Euripidis Tragoediae recensuit Godofredus Hermannus Orestes

11쪽

quo non immerito severum Aristophanis iudicium est expertus. Nam quum natura propensior ad quamdam i nuitatem et subtilitatem, neque aut tam excelso animo quam Aeschylus, aut tam caste temperato ingenio quam Sophocles esset, eo suellius se adduci passus est, ut aliquid de pristina cura diligentiaque remitteret, magi que quid placiturum populo esset, quam quid deberet placere spectandum putaret. Atque in Oreste quidem non pavea sunt, quae si quis accuratius consideret, non modo non laudanda, verum etiam vel ut inutilia vel ut pugnantia cum natura tragoediae vitali eranda esse intelligat. Statim ipsum sabulae argumentum ita comparatum est, ut, si eo modo quo placuit Euripidi tractetur, bona tragoedia componi nequeat. Est enim, ut brevissime dicam, capitale periculum Orestis et V

eirae, ex quo quum illos salvos evadere oporteret, curandum erat ut et metu implerentur spectatores et gauderent liberatis. Neutrum eo quo conveniebat modo Iactum est, sive, ut rectius dicam, non est omnino laetum.

Nam quum illud argumentum haec duo quasi capita habeat, periculum et liberationem a periculo, quae ad periculi descriptiovem pertinent, qualia tandem sunt 8 M ternae caedis reos Orestem et Electram capitis damn turi sunt Argivi. Metuunt igitur Orestes et Eleetra i stantem sibi mortem. Hunc metum videtur Euripides

cum eo metu confudisse, qui in animis spectatorum ex- eitari debebat, putasseque, si Orestes et Electra metuerent, eum metum etiam ad spectatores pertinere. At hoc secus est. Nam Orestes et Electra iam sunt in metur spectatores nihil aliud quam vident hos metuere iustainque metuendi caussam habere; ipsi non motuunt. Nam ni cum aliquo et do eo metuamus, non satis est scire illulii in metu esse, sed infortunio eius ita nos

12쪽

tangi commoverique oportet, ut quae illius sunt nostra

esse, ipsique affligi, si quid illi mali accidat, put

nius. Nunc quid est quod nos non dicam tanto, sed veI aliquo amore Orestis et Electrae, impleat Z Non ineliercule caedes matris r nam haec impium est atque abominandum facinus, quod ipsi non possumus quin e liliis poenam Ineruisse confiteamur. Quid ergo reliquum est Z Sine dubio pietas erga patrem, quae eos impulit, ut eius interfectricem, quamvis mater esset, occiderent. Haec pietas, hic amor patris, coniunctumque cum eo iustum matris et adulterae et mariti interfectricis odium si nobis in principio sabulae ante oculos positu essent, ut iisdem et ipsi sensibus assisti illos non modo ut inso tes, sed etiam ut iustos nefandi sceleris ultores omni animorum consensione ampIecteremur, tum demum et cum iis et pro iis metueremus, cuperemusque anxie ut Supplicium quod iis imminet effugerent. At horam nihil

factum est, sed Orestem aegrotantem et insanientem, Electram autem sollicite in curando fratris morbo occupatam videmus: quae miserabilia quidem sunt, sed nihil pertinent ad imminens ab iudicio periculum. Ita metus, quo corripiamur, nullus est, sed eius loco sola relinquiatur exspectatio, num patruus Menelaus, in quo salutis spem positam esse audimus, pro reis sit intercessurus. Atque habebat ille quidem ut id faceret magnum incitamentum, quod propter fratris sui caedem iratus esse Clytaemnestrae, iusteque eam interfectum lateri debebat: v rum illa ipsa fratris interfectrix non solum impie occisa erat a silio, sed erat etiam soror Helenae, ut ne hanc quidem caedem impune patratam esse vir uxorius cupere deberet. Itaque non poterat non valde dubia spes esse, quae poneretur in homine paria in utramque sententiam argumenta habente. Ac videtur ille quidem se initio

13쪽

ainicuin magis Oresti quam inimicum praebere; sed illo ipso momento, quo eius auxilium imploraturus est Orestes, Tyndariis advenit, qui velleinentissilita oratione or stis facinus detestatur, atque, ubi ille so defendit, multo

magis exasperatus Oninein se operam datiarum assiriliat, ut ad mortem non solum ipse Orestes, sed etiam soror eius condemnetur, ut cuius instinctu caedes ClStaemnestrae fuerit perpetrata; simul autem Menelao quoque, ni illos lapidandos curet, terra Spartana interdicit. Ita perexigua spe relicta, ubi discessit Τyndaras, orat IIen

