De Callistrato et Philonide, sive, De actionibus Aristophaneis

11쪽

sententiam 808 esse, h. e. modo poetae Vicinum modo primarum artium actorem hae sormula promiscue significasse.

Visiarios iis Aristophanis indicatos esse hae formula, quisuissent ante quites; post hane comoediam, ubicumque haec dicti legeretur, intelligendum esse primarum partium

actorem.

Sed redamus amabo grammaticos sibi ipsos adeo non constitisse, ut summa usi libidine eandem dictionem ponerent et in primarum partium actore et in chori magistro denotando γQuod si Verum esset, mirum esset Vel marime, neque ero nil probabili argumento confirmari potest. Immo quod iam ipsi conicere debemus, certissimis constat documentis aliis verbis artem aetoris, aliis negotium poetae, sive verus nitiave suppositicius, signifieatum esse. Sunt autem hae documenta monumenta illa publice collocata, quae ante paucos annos eum in ipsa arce Atheniensi tum in livo meridionali reperta sunt. Quae si inspexeris C. I. A. II, 2, r. 971 sqq.), intelliges verbo διδάσκειν tantum chori magistrum indieari: actor signiscatur apposito substantivo ποκριτής vel Verbo et πεκρίνετο. Exempli gratia titulo n0nnullos eosque, quantum id seri potest, restitutos afferre liceat veluti M. 971: h. b. 3. τραγωJιδων -- ωJν Παιανιενς εχορήγε J5. Μ νεκρώτης δί δασκεκ ur οκριτης Μυνν ί mori. h. c. 1. Μένανδρο ς - ἐχορηγει ΘεόφιλίοJς δίδασκεν

Bis igitur aetorem voce ποκριτης significatum Videmus, eum ad utrumque poetam positum sit verbum ἐδίδασκεν. Addo alterum exemplum, in quo legimus pro ποκριτής Verbum πεκρίνετο Vel decurtatum πε, r. 72:

12쪽

Plura possum aDrre, sed iam sufficiunt exempla satis superque. Atque etiam in aes didascalia Verbum mo- κρίνεσθαι de aetore positum videmus; nam ibi sorte fortuna haec servata sunt: τ δε δραμα πεκρίνατο 'Aπολλοδωροc. Hoc uno exemplo dilucide probatur et confirmatur etiam grammaticos Alexandrinos ποκρίνεσθαι et διδάσκειν bene distinxisse, neque mirum est, cum in didascaliis componendisseeuti sint librum Aristotelis do actionibus scriptum Aristoteli Vero, quippe qui saecul quarto floreret, sua ex ipsis monumentis tabulisque publicis haurire lieitum erat. Neque igitur ad suam libidinem grammatici Alexandrini

modo hoc modo illo sensu formulas traditas posuerunt, sed ex alieno quodammodo pendentes arbitrio in suam quaque sententiam usi sunt, prout ristoteles praescribebat, quem priscas et genuinas sormula in libro suo retinuisse nemo negabit. Itaque ogkii coniectura prorsus reicienda St. At exstant illa veterum testimonia, quibus ockiana sententia fulciri videtur et confirmari, praesertim cum schol. ad Nub. s. 531 prodat postea utrumque Aristophanis aetorem fuisse, quae et ipsa ochi est opinio. Licet exstent atque obstent haec veterum testimonia, si quidem hoc nomine digna

SuUt, nos minime perturbamur. Nam primum maiorem fidem

habemus didascaliis eisque locis, quos haustos esse e didascaliis liquet, eum prosecti sint ad unum omnes ab Aristotele neque vero legimus in talibus locis Callistratumant hilonidem in fabulis Aristophaneis primas parte egi8Se, sed utrumque Aristophanis comoedias docere solitum esse. Tum vero illa testimonia eiusmodi sunt, ut nulla fide digna esse possint. Nam quod in Vita illa ipsa formula διδύσκειν

