quum nihil eorum quae praedixerat, inventum esset, palo infixus est ; non solum ut delator falsus, sed ut qui pecunia corruptus, facinus perpetraverit. Equidem & illud consideran- .dum, quamquam falso judicio oppressum , majore tamen in culpa illum fuisse, quam legatum.11 Quae mihi maxima detrimenta attulere, sex fuerunt: Simulaste simplicitatem usque ad vecordiam. Astrologiae fidem adhibuisse: Ludus latrunculorum: Musica: Liberis procreandis minus operan Ddisset Caruisseque paedagogo, 33 Vincentius Toscus Caesenas, medicus & philosophus, quum consenuisset, opibus comparatis, uXO- rem duxit : Vt vero ad Venerem accenderetur, cibos paucos sumebat. salaces, ut ova dura, avellanas exsaccharo, offasque ex aromatibus, vocant Mostacinos, vinique poten-

804쪽

so HIERONYMI CARDANItis parum ; experiebaturque commodiora: bulbos, carduo S, tortas, caseum, pineas ex saccharo: inde suppositis lectis juxta ignem. Saepius enim per hiemem haec agebat. Atque ita susceptis duabus filiabus, unoque masculo, ut se exhauriret, dum proli studet, finem huic conatui imposuit: novamque curam educationi adhibuit. Mustodia autem mirifica. circa uxoris pudicitiam utebatur: quam & nactus fuerat probam , & eleserat foecundam. Ita singulari hac 1ndustria vitam felicem duxit; & tres liberos qui etiamnunc vivunt continuata prole reliquit heredes, & divites: Vt diligentiae nihil ne hum sit. I Quum Carasta Cardinalis eligere nollet Angelum Medicen in

Pont. Max. sponsionem accepit c L. M. aureorum, ut Munt, sane cM. a

Florentiae Principe; quaeres ei exitio fuit; quum jam magnorum criminum accusationibus urgeretur. Praestabat vel liberaliter suffragia exhibere, Vel non omnino exhibere: hoc

805쪽

PRYDENTIA CIvILI s. TFIipso tutus ; illo securus, ob verecundiam tanti accepti beneficij. as Quod autem nulla potentia erroribus par esse possit ; & quod ex hujusmodi genere vitae etiana Prin-ς cipes ruant, duorum Principum vita, inter caeteras, nos docet: una

Lud. Ssortiae, Ducis Mediolani, qui

in carcere mortuus est; altera Ludo vici xii Gallorum Regis. Ille dum fallere omnes vult, & a suis proditus, ab ali)s deceptus, & oppugnatus: hic dum foedere junctus Venetis, ipsos ambitiose contracta cum alijs Principibus societate, solus profligavit. Vnde illi & invidia, & jactura ; & parum constantis animi opinio obfuit: ut, pari exemplo , ab omnibus alijs , perfidiose in unum consentientibus Mediolanensi principatu privatus sit, maxima jactura etiam in Regno accepta; ut Fr. Guicci ardinus narrat in Historia le

806쪽

ps: HIERONYMI CARDI, NIC A P v et CXXXI. De senum vita, pro exemplo.

tum est omnibus prodesse; lon- gumque esset singula calamitosorum genera describere ; hoc unum quod diu vivendo neque Principibus ipsis effugere licet, J pro exemplo describemus. Nam seu Principisiiij sint, seu nepotes, seu alij heredes . seu nulli jure, ut Antistitibus/α his qui per eleetionem creati sunt; contingit ut vel ab illis, qui haereditati inhiant, aut qui rem totam in manu habent, ut solent Principes, velut dixi, unum habere, qui non contentus eo quod nimis habet, de plus habere quam possit, humanam

conditionem secutus, habere vult ;aut omnino, si vir sit gnavus, qui cuncta per se essicere velit; ab omnibus irrideatur: quanto magi S mediocris conditionis senex' God si senectuti orbitas & paupertas, aut morbus, aut vitium animi adjungatur , vel stultitia, nulla spes residua est,

