Hieronymi Cardani, Mediolanensis, Proxeneta, seu De prudentia ciuili liber; recens in lucem protractus: vel è tenebris erutus [elektronische middelen]

791쪽

PRYDENTIA CIvi LIs 737 lasciviam; tum vero connexionem quandam quam habent cum alio-

um genesi. Veluti Sol est mihi do-aninus, oppositus Marti . Qui sibMarte sunt nati hi autem violenti sunt, atque sicarij, ac latronesὶ me naturali odio prosequentur; audebuntque,&c. Quid aliud autem est periculum, quam naturale odium cum caussa audendi quo perse erante multae occasiones incidunt. Non sunt ergo Astra caussae evenis tuum, sed praeparationem , &c. E. Ventus autem fiunt ex errore, aut prudentia tractantium. Atque haec consentiunt experimentis, consentiunt his quae sapientes dixerunt, consiςntiunt etiam his quae nostra. lex tradit. Propterea lexempli gratia si hoc anno habuero Solem in Martis quadrato; in genesi vero in

opposito; resticabuntur caussae periculorum, tam eX parte aliorum, quam mei: & juxta multarum causissarum concurius, ad mensem ac

792쪽

38 HIERONYMr CARDANIΛn vero eventus futurus sit, eorum . quae sciuntur, talis exitus erit qualem nos esse volumus p quae nescium tor, erit, quo nim extra deliberationem sunt, & tamquam caussae naturales. Similiter & circa opes idem ferme contingit. Et cauta quidem quaedam sunt determinatae ad prae' parationem, & eventus in consilio repositi. Itaque & Astrologia ad haec utilis erit, ad prosequendum dc fugiendum: & nihilominus nec inutialis opera nostra. C A p v x CXXIX.

De divina natura.

P O R R o praeter haec omnia di vi

num quoddam est in nobis ; uni. majus, alteri minus, non solum ex Theologorum sententia, & Acade- micorum, sed etiam Medicorum , '

scilicet Hippocratis , & Principiss Avicennae: J quod quum liberatur

a gravitate corporis hujus, non exiguum affert commodum, & per sollinia, de vaticinationem, &Nu-

793쪽

dentiam, si ve idem sit Genius quod non credo, seu non sit; idem secum bonam Fortunam affert; aut si malam effugere non potest, pro Videntia praestat. Plerunque utile est ad securitatem, ad tranquillitatem, ad vitae longitudinem. Caeterum cibaria prava, velut legumina, carnes

salitae, atque pisces similiter saliti ,

pravus panis, vinum corruptum, Vimgiliae , invita continentia, tantum

abest, ut quod divinum est in nobis liberent , ut etiam illud foedis imaginibus obturbent. Talis fuit vita multorum Eremitarum, atque Ph losophorum. Itaque nihil negligero

expedit. Preces autem ad Deum

etiamsi homo per haec praecepta profecerit ad inveniendum medelam infortunij , mensuram docent, quae nulla arte tradi potest, nec humano judicio perpendi, inplerisque etiam de finis deliberatione, in imperitis etiam modum: velut de Oratione B. Augustini, quadraginta diebus, nudis genibus, nondum praegustato cibo recitata, pliues

794쪽

τ o HIERONYMI CARDANI plures testimonium serunt. Omnia haec ex lumine in nostram animam addito. Ideo cuncta ferme sunt in nobis, quae nos tamen in rebus ipsis, aut casu esse putamus. Caussa autem cur haec in imperitis non adeo possint, ut haec operatio partim ex lumine, partim ex aequisita animi sapientia pεdere videatur, est, ut reor, quod non recte in sapienti et contemptoribus lumen illud propagatur. C A P v et . CXXX.

Exempla.

a T AN Nas Pont. Max. hujus nominis xx I I. plus reliquit thesauri non solum quam quivis alius Pontificum aut Regum, sed etiam, supra fidem. Quippe in pecunia cenis

tum octagies centies mille , in vasis re coronis septuagies centies mille aureorum coronatorum quu etiam

esset exutus patrimonio, satis superque ad debellam dos hostes omnes Christianae Relig1onis; si mens . aut cor successori non defuisset.

795쪽

PR DENTIA CIVILIS. 741Neq. enim in alium usum congesta tanta pecunia fuit ab illo. Id autem sola parsimonia, de optione. Vbi enim vacaret pingue aliquod sacerdotium, optione permutabat: adeo ut trium aut quatuor sacerdotiorum. annuos reditus pro uno exigeret.

Exempli gratia, Pontificatum reditus quatuor mille coronatoru datur habenti Pontificatu, trium millium 2 illum habenti duo millia quingenta et illum rursus habenti mille septua-sinta. Adeo ut quandoque ex uno lacerdotio quindecim millium coronatorum exigeret ex annuo reditu

solito supra sexaginta millia, sex aut

septem tactis permutationibus. α Exemplum aliud : Bernabos, Barbovus Cremonensis, quum vellet emere praedium intra pomoelium portae Beatricis Mediolani, primum expectavit, ut illi vendere cuperent: deinde subjecit duos amicos qui se simularent emere velle. Vter ueautem mediocre pretium , sed alterminus osserebat, ipse. quoque, sed etiam minus. Ita factum est, ut

796쪽

7 2 HIERONYMI CARDANI omnes deterrerentur tum multitudine emtorum, tum pretii vilitate; ipse vero rescisceret quanto plus simularent oblatum: nam non dissimulabat se scire alterum, scilicet qui minus offerret. Vnde etiam ex illo conjecturum faciebat de alijs. Vnus Veinro eorum, tum ipse cum alijs emptoribus, dolose colludebat: donec ni quum viderent falso jactare se illos de pretio, fidem non habentes eis, infra subsistebant.Atque sic multo minore pecunia amicus alter, ejus nomine emit.