διά τινος posita est, cognoscimus, quam non per8Ρeetam rem

scriptor habuerit, neque ego quidem dubito, quin Bygantinorum nescio quis homunei e didascaliis temere haec collegerit, eum illam formulam, quid sibi vellet plane ignarus, in hane

salsam sententiam aeciperet. Non audaciae esse illum grammaticum hominem tam indoetum putare apparet ex eis, quae sequuntur: δια μὲν Φιλωνίδου τὰ δημοτικὰ se δράματα 'Aeuno φάνης ἐδίδασκεν), διὰ δὲ Καλλιστρατον τα ἰδιωτικά, quae Verba hominem levissimum arguunt et indoctissimum. Quapropter non iniuste Dindorfius Videtur egisse, qui extremam

13쪽

i Vitae partem, in qua hae verba leguntur, inseriore loco poneret, prae8ertim cum non tam de Vita Aristophanis quam de rebus omibus et quibusdam aliis in ea agatur. Illa autem ad Nub. s. 31 verba Graeculi esse per se patet, quam ob rem idem indoinus uncis ea seelusit, quae si plane eiecisset, non improbarem. Ceterum alterum horum commentum ab alter pendere veri mihi videtur similib

Itaque neque Callistratus neque hilonides in numero histrionum fuit, velut Apollodorus, qui Pacem egit, certo fuit.

Neque tamen hos viros nonnumquam parte quoque egisse praefracte nego, cum etiam illi temporibus poetae, velut Sophocles, ipsi interdum agere solerent ipse hac licentia insta utar munere histrionis perpetuo neuter functus est. Itaque reiecta est opinio oeriana, repudiata sunt Graeculorum testimonia vel potius omnenta.

Et quotusquisque hodie est, qui sibi nondum persuaserit Aristophanem etiam post quitum commis8ionem complures vel etiam plurima sabulas non ipsum in scaenam induxisse, sed aliis dedisse, qui horum ab archonte peterent, histriones

et choreutas instituerent, comoediam suo nomine in certamen committerent, h. e. fabulam docerent, quasi ipsi eomposuissent γSuseeperunt autem hoc negotium Callistratus et hilonides. Sed quinam fuere, eum aetore eos fuisse negatum sit γΡrofecto ei fuerunt, qui esse debebant, cum alius Oetae eo-moedias proprio nomine docerent, nempe poetae comici.

Philonidem poetam fuisse constat et testimonio Suidae, qui etiam titulos nonnullos comoediarum affert h), et fabularum reliquiis ab Athenaeo et Ροlluce servatis de Callistrat nihil certi ad nos permansit. Neque tamen dubito, quin Callistratus

quoque poeta comicus fuerit, cum Aristophanem poetae rerum caeniearum perito fabulas cum alias tum primam maxime dare necesse esset, si quidem aliquid sperare eius

intererat.

Quin etiam persuasum mihi est loco quodam Aristophaneo,

14쪽

dum recte eum interpretemur, eram esse hanc sententiam probari, die Vesp. s. 101 sqq.: αδικεῖσθαι Vώει φησιν προτερος πολλ' Ἀντους ευ

πεποιηκως,

τα μεν οὐ φανερως, ἀλλ' ἐπικουρῶν κρυβδην ἐτέροισι

ποιηταῖς,

μιμησάριενος την τρυκλέους μαντείαν καὶ διάνοιαν, 1020. εἰς ἀλλοτρίας γαστέρας ενδυς κωμιρδικὰ πολλὰ χέασθαι μετω τουτο ἡ καν φανερῶς δε κινδυνευων καθ'

εαυτον,

os ἀλλοτρίων, Ἀλλ' οἰκείων Μουσῶν στόμαθ' νιοχήσας.

Kockius et Leo l. coss. Aristophanem hoc loco tales conditiones in animo habuisse existimant, qualis in quitum fabula componenda eum Eupoli ei fuit. Quod ne cogitemus iam ipsius loci vi ac ratione prohibemur. Si verba diligenter et sincere exploramus, dubitare mea sententia non p08sumus, qui Mistophanes hoc loco de prioribus suis sabulis iocose sabuletur. Vituperat enim spectatores, quod iniuriam sibi intulerint, quamquam multa eis antea bene fecisset. Haec autem iniuria, quae poetae animo obversatur, est elades

Nubium es. s. 1044 sq.); itaque s. 1017 apparet loqui Aristophanem de tabulis ante Nubes elis h. e. de tribus illis Callistrat traditis et de quitum comoedia et si quas alias commisit, de his quoque Illae autem imagines, quibus

Euryelem ventriloquum se imitatum esse et in alienos Ventres irrepsisse facete narrat, tam aptae sunt illi cum Callistrato conditioni, ut vix ad aliam bene possint referri. Nam alter Eurycles, Verus Ventriloquus, poeta callidus initio revera fuerat, eum ipse loqueretur, h. e. cum Versus ab ipso laeti recitarentur, populus Callistratum, . . eius Ver8us, audire sibi videretur. Tum Vero φανερῶς καθ' εαυτον perieulum subiit, cum sua ipsius, non aliena Musa regeret. Quae verba maxime ad quites pertinere probatur Versibus insequentibus: ἀρθεὶς ἡ μεγας καὶ τιμηθεὶς ἡ ουδεὶς πώποτ' ἐν

15쪽

- Π De Enpoli loe minime licet cogitare. Attamen plerique viri docti, quamquam in universum in nostram sententiam discedunt, s. 1022 Oetam allusisse arbitrantur ad Eupolin, quippe qui in quitum fabula componenda Aristophanem a Se adiutum esse gloriatus esset. Mihi quidem numquam id visum est, immo ad eandem conditionem, cum Callistrato scilicet, semper haec quoque verba retuli s. 1022: of ἀλλοερ-ν Ἀ- οἰκείων Μουσέων στόμαθ' νιοχήσας. Itaque gaudebam, cum hanc sententiam etiam ab alio prolatam viderem. etersenus enim in Flecheis. m. M. pag. 652 rem luculenter exposuit his verbig, quae huc afferre iuvat: Das Ware in aussassende Gedanke prung a Callistrato scilicet ad Eupolin), indem gan merWartet ei neues Momen hi utrate, sine aue nur dureli eiu ουδέ ange upstgu sein. at licher, de nocti emina die Hervorbebungsolgen, Me sein puteres Austreten on dem rubere verse Meden sei. Jene orte in aber aueli nichi ima sodoppelsinnig, Wie twa die UbersetZuni nichi fremde son-dem igene Muse rede lasseud' eiu urde. Ohlao te ἀλλοτρίας Μουσας ἐνιοχεω eissen et fremde Stue aussuhren' aber der usat στοματα, de in dem insaehen letelinis nichi au*ehi, uirum de Musen das reibende, das War inem ander die iba sein kam, aber den doeli

Er machi te an ausserlichisum Organ des Dichters, statidas sons de Diehie das Orga de Musen ar. suhrtiline den Mund Me Wir sagen jemandem diemand suhren', logi linen die orte in de Mund Frulier, an also Aristophanes, alte e freniden Musen, d. i. denen des Kallistratos, eine orte geliehen. Ex animo viro docto assentior adeoque eum eo facio, ut Verbis eius nihil addam. Concludit vero optime: Da abe einem Chorlehre diem engarnielit inominen Sonder nur dem Dieliter, o altKallistratos ais itate furoristophanes. μItaque Callistratum quoque poetam fuisse ex hoc Vesparum loco consequens est, praesertim eum λέροισι ποιηταR

se succurrisse ristophanes expressis verbis dicat. Atque etiam scholiastes recte hoc intellexit, eum ad s. 1018 annotaret τα χρι οὐ φανερῶς ' Ῥυκ ἐκ του φανερου, φησιν,

16쪽

ἐπικουρει ὁ ποιητὴς τοῖς θεαταῖ υμω ὰλλα δι' ετερων ποιητων λαθρα, ἐπειδη δια Φιλωνίδου καὶ Ααλλιστρατον καθίει τινα τάν δραμάτων. πρωτον γα δραμα δι' ἐαυτου καθῆκε τους

