Geographischer Anfang, : oder : Kurtze und leichte Weise, die catholische Jugend in der Historie zu unterrichten, für die Schulen der Gesellschafft Jesu in der ober-teutschen Provintz.

61쪽

Non dem Planisphaerio terrestri.

undilanisphaerio De Globus stellet die Cebe in ei ne sunsi fugel; has Planisphaerium aber in nrenen emisphaeriis inter Ebene, ober Charte also vor sugen ais mann hi fuge mittendon inander gesti nitiei ii stre undaephe Stilae neben

62쪽

Intra Meridiani primarii ambitum per denos quosque AEqu-: oris gradus ductae Versus utrumque Polum ubi lineae hae omnes concurrunt, si tabulae sint rotundae; non item si quadratae. In planisphaerio

porro Parallelos arctitis in medio conjungi disjuni ver in extremitate necesse est, id quod in Glo-o minime accidit.

CAPUT II.

De mappis Geographicis generatim.

i. Quid est borographia quid optaraphia' Chorographia est regionis Graece, Ocydescriptio Topographia ver est peculiaris cujusdam loci Graece οπος v. g. urbis cum circum-jacente tractu descriptio. a. Quid est mappa, seu charta Geraraphica Est accurata situs terrae, vel ejus partium in plano de charta adumbratio. Quotvlicis generis fiunt mappa 8

Duplicis aliae enim sunt universales, quae orbem terrarum universum depictum exhibent aliae particulares Scis vel majores, in quibus majores orbis partes, ut Europa, Asia Africa America depinguntur, vel minores, in quibus vel regnum quodpiam, aut provincia, vel regionis duntaxat pars, tractusve aliquis delineatur Quid in mappis universalibus pracipue attendetinum In harum, imo H quai cunque mapparum aspectu facies ad Polum Arcticum, sive Septentrionem, qui in superiore parte mappae inscribitur, con

verten

64쪽

vertenti est; sic enim ad dextram erit ortus, ad 1inistram vero occasus Indo quoque patebit, quae

regi OraeS, cum praesonte hac comparatae, sint orienta

les, quae occidentales, Boreales vel Australas. Considerandum item, qua regiones cis aut ultra AEquatorem quae ad extram primi Meridiani, quaeve ad

sinistram. Dein qua suti Zona aut imate sit quaelibet Regio , uuat fu dem at tu dora longitudo Geographic , vel etiam Physica, hoc est, quot conmtineat milham: in longitudines titudine, α circuitu quae loci huyus ab altero distantia αα s. Qua ratione tu mappis invenista vitudo ct latιrudo luci 'Longitudinem indicant lineae transversae, qua tori, aut jusdem Parallasis respondentes, quae ad iupernam, infernamque mappae oram ab ortu in occasum ductae Maia Oueiturimi, qubi in iis numerantur gradus longitudinis , vocari solent. Quae verb lineae in dextra sinistraque mappae margine a Septentrione in Meridiem ducuntur, ac Meridiano respondent, appellantur Scala latitudinis, sive quod iilem est, elevationis Poli.

6. Cur manis plerisque pyxis nautica vulgo compassus applagi sole,

Ut lingulae, quae si formam refert, sempe:rque Septentrionem respicit, beneficio mappa ad quatuor mun/i plagas aptari possit. Quanquam Plerumque pars mappae superior Septentrionem, inferior Meridiem, sini1tra occasum, extima ortum

teneat.

65쪽

ima fi m eine Latitudinem in Longitudinem Geogr

66쪽

r. Quo pacto regiones, earumque imites, urbes item pagi oc discerni sunt 'Limites punctis indicantur, regiones ver ipsae diversis disscriminantur coloribus Urbes turribus, nec raro castella, oppida, arces, monasteria pagidec certis quibusdam notis discernuntur. t. qua ratione locorum distantia indagari

potes ρPer scalam milliarium, mappis plerisque apponi

solitam.

CAPUT III.

De variis dimensionibus Geographicis.

. Quid est Gradus

Est trecentesima sexagesima circuli pars. a. Quot mistiaria Germanica continet Gradus Quindecim, quod tamen de gradibus in circulis maximis intelligendum ; nam in minoribus, quales sunt Paralles, Tropici . c. gradus quilibet e pauciora continet milliari , quo propius circuli illi ad Polum accedunt. 3. Quot misitaria Germanica trecenti sexaginta illi gradus conficiunt PQέnquies mille quadringenia tot enim milliaria totus terrarum orbis complectitur. . Quid mistiare Germanicum ' quid Gallicum Zquid Italicum'

Germanicum duarum est horarum, sesquihorae Gallicum Italicum fere semihorae. Advertendum tamen nullam fere gentem sequi ubique uti inte vallorum dimensionibus nam sicut Germanis, praeter milliaria communia, quorum quindecim in majoribus Globi circulis unum constituunt gradum,pro

67쪽

ei chen entivorsten.

68쪽

regionum diversitate milliaria alia sunt majora, alia minora ita Hispanis quoque e Gallis de aliis gentibus leuciae missiaria sunt inaequalia.

s. Quit quotvlex est Minutum 'Minuta alia sunt horaria, alia Geographica Minutum Geographicum est sexagesima pars gradus, constans dimissi hor sive quarta parte milliaris, Gersnanici. Minutum horarium est sexagesima pars horae, quod minutum dividuur in minuta scunda, resecundum in tertia. d. Quomodo scala milliarium applicanda 'Unus circini pes uni, alter alteri loco, cujus dustantia quaeritur iastgatur. Inde circino scalae milliarium admoto, mox patebit, quot milliaribus locus unus ab altero si s unctus. r. Qua sunt minores mensium, ex quibus tanquam partibus milliare constar' i . Graiiuum hordei secundum latitudinem dispositum. Digitus. 3. Palinus, qui duplex est, ni o sive Spithama duodecim digitorum S minorquatuor digitorum . . Pes. s. Passus, qui iti- dein duplex est, major sive compositus, qui ct Geometricus dicitur, quinque pedum Sc minor sive simis plex duorum pedum cum dimidio. 6. Stadium. v. milliare Geometricum sive Italicum, mille pas- uurn 8. Leuca bis mille passuum, sive duplex

i illiare Italicum Geometrae memoriae causa men

suras omnes hisce versiculis sunt complexi:

70쪽

Quatuor Granis igitus componitu unus. Est quater in PalmοDigitus,quater in Pede palmus.' inpiaque edes astum faciunt Passus quoque centurii

Viginti quinque Stadium dant sed illure Octo dabunt stadia, duplicatum dat tibi Leucam

De variis vocabulis Geograpisicis.

i. Quid est Oceanus Est universa aquarum moles, terris passim infusa, orbemque universum immenso prope ambitu circumplectens, qui in varia maria simus distribuitur.

a. Quid est Sinui

Est maris pars, in terrae continentis remiunt longius se insinuans, quae si latior sit ampliorisque accessus, nec in terram longius procurrens, a 'avulgb dicitur.3. Quid est FretumqEst mare inter duas terras angusto tractu decuris rens, duo maria conjungens. . Quid est Hiripus seu vortex maris Est vorago seu gurges maris , ubi aqua cochleae instar in se contorta proxima quaeque magno impetu absorbet. Ex Euripis nominatissamus est Chalaidicus, Euboeam inter Ac Ach am qui lepties quotidie absorbere te revomere undas dicitur. Item maximus ille vortex se Euripus ad Normegiam,