ι 3 Aliud praestans argumentum , quo usus sum. Quidam volebat mi-'hi vendere agrum ccxx nummiS: ago dare volebam ducentos, dicens non mihi futurum reditum quatuor pro centum. Mebat ille, decem me habiturum. Tum fg , ut vel compos voti fierem, vel illius nequitiam coarguere,dixi:Primum locabo -- tum CC in singulos annos ad novem

usque pro octo :jam lucrifacis ultra id quod petis. Q gum rursus negaret, proposui contraria ratione : Dabo

797쪽

PRvDENTIA CIVILIS. 743Cxx & locabo novem annis, ad octo pro centum.Ita, quum& hoc renuisset, agnitus est illius dolosus animus. Porro plurimum juvat ut scias a quo emerint: nam tum vela tabellione,quod tutissimum est, scire poteris, quanti emerint. Quo duce plurimum emolumenti habebis. -domum Bononiae emere vellem; nec venditor satis esset firmare, persuasit Iacobus Machellus, procurator litium, eruditus ac probus, mihi amicus, tribus illis quos vades pro portione obtulerat,

ut quilibet in inlidum constitueret: nam proportione in solidum unum pro tota summa, grave illi in soli,du numquemque, postquam jus reliquitur illi contra socios, tutius. Ita mihi consuluit, ut pro uno tres haberem vades; δc illi non plus quam ex spontanea oblatione gravabantur. Haec autem sunt peritiae legum admista solertia.

3 QSum Iacobus Sancti Pauli

capuxus esset Ludovici Gallorum Regis, ejus nominis undecimi, adeo scite

798쪽

7 4 Hi ERONYMI CARDANI scite illi respondit, ut&arces, fundia, & Equitum praefecturam me iuerit, quamvis frater hostis ac p oditoris Regis. Cur autem, vide apud Argentonum Cominaeum: JIbidem videbis quomodo legatos Conventualis deluserit. Eaque via quod maximum fuit captum Conventualem securi percussit: ut mecprofuerit illi fratris gratia nec fratrem ob id Rex reliquerit. nec Regi ob id ille venerit in suspicionem. 6 Quum Petrus Nicolaus, Narnienses Episcopus, Bononiae Gube nator , negasset mihi petenti Phr triorum D. Dominici f Collesium,&c. J velle mea in medendo uti opera ; ego vero scirem, eum antea pro

alio rogasse: subri si, quasi nihili ducerem rem hane; dixique, Nil referre:Id solum a me quaesitum quod mea multum intereuet,l eorum amicitia uti ob librorum editionem longam inter nos familiaritatem, commodum publicum, ut discipulos docerem, re & verbis ostenderet et

meque dignum existimare Collegium illud

799쪽

PRvDENTIA CIVILIS. 7 sillud,propter nominis celcbritatem,

disse in manus ejus, qui omni arte, industria, conatu curasset evertere autoritatem meam,& me loco excu tere, quu ferrent etiam vitae insidiatum : nunc illi datam esse occasionem, ut hoc facto, & conspiratione . omnium medicorum praxin docerem, nec exercerem, eandemque esse rem, oppugnare nos, & tam

saevo hosti subministrare auxilia, quibus id facere possit. Apposui autem ex industria sermonem,&c. quocum Principibus utendum est inquerelis. τ Quum adolescens e domo exisset, patri ostendi, e re sua esse, ut maneret ; docuique caussas. Eo deduxi rem ad extremum. Si dissidit de re, Vadem me praesto ; & statim o-ensurus sum, si, quod laboris pigeat, non redeat.

8 Bononienses pueri formosi sunt, elegan t es, &plerique optimi mu si ciui videantur omnibus Italiae pueris

praestare: nec tamen ea consequun-Ii tur

800쪽

7 6 HIERONYMI CARDANItur. bona, quae multi alij longe inferiores , velut MediolanenΙes i &Florentini, consequi solent; scilicet ut fiant heredes dominorum,aut sal tem partis alicujus hereditatis participes, aut ut opima adipiscantur saa cerdotia. vel ut praeficiantur opulentis adesinistrationibus aut mercaturis, vel ut ad insignem gradunt virtutis aut dignitatem . perveniant: quae quatuor sunt magnae felicitatis in hac vita fundamenta.i Causis ergoest, primum a aritia parentum,& magistrorum : nam pueros illos locare solent, nomiacus ac domos. Vnde domini, tamquam soluso de

bito, nihil putant plus se debere;

nec illos exigere aliud quicquam. Alia ratio est , voluptatis i ususciniuinanim a parentibus didicerint

vivere in deliths, amare nequeunt

dominos, a quibus putan sibi plus deberi libertatis, v6luptatum 4-tae , fualsi a par*ntibus. Vndo do- mihi in intellige. tes, non se amari , sed omnia ad lucrum dirigi' , amare eos non possunt-: illa vero omnia