807쪽

est, praeterquam in morte. Nihil tamen prohibet senem, etiam pauperem, felicein esse, si filios bonos habeat, aut incolumis sit, ac sapiens. Ergo seni injuria gravis est, tum quod ea nullo suo merito infertur, tum quod ad ulciscendiam minus paratus est; & , ut dicebat Laberius , Veterem ferendo iniuriam, invitas

novam:

quod gravissimum est in hac caussa, atque inevitabile malum, etiamsi ferre quam cunaque injuriam paratus sis. Molestum est ergo ferro: siquidem ira tristis est, & magis dolor : spiritus autem tristis exsiccat ossa, ut Sapiens dixit. Terti qminis commodum est ex contumelia, quod tui redduntur dissiciles erga te;& pares te accusant ut segnem; & inferiores te contemnunt, fiuntque contumaceS: ut ea aetate non possis vivere.

Auxilium igitur a prudentia, patientia , potentia atque loco sumendum est; ut velis vivere in bene in

808쪽

- Ηia RONYMr CARDANIbus honos habetur. Olim felix vitas erat senibus J apud Lacedaemonios, & Romanos ; contra miserrima apud Athenienses, cum sua Phi

losophia; Felix J ergo Respublica,

ubi per senes cuncta administranis. tur : Vbi autem petulantia viget, etiamsi magistratus justissimi lint; quis cohibebit petulantiam horum;& quantumcumque leges severae proponantur, mille modis cas eludunt. Cogitatione vero patientiam indues: quum qu sino di insolentes dignos misericordia potius, quam ultione, existimabis: nam cito in aliquam magnam calamitatem incident. f His J diebus adolescens lictor insultabat aurigae meo anno MD Lxx, Iunij initio j & ad portam

terrebat equas, quae carpentum quo vehebar, illudens equabus, quod paulo macilentiores essent; reprehendentibus publicanis. Irasceba-.turque mihi ea hoc auriga, quod caussam praeberem huic injuriae, quam receperam: Idem triduo post. retulit, eundem lictorem interfe

ctum.

809쪽

ctam. Cogita ergo felicitatem esse in sapientia; finis propinquitatem esse optimum, quum ad ingressiani melioris vitae spectet. Societatem ineas cum Philosophis; non cum Grammaticis, ant Poetis. Neque etiam verum est quod Caecilius in Hephaestione dicit ; Tum etiam in senectute hoc deputo miserrimum, Sentire ea atate esse odiosum se alteri. Et illud Varronis initium detestabile: Homo est busta; eo magis senex.

Annus enim octogesimus admonet me,

uisarcinas colligam. Quin potius Senecam audiamus, dicentem l Epistola 16.) riget animin in senecta, O audet. Huno ait esse forem suum. Et alibi: Bemadmodum quod inmeia lis imo, Divisimum est , ita vita emtrema pars iucundissimae in qua extinctisperturbationibus, suavi me stafrui licet. Et Plato inquit ; Senectus si in hominem modestum is facilem incidat, minime laboriosa es; contra, Menectus iuventus his D morosis ct im

810쪽

'sς Hi ERONYMI CARDANI quamqlsum pauperi senectin molestior sit , non tamen maius est prasidium in divitise, quam quod perturbationibus carens , quietiorem vitam degat. Et in nono de Legibus, juxta non parvo intervallo anteponendin est , apud Deos, homines qui feliciter victuri sunt. Cassi ergo seniorem a iuniore , se turpe est , ct odio a Dise habetur. Puemlibet ergo seniorem decet o re 9 verbo a iuniore coli ; si maior sit xx annis, velut patrem. Aristoteles quoque ait 3o Ploblem . Seniores magis mente valent. Si ergo mens es quicquid boni homo habet, manifestum

est , senem esse beatissimum ; si ei honos

habeatur, nec ab alijs inquietetur: Ei vero iure debetur reverentia ue ut idem restatur 9 Ethicorum, cap. II. Quare tota res in nobIs est, ut laa. ' . bitatiotiem inveniamus , amicos quaeramus smiles. Multum enim

prosunt, imo necessarij sunt,ut idem Aristoteles J ibidem docet, l8 lib.

cap. Patria ergo, opes, amici, studium in his quae parte maxime alet, scilicet mente, non exercita-λ tione