Iau in Orestes ut sibi subveniat: quo ita respondente ut eum tergiversari apertum sit, moriendum esse videns Orestes aliquid solatii nanciscitur improviso adventu Pyladae, cuius hortatu ipse se sistere in iudicio constituit, si sorte generis nobilitatem respicientes ad mitiorem sententiam adducere iudices possit. Hanc vero totam ac nam patet producendae sabulae caussa esse inventam. Non habet enim aliam utilitatem, quam ut et Ρ3lades,qno in ultima parte tragoediae opus erit, adsit, et Or stes in cassum generosus appareat, quum se et sororem ipsos sibi mortem daturos spondet. Quae quomodo in iudicio acta sint, exponit nuntius. Sequitur altera pars fragoediae. Nam dum illi l mentantur moriendi necessitatem, eamque in Menelao necanda Helena vindicare constituunt, in mentem venit Electrae Hermionant tiro pignore comprehendi posse, quam, ni essiciat IIenelaus ut mutent Argivi sententiam, interfecturos minentur; si eos autem servare nolit, inte fietant. Hoc igitur consilium comprobant: quod etsi prudenter raptum esse spectatores vident, tamen vix latere eos potest, quanta sit cum imprudentia coniunctum. Nam praevideri poterat, Helena occisa inulto implacabiliorem soro Menelaum, quein, si hanc quoquo uita cum

14쪽

filia comprehensam se Oeeisuros ostenderent, longe saei lius erant in sua potestate habituri. Verum maluit Euripides illos minus prudenter agere, quam amittere voeasionem qua theatrum et miraculo raptae in caelum Η lenae et insolito adspectu trepidantis lirae linvore Phrygis eunuchi oblectaret. Itaque precati manes Agam innonis, manifesta imitatione Aeschrii, dispositoque ad observandum choro, Orestes et P3lades intus Helenum aggrediuntur, Electra autem ante fores reducem a Clytaemnestrae tumulo Hermionam simulata oratione exciapit, quam introituram Orestes et Ρ3Iades comprehendunt utque intro rapiunt, sequente eos Electra. Tum elapsus

ex aedibus Phr3x incredibili formidine palpitans quae

illius acta sint choro exponit. Eum hominem egressus ex aedibus Orestes postquam ludibrio habitum intro p pulit, ipse cum Pylade aerensis facibus in tecto apparet, serrum iugulo Hermionae intentans, quum Menelaus advenit corpus Helenae reposcens. Ei Orestes necem Hermionae minatur, ni adducat Argivos ut se sororeii que suam vivere sinant. Haesitante autem illo quid saceret, Electram et Pyladem iubet domum incendere, ipse Hermionam interfecturus. Menelaus clamore ad opem serendam excitat Argivos. Ibi vero apparet Apollo, Helenam inter deos relatum iri, Orestem autem post annuum apud Arcades exsilium Athenis Areopagi iudicio absolutum iri nuntians, uxoremque ducere Hermionam, PIIadae vero sororem in matrimonium dare iubens. Quia bus dei dictis pax et concordia fit. Haec repentina status commutatio quam rude inventum sit in promptu est. Manifestum est enim, poetam, postquam rem ita implicavit ni in se ipsa nullam contineat quae cum vulgari fama congrueret nodi solvendi rationem, ad deum ex machina eonfugisse, qui

15쪽

iam satis productae fabulae rapto violenter nodo finem imponeret eum, quem plerique homines optant, ut composito discrimine omnes contenti diseedant. Exposui argumentulii tragoediae, in qua ne Helena

et IIemiliona personae non necessariae esse viderentur,

recte cautum est in prologo, quo Electra l1osiqnam Tantalidarum lanestam sortem conquesta est, iudicium capitis Oresti sibique imminere dieit, quo ne condemnentur unicam spem esse in Menelao, qui praemissa Helena adsit, filiam Hermionam, quam valde amet, secum adducens. Eodem modo autem statini in prologo prospectum esse oportebat introducendis Tyndaro et Pyladae, qui nunc, quod vitiosum est, casu in mediam rem adveniunt. Si tum sequerentur ea quae rettuli, recte pr

eedere subula existimari posset. Verum placuit Euripidi

more suo aliena intexere, quibus exiliter compositis res gravis ad eommunis vitae tenuitatem depressa populo

placitura videretur. In his primo ipsa HeIenae atque

Hermionae introductio numeranda est. Nam satis erat intus esse istas mulieres, ut interfici Helena, virgo autem in tecto statui posset. Quorsum ergo in conspectum productae sunt, nisi ut HeIena ob sormae curam ituperaretur, quae extremos tantum crinium apices t Inulo Sororis consecret, Heraniona autem ad illud sepulcrum mitteretur, a quo revertentem corriperent Orestenet Ρ3lades, quorum non minus in potestate erat, si d mo non exisset. Gravius in Oresiis persona peccatum est. Eum constabat a Furiis agitari. At qnid nunc opus erat insania, ubi non quod insaniret, sed quod matrem interfecisset callitis reus agebatur Z Est autem non modo ilisa insania inutilis, sed etiam forma eius talis, quae quum omnino abhorreat a natura tragoediae, tum pugnet etiam eum extrema parte sabulae. Nam homo