M restat aliquid dimenitatis in numero plurali ἐτεροι τι ποιητα , eum unus Callistratus intelligi possit. Quae praecedunt Verba ἐπικουρων κρυβδ' mihi quidem nihil movent dubitationis; nam Aristophanes tabulis concessis Callistrato et Philonidi revera uecurrebat vel eos adiuvabat, atque illud quidem clam populo. Sed quid de numero plurali Quid, si poeta paullulum gloriosius locutus est Si verum paullulum

correxit An non putabimus Fateor hane meam 88 sententiam, eum alio modo pluralem interpretari prorsus nequeam. Ceterum comico tale aliquid non potest vitio verti, praesertimem etiam Philonides, eum poeta haec Verba scriberet, abulam Aristophaneam, ubes scilicet, iam docuisset, de qua re infra aecuratius disputabimus. Fieri igitur facile potuit, ut Aristophanes huius rei memor temporum ordine hae una in re minus diligenter servato de industria pluralem poneret pro simpliciore singulari. Sed utut hae res se habet, illud meo iudiei dilucide effieitur ex hoc, de quo agimus, Vesparum loco Callistratum, qui maxime intelligendus sit in ἐτέροισι ποιηταῖς, poetam comicum fuisse. Iam igitur ipsius Aristo phanis testimonio id quod suspicati sumus Verum esse

evictum est.

Uterque igitur, et Callistratus et Philonides, comicus fuit poeta. At eum clarissimus certe neuter fuerit, nullam esse Callistrati poetae apud alios mentionem non debemus mirari; nam id aliis quoque accidit, de quibus, nisi nomina eorum casu aliquo accepissemus, nihil compertum haberemus, veluti Lycis Ran. s. 14 et Pythangelus tragicus s. 87 plane ignoti sunt. Sed iam instat quaestio, en tandem hane iam comoedias suas docendi tam saepe poeta ingressus sit. rimam sabularum Aristophanem suo nomine docuisse Equites ipse testatur ΕΘ. s. 12 sqq.:

δὲ θαυμάζειν μων φησιν πολλους αντιο προσιοντας κω βασανίζειν ως ουχι πάλαι χορον αἰτοίη καθ' ἐαυνον, μας μω ἐκέλευε φράσαι περὶ τουτον.

17쪽

Praecedunt autem tempore aetaleiises, Babylonii, Acharnenses, quas comoedias Callistrato ostendas dediderat. Sed curnam Aristophanes non suo nomine has tabulas docuitγCur tribus demum annis post quam prima acta erat ipse chorum petivit Quam rem facile intelligeremus, si postea semper ipse docuisset; at ne tum quidem Callistrato et Ρhilonidi comoedias Oncedere destitit, quin etiam lilares, quantum licet Videre, quam ipse in scaenam ommisit. Sed audiamus, quae poeta ipse narrat, cum saepius hanerem iocose et ingeniose luserit. Atque primus est locus ille, quem modo laudavimus, qu. s. 12 sqq. In hac quitum parabas multos narrat Aristophanes ad se venisse et mirantes

quaesivisse, cur non iam dudum suo nomine horum poposcisset. Consulto se cunctatum esse et haesitasse, eum et

artem poeticam omnium difficillimam putaret et Atheniensium

animos Vario atque mutabiles esse haud ignoraret. Quod postquam exemplis illustravit, suam artem comparat eum nautica neminem gubernatorem statim exsistere posse, sed omnibus deinceps muneribus fungentem paullatim ad summum locum pervenire, Vs 541 sqq.:

ταυτ ' ρρωδοὐ διετριβεν ἀεί, καὶ προς τουτοισιν φασκεν πετην χρηναι πρωτα γενεσθαι, πρὶν πηδαλίοις ἐπιχειρεῖν, κατ' ἐντευθεν πρόωρατευσαι καὶ τους νεμον διαθρῆσαι,

Νο licet ex hac qua utitur poeta similitudine esseere Aristophanem in comoediis suis ante quites doetis partes egisse id unum concedi potest, quod multi Visum est, Verbis

τους νέμους διαθρῆσαι eum sensum subesse, ut Aristophanes fabulis alieno nomine eommissi auram popularem obserVRre

Voluerit, quia hoc consilium eius revera fuit. Nihil ultra; nam hoc tantum dicit poeta: permagni e sacere poeticam, quam, ut gubemator artem regendi, ita ipse paullatim ediseere debuerit, priusquam in publieum prodire potuerit. Et quamquam Musam ciam primam suam tabulam placido lumine

Vidisse plausu speetatorum doetus esset, tamen civium inconstantiam timentem ne tum quidem se ausum esse discrimen

facere. Quibus de caussis tam diu cunctatum semet ipsum tum demum quitum horum petivisse. mio sensus Versibus subest nihil etiam insuper colligere vel potius comminisci licet

18쪽

- 10 de Aristophane choreula, coryphaeo, actore, quod a poetae ingenio prorsus abhorret Moere viros doctos talibus inventis iam Bernii verba debuerunt ap. ein se com Graee ΙΙ. pag. 16): in qua se in hac imagine vel similitudine), vir doctus inquit, illud noli nimis efferre, quod tria quasi genera distinxit, neve inde conicias sic etiam in comici poetae munere tres quasi gradu dispescendos esse verum nihil aliud hoc exemplo docet poeta quam quemadmodum in nari. . . ita etiam in comica arte sensim et quasi per gradu summum fastigium esse petendum signiscat igitur poeta nihil aliud

quam se primum aliis poetis honorem lubenter concessi88 . . ., nunc demum a praetore chorum petere ausum esse. μEandem rem tetigit Aristophanes ub. 8 528 sqq.: ἐξ του ot ἐνθάδ' π' ἀνδρῶν, οἷς λὶ καὶ λέγειν,ν σωφρων τε αεδ καταπυγων ἄριστ' ἐκουσάτην, 530. κἀγώ, παρθένος γαρ . , κον ἐξῆν πώ μοι τεκεῖν, ἐξέθηκα, πατς δ' ἐωρα τις λαβον , ἀνείλετο,ομεῖς δ' ἐξεθρέφατε γενναίως ἀπαιδευσατε ' ἐκ τουτου μοι πιστα παό μιν γνωμης σμ' ὁρκια. δ)Simulat vel fingit poeta se etiam virginem fuisse, quae, eum partum edere nondum deceret, prolem exposuerit. Non est caussa dissimilis illi in quitum parabas prolatae, cum utroque doces inprimis aut imperitiam 'ut adulescentiam arguat, quibus ne ipse doceret impeditus sit , altera autem altera continetur: nam propter id ipsum, quod aetate minor erat, imperitior esse sibi videbatur quam ut fortunam periclitaretur.

His duobus locis probat et excusat quodammodo Aristophanes, cur tam diu se celaverit tabularum auctorem neque Ru nomine chorum petiverit. Atque ex his grammatici sua collegerunt, quae legimus ad Nub. s. 29 διόπερ - μἐναντο πρωτον των δραριατων se. Λαιταλῆς), να δἐ αἰδους ου δί' ἐαυτου ἐπεδείξατο αντο - et ad s. 30: κου ἐξῆν πω μοι ' Ῥυπω ἐπέτρεπον ἐμαυτω et λέγειν διὰ τὴν αἰδο0.

in Vorba οἷς ἡδυ καὶ λέγειν s. 528 corrupta esse videntur; ochii quidem coniectura οἷσιν δίκης μέλει' vereor ne deterior sit quam verba tradita. s. 530 Leo coniecit 'γω pro κἀγω Μus Rhen. 33 p. 40 l), quae probabilis est coniectura.

19쪽

- 11 ο γαρ δι' ἐαντο ἐξ ἀρχης καθῆκε τὰ δράματα ὁ ποιητήc, εολαμ ιον, - et similiter in Vita: ἐλαβης δε σφοδρα γενο- μενος την ἀρχὴν αλλως τε και ετ φυὴς τὰ μὲν πρῶτα διὰ Κα στράτου καὶ Φιλωνίδου καθοι δράματα. Quin Aristophanes, cum Daetalenses seriberet, peradulescentulus fuerit, dubitari non potest; os ehol ad Ran. Vs 501 M. σχεδον γὰρ μειρακίσκος ἐδη πτετο τῶν ἀγώνων se. Ἀριστοφάνης). Neque igitur est, cur his caussis ab ipso poeta et a grammaticis prolatis fidem non habeamus. Mehon quidem sabula perlecta et comprobata haud scio an horum etiam adulescentulo concesserit; sed quid profuisset Aristophani, si rerum scaenicarum imperitus fabulam bene instituere nescivisset Nonne periculum erat, ne, quamvis bella esset comoedia, exsibilaretur et exploderetur propter inscitiam suam Huc accedit, quod civium suorum animos mutabiles esse vel maxime haud ignorabat, quare Daetalensium fabula populo probata pretioque secundo ornata' non tumide elatus protinus e tenebris prodiit, sed, si Musae suae constanter plauderent, in occulto exspectare ei propositum erat. Quod cum persuasum haberet et amici notique, nam nisi hos

nullos Sse πολλους αντε προσιοντας, qu. S. 512, luce, ut

opinor, clarius est vehementer rogarent, ne diutius laudem publicam quasi fastidiret tum denique ipse chorum suo ο-mine petere populoque Verum poetam se ostendere animum induxit.

Atqui postea quoque Callistrato et hilonidi dentidem fabulas docendas dedit. Quid Etiam tum imperitior fuit aut

annis inferior Alia videliget caussa accessit, qua motus hanc potissimum sabulas committendi rationem iniit. Aristophanem patre non inope satis nobili loco ortum esse diu multumque in ipsius natura fabulisque pernoscendis versatus mihi persuasi. Similis est Rankii sententia in Comm. de Arist. vita in edit. B. hiersellii, cf. p. Mein pag. XII), qui de parentibus poetae haec: At si in his, inquit, coniecturae est locus, quum filium hominem vere eximium Atheniensibus educaverint, qui, ubi primum in urbe patria eius nomen

yx Schol. ad ub. s. 529: Ῥι γαρ sc. Λαμαλῆς ἐνίκησαν, ἐπεὶ δεοτερος ἐκρίθη ἐν τι δραματι.

20쪽

12 innotuit, summa se gloria ornaverat ipse, ingenii non minus praestantia perspicuus, quam studiorum insignis nobilitate: parentes equidem non infimo loco natos neque ignobiles hο-mines fuisse crediderim. Neque si primum eius in theatrum ingressum aut totam eius vitam, quantum id licet, contemplor, pauperes eos fuisse et ad illiberalia negotia coaetos mihi

serSuadere queo. Omne enim a nostro poeta abest commodi

sui studium. Raro ingenio praeditus destinatus quodammodo fuit Aristophanes ad poesin, quam magno amore ampleXus bellissimis floribus exornavit, eum arti suae arti ipsius caussa e daret et dare posset, se aliosque oblectan8; quae artem poetae excedebant, retegit ut molesta et fastidivit. Et molesta non dubie negotia scaenica fuerunt, quippe eum archontem adire chorumque ab eo petere opus esset atque choreutae et actores instituendi essent, quo in munere nisi quis summa per diligentiaque utebatur, eventus Vix poterat sperari. Quae incommoda ut evitaret Aristophanes saepissime per alio comoedias suas docendas curavit, cum ipse magistri munere satis raro fungeretur. Quin etiam primas fabulas

putaverim hac de caussa non minus quam propter aduleSeentiam inscitiamque Callistrat a poeta tradita esse. Cognitis iam caussis, quibus impulsus Aristophane suo nomine tabulas docere plerumque supersedebat, quaestio exoritur, utrum Callistratus et Philonides comoediarum --8tophanearum, qua docebant, Veri poetae habiti sint a populi multitudine necne. quidem ego in utra sim sententia iam adumbravi Mistophanem enim, priusquam quite su nomine in scaenam induceret, non innotuisse poetam ipse docet testis locupletissimus, foedeque errant, qui ipsi poetae fidem derogantes quasi per vim in alteram sententiam discedunt. Nam quid tandem quaeso sibi vellent verba illa pag. 10eX8cripta Nub. 8 528 sqq. nisi poeta adulescens in occulto se condidisset, eum alius poeta comoediam exciperet et suam faceret, tamquam femina alius virginis filiam expositam suam saceret et nutriret Non modo supervacanea, sed etiam inepta haec Verba essent, si ristophanem aetatensium

auctorem esse, cum comoedia agebatur, nemo ignoraVi8set.

Quod si res ita se habuisset, Callistratus et Philonides quasi operarii suissent, de quibus Aristophanem in sabulis suis verba