16쪽

morbi vi fractus, somnulentiis in lecto iacens, squallidus capillis, Os spunia spurcatus, miserabilem quidem adspertum, sed eumdem etiam laedum praebet, ubi, ut lite, solus is status ipse per se, non ut poena impii lacin ris divinitus immissa, commovendae miserationi adhibetur. Ei homini assidens soror, aegrotumque modo erigi

modo reclinari cupientem sedulo curans, spertaculum praebet, quale in quavis domo videre licet, miserabile quidem, sed nihil habens quod animum aliqua magnae et gravis rei cogitatione erigat. Hic vero ita morbo debia Iitatus et consectus Orestes, qui paullo post vix se liedibus sustinens Pyladae innisus aegre ad iudices prorepit, in extrema subula ita convaluit, ut Helenam oecidat, seras erumpat Phrygem persequens, de suinii a d

mo suggrundas se deiecturum esse Menelao minetur.

Pliadae adventum post Orestis cum Menelao eoli quium nihil ad rem conferre, eoque totam illam scenam inutilem esse, supra dictum est. Praeterea vero in ipsa

ista P1ladae introductione exilis illa diligentia conspieitur, qua Euripides omnia, etiam quae omitti satius erat, explicare consuevit. Concedendum est, Pyladae pers nam, quae coniunctissima cum Oreste eiusque saeinore

est, vix abesse potuisse. Quid vero opus erat, ut ille Argis in Phocidem migraret, inde autem exsul Argos repeteret, quae sine caussa inventa ne omni veri similitudine destituerentur, aliis inutilibus machinis cautum est. Nam sexto post caedem Cirtaemnestrae die res agi fingitur, ut v. 39. et 4 II. ostendunt. Particeps caedis labantem in funere matris Orestem sustinuisse dicitarm. 395. Illud igitur sex dierum spatium ea caussa sumptum est, ut PyIades satis temporis haberet, quo Argis in Phoeidem abiro et ex Phocide Argos revertere posset. At si tota illa prosectio inutilis est, ne illis qiii-

17쪽

dem sex diebus opus erat. Omninoque parnm veri a mile est, ut Ρ3lades amicum suum statim desereret, pra sertim quum periclitaturum ab Argivis ex matris intemsectione praevidere deberet. Quod si, ut aequum erat, mansisset Argis, nil illo minus, immo multo probabilius assuisset, quum adiuvandus in occidenda Helena tuendu qne adversus Menelaum erat Orestes. Eadem molesta subtilitate finxit Euripides chorum, quum videre iussus est ne quis ad aedes appropinquet, dum Helena interficiatur, vano strepitu territum gressus andire sibi videri cuiuspiam, quem statim nullum esse

intelligit.

Contra egregia arte elaborata est eunuchi Plingis persona, sub qua etsi non inepte Musgravius poetam putat Persarum mollitiam atque timiditatem risui et co temptui Atheniensium voluisse exponere, tamen magis erediderim eum imitatum esse Aeschylum, cui id consilium in Hectoris Iustris suisse videtur. De eo Ath naeus I. p. 2I. Ε. 'Ἀριστοφανης γουν, παρὰ δὲ τοδε

καὶ πάλιw

Qua arte Phrygis pavorem expresserit Euripides nos quidem ex verbis tantum et numeris possumus colligere, penitus autem percipiebant, qui et gestus hominis vid bant et audiebant modos musicos. Quae si reputassent illi, . qui hanc scenam ut iusto longiorem molestaque Io-

18쪽

x II

quaeitate oneratam vii ulterarunt, aliter, opinor, statui sent, vidissentque id ipsum, quod reprehendunt, in vim

tutibus istius sermonis numerandum esse, necessuriamque

suisse istam prolixitatem ad exprimendam ignavi hominis sormidinem. Numeris quidem quum omnino animi perturbationem, tum varios dissimillimosque assectus, quiabus homo iste, dum quae acta sunt refert, in diversa trahitur, admirabili cura signiscatos videmus. Nam primo neque antistrophicum est carmen illiid, neque non antistrophicum. Antistrophicum enim si esset, eam haberet aequabilitatem, quae plane a pavidi hominis trepidatione abhorreret: si autem totum non antistrophicum esset, motibus animi quidem conveniret, sed non exprimeret tantam perturbationem, quantam cernimus tum in iteratione eorumdem numerorum, tum magis etiam in coeptis quidem, sed rursum interpellatis iterationibus. Praeterea quae vel antistrophica vel similia antistrophicis Sunt, non sunt ex eodem genere metri, sed ex diversis atque inter se dissimilibus deprompta, creticis, anapaesticis, dochmiacis r ubi autem tranquillior procedit na ratio, servant quidem numeri proprium in tali caussa trochaicum atque iambicum genus, sed illud quadam peregrinitatis specie per inusitatas formas singularemque catalexin sinitum, bis etiam horroris et stuporis signifieandi caussa trochaeo semanio interpellatum. Quod si quis reputaverit, hominem barbarum, eumque Phrygem, nee Phrygem tantum, sed etiam eunuchum esse, qui ista agit et recitat, lacile sentiet, non magis quidquani indignum tragoedia in ista persona esse, quam in excubitore aut nutrice, quas Aeschilus inferioris conditionis personas in Agamemnone et Choephoris introduxit. Eoque rettulerim, quod argumenti scriptor de Oreste dicit: το δραλια των ἐπι σκηνῆς ευδοκιμουντων. Illud vero,

19쪽

quod Orestes tintidititii istius servi insultat euinque ludificat, ia in veteres interliretes nec tragoediam decere viderunt, et quum a dignitate Orestis, tum ab animo h minis de sua sororisque vita metuentis alienum esse. In Oreste igitur migravit Euripides legem tragoediae, seci que quod plebi sortasse, non eruditioribus spretatornmii laceret. De moribns personarnm non recto mihi videtur i

dicasse scriptor argumenti, qnuin illis quae attuli verbis haec adiecit: χειριστον Tiala rim ' πλην-Πυλάδου πάντες φαυλοι ἰσαν. Nam Pylades quidem quamquam se et fidum amicum praebet, nec valde vii perandus est quod v. 1090. dicit: ἐπεὶ δε κατθανου raF, ἐς κοινους λόγους ἔλθωμεν, ως αν μενελεως μνει πῆ tamen, quum Helenam intersei suadet, nihil nisi inanem

vindictam usurtiat, quod est hominis animum suum ti tius extitere cultientis, quam invenire scientis salutare consilium. Ita ille non meliorem se esse prodit quovis vel ignavissimo homine. Ac videtur id iiise sentire. Ideo honestiorem caussam praetexit, quum a v. 1123. pro universa Graecia eam vindictam sumendam docet. In Orestis moribus noli video quid vituperandum sit pra

ter id, de quo dierum est, quod Phr3gem ludos facit. Neque in Electra est quod quis iure reprehendat, quae

non modo summam in fratre curando diligentiam sollieiatumque amorem ostendat, sed etiam, ubi neque Orestes nec Pylades quid agendum sit relierire possunt, utile iis consilium suggerat. Non est tamen tanta in isto consilio i, rudentia, ut felix praedicandus fuerit Ρ1lades tam sapientis seminae coniugio, infelix autem habendus, si ea carendum sit: immo habet ista praedicatio aliquid stultitiae. Menelaum vero reete secit Enripides non

20쪽

solum quod Lacedaei nonius est, sed etiam propter sabulae rationem ambiguum, dolosum, uxorium, et, ubi instulimum discrimen adductus est, impotentem animi. Η lenam non possumus malam vocare: in qua nihil aliud qilain Ilii ilierem prae sormae cura cetera negligentem parvique pendentem invenimus; Hermionam vero, ingenui animi puellam, benevolam Oresit atque Electrae, etiam laudare aequum est. Reliquus est Tyndarus, iracundus senex, sed iustiis, et nec siliae parcens nec JIenelaum probans, Oresti antem merito ut matris interfectori iu-sestus, ut hic quoque laudandus potius quam vituperandus videatur. Chorus denique, ut par est, faventem se praebet Oresti et Electrae, neque in hac subula, sicut in aliis, multa ab re aliena canit, sed tamen, quae Consuetudo est Euripidis, alitinando languide interloquitur, ut v. 529. 592. II 45. In diverbiis autem sicubi qui loquuntur inutilia quaerunt ut v. 390. seqq. hoc quoque de more suo secit Euripides. Aeta est tragoedia Orestes teste scholiasta ad v. 36I. Olynili. XCII. 4. archonte Diocle. Qui egerunt histriones, inter eos qua ratione partes distribulae su rint, non est mihi eadem cum C. Fr. Hermanno sente ita in eo libro, quem de personarum inter histriones di tributione conscripsit, in quo ille p. 21. Hermionam, Phr3gem, Apollinem ab uno lisistrione actos censuit, P. 28 autem et 54. seq. primas partes Oresti et nuntio, secundas Electrae, tertias Menelao tribuit, ab tertio histrione etiam Helenam, Pyladem, Hermionam, Phrygem, Apollinem actos ratus. Menelaum tamen et Electram uni eide in ine histrioni tribui posse, Tyndaro et Apollino ad τριταγωνισethν reiectis, statuit. Ego quidem veri sis millimum esse puto ut primario actori datae sint partes dissicillimae et quae maxima arte opus huberent